V Th Hin

m gi a ban ngy

2

ovv

Ti t ng cu n sch ny cho:

Nh ng ng i con c a t Vi t c ng hi n i mnh cho m t n c Vi t Nam c l p, t do v dn ch .

Hng h n cha ti, v nh ng ng i c ng s n ch t b i tay cc ng ch c a h .

M ti, ng i d y ti s ng khng ci u.

V ti, ng i cng chia s v vn kh n kh trong nh ng nm thng en t i c a i ti.

Cc b n t c a ti, c ng s n cng nh khng c ng s n.

Cc th h sau ti, hy v ng h s khng bao gi ph i s ng nh ti s ng, d i b t c gng cm chuyn ch no.

3

ovv

T b ch

Ba mi nm tri qua k t khi

mi n B c Vi t Nam n ra m t

v n l n, cho n nay v n cn l chuy n kh hi u i v i nhi u ng i. Trong nhn dn, v n ny c tn nm na l v Xt l i ch ng ng. Tn chnh th c c a n t ai c bi t, k c cc ng vin c ng s n, l V n t ch c ch ng ng, ch ng Nh n c ta, i theo ch ngha xt l i hi n i v lm tnh bo cho n c ngoi1. y l t n bi k ch l n nh t trong hng ng nh ng ng i c ng s n n n c l p ginh c2. Trong v n ny ng3 c m quy n b t ch p lu t php do chnh mnh t ra xu ng tay h ng c, giam c m v lu y nhi u nm khng xt x nh ng ng i c quan i m chnh tr b t ng. N m trong ph m vi tr n p c a v n do Ban t ch c Trung ng ng kh i x ng cn ph i k r t nhi u cn b , ng vin c lin quan tr c ti p ho c gin ti p v i nh ng ng i b b t. Ngoi ra, m t s dn th ng cng b ng nhn ti n ch p cho Vi t Nam, t nh cch m ng lo thnh su t i u tranh cho c l p dn t c, cho t i a tr v a l t lng m trong

Mi t i nm 1995 ti m i c bi t tn g i chnh th c c a v n nh b c th c a ng Nguy n Trung Thnh, nguyn V tr ng V b o v ng vo th i k , ngy 3.2.1995, g i B Chnh tr ng c ng s n Vi t Nam. Trong b c th ny ng Thnh yu c u gi i oan cho hn 30 ng ch b b t v b x l. Tnh ring s ng i b b t khng thi v t qu con s do ng Thnh a ra. C l trong b c th ny ng Thnh ch ni t i nh ng ng i l ng vin. 2 C th ni, sau nh ng sai l m, oan tri r ng ri trong C i cch ru ng t v Ch nh n t ch c (1956), th y l v n oan sai l n nh t trong l ch s ng ta, xt v qui m, tnh ch t. V c th ni khng ngoa, y l v n oan sai l n nh t trong hng ng nh ng ng i yu n c Vi t Nam c a th k XX (trch th c a ng L H ng H, nguyn Chnh vn phng, V tr ng V t ng h p B N i v trong th i gian x y ra v n, g i cho Ban ch p hnh Trung ng ng c ng s n Vi t Nam kha VII, ngy 18.7.1995, v v nhm xt l i ch ng ng). 3 Trong cc ti li u chnh th c Vi t Nam, t ng c vi t hoa ch ng c ng s n Vi t Nam v i ngha tn sng. Trong cu n sch ny n cng c vi t hoa nh v y cho ti n, cho v n t t, ch khng hm ngha .

1

4

ovv

ci m xt l i hi n i x l. T t t t b nht chung vo m t r , b ng tr ng ph t b ng nhi u cch khc nhau, v i m c khc nhau. B b t nm 1967, nh ng ng i t khng c n, cn g i l t x l n i b , t i nm 1973 m i l n l t c th . Cha h t, sau su nm giam c m, h cn ph i ch u nh ng nm lu y bi t x v qu n thc t i gia. T ng ch ng v n n y l k t thc, nhng khng ph i. Ng i cu i cng trong s t nhn c ng ban cho n s ng x l n i b mi t i t n thng Chn nm 1976 m i c ra kh i c ng nh t. Ng i t y l k vi t nh ng dng ny. ng ng c nhin l sau nhi u nm im l ng ng s , ni theo cch c a nguyn t ng b th Nguy n Vn Linh, nh ng ban lnh o ng k ti p nhau tnh t th i t ng b th L Du n tr i, v n khng khng kh ng nh ng c a h ng trong cch x l v n, r ng nh ng k vi ph m lu t php (c a ng v ch c a ng m thi) x ng ng ch u nh ng n hnh l ra ph i n ng hn nh ng n hnh m ng nhn t ban cho. Trong chn nm t, ti ch lm c m t vi c c ch cho b n thn v cho nh ng ng i m ti thng yu l gi t c o nh v ch ngha c ng s n c t v nh l thin ng d i th . S nhn l i i mnh cng nh s quan st s ph n c a ng bo trong nh ng nh t ti i qua mang l i cho ti ci nhn t nh to khng ring i v i nh ng hnh ng phi nhn c a nh ng vua cha m i, m c m t th ch x h i trong con ng i d mu n d khng u nh m t mnh. Cu n sch m b n ang c m trong tay l m t ph n nh ng quan st c a ti, m t ph n nh ng suy ngh c a ti v ci x h i kh hi u m s m nh an bi cho ti s ng trong lng n. X h i ny l kh hi u, b i v cn c nh ng g ti bi t, n kh i sinh t nh ng mu n r t t t p, b t u b i nh ng con ng i lng thi n. Cng cn c nh ng g ti bi t, ti dm oan ch c r ng tr c kia, khi m i nh p vo dng ch y khng bao gi ngng c a cu c cch m ng gi i phng dn t c, h khng h p nh ng mu x u xa.

5

ovv

Trong s bi n d ng c a nh ng ng i c ng s n, trong s tha ha c a h , ci g l tc nhn - ch thuy t m h theo nho n n con ng i h thnh ra nh th hay chnh h t bi n i tr l i nguyn hnh, cho ng v i b n th do tr i t t o ra, hay l c hai ci ng th i, ti khng r. Cu n sch ny ch l m t cht nh sng soi r i vo m t v n c th nhng mang tnh i di n cho m t th i k cai tr c a ng c ng s n, m t m nh gng con ph n nh m t s m t t ng i bi t n c a x h i mi n B c Vi t Nam. L ci nhn t pha ng i trong cu c, m i h i c u mang tnh ch quan. Nhng, cng l i v i t cch h i c, n v n l b ng ch ng ng c ch , cho d ch l b ng ch ng t m t pha. Ti c g ng, trong ch ng m c c th , a ra b ng ch ng c a ti v v n ni trn, v v ci x h i trong n x y ra, b ng ngi bt cng b ng. Trong cu n sch ny ch c s th t theo cch m ti hi u. Hnh th c vn h c m tc gi s d ng trong cu n sch ch v a cho b c tranh s ki n khng thnh qu t nh t. Vn h c ch th c khng c ch ni y. V m c ch cu n sch gi i h n trong m t v n, cho nn n khng th l cu n sch ni v ch lao t Vi t Nam. ni v nh t Vi t Nam c n m t cu n sch khc. M l m t ti ng c ch , ch t cng l m t s quan tm khng th thi u i v i s ph n ng lo i trong m t n a th k . Qu kh s ch ng c ch cho ai b i s h i t ng n thu n. Qu kh ch c ch khi con ng i l y n lm ci m suy ng m, rt ra trong lng nh ng s ki n c a n bi h c cho tng lai. Cu n sch ny khng ph i l l i ln n m t x h i nay mai s tri vo qu kh . Ti khng dm t cho mnh m c ch bu c t i. Ch v l ch s th ng c s l p l i, cho nn ti mu n ging ln h i chung c nh bo. Ti cng khng th ng vai ng i bu c t i, khng nn yu c u ti ng vai , b i trong ci x h i c miu t ti khng n thu n l n n nhn. V m t no , trong ch ng m c no , ti cn l th ph m.

6

ovv

Ti vi t v ti khng th ni ln ti ng ni c a mnh. Ti quan ni m k khng dm ni khng tr c t i c l k ng la v i t i c. V sau h t, theo cch bi u t c a nh vn Nga Prishvine, ti ch l m t ci l trong hng tri u ci l c a cy i, v ni v m t ci l th cng l ni v nh ng ci l khc. S ph n ti c ni n trong cu n sch ny cng l s ph n c a nhi u ng i cng th h . Xin hy coi cu n sch ny l l i sm h i tr c ng bo c a cha ti nay khng cn. N c th c hi n theo l i trn tr i c a Ng i. Cu n sch ny l m t vng hoa mu n, m t nn hng thm t ln m nh ng n n nhn x u s c a m t th i k en t i, nh ng con ng i b t h nh khng ch c n ngy cu c i l p l i s cng b ng cho h .

Tc gi

1L m ng Thin cha Ging Sinh nm 1967 t i H N i ch ng h a h n m t s no nhi t th ng c. Qu n a s dn s tn kh i thnh ph . Ng i l i ph n nhi u l cn b nhn vin cc c quan Trung ng v a

phng, dn qun t v , c ng v i m t s dn th ng v l do ny hay l do khc khng th i c. Ph x m t i v s m u t. Nhi u nh ng im m. Bn trn mi en cc cng th c th i thu c a, trn cc nc nh cao t ng m i xy, tua t a nng i lin trung lin ngc ln tr i xanh nhi t i. V a h l ch h m tr n c nhn lm b ng ng c ng. Chi n tranh th c s cha d o b c trn ba mi su ph ph ng, nhng bng en c a n trm ln mi ngi m dng thanh bnh c a kinh thnh Thng Long c knh. Trong ph v ng nh ng ng i l i, ph n l n thu c l p tu i tr , qu n o g n gng, dng t t b t, c m ci i st t ng, kh u AK trn vai. Phng

7

ovv

vin AFP

H N i nh n xt: H N i bnh th n v nhanh chng ha nh p bn kia Thi Bnh Dng L u Nm gc

v i n p s ng th i chi n, d cho

cha v i v tuyn b chi n tranh v i n c Vi t Nam c ng s n. H N i s n sng ch ng tr . Ng i H N i lm vi c, n ng , yu ng, sinh con ci trong b u khng kh cng th ng ch c ch c l i v ra b i ti ng n c a m i c sng l n nh r ln t ng t m i khi my bay M bay ngang; trong ti ng c pht thanh vin quen thu c vang vang trn cc ph v ng ng bo ch ! ng bo ch ! My bay ch cch H N i ba mi cy s ! My bay ch cch H N i hai mi cy s ! My bay ch cch H N i m i lm cy s !; d i nh ng v t khi tr ng m ng manh c a tn l a t i khng SAM-1, SAM-24... vun vt k ch ln tr i xanh nhi t i. Cu c xung t v trang t i mi n Nam v i m t bn l qun du kch do H N i t ch c v y m tr , v m t bn l chnh quy n Si Gn c M ng h v m i m t, b t u b ng nh ng tr n nh l t t u th p nin 60 mau chng l n ln thnh n i chi n, hi u theo ngha nh ng ng i s ng v ch t trn chi n tr ng u l ng i Vi t. S c m t ngy cng ng o c a cc l c l ng v trang M nh m b o v chnh quy n Vi t Nam C ng ho bi n cu c n i chi n thnh chi n tranh Vi t-M , v th c ch t l cu c i u gi a hai phe c ng s n v t b n th gi i. Trong b i c nh chi n tranh l nh ton c u, cu c chi n tranh nng Vi t Nam cn ko thm m t s qu c gia vo l l a c a n, h a h n m t s dai d ng khng bi t khi no m i k t thc. Trn lnh th mi n B c Vi t Nam cu c giao tranh c o v d d i cha t ng c gi a b u tr i v m t t, b t u t nm 1965, l s pht tri n t t y u c a cu c chi n tranh c c b n . B ng nh ng tr n khng t p quy t tm b t H N i ph i qu g i tr c s c m nh c a v kh5. t, r t

c li t, khng ngng ngh , t ng th ng th 36 c a Hi p ch ng qu c Hoa K

4 5

Nh ng tn l a do Lin X s n xu t. L.B. Johnson (1908-1973) cho r ng M c th chi n th ng trong m t th i gian ng n. B t u m r ng cu c chi n tranh cn gi i h n trong ph m vi mi n Nam Vi t Nam b ng cch nm bom mi n B c Vi t Nam vo cu i nm 1965. H u qu c a nh n nh ny l ng Johnson t o ra nh ng kh khn cho chnh mnh trong cng v t ng th ng Hoa K, r i v cu c chi n Vi t Nam m ng ph i rt kh i chnh tr ng vo thng 3.1968.

8

ovv

m tr c, ng i H N i th pho nh nhm nghe gi a lao xao sng i n i g n i xa tin cc bn tham chi n trn bn o ng Dng th a thu n c v i nhau m t ngy ng ng b n nhn k ni m Cha Kirixit ra i. L m ng Thin Cha Ging sinh 1967 n v i H N i nh m t ngy ha bnh b t ng , m t ngy khng bnh th ng trong cu c chi n, khng ph i nh n ng i m nh n Cha. Thnh ph yn tnh nh th cha bao gi n yn tnh nh th . T sng s m khng c ci bo ng. Ch c ti ng loa oang oang nh c nh m i ng i c nh gic tr c hnh ng b t tr c c a k th. Quanh h Hon Ki m nhn dn i l i nh n nh p hn ngy th ng. Nhn t ngng chi n ng n ng i, nh ng ng i s tn g n thnh ph h i h p xe v nh. H tranh th kho ng th i gian yn tnh ng n ng i i khm b nh, i mua bn, thm h i ng i thn, n chi v i b b n, n v i nhau m t b a cm, u ng v i nhau m t tu n tr, r i s m hm sau l i t t t ln ng. Bn mi ng h m t p th v ng bng nh ng b m nh b b con np d i nh ng kh u hi u nhi u c KHNG C G QU HN C L P T ch t ch H Ch Minh. N c h ph ng l ng. Thp Ra hi n ln khng r nt trong sng m lng ng. Gi b c th i nh . Tr i se l nh. H N i vo ng mu n hn m i nm. Ti ang thong th p xe t Hng Tr ng qua Hng Bi th b ng nghe ti ng ng i g i tn mnh. M i suy ngh ti khng nghe th y ngay, n khi nghe th y th p qu m t m t qung. Ng i g i ti d ng xe, khua tay lo n x ti nh n ra anh ta. Th p bo, u sm s p ct-kt d trn ci m t trn, trong b b o h lao ng nhu nh, anh ta h n h khi th y ti quay m t v pha mnh. Ai th nh ? nh ph i t t vo v a h, d ng xe tr c m t c a hng ng im m trong nh ng cnh g nham nh , tr c kia l hi u chuyn doanh sn mi. - G m, tm anh g n ch t! - anh chng phanh xe l i ngay tr c m t ti, c i tt, ng i chi v pha tr c, hai m t ch cn l hai ng ch Anh v ngay c quan, th tr ng ang i anh. Nhanh ln, k p ti p khch! Em qua nh, ch ni anh v a i, em phng theo, nhng khng k p... DO c a

9

ovv

y ban lin l c vn ha v i n c ngoi, c quan c p trn c a bo nh Vi t Nam, th nh tho ng l y ti qua lm vi c. Cng vi c ti c u ban giao l gip th tr ng ti p khch. Ng i ta dng ti vo vi c ny ch ng qua t n, b t c m t phin d ch. Khch n ph n nhi u t Lin X ho c cc n c ng u, u bi t ni ti ng Nga, l th ti ng ti thng th o. Ti l i c th kim h ng d n vin du l ch a h i thm cc danh lam th ng c nh th ho c cc a phng, l i c th gi i thi u cho h i nt v l ch s Vi t Nam. Cng vi c k ra cng d ch u, n u nh khch u l nh ng ngh s ho c nh ng nh ho t ng vn ha. Nhng i khi ri vo s khch n l i l nh ng cn b chnh tr c c sang lnh o vn ngh . Trong tr ng h p cng vi c tr nn r t kh ch u. Nh ng chnh tr gia chuyn dng cho sn kh u ch a nh ng cu c h p lin min v i nh ng di n vn c ch s n l th n pht ngn v tnh h u ngh khng g lay chuy n n i gi a hai dn t c trn c s ch ngha Marx-Lenin bch chi n bch th ng, lm ti m t nhoi. Cn ni chung, trong i a s tr ng h p, cng vi c m ti c lm l th v . Nh ng ng i khch phng xa (nhi u ng i sau ny tr thnh b n ti), ph n l n l ch s v phong nh, mang l i cho ti nh ng gi pht vui v v hi h ng x l , l ci bao gi cng lm cho cu c s ng hng ngy n i u b t t nh t. i u lm ti ng c nhin l kho ng n a nm nay U ban khng cn dng ti vo vi c ti p khch n a, khng hi u sao nay l i cho ng i g i ti n? Chuy n c nguyn nhn c a n. K t nm 1964, khi cu c i u Trung-X tr thnh c bi t cng th ng th b u khng kh chnh tr Vi t Nam cng nng theo. kh p ni,

nh ng ng i c ng s n c t cn, v i v m t nghim tr ng, la l i v nguy c c a ch ngha xt l i hi n i v s c n thi t ph i v n d ng ton l c ch ng l i n. Ci nguy c qu xa d dy ch ng lm cho nh ng ng i dn i b ng lo s , do ngoi nh ng l i h ng ng khng th ng, thin h bnh chn nh v i. Ch c gi i tr th c v n khng a Trung Qu c trong tinh th n cm ght truy n th ng v i ng hng xm d t n v i xu h ng bnh tr ng v b quy n khng gi u gi m cn t thi kh ch u ra m t v i thi thn

10

ovv

Trung Qu c c a ng c m quy n. ng c m quy n t t nhin khng cho php m t s b ng b nh nh th c t n t i trn t ai m ng ton quy n cai tr . T ngy c cu c u tranh gi a hai ng l i b t c cn b no ngang ng c pht bi u nh ng quan i m khc v i ng v b t c v n g, khng c v ng l i i n i hay i ngo i c a ng, u b coi l ph n t xt l i, ch t th cng l ph n t h u khuynh khng ng tin c y. Ti b li t vo s . - Anh hm nay khng b n g y ch ? M t cu h i m h i. V v n. ph i i r i, c thoi thc cng ch ng c. - Anh v tr c i! - ti cu nhu - Ti qua nh m t lt, thay qu n o ci . Ti c chng trnh cho hm nay. Ti khng thch n b ph v . Ti tnh a v con i chi. c i chi trong m t ngy hi m hoi khng c bo ng th t l tuy t. Chng ti s n thm m t ng i b n c lu khng g p. C th chng ti s n cm cng, nhn th mua s m m y th l t v t. Ti ngn ng m nhn th ng cha ph qu y. Chn qu, y ban khng bo tr c ti c th s p x p cng vi c c a mnh. M tay ny nh ? C l u ra phng b o v . Ngoi b ph n ra, c ai i lm ch nh t? . V ti mu n cho cc con i y ban cho g i th ti nh t nh

- Do, ch ng sao u. - y nhe hm rng c i m , c i khng ra ti ng ang nh nhau, m c th no ch c. Th ny tm chn r i. Khch l i ang i. Trn ng i ti c ci o bng xanh, ci qu n ka-ki, c hai u m i, nhng nhu nt. lu chng ti qun h n l qu n o. Khng ai trch ai v n khng c n p. Th i chi n qu n o gi t s ch qu, ph ng phiu qu, n p l r qu, cn b ph phn l sang tr ng r m. N l ci g n u khng ph i tn d c a n p s ng t s n? Ti cn l ng l , th anh chng n tr n v pha ti. - Anh v lm g?! - y n m ch t ghi-ng xe ti - Xe n r i ka! M t chi c com-mng-ca Lin X phanh kt bn c nh ti. C a xe bung ra. Hai thanh nin en nh m phng xu ng. Khng ni khng r ng

11

ovv

chng li tu t ti ln xe. Ti nhn anh chng v a g i ti. B m t nhn nh bi n m t, thay vo l i m t c n v ti ng c i g n: - Ln xe ngay! Bi t i u ng ch ng c ! Gi ti m i nh n ra h n: th ng cha ny th ng l o o theo ti m y ngy g n y. V n b i, ci x-c t l ng l ng bn hng, y l p l nh m t con chu t trong m ng. Cng trong thong y ti nhn th y hn m t ch c xe p t n ra t ch chi c com-mng-ca v a . cng l nh ng tn tham gia v b t cc, nhng s vi c di n ra g n gng, chng cha ph i ng th . M i tnh hu ng c l ng tr c, c s p x p tr c, y nh m t tr ng o n trong phim gangster. Khng m t ng i qua ng no bi t ni ny v a x y ra chuy n g. Nh ng chi c xe p v n vun vt phng qua. Trong ti m ng h , sau t knh, ti nhn th y Sinh c m ci lm vi c. Anh l ng i quen c a ti. N u anh ng ng ln, h n anh s nhn th y ti b li ln xe. Nhng anh khng ng ng ln. Hnh nh ghi l i trong tr nh c a ti vo m y giy cu i cng l m t ng i n b b ng con v t qua mi xe. a b ng say trong t m nilng c ng quo, m h ng ln trong gi b c. Theo ci cch k c c nh th , ti tr thnh k tham gia ci g i l cu c u tranh gi a hai ng l i trong phong tro c ng s n qu c t . Th l ci vi c ph i n n!, ti t nh , ng ng i trn t a gh xe, lng bnh th n. Khng hi u sao, vo ng ci kho nh kh c gay c n nh t, t h i nh t trong i mnh, ti khng nh n ci g khc m l i nh t i m t cu ni n i ti ng c a Nguy n Tun6 N c ta l m t php tr ng tr ng. Khng c u ri, khng c u ri, khng c mu ch y, m c ng i ch t. Bc Nguy n i, bc sai m t r i. Php tr ng Vi t Nam, k t nm 1945, khng h tr ng. c u ri, c mu ch y. V c nhi u ng i ch t. B ng nhi u ki u ch t khc nhau. Trong ci c nh khng c u ri, khng c mu ch y l nhi u, nn m i c s ng nh n y.Nguy n Tun (1910-1987), nh vn n i ti ng v i nh ng ti u thuy t Tn n D u L c, Vang Bng M t Th i, Tc Ch Hoi, Chi c L ng M t Cua, Qu Hng, Cha n, ng Vui...6

12

ovv

By gi ti m i hi u Nguy n Tun th t ln cu trong hon c nh no. Trong m t pht phn thn, nh vn gi b ng bng hong nhn th y tr c m t mnh m t qu n th nhn sinh k l khng hi u sao l i k t thnh hng ng s ng trong nghi k v th h n, trong cu c chi n khng lc no ngng ngh . M t cu c chi n m th m, khng ti ng sng, v i nh ng xc ch t khng thng tch, ho c s ng v t v , v i b no v d ng, nh nh ng zombi7 Gi y, trong cu c chi n m Nguy n Tun ni t i, ti tr thnh con m i c a n. Ti ang c a i u y? T i php tr ng no? l ch nh t 24 thng 12 nm 1967. Ti nh t ng chi ti t c a ngy hm . Trong h i t ng, ti th y r m n m t, nh tr c m t ti m i chuy n c di n ra m t l n n a. Th i gian ang tri t ng t d ng l i. Nh m t cadre-stop trong cu n phim ang chi u. N l ngy b c ngo t, ngy c t i, ngy ranh gi i c a i ng i. V sau ti m i bi t c m gic ch ng ph i c a ring ti - b t c ai t ng b b t cng nh t ng chi ti t v n v t nh t c a ci ngy ng nguy n r a . Ti ra kh i nh lc chn gi sng v m t tm t . C nh ti b i tm, nhng khng th y ti b t c u, nh h hng cng nh nh b

b n. Ngy hm sau, r i hm sau n a, v n bi n bi t. Th nh bo, gi y ch ng minh nhn dn ti th ng mang theo ng i c tm th y trong ngn ko bn vi t. Nh v y, n u ch ng may x y ra tai n n giao thng ng i ta cng ch ng bi t n n nhn l ai. V ti p xe kh p H N i, p c a b b n bo tin d . B n b ti nho nhc. H lao t i cc b nh vi n, cc tr m c p c u, x c tm trong nh ng nh xc tanh t i v i nh ng xc ch t m i d ng, trong m i t th . Th i chi n, trong nh xc la li t c ng thi th v th a nh n, nhng khng c xc ti. M ti bnh tnh hn m i ng i. B im l ng, suy ngh. Khng kh ho ng h t trong gia nh khng ly c sang b. Ngay t m khng th y ti tr v nh, m ti on ti b b t.Zombi, ch nh ng xc h t c cc th y php chu Phi lm cho s ng l i, nhng khng c tr khn, khng nh g v cu c s ng tr c kia, ch bi t th c hi n cc m nh l nh c a ch , b s d ng nh nh ng con v t trong cc cng vi c ng ng.7

u

13

ovv

Hai thng tr c, m 18 thng 10 nm 1967, cha ti ang n m c bo th m t ton cng an hng h xng vo nh d ng ng d y, c l nh b t kh n c p v l nh khm nh. M t nhm y ng ln xe ch i, nhm cn l i chia nhau ra l c l i cc phng cho t i g n sng, l y i nhi u gi y t , sch bo v nh ch p. m cha ti b b t, cng l sinh nh t ti, ti ang Nam nh. Thnh ph th d t chm trong bng t i. n ng t t ng m. Ti lang thang trong cc ph hiu qu nh, d i nh sng nh t nh t c a trng r m l t qua k l. Cu c leo thang c a khng l c M v t qu Nam nh ln pha B c. Thnh ph ch u bom hng ngy. Nh my s i s p t ng m ng, khu dn c Hng Thao b san b ng. D i chn ti l g ch v nh l n v i m i th t p nham c a i th ng b thu c n v m nh bom ph nt - nh ng ci bt v , manh chi u chy d , nh ng trang v h c tr ph t ph trong gi tho ng, con bp b c t u ln lc bn c nh ci xe ni ti t ... Trong nh ng ngy ti khng ngh t i cu c chi n tranh no ngoi cu c chi n tranh v i n c M . Th nhng m t cu c chi n tranh khc, hon ton khng ng t i, x y ra. V b t b nh ng ng i c quan i m8 b t ng v i ng c m quy n trong ci g i l cu c u tranh gi a hai ng l i b t u t thng 7 nm 1967. N n nhn u tin c a n l vi n tr ng Vi n Tri t h c Hong Minh Chnh, ph t ng bin t p t H N i M i Ph m Vi t v vi ng i khc9. Nh m t cn gi en, tin Ban t ch c Trung ng ng pht hi n k p th i v bp ch t t trong tr ng m t m mu ph n lo n lan nhanh trong thnh ph . n l t cha ti v thi u t ng ng Kim Giang10 cng b b t th d lu n n h n ln. Ch no ng i ta cng th tho bn tn v s ki n ny.Vo th i gian c ni t i trong cu n ny khi ni t t quan i m l hm ngha quan i m i v i hai ng l i gio i u v xt l i trong phong tro c ng s n qu c t . 9 Hong Minh Chnh (sinh nm 1920, qu Nam nh, tn th t l Tr n Ng c Nghim, nguyn T ng th k ng dn ch Vi t Nam, nguyn T ng th k H i lin hi p thanh nin Vi t Nam, vi n tr ng Vi n Tri t H c) c coi nh ng i ng u trong ci g i l nhm xt l i ch ng ng. Ph m Vi t (1929-1971), nguyn s quan qun i nhn dn Vi t Nam, thng binh, nh bo, ph t ng bin t p t H N i M i. 10 Cng b b t v i cha ti v t ng ng Kim Giang trong t ny c Tr n Minh Vi t (L Quang D ) - ph b th thnh y kim ph ch t ch y ban hnh chnh thnh ph H N i; Ph m K Vn - ph t ng bin t p t p ch H c T p; Nguy n Ki n Giang - bin t p vin t p8

14

ovv

Nh ng ng i c ng s n thu c th h gi ngn ng m: Thi thi, l i nh ci n C i cch ru ng t r i, no c khc g u. M y ng lnh o nh ta nhn u cng th y ph n ng, b t b lung tung, sau th l i xin l i, l i s a sai, r chn chuy n! M ng cn b th i nay ng l khng b ng m ng ngo. S cn b c p th p hn to nh v i nhau: y r rng l m t cu c st ph t l n nhau, ch cc ng ch lo thnh cch m ng th kia sao c th l ph n ng c? ng sau v b t b ny ch c ch n l m t m mu g , nhng ch c ch n ch v ci gh , v h ng th thi; by gi cc ng k nh11 ch ngh t i ci , t i ci gh , t i tiu chu n c h ng, ch c chuy n xt i xt l i g u? Nh ng ng i tr c nay khng a ch th m c trong b ng: Chng b t u th t nhau r i! b o c ng s n l th m, chng n khng s ng yn c m t ngy khng c mu. Ch t i nghi p cho m y ng i hi n lnh khng cng cnh v i chng, tuy h cng l c ng s n. Ngy hm sau, khng th y ti tr v , m ti t c t c p xe t i H a L. Tr c m t b m hung d v v a m t ch ng nay l i m t con, cc cn b cng an ch i y y r ng ng ngh qu n, n u anh y ch h khng c ai tn l nh th . Vin gim y th ph i c tn trong s , anh y ph i lm y u, ti th H a L l t t mang c s t ra tra tr c m t m ti cho b th y: bc

g ph m php th m i b b t ch . Khng, khng c tn anh y tra h t r i, xem k l m r i, hay l bc sang bn B m h i12. T i phng ti p khch B N i v m c o d13

16 Tr n Bnh Tr ng, m t s quan

khng eo qun hm ti p m ti. Anh ta lm b ng c nhin: B cng ph i c bi t.

- Ch t ch t, sao bc l i ngh th ! B t ng i ph i c l nh b t ch , k c trong tr ng h p b t kh n c p b ph n tr c Khng ph i u, bc , lm g c chuy n b t cc th i by gi . Bc i cho m t cht, ti ki m tra ngay l p t c xem c chuy n g x y ra v i anh Hin m cc qu n c bi t khng.ch H c T p; inh Chn - bin t p vin bo Qun i Nhn Dn; Nguy n Vn Th m - b th c a th tr ng B Vn ha L Lim... 11 ng l n, quan ch c l n. 12 Gim th tr i H a L khng tm th y tn ti l ph i. Sau ch ng hai thng H a L ti m i bi t tn ti b thay i. Cn b qu n gio ch bi t ti d i m t tn khc. 13 o d , theo qui nh trong Qun i Nhn dn Vi t Nam, c dnh ring cho c p t tr ln.

15

ovv

Tr c m t m ti anh ta g i i n h i cc khu cng an H N i. Khng u c tin v ti. Ti n m ti, vin s quan cn n c n d n b khi Ph i cng nh n h n ta ng k ch cng kho. - m ti k l i - Nhng kho th kho, khng qua c m t m . Mi ng h n leo l o, nhng m t my th l i nh n nhc, tay chn qunh qung. B ng b o d : n u b n ny c t p qun gi ng bn cng gio ch c h n s ku tn Marx m th qu. Nh bao l n gia nh ti g p bo tp m ti ch ng t b l cy c t ci v ng ch c gnh ton b s c n ng c a ngi nh trn vai, quy t khng cho n s p . B lau n c m t, chu o lo toan trm th vi c c tn v khng tn cho con ci nh th khng c chuy n g x y ra. Trong nh ng ngy ny, m ti k , b ngh n th n t ng c a b r t nhi u. m m b ng i m t mnh trong cn nh v ng l ng. B tin ng H Ch Minh. B tin ng l m l m. Cn hn tin, b sng knh ng, ng i anh c c a cch m ng, lnh t c a b. B c chn dung c 18x24 ng H Ch Minh t ng b v i dng ch Thn i t ng thm Hunh tr c ngy ng ln ng d h i ngh Fontainebleau nm 1946 c b gn gi nh c a gia b o. Su t cu c khng chi n ch ng Php, nhi u l n ch y gi c cn m t h t c nhng t m nh v n cn . N ch b thu khi cng an khm nh. Nhi u ng i khuyn b hy c u c u ng H . D mu n d khng L Du n14 v L c Th15

no ti v nh th xin bo ngay cho B N i v bi t.

v n cn ph i n ng, h ni. M i ng i tin ch c

ng khng bi t vi c x y ra. N u ng bi t, ng khng bao gi x y ra chuy n n i da n u th t th ny. Vi nm nay, do s c kh e km, ng H khng cn tr c ti p i u khi n cng vi c t n c.

L Du n (1908 - 1986) ng i Qu ng Tr , ng vin ng c ng s n t nh ng nm 1930, b t hai l n (1931-1936, 1940-1945), t ng lm B th Trung ng c c mi n Nam trong khng chi n ch ng Php, t nm 1956 lm b th Trung ng ng, b th th nh t (19601976), r i t ng b th ng (1976-1986). 15 L c Th (1911-1990) tham gia cch m ng vo u th p nin 1930, t Sn La (19391944). Thng 8.1955 L c Th c m t h i ngh Trung ng b u b sung vo B Chnh tr . Trong th i gian c ni t i trong cu n ny l y vin B Chnh tr , y vin th ng tr c Ban b th, tr ng Ban t ch c Trung ng ng. c Trung ng ng c vo Nam nm 1946 v i t cch y vin Ban th ng v Trung ng ng, c p b c ng ny nhi u ph n l do Tr ng Chinh ch nh.

14

16

ovv

M ti khng tin. B cho r ng kh i ln v n l n nh th ny, L Du n v L c Th khng th khng h i ki n ng H , ng H khng th khng bi t. V b t b ch c ti n hnh m t khi c s ng c a ch t ch n c. B nh n xt: khng ph i v c m trong khi khm nh, cng an quan tm c bi t nh ng t m nh cha ti ch p chung v i ng H , nh ng t li u lin quan t i ng H T t c u b mang i. Cha ti b t u gi nh ng t li u v cch m ng, c bi t v ng H Ch Minh, k t khi ng nh n s phn cng c a Trung ng ng lm b th cho ch t ch n c. Vo nh ng nm u cch m ng cha c c quan chuyn trch lo b o qu n nh ng t li u l ch s , cha ti cho r ng ng c trch nhi m lu tr nh ng g trong t m tay c a ng, khng chng b m t. Cha ti gi c kh nhi u nh - t nh ng b c ch p ng H t i chi n khu Tn Tro v i i lin qun Vi t M , nh ng ngy ng H v a t chi n khu v H N i, L Tuyn b c L p t i v n hoa Ba nh, chuy n ch t ch n c sang Php nm 1946, nhi u nh t l nh trong An ton khu c a chnh ph khng chi n. Nh ng nh khc cha ti ch p chung v i cc nhn v t lnh o nh Tr ng Chinh, Ph m Vn ng, V Nguyn Gip, Nguy n Duy Trinh cng b thu h t. M y b c nh chn dung h a s Pablo Picasso, nh vn Ilya Ehrenburg16 v i l i t ng cha ti t i Paris nm 1946, ch ng lin quan g t i v n, b n chng cng thu tu t. Tuy nhin, y l chuy n d hi u - vo th i k ny nhn vin cng an th ng c ch n l a trong nng dn t h c. H ch ng bi t Picasso ho c Ehrenburg l ai. D i m t h , nh nh ng th ng Ty mi l tm c trong nh m t k th c a cch m ng, t t y u g i nn s nghi ng - h n y ph i l nh c a b n ph n ng qu c t . Chnh do nh ng suy ngh nh v y m m ti khng nghe theo l i khuyn c a b b n. B khng xin g p, khng thm vi t m t dng no cho ng H Ch Minh.

16

Pablo Picasso (1881-1973), danh h a c a th k XX, g c Ty Ban Nha, Ilya Erenburg (1891- 1967), nh vn, nh bo Lin X.

17

ovv

B cng khng ngh t i chuy n c u c u Tr ng Chinh17. T khi m t ch c t ng b th v nh ng sai l m trong c i cch ru ng t, Tr ng Chinh l m li n trong s ng b cn l i, trnh can thi p vo cng vi c c a L Du n v L c Th . V l i, cho d trong khi cn ng ch c, Tr ng Chinh sau khi cch m ng thnh cng khng h gi ng Tr ng Chinh tr c t ng kh i ngha. N u nh trong th i k b m t, Tr ng Chinh chu o v i anh em bao nhiu th by gi ng ta l nh nh t v i ng ch b y nhiu. H t nh x y ra m t cu c nh tro v y. Ti k chuy n ny lm th d . ng Tr n nh Long, ng i b n v ng ch g n gi c a Tr ng Chinh b Qu c dn ng th tiu nm 1946, l i v v ba a con. Ha bnh l p l i, b Long t vng t n c Pht Di m tr v H N i. Nm l n b y l t b tm n Tr ng Chinh, nhng v t ni n m y cng khng c Tr ng Chinh ti p18. Ng i k cho ti nghe cu chuy n ng x u h ny l ng ti x on Xun S, t ng l c s cch m ng. Khi ng S ch t v n ng Bi Lm19 chuy n x s c a Tr ng Chinh th Bi Lm gi i thch: Con m Long lm nh c mnh ch ng n hy sinh cho cch m ng. Hy sinh cho cch m ng c hng ng, n lm mnh lm m y, n ng n c i cch m ng ph i lo cho cc con th ng Long, r ngu! Anh Th n20 khng ti p n l ph i. Nng m t, ng ti x on Xun S t ng ng quan ta Bi Lm ra kh i c a: V ng ch g p kh khn th tm n ng ch ch cn tm ai? Bi t chng my l gi ng n cho bt, ch c v th ng Long ch ng thm g p. Ct ngay kh i nh tao! u! C l chng my u! Ct! Ng i v v ba a con c a ng i c ng s n Tr n nh Long b cc ng ch ch i b l ch th ch d t nhau xu ng H i Phng nh p vo dng

Tr ng Chinh (1907 - 1988) nguyn qun x Hnh Thi n, ph Xun Tr ng, Nam nh, ho t ng cch m ng t nm 1927, ng vin ng c ng s n ng Dng t 1930, quy n t ng b th ng m t th i gian tr c Cch m ng Thng Tm, y vin B Chnh tr v T ng b th ng Lao ng Vi t Nam t nm 1951-1956. 18 Tr n nh Long (1905-1946), ng vin ng c ng s n ng Dng t 1930, c o t o t i tr ng i h c ng phng Moskva. Cch m ng Thng Tm thnh cng, ng Long c ng d ki n gi ch c b tr ng B Ngo i giao, nhng ch c ny r i c nh ng l i cho ng Nguy n T ng Tam th hi n s on k t r ng ri trong thnh ph n chnh ph cch m ng lm th i. ng b ng i c a Qu c dn ng t nh p vo nh ring c a ng b ph Ch ng Xun b t mang i th tiu, khng r xc chn u. 19 M t nh cch m ng lu nm, xu t thn cng nhn, ng vin ng c ng s n Php, sau nm 1954 lm ph vi n tr ng Vi n ki m st nhn dn t i cao. 20 B danh c a Tr ng Chinh.

17

18

ovv

ng i di c vo Nam. Hai con trai ng Long sau nm 1975 v t ti p sang c. Ch cn l i m t ng i con gi l ch Phong l y ch ng l i Si Gn. Nhn ti n cng xin ni r ng ng Bi Lm ny, h i ho t ng b m t nh ti, l ng ch r t thn thi t c a ng Long v cha ti. V i gia nh ti, ng l ng i trong nh, nhng khi cha ti b b t, ng cng khng h lai vng m t l n. l tnh ng ch trong nh ng ng i c ng s n khi ginh c chnh quy n, phn chia ngi th . Nh ng ng i v n cn n v i gia nh ti trong nh ng ngy sng gi u v tnh b n, ch khng ph i v tnh ng ch, cho d h c l c ng s n. B cng khng ngh t i Ph m Vn ng21. ng quen cha m ti t nh ng nm 40 khi cn thanh nin, ang tn t nh ng i v tng lai hng

kem Zephyr bn H Hon Ki m. M ti bi t, c t i g p ng cng v ch. Ph m Vn ng, theo b nh n xt, l ng i khng x u, nhng ba ph i, v ng v v v tch s . ng lng tng tr c b t c m t vi c c th no, d ch ng m t ci inh gip hng xm, nh cc b n ng th ng gi u c t. D lu n ca ng i ng lim khi t, ng ng n, nhng nh ng ai quen bi t ng u hi u ng khng lm n i tr g trong nh ng vi c l ra ng ph i lm. Nh ng ng i t ng l b n ng khi g p r c r i v i chnh quy n bu c lng ph i c u c u ng cn th t v ng hn. H tm n ng v ch ng g ng cng l m t trong nh ng nh lnh o qu c gia, ng m ni cho m t cu th cng . C a ng t i, ng cng khng n n i qu t , ng khng nh n tm xua u i h , th m ch ng trong khi ti p h ng cn bi t an i h vi cu, ng h a h n v i h i u ny i u khc, nhng r i ng ch ng lm g h t. C khi nh ng g ng i ta nh , ng cng nh , cng y ny, c v ng cng mu n gip h l m, nhng trnh ti ng ng l i i nh ng i khc, r i ra ci s nh l i y c c vi c hay khng ng khng bi t n n a. ng ni h r i m, c ph i ng khng ni u, kh n n i vi c kh gi i quy t, cc ng

21

Ph m Vn ng (sinh 1906 t i Qu ng Ngi) ho Nm 1929 b th c dn Php b t giam 7 nm. Vi t Nam t 1951, lm b tr ng B ngo i giao r nm 1987 (kim nhi m b tr ng B Ngo i giao t

t ng cch m ng t cu i th p nin 20. c b u vo B chnh tr ng lao ng i th t ng chnh ph t nm 1954 t i 1954 - 1961).

19

ovv

ch c trch nhi m t ch i khng ch u gip c ngha l khng gip c. ng khng mu n m t lng m t ai, nh t l m t lng c p trn. Qu nhin ng. M t ng ch c thng m ti n ni v i Ph m Vn ng chuy n cha ti b b t. ng nghe r i th di ni: Vi c t p th quy t nh, ti lm g c! M ti ch cn bi t tm ng i b n thn thi t nh t c a cha ti trong th i k ho t ng b m t l ng Nguy n Lng B ng22. Nh ng ngy y ng i v ng, l n no ng i ta cng ni th . R t c th ng v n trnh m t. T Nam nh tr v , nhn c nh nh tan hoang, ti h i m chuy n x y ra th b c i cay ng, m t t nhe: - Chng n n, con c t ng t ng c khng, cn t hn c m t thm Php n a kia. Tay b to, cng khng v a, chng n c nch kha vo n b t mu ra m chng n v n c kha b ng c. n khi bi t khng kha n i, chng n l y th ng tri gi t cnh khu u r i i u b ra xe b t bng ch i. Lc chng n khm nh, m qu ng ci khung knh c gi y ch ng nh n Hun chng Khng chi n h ng nh t c a b vo m t chng n: Cc ng i khm k ci ny i, xem m t tri n c g? Chng n x s , h m, ng nh c Nguy n Du t : Ng i nch th c, k tay ao. u tru m t ng a o o nh si... Trong lng b, ng H Ch Minh ch t vo m cha ti b b t. - Lng ng i khn l ng, con ! M i bi t khng thi u g k qun o lm ng i khi ng i vo gh vng gi . Bng hong tr c s vi c b t ng , b khng sao tin c r ng n x y ra, khng sao tin c r ng chnh quy n c xy d ng nn b i cu c cch m ng m v ch ng b hi n dng c i mnh l i c th nh n tm v i v ch ng b n th . Khi ti m t tch, c nhi u ng i cho r ng ti tr n. Ring m ti khng tin. L m , b hi u con b. Hn b t c ai, b tin ti v t i. Khng nh, nhng ng

22

Nguy n Lng B ng (1904 - 1979), ho t ng cch m ng tr c 1930, ng vin ng c ng s n ng Dng t 1930, t 1945 l y vin Trung ng ng, i s Vi t Nam t i Lin X 1952 - 1957. Nm 1969 lm ph ch t ch n c Vi t Nam Dn ch C ng ha cng nh C ng ha X h i ch ngha Vi t Nam.

20

ovv

nh ng tin ti v t i, b tin ti dng kh ng u v i b n ti m quy n cch m ng. Ch y tr n, theo quan ni m c a m ti, khng ph i l hnh ng c a ng i qun t . B mu n th y ch ng con mnh ng hong b o v chnh ngha tr c cng lu n. B bu n r i khi nghe nh ng ng ch c n thm b, phn tch tnh hnh t n c, r i k t lu n r ng s ch ng bao gi c m t phin ta m b mu n c u. Kho ng m t tu n tr c khi ti b b t, anh Nguy n Tr ng Lu t, v tr ng V b o t n v b o tng B Vn ha, nh n ti tm cch c t ui23 n g p anh t i nh ring qu anh Lu t hn c . B ngoi gi n d , th m ch hi th k ch, tho t trng ai cng ngh anh l m t nng dn nng c t c ng b i d ng ln lm lnh o. Nhng ch ni chuy n v i anh m t l n l ng i ta bi t bn trong v chn qu lm cho h l m, anh Lu t l ng i l ch lm, hi u nhi u bi t r ng. Ti quy t nh n g p anh. Ti mu n nghe anh m t l i khuyn. Anh d n ti coi ch ng b m t thm theo. C t ui l m t vi c ch ng kh g i v i ng i trong m t gia nh c nhi u nm ho t ng b m t. Th i Php thu c, cha m ti d y ti m i cch nh l c h ng m t thm. ng b th ng sai ti mang m t th n ni ny ni khc trong thnh ph . Ti l tr con, m t thm khng . Anh Lu t c h i cng ho t ng v i cha ti t i vng ven sng H ng. i v i cha ti anh knh tr ng, coi nh ng i anh tinh th n. V tnh c m v i cha ti m anh qu ti. G p ti, anh v l y, h i h : - Tnh hnh gay l m, ch ph i tr n ngay l p t c, ng b b t! Ti ngh mnh s lm th ny... Theo k ho ch c a anh Lu t, ti s ch n ngy gi thu n l i r i bo cho anh bi t. T t nh t, ti bo qua bc s Phan Thanh Hoi, em nui anh, cng l b n thn c a ti. Ti s t i Cha Th y, ni s tn c a V b o t n v b o tng B Vn ha. T y anh Lu t s dng xe c quan a ti v Hng23

ng Chn C m. Trong s cc v tr ng c a B , ti

nh l c h ng nh ng tn theo di.

21

ovv

Yn, ni tr c Cch m ng Thng Tm c th i k anh lm b th t nh y. Con trai m t c s cch m ng nay l tr ng cng an m t huy n l em k t ngha c a anh nh n b o v ti. Anh ny s lo vi c thay tn i h cho ti r i a ti t i m t vng h o lnh. Ti s nng nu sng s a s tr v . Ti im l ng. - Ch nghe anh i, anh ngh k l m r i, ph i tr n thi. - anh ra s c thuy t ph c ti - Th ngh m xem, n u trong C i cch ru ng t t t t t nh ng ng i b x tr24 oan u tr n thot c th sai l m c a ng u n n i tr m tr ng n th , t n th t v nhn m ng u c cao n th . ng lm sao hi u c ta b ng chnh ta? Bi t mnh v t i, b ng ng oan m v n xui tay m c cho ng b t, m c cho ng gi t, khng ph i l tun th k lu t cch m ng u, khng ph i l trung thnh v i ng u, m l lm h i ng y, ch hi u khng? Ti hi u l n ny ng l i ang sa vo sai l m nn ti m i khuyn ch tr n. Th y ti v n khng h ng ng, anh b n th n m t lt r i ti p: - Ty ch thi, nghe anh th nghe, khng nghe th thi, nhng ch ph i nh : tuy hi n nay ng b th ng Du n, th ng Th lng o n, nhng tr c sau ng v n l ng c a ta, ch ng chng th ch y ng s thanh l c b n chng. Ti mu n c i m khng dm c i. Ng m ra cch l p lu n c a anh c ci l c a n, ci l ch t n t i c trong lng ng i ng vin trung thnh, lc no cng lo l ng cho s c chi n u v uy tn c a ng. B ng nhi u d n ch ng rt ra t nh ng huy n tho i v v lnh t anh minh, anh Lu t kh ng nh chuy n ny ng H khng bi t, ho c gi ng b dsorient25 b i L c Th m ng cho Th b t cc ng ch trung kin, ch ng quy t khng ph i l ng i x u. - L Du n l th ng nhi u tham v ng, i u ny nh ng ai t ng g n h n u bi t, nhng anh ngh: t h n, h n khng mu n gy g trong lc ny. G t ra bn ngoi cc th ch ngha, xt cho cng ch l ci c , th v ny Th kh i x ng l ch c, khng ph i Du n. Nhng Th mu n th Du n cng24 25

ch cho tnh hnh

X tr l m t t c ngha r t r ng, t b b t cho t i x t , b n, gi t, th tiu. L a, lm cho hi u sai (ti ng Php).

22

ovv

khng ngn, m i vi c Th lm t tr c t i nay u v l i ch c a c hai. Th ng ny lm vi c lm g, nh m m c ch g? Anh ng bn trong v ny c i u u n khc, lin quan t i th i k Th Sn La26... T i hm ti ch ng i nghe anh ni, khng tranh lu n. u ti tr ng r ng. Ti m t m i. Trong anh v n c m t ni m tin m ng manh ng. Trong ti, ni m tin y khng cn. Nghe ti k l i cu c g p g v i anh Nguy n Tr ng Lu t, m ti h i: - con th no? - Con cho r ng i tr n l cho ng i ta ci c ni mnh c t i, mnh s nn ph i tr n trnh... - Cn con? - m ti h i v ti. - Con cng ngh khng nn tr n. - v ti ni - Mnh lm g m ph i tr n? - ng v y. Cy ngay khng s ch t ng. Ti m m c i. M ti quen mi ng ni th , ch ai ch bi t chnh cy ngay m i ch t ng, ch c dy leo l khng bao gi ch t ng c m thi. H i y ti cn ngu ng c l m. Th h cha ti, r i th h ti mang trong mnh khi ni m ng c a nh ng ngy cch m ng cn tr ng n c: ng l t ch c c a nh ng chi n h u cng chung m t m c ch thing ling, cao c . Khng hi m nh ng th d v tnh ng ch m b c thng yu nhau, th m ch hy sinh tnh m ng b o v nhau trong nh ng ngy xa xa y. M t khi ni m, ti c thay, l i th i. S ng trong m t gia nh m cha m u ho t ng cch m ng, ti nh p vo dng ch y c a cng cu c chi n u gi i phng dn t c, cng l dng ch y c a th i i ti, m t cch t nhin, nh mu n s ng th ph i th kh tr i. Cng t nhin nh v y, ti i theo nh ng ng i d n u cu c cch m ng nh con v t trong n i theo con u n c a n. Ti khng c u c t nh to i v i nh ng lnh t cch m ng, do cn non n t, m cng c th do l i bi ng. Ti ch b t u ng v c c hi n26

Trong cch suy lu n c a mnh anh Nguy n Tr ng Lu t c l: trong v tr n p nhm xt l i ch ng ng, trong s nh ng ng i t cch m ng c cc nh lao c a Php ch c nh ng ng i t Sn La cng v i L c Th l b b t m thi.

23

ovv

minh c qu ng co b ng m i cch c a h vo th i gian cu c Gi m t gi m t c c pht ng khu 4 khng chi n, nm 1953. Ma h nm y m m chng ti n m thao th c nghe trong m t mng nh ng thn xm t i tm ti ng loa m u h g i nng dn vng ln nh k th giai c p. T sng s m tinh m, hng on ng i r m r p trn cc n o ng lng cn t i t, kh n ti ng h vang nh ng kh u hi u c mi mu. Dn chng n n v nh ng sn nh, nh ng bi r ng, ni s di n ra nh ng cu c u t b n a ch c ng ho gian c. i u lm ti s ng s t l nh ng cn b khng chi n trong chnh quy n x b th ng cnh g t ra ngoi l cu c u tranh. M ti bi t r h l m. M i hm tr c cn l nh ng ng i lnh o y uy tn a phng, b t thnh lnh h khng cn c tin c y n a, th m ch b nghi ng , b t c b m i quy n hnh. T i sao l i nh th ? Ti h i m t cn b trong i gi m t gi m t c v c anh ta gi i thch: ng b o ph i tch c c cao c nh gic tr c cc lo i k th giai c p. Chng bi t chng y u, chng khng th ra m t ch ng ph cch m ng, nn tm m i cch chui vo trong cc t ch c c a ta, n m gi cc v tr lnh o. Hi n nay khng th bi t trong cc c quan ng v chnh quy n ai l ch, ai l ta, n u khng kin quy t g t nh ng ng i c ra th nng dn c ng pht ng v n b k th gi u m t kh ng ch , h s khng dm vng ln ginh l y a v lnh o. ng d y: ta ch c th tin nh ng nng dn b n cng, b a ch bc l t n xng t y, ch c h m i l ch d a v ng ch c v lu di c a ng. C nh th s ngho kh , t b n thn n, l m t ph m ch t cch m ng. u t di n ra lin min, ngy m t kh c li t. Ng i dn cy dung d hm tr c, c ng phng tay pht ng, v t tr thnh hung t n, m t b ng b ng khoi tr trong ni m vui hnh h ng lo i. Ti kinh hong nhn c nh t ng khng hi u n i: n m n p l t qua m t ti t ng by n ng i b kch thch b i mi mu, hm h i d i l c sao vng khng ph i chi n u v i qun xm l c m v i chnh ng bo mnh. T i x Ng X, lng Ng, Thanh Ha, ni c dinh c gia nh c c Nguy n Th ng Hi n, ng i ta tri ch t hai tay r i dong m m t ng i b n

24

ovv

ti i kh p lng ch v b trt d i ni i u g m t l p tr ng ho c khng v a lng cn b gi m t gi m t c. Ti bi t r b l ai. Khi chi n tranh v a bng n b l h i tr ng hay h i ph H i Lin hi p Ph n Thi Bnh. M t t, b mang con ci ch y vo Thanh Ha theo chnh ph khng chi n, lm ngh hng xo, bun thng bn m t. Chng ti nghe ti ng ku khc ch y t i th th y m y anh du kch quen ang x nh x ch ko b i. Hai tay b tri gi ln tr i, b xiu v o b c sau h , ku go th m thi t: i c H i, C trng xu ng m xem ng i ta i x v i con dn C th ny y! m t x khc, m t ng i n b b tri vo hai cy n a b t cho, bn d i l m t ng l a. Con m ni l ph nng ph n ng, ngoan c l m, nh ng ng i bu quanh nhao nhao ni th . Ng i n b qu n qu i mi, t i khi ng t i r i m i c ng i ta h xu ng. Cha m t ng i b n khc c a ti, ng ch l m t cn b qun trong ngnh gio d c, nhng ho t ng cch m ng t tr c nm 1945. Khi cu c Gi m t gi m t c b t u, ng b b t v t i l ng vin Qu c dn ng. ng th t c t t , l i b c th tuy t m nh: Oan cho ti l m, C H i. Ti trung thnh v i C , v i ng. Ti khng ph n b i. H Ch Minh mun nm! Trong m t ngi nh ti th y ng i ta l y gai b i c m vo u ngn tay m t c gi. C tr i bi t c ta b t i g, c th c ta ch c m t t i duy nh t l con a ch , c m i cu h i nh ng k tra t n l i nh n nh ng ci gai su thm m t cht lm cho c gi r ln v au, qu n qu i trong dy tri. M t c gi tc b c ph b trng dy vo c , b li x nh x ch trn ng nh m t con ch. L tr lng rng rng ch y theo sau. Chng v tay, chng reo h, chng c i ng t ngh o. Ti nhn chng, rng mnh - nh ng a tr ny ch c ch n s l n ln v i tri tim khng ph i c a gi ng ng i. R i y, v i tm h n chai s n, lm sao chng c th s ng chung v i nh ng anh em khc mu da v ti ng ni trong m t th gi i i ng m ch ngha c ng s n h a h n? Ti c m th y trong mnh c c c a m t c m gic b t bnh, i m bo tr c s th c t nh.

25

ovv

Ni m tin

ng n su trong lng m i ng i n n i v a bung

mi ng khuyn ti tr n, lc chia tay anh Lu t l i v t vt: Ni th ni v y thi, ch anh khng th no tin c ng l i c th nh n tm b t m t lc c hai cha con m t gia nh cch m ng nh gia nh ch. Mnh khng nn ngh qu ra nh th !. M ti khng mu n ti tr n, nhng ti khng tr n th b lo. Ti m cng b b t th trong nh khng cn ng i n ng no. Hai em trai ti u cn nh . L i ang c chi n tranh. B c m th y nh ng g x y ra v i ng i khc nay ang x y ra v i mnh. M ti nh n b b n c ch ng b m t tch trong nh ng ngy Cch m ng Thng Tm. Ng i n b kh n kh lang thang i n h t n ny ph n c u xin Tr i Ph t cho ch ng b tr v v i b. B g n nh m t tr. Khi cn tr , ng Nguy n Th Vinh, ch ng b, gia nh p Thanh nin Cch m ng ng ch h i27. B l , ng ch y sang Php, gia nh p ng c ng s n Php. T Php ng sang Nga. T t nghi p tr ng i h c phng ng28, ng hm h tr v T qu c ti p t c cu c chi n u. V a b c xu ng c ng H i Phng ng sa vo tay m t thm. Xa n c qu lu, ng tr v khng quen bi t ai, cha k p lin l c v i ai trong cc t ch c cch m ng. M t thm tra t n ng, ng ch ng c g khai. Tra mi khng c g, chnh quy n thu c a th ng, th m ch c t chn ng l i, cn chi u c cho ng c tng s t i Ph Th ng s . Trong chuy n ny t t nhin khng th thi u s ch y ch t c a b v con nh kh gi . Lm vi c trong ph Th ng s , ng Vinh v n khng ng ng tm m i cch lin l c v i nh ng ng i c ng s n. Nhng khng ai dm giao thi p v i ng, k c cha ti. V i ng, cha ti ng vai ng i nh t ch, nay tr v v i v con lm n chn ch . Ng i Php n lc hon ton khng cn nghi ng g ng, ng l m t cng ch c m n cn.27

M t t ch c yu n c c xu h ng c ng s n, thnh l p vo thng 6 nm 1926. Nm 1929, trong m t i h i c a Thanh nin Cch m ng ng ch h i t i H ng Kng, hai h i vin l Ng S Quy t v Qu c Anh b v thnh l p ng Dng C ng s n Lin on Trung K, sau An nam C ng s n ng cng c thnh l p Nam K. Nh ng nhm c ng s n ny c thi knh ch nhau. Tr c tnh hnh ny Qu c t C ng s n (Comintern) g i m t b c th ku g i nh ng ng i c ng s n nhanh chng th ng nh t v i nhau trong m t t ch c c ng s n trn ton ci ng Dng. 28 Tr ng do Qu c t c ng s n (Comintern) m t i Moskva sau Cch m ng Thng M i Nga o t o cn b cch m ng v s n.

26

ovv

Nhng ch l b ngoi. Lng yu n c trong lng ng khng bao gi t t. Cch m ng Thng Tm n ra, ng hng hi xu ng ng tham gia c p chnh quy n. Th r i trong nh ng ngy si n i y, nh m t hn ri xu ng n c, ng bi t tch. Khng ai bi t ng bi n i u n u nh m t hm ng Tr ng Chinh khng ni v i m ti: Ch Hunh , ch li u cch an i ch Vinh k o ch y c xem bi, xin qu mi, t i nghi p! Ni ring ch bi t: ta th t anh y r i! M ti l nh tot ng i: Sao cc anh nh n tm th , tn c th ? - b ku ln - Anh th a bi t anh Vinh tuy khng kin nh cch m ng th t, nhng anh y c ph n b i xng khai g u, c gy h i g cho on th m cc anh n gi t anh y? Tr ng Chinh lng tng phn tr n r ng ng khng h ch trng gi t ng Vinh, ng i ta gi t r i ng m i bi t. Lc ng c mu n can thi p th cng mu n. V ci ch t c a ng Vinh, m ti khng bu c t i Tr ng Chinh. B hi u r ng trong cu c cch m ng nh ng vi c tng t c th x y ra, b i nh ng ng i km hi u bi t nhng l i qu hng hi. Ring t i c p d i l ng hnh, coi th ng sinh m ng con ng i th b khng bao gi tha th cho Tr ng Chinh. Th tiu i th v nh ng ng i tnh nghi ph n b i l chuy n th ng tnh trong Cch m ng Thng Tm. Nh vn Lan Khai30 b b r tri sng khc Gh nh Qut trn sng L ch v ng t ng lm th k cho m t hng bun Nh t l m t th d i n hnh. Cha ti quen Lan Khai t nh ng ngy ng nghe ci ch t c a Lan Khai, ng t ra r t au lng. B ngo i ti th ng g p cc ng ch c a cha m ti t i nh ti khi b ti n chi v i cc chu. Khng hi u v l g m t s ng i trong b n h khng gy c c m tnh ni b. B ngo i ni th ng cho m ti bi t b khng thch h . n n i m ti gi n b v s khng thch y. Ha ra b ngo i ti c l khi nh n xt ng i ny ng i kia trong b n h khng ph i l29 30

29

u

Tuyn Quang. K cho ti

M t cch g i ng c ng s n trong th i k ti n kh i ngha, dng trong n i b ng. Nh vn n i ti ng v i nh ng chuy n ng r ng tr c Cch m ng.

27

ovv

nh ng ng i t t . B ng s m n c m c a ph n , b th y tr c c cch s ng khng nhn ngha, khng c tr c c sau, khng c tnh ng i, nh cch ta th ng ni by gi , c a nh ng ng i v sau tr thnh nh ng nh lnh o cch m ng nh Tr ng Chinh, Hong Qu c Vi t31. Tr ng Chinh khng lm m t hnh ng nh no c u cha ti ng i b n, ng i ng ch g n gi c a ng ta trong th i k b m t. ng ta cng khng n thm m ti l y m t l n trong nh ng nm cha con ti t. Cha ti c th r i ng cng khng n. M t s ng i bi t tnh b n c a hai ng cho r ng Tr ng Chinh khng n v s L Du n v L c Th , nhng ti cho r ng trong thi ny Tr ng Chinh trung th c v i con ng i ng ta - ng ta khng bao gi coi tr ng tnh b n v i b t c ai. V b o m an ton cho b n thn trong giai o n , Tr ng Chinh s m vai mc-xt chn chnh ln n cha ti v cc ng ch khc, coi h nh nh ng ph n t ch ng ng. Trong s ng nh t c nhn mnh v i ng t khi tr thnh ng i lnh o, Tr ng Chinh l ng i tr c sau nh m t. Hong Qu c Vi t cn t hn - ng ta tr thnh m t trong nh ng nhn v t tch c c trong Ban chuyn n c a v tr n ph n32.M chnh v c u hai ng, cha ti b chnh quy n thu c a b t sau khi a h i tr n vo nm 1939. Ng i nh v y, theo quan ni m c a ng i Vi t Nam bnh th ng, khng th c coi l t t . V ti k sau khi ti m t tch, m m m ti ng i l ng hng gi , mi tc b c x xu ng vai. B nh ha . Linh tnh ng i m bo cho b bi t ti g p tai h a. Phn tch m i d ki n b tin ch c ti b b t m t cch m mu i.

31

Tn th t l H B Cang, m t nh cch m ng r t c ti ng trong ng tr c Cch m ng Thng Tm, khng km g Tr ng Chinh. Sau ny tn tu i Hong Qu c Vi t ngy m t lu m . ch l ch t ch T ng cng on trong m t th i gian di. 32 Ni t t: tr n p ph n cch m ng.

28

ovv

- Trong nh ng ngy y m lo nh t con b th tiu. Chng n c th lm chuy n l m. B ngh n ngo ni, m ch t a con trai u lng. Cu i cng, r i n cng v t qua c ci ch t tr v v i b, chn nm sau .

2V a li th c ti ln xe, tn ng i bn ph i l p t c b qu t tay ti ra sau lng. Bn tay y c ng nh thp. M t nng sng l c thc m nh vo s n ti bn tri. Ti nhn m t v au. Trong t ny, cng v i ti, cn c nh ng ai b b t? l ngh u tin n v i ti, khng hi u sao lc y l i d ng dng v i s ph n mnh n th . Ng i li xe qu t m nh v-lng. Chi c xe l ng sang m t bn, xoay n a vng r i lao v pha Trng Thi. Ti v n c m bng h ng Nam Dng, qu t ng c a m t ng i b n vong nin, trong bn tay tri cn c th l ng. Nghe tin nhi p nh gia Tr n Vn Lu m n ng, anh m c ch ng lao ph i nhi u nm, sng hm y ti n thm anh. Nh v y, Tr n Vn Lu l ng i cu i cng v duy nh t g p ti hm . Khng th y ti tr v v ti s ln h i anh Lu v gia nh s on c ti m t tch vo lc no. Nhng tm nh anh khng th y, m i ng i c th cho r ng sau khi nh anh Lu ra ti cn i chi ni no khc, s nho nho i tm kh p ni r i cu i cng m i hi u ti m t tch. Chao i, m ti, v ti s h t ho ng l m y. T i sao b n kh n n n khng b t ti nh, nh th c ng hong hn khng? Trong tay chng n c c b my n p kh ng l , chng gi tr b t cc lm g? th tiu chng? C l khng ph i. N u mu n th tiu ti th b t cc gi a H N i l

29

ovv

qu d . Vi c lm

m t ni o heo ht gi no khc t t hn nhi u. M

ti th l i th ng cng tc xa nh. Hay cha ti lm sao? - Khng c n ph i n m ch t nh th . - ti c c c a cnh tay b b qu t. C v cu ni c a ti c tc d ng - nh ng ngn tay c a tn anh ch dao ba ng i bn ph i ti l ng ra c m t cht. Ti a bng h ng ln ng m ngha. N nh hn h n hoa h ng ta th ng g p, ch nh nh hn bng nhi m t cht, nhng th t l p. Cnh c a n tr ng ln m t mu tr ng tinh khi, m n mng, cho ta c m gic cnh hoa hi x p. Cch phn b cc cnh r t hi ha v i ng cong m mi u c a i. Anh Lu khoe anh c y c c mi m i xin c cnh h ng Nam Dng ny. Anh gim n trong m t b n nh , nng niu chm b m m y thng tr i. Cnh h ng con l n ln ch m ch p thnh m t cy h ng m nh mai v tr bng u tin. T bng hoa b b ng trn tay ti bay ln m t mi thm d u dng. L t nhanh v pha sau l nh ng ngi nh ng kn. Ph Trng Thi trong bu i sng hm y v ng tanh v ng ng t. H ph ng p l vng khng ng i qut d n. Ti ch m c nhn nh ng ng i tha th t p xe ng c chi u, nhng khng g p m t ai quen. B k p ch t c ng gi a hai tn cng an, tr c m t ti ch c m t kho ng tr ng h p. Ti bu n r u ghi vo tr nh nh th l n cu i c nhn th y nh ng c nh ang l t qua. M i ci u quen thu c, quen thu c t i m c khng cn t i chng. Kia, nh ng con ng tr i s i vng d i bng rm nh ng hng i th quanh Th vi n Qu c gia. Cn y l ngi nh qut vi h ng n m trong khu v n r ng y c m n tr u m t th i ti th ng xuyn ng c a im m. sau ngy ti p qu n H N i. L t nhanh bn ph i l C a hng m-t xe p y ti mua chi c xe p u tin cho v .

Ti nh t i k ni m lin quan t i c a hng ny. Ch l v ti thch chi c Mercier b ng uy-ra, cn ti th ngang b ng nh t nh ch n chi c Th ng nh t n i ha. Ta ph i ng h hng n i ha, em . N u ta m cng khng ch u ng h hng n i th n n s n xu t n c mnh s ra sao? ti ni v i v b ng gi ng gia tr ng. Chi c Th ng nh t c ch n b i l p tr ng ch

30

ovv

khng b i ki n th c h ng ln h ng xu ng, nm ngy ba t t. Nhn ti d t xe i s a v ti t m t m c i, nhng khng trch ti m t l i. Kia n a, hi u c t tc quen thu c c a ti. Qua t m knh l n ti th y bc ph c o gi hay chuy n ang li hi t a tt mi u mu i tiu c a ng khch ng tu i, ch c cng lo i khch quen nh ti... Chi c com-mng-ca r vo ng Ph Don, qu t sang L Th ng Ki t, ch y thm m t qung ng n r i l i r tri. n y th ti hi u mnh c a i u. Tr c m t ti s ng s ng b c t ng H a L. Ci nh ng c n i ti ng kh p n c ny c th c dn Php xy d ng trong nh ng nm cu i th k th XIX33, ng th i v i Nh Dy Thp (nay l Bu i n Trung Tm) v nh thng n Th y (nay l B nh Vi n Qun Y 108) c m gi bn trong nh ng b c t ng c a n nhi u th h cch m ng Vi t Nam, t nh ng nh i qu c C n Vng, Vn Thn, ng Kinh Ngha Th c, cho t i nh ng ng vin Vi t Nam Qu c dn ng th i anh hng Nguy n Thi H c, v t t nhin, nh ng ng vin c ng s n. Trong gia nh ti, H a L c nh c t i lun do s c m t th ng xuyn trong c a cc b n cha ti v c a chnh ng, h t ng i ny n ng i khc. M c d u n i ti ng l th , H a L khng ph i l nh ng c kin c nh t Vi t Nam. B ng ch ng l t i y x y ra nhi u cu c v t ng c, l n nh t l cu c v t ng c ng o c a nh ng ng i c ng s n vo m tr c c a Cch m ng Thng Tm. Tn chnh th c c a H a L l Maison Centrale (Nh lao Trung ng), nhng ci tn ch t n t i trong cc vn b n hnh chnh thu c a. V i dn chng n mi mi l H a L, ci ph t hin t th i Th nh t kinh k, th nh ph Hi n, ni ph ng g m s n xu t m t m t hng duy nh t l h a l, th b p dng than tu (than hoa) m ngy nay h a ho n ta m i g p. Ph n l n ng i H N i khng bi t g c tch dung t c c a H a L, ngh r ng n l tn g i t ng trng cho s kh ng khi p bn trong ci nh t n i ti ng.

33

T nm 1880, ng i Php b t u xy d ng l i H N i theo quy ho ch m i. H a L c khai trng vo nm 1886. lc u n c t tn l Prison Centrale, sau i thnh Maison Centrale.

31

ovv

Tn g i c a n g i ln lin t ng g m ghi c v h a ng c Thin cha gio h ng h c l a v c d u v nhung nhc qu s . Hai cnh c a s t u c m ra v i m t ti ng rt lanh l nh, ko di. Chi c com-mng-ca r my chui t t vo trong ci mi ng kim lo i h h c c a n. Hai tn c h n nh y xu ng, h t hm: - Xu ng! Ti xu ng. Tr c m t ti l m t ci sn mnh mng, v ng ng t. - i y! l tn ng i bn tri ti ni. M t nhng nho, y nht sng vo c p qu n r i ko v t o s-mi ph ln. C ch c a y lm ti nh t i i u b c a nh ng tn cn nhng nho trong nh ng b phim m r ti n c a phng Ty. v t ha ra c kh nng lm cho con ng i tr thnh gi ng nhau. Ti dm ch c ci tn du cn trong bin ch nh n c kia cha h c xem d ch m t phim thu c lo i . Chi c com-mng-ca c li i. Hai tn c h n bi n m t, l i sau chng mi thu c l r ti n. Ti khng bi t chng i lc no. C l y l gc im ng nh t thnh ph . Trong vm c ng H a L, hai chng trai trong qun ph c cng an nhn dn v trang m i m nh bng bn, ch ng thm nhn ti l y m t l n. Ngoi ti ng lch tch c a bng nh a p xu ng m t g trong c m t vng tnh l ng khng cn ti ng ng no khc. T ng ch ng ci nh t l ng danh m t thu nay tr thnh Vi n b o tng t i c c a ch th c dn. Khng th y b canh ch ng, ti l ng th ng th b trong ci sn r ng v s ch bong, v i nh ng b n hoa nho nh t tr c nh ng kh i nh di. Ti c c m th y s hi khng khi b a t i nh ng c n i ti ng ny? Trong pht , khng hi u v sao, chnh ti cng ng c nhin, l ra ph i run s th ti khng th y m t cht xao xuy n no. M i hay lng mnh chai s n qu r i, tm h n mnh l nh l o qu r i, l i do mnh bi t ch c ci s kh n ki p ny nh t nh s x y ra, ch ng cch no trnh c, ch c s m hay mu n m thi, nay n x y ra r i, coi nh s ph n mnh an bi, kh i c n lo ngh n a.

32

ovv

T vi thng nay, ti bi t mnh b theo di ch t. V a b c chn kh i nh th y m t l cng an m t bm theo. Pht hi n chng ch ng c g kh. Ch c n r ngo t nhi u l n trong m ng nh n ph x l nh n ra nh ng k bm st mnh khng r i. Ti th ng i cng Thu Ha, em gi ti. Thu Ha c bi t sng , ch c n o m t nhn qua em ti bi t xe no ang theo xe mnh. Nh ti gc ng Hai B Trng - Phan Chu Trinh, tr m quan st c a m t thm t trn t ng th ba tr ng ph thng trung h c gc ng i di n, hi

ch ch v tay tri.. T trn gc y, nh ng tn c chm lm nhi m v c nh gi i lin l c b ng i n tho i v i m trinh st ch c s n trong m t ngi nh n m trn ng L Th ng Ki t. Ho cn ghi c c s xe b n chng. C v , b n m t thm th y vi c theo di nh th ny ch l tr h , m t s do n t l y l , ch b t chng ti lc no m ch ng c. Cho nn chng ch ng bu n che gi u cng vi c ph i lm. Ch ng c l chng kh kh o n th ! V pha ti, tin mnh ch ng lm g ph m php, ti ch ng s chng cht no. B c mnh ln, th nh tho ng hai anh em ti cn tru ch c chng n a kia. Ti bnh th n c cn v ti th c c thn ph n mnh. Trong chuy n ny ti ph i c m n Lenin (hay Engels?). N u ti nh khng l m th trong t p Bt K Tri t H c c a ng, Lenin c ni: T do l s th c c ci t t y u. Ch l thay! Ci t t y u trong ch ny l th no ti bi t. Ti, hay b t c ai, u l chim trong l ng, l g trong chu ng, nh c m quy n mu n li ra c t ti t lc no c lc y. Con ng i ch ng l ci g h t tr c ng ton nng. Tr c m y ngy, linh c m th y kh nng b b t tng ln r t nhi u, ti chu n b cho tnh hu ng x u nh t. V ti s tm th y trong ngn ko bn vi t c a ti, n u khng ngay l p t c th m t th i gian sau, b c th ti d n d m i vi c trong nh. Ti mu n v ti gip ti th c hi n trch nhi m c a ng i con c i v i gia nh. l gnh n ng, nhng ti bi t v ti s khng t nan. Ngh m b c mnh. Ti vo v tr n ph n ny m t cch th m v duyn, ch ng ra lm sao c . Ti l ci g kia ch ? M t nh bo qun khng

33

ovv

tn tu i, khng c b dy cch m ng, ngha l ch ng c g ng b n lnh t ph i g m, c th tr thnh k th c a chng. Ti cng ch ng lm g chng ph i i u m t l m t l c nh ng tn n khng ng i r i l ng nh ng theo ti c ngy l n m. Sch l c nh c ph i nh t n r v n c tnh truy n th ng trong cc qu c gia chu . Ch chu m i c nh ng n hnh tn b o nh chu di Trung Qu c, Vi t tam t c, chu di c u t c. Nh ng tri u i phong ki n

Nam u dng cch ny x t i nh ng qu n th n b t tun. Ci x h i trong ti ang s ng c g i l x h i ch ngha, ngha l tnh ch t v l i ch c a cc thnh vin c a n ph i r hn, t t hn b t c x h i no tr c n, nhng nh c m quy n c a ci x h i y l i x s v i dn chng t i t hn nhi u. T lu r i nh c m quy n p d ng cch i x phn bi t r rng khng nh ng i v i cc ph n t b nghi ng c u c ch ng i m c v i con ci c a nh ng ng i y. Nh ng a tr cha k p c th c v lng cm th cch m ng b ci g i l cch m ng c a nh ng tn c ti t m ng cm th tr c, b ch p xu ng t n bn en, khng cho ngc u d y. T t c nh ng l i l o c gi ch c dng nh m t n c sn qua qut. Nh ng lnh t cch m ng ni, trong khi h khng tin chnh l i ni c a mnh. Ti thch tnh cch L Du n. D sao m c lng L Du n cng v n l m t tn c ti th ng th n, so v i nh ng tn c ti khc. K no khng theo ta, k ch ng ta, L Du n ni to c mng heo tr c bn dn thin h . Khng quanh co, khng u n o. H Ch Minh, Tr ng Chinh khng bao gi ni nh th . Quan ni m chuyn chnh hi n i ny c ng kim t ng b th r t tm c. N c nh c i nh c l i nhi u l n, nhi u cu c h p, tr c ng o cn b nghe lnh t hu n th , b ng Chuyn chnh, chuyn ch hay c ti, nh ng t lm nhn lo i s n gai c, ni khc th ng c ng i ta che ph b ng ngn t hoa m , nhng trong ch x h i ch ngha hi n t n l i c dng d p m t c tnh sang tr ng, l ci nhi u ng i cn l y lm hnh di n ph ra. B tr ng B gi ng t ho, chnh tai ti c nghe.

34

ovv

N i v Tr n Qu c Hon34 ph h a theo t ng b th: Nhi u ng ch chng ta cn t ra thi u kin quy t trong vi c tr n p b n ph n cch m ng, thi u nhi u l m. H run tay. H s nh m. H khng bi t r ng trong cng tc c a chng ta l i ch c a cch m ng l cao hn h t, thing ling hn h t! Sai th s a, vi c g m s ! i ng c chi u l ch s ta th y trong C i cch ru ng t, Tr ng Chinh cng t ng khuy n d Nh m m i (ng i v t i) cn hn st m t (tn ch). Bi n php phng ng a cha t ng t ra khng h u hi u. St nh t nhn v n nhn c 35, l i c nhn ni khng sai. Ti cn ph i ch hn m t ti ng ng h n a m i th y Hunh Ng d n xc n. Y xu ng xe, xm xm b c t i, h t hm h i ti: - Anh ang m n chi ? Ti cau m t nhn y. C c ph C c ch p php Hunh Ng khng ph i ng i xa l i v i gia nh ti. Chnh y d n thu c h n nh ti m 18 thng 10 b t cha ti. Sau khi a cha ti i, y cn quay l i ch huy vi c l c sot t i t n sng. Phng v ch ng ti cng b khm k , ch ch a m t ci t . V ti ni ti qun, nn mang cha kha theo khi i cng tc Nam nh, n u mu n khm th c vi c ph ra m khm. Chng ng n ng r i khng ph, m nim phong l i, i ti v khm ti p. M ti k , khi Hunh Ng khm nh, y th y m ti c ng l khung c a gi a hai cn phng ang b l c sot, y khuyn m ti: Ch c ng i xu ng, m c chng ti lm vi c. p l i, m ti ni: Ti ph i ng y xem cc anh c b ti li u g vo nh ti khng. Ci l i chn r u l u trong v n ng i khc, chng ti bi t l m. Chng ti khng kh . Hunh Ng nu t gi n, coi nh khng nghe th y cu ni v m t. Chng ti khng bi t tn y, cho t i khi m t ng i quen ti lm trong B N i V cho bi t y c tn l Hunh Ng , gi ch c c c ph C c ch p php. V i t cch tr ng Ban t ch c Trung ng, ng i ch n ng c mu toan l t ban lnh o ng, L c Th c d lu n nh c t i

Nm 1945 Tr n Qu c Hon l b th x u B c K. Trong i h i ng c ng s n Vi t Nam l n th II (1951) Hon c b u vo Ban Ch p hnh Trung ng. Vo th p nin 60 Tr n Qu c Hon l b tr ng B N i v , y vin Ban b th, y vin B Chnh tr . 35 Gi t m t ng i v n ng i s .

34

35

ovv

nhi u nh t. Nh ng thng bo s 1 r i s 2, c chnh L c Th so n th o, nghe c oang oang nh nh ng b n tin chi n th ng. Hai b n thng bo ny, v i nh ng l i l n a kn n a h v m t cu c n i lo n b t thnh c ph bi n trong cc cu c h p h n ch , n a b m t trong cc t ch c ng c p Trung ng. Khng kh kh ng b n ng ln m i cn b tr c nay v n khng c ng tin t ng. Khi khng c ngtin, c ngha l b ng nghi ng . M b nghi ng c ngha l c th b ng tr n p b t k lc no.. S ng cn b lo thnh, t c l nh ng nh ng cn b tham gia phong tro gi i phng dn t c t tr c v trong th p nin 30, r t xt xa cc ng ch ch ng may ri vo tay Su Ba36. Khng ai hi v ng L Du n, k cng m t giu c v i L c Th , s lm i u g ng c l i. Trong tnh hnh nh th ng i ta ch bi t cn bi t trng ch ng H Ch Minh s c ki n. H hi v ng ng C , v i t cch b c sng su t c a cch m ng, s khng x y ra thm m t sai l m kh c li t n a. M t C i cch ru ng t, m t Ch nh n t ch c qu x u xa cho ng r i. T Nam nh v , ti s ng s t bi t cha ti b b t. M ti g c vo vai ti. B g y r c. C nh tn nh n lm b ki t l c. Ti thng m qu! xa m i di n bi n trn chnh tr ng, b khng bi t cu c cch m ng c a b t lu r i r sang n o khc. Bn c nh b, ti hon ton bnh tnh. Ti nhn m i vi c v a x y ra b ng con m t l nh lng, ro ho nh.. Trong chuy n ny khng c g l ti gi i. Ch ng qua th h ti t o t ng hn v cc lnh t cch m ng so v i cc th h n anh v cha ch, l i khng b ci g i l th c t ch c lm cho m qung, cho nn ti m i khng b n nh lm cho t ti, lm cho m t kh nng suy ngh. Nhn ngi nh b xo tr n tan hoang nh v a qua tr n gi c cn, ti ch rng mnh. N

Trong th i k cng tc t i mi n Nam L c Th c cn b t bi t hi u Su Ba. Bi t hi u ny t c nh n khi L c Th ra B c, tr thnh cnh tay ph i c a L Du n. Nhng khi ni n L c Th v nh ng hnh ng x o quy t, tn b o c a y, bi t hi u ny li n c nh c t i.

36

36

ovv

cng l nh l o khi v ng bng cha ti. H i ng cha b b t, ngi nh khng lc no v ng khch. By gi ch ng cn ai dm lai vng. Ti cho r ng cu c t ng kh ng b m i ch b t u. Sau cha ti s n l t nhi u ng i khc. Trong c th c ti. Ngy hm sau, ti t i B N i V bo ti v . Ti lm ng nh l i d n c a nh ch c trch h khng c c gy s thm v i ti, ch c c m t l cng an m t ng o theo st ti t ng b c, h th a bi t ti Ti cng chu n b s n c b b t cng khng b b t ng . V ti n c m t rng rng, gip ti x p hai b qu n o, bn ch i rng, khn m t v vi dng l t v t khc vo ba-l37. Khi ti d t xe ra kh i nh, m ti l ng l t tay ln vai ti v nhn lu vo m t ti. Trong giy lt, m t b nha l . V ch ng ti p xe t i th ng phng th ng tr c B N i V Tr n Bnh Tr ng. Chng ti i trong im l ng. Ti p, v ti ng i o hng. V ti cng c m t trong bu i ni chuy n gi a ti v i anh Nguy n Tr ng Lu t. Ngoi mi ng v ti ng v i ti, nhng trong thm tm v ti v n phn vn - n u anh Lu t gip cho m t ch tr n th t i sao ti l i khng ch u tr n, l i m c cho b b t? Ng i sau ti, v ti p m t vo lng ti khc khe kh . l cu c ti n a c a ng i v a ch ng n ci ch t. Trn ng Nguy n Du r sang Tr n Bnh Tr ng, ti g p Nguyn H ng38 i ng c chi u. Trn ng i anh v n ci o pi-gia-ma xanh nh t ng sang cho lng, v n ci qu n ximili xm vn g u, v n ci x-c t ng b n th o tn ten bn hng. Chm ru anh m i nui nm tr c gi ch m c o. ang t l trn h, nhc th y ti anh gi t mnh ng l i. Ti xu ng xe, nh ti n n b t tay anh th b ng th y Nguyn H ng h p t p li l i, trnh sang v c . i m t anh bi ngi nhn ti. R i r t tr nh tr ng, anh ch p tay x ti, x di theo ki u ng i xa, mi m p my ni g khng r. Ti ng37

u.

s 16 r trn

Ti ngy th n n i mang theo c dao c o, c bt my v vi cu n sch c. Sau m i bi t trong nh t x h i ch ngha ng i t khng c c b t c v t s c nh n no, cng nh khng c php c ho c vi t. 38 Nguyn H ng (1918-1982) nh vn n i ti ng t th p nin 40 v i nh ng ti u thuy t hi n th c B V , Qua Nh ng Mn T i, Nh ng Ngy Th u

37

ovv

l ng, khng bi t nn ng x th no? Nguyn H ng a hay th t? Khng, anh khng a. M t anh nghim trang nh nh ng lc anh nghim trang. nh ci u x anh, p l . Nguyn H ng lm th l ph i. m y thng nay nh t c nh t ng c a gia nh ti u b theo di. R t c th anh pht hi n nh ng tn theo di ti, v anh s . Ho c chnh anh cng b do n t n u c quan h v i ti. Ti hon ton thng c m v i Nguyn H ng. Khng c anh, ai trong tr ng h p cng ph i lm nh th39

.

Nguyn H ng l ng l ng i, u ci. Nhn anh l m li trn ph v ng, v ti h i: - ng nh qu no y h anh? Kh , chm ru di, ci m s p xu ng trn, n c da en nh m c a anh lm cho v ti khng nh n ra Nguyn H ng. V ti g p anh, n cm v i anh t nh t cng vi l n nh ti v nh Bi Ng c T n40 d i H i Phng. Anh thay i nhi u k t ngy v Yn Th . Anh tin nhi u r i khng tin n a cng trong nh ng nm y. Ti nhn theo tc gi B V . Anh i khng ngo nh l i. Cu c g p g Nguyn H ng l i trong ti c m gic xt xa. Ti khng gi n Nguyn H ng. Ti ch bu n thi. Bu n l m. Trong nh ng ngy y, m i ng i u x s nh th m i l khn ngoan41. Ch ng bao gi ti c g p l i Nguyn H ng n a, m c d u khi ti ra t anh cn s ng. Ti yu m n Nguyn H ng hn b t c nh vn no cng th i. Anh l ng i c tri tim trong sng v t cch k s. Hunh Ng l nh nh t ra ti p ti. Y g m g m nhn ci ba-l ti mang theo, nhng khng ni g, b ng gi ng khng gay g t y h n ngy khm t , nh ni v m t cng vi c khng quan tr ng, r i nh nhng b o ti c v ,39

Qu nhin, t i H a L ng i ta b t ti ph i vi t m t bo co v Nguyn H ng. Ph i ch t v t l m ti m i thuy t ph c c h r ng ti khng bi t g v quan i m chnh tr c a Nguyn H ng. Khng nh vn no thot kh i con m t To Tho c a c quan an ninh. 40 Bi Ng c T n (sinh nm 1934) tc gi c a nhi u ti u thuy t v truy n ng n c c gi hm m . T ng c b n c hoan nghnh c gi i th ng c a H i Nh Vn Vi t Nam. B b t v c quan i m xt l i, b5 giam gi khng xt x 6 nm. Nhi u nm sau khi ra t anh c cho in hai cu n M t Th i M t (v Nguyn H ng), v Nh ng Ng i Rch Vi c, v v sau ny Chuy n k nm 2000 c b n c r t hoan nghnh.

38

ovv

ngy no y n c y s bo sau. V ti r ng l d u hi u t t, r ng cn c cch i x nh nhng c a Hunh Ng , ch c nh c m quy n s khng ng t i ti. ng h n, vo bu i t i Hunh Ng n mang theo hai nhn vin. Nhn con ng i nh th, gy cm trong b d en, ti ng c i chua lot ch c th ng vo mng nh, ti khng ng r i y ti s cn ph i i m t v i y nhi u, trong m t th i gian di. M t hoay hoy sau c p knh lo g ng s ng, y v a khm xt, v a c i he h t tn th ng nh ng cu bnh lu n v duyn. Ti ng m i cu n sch b qung xu ng sn trong yn l ng d i vo tim ti. c cha m gio d c t nh thi knh tr ng i v i sch bo, v ni chung i v i m i s n ph m c a tr tu , ti khng ng t ng c nhin tr c hnh ng v vn ha c a b n m t thm ngy tr c v b n cng an by gi . V m t ny chng khng khc nhau. D ng nh ch c lo i chng sinh c bi t ny l thch dy p ln tr tu . Ch c chng m i c m th y l c th c ph nh tr tu . Cu i bu i khm xt, chng thu c m t b l n g m t t c nh ng g c ch vi t - b n th o, th t , s ghi chp c a ti v c a v ti. C nh ng bng ghi m v b u t d tr cho my ghi m chng cng thu tu t. - My ghi m u? Hunh Ng h i. - Bn r i. - ti p. Y khng b ng lng th y ti tr l i tr ng khng. Nhng y h i tr ng khng th ti cng tr l i tr ng khng. L ch s v i y ch c thi t. - Gh th t, dm chi my ghi m. - y di gi ng - Anh c bi t, ph i c gi y php m i c chi my ghi m khng? - Khng bi t. Ti dng ch khng chi. - Tr cc c quan, t nhn khng ai c php s d ng my ghi m. Quy nh c a Nh n c l th , r cha? - Ti cha c th y quy nh ny trn bo ch. - Khng ph i quy nh no cng c n ph i ng bo. Nhn ch ng hnh th c cho cu c khm xt l b t tr ng dn ph , ng i quen c a chng ti. B ny tnh tnh hi n lnh, ch ng hi u chuy n g

39

ovv

x y ra, ng i yn m t gc v i v m t bu n phi n v ph i tham gia vo vi c lm b t nhn. B quay m t i, trnh nhn c nh ang di n ra. By gi , ng gi a sn H a L, trong lnh a c a y, Hunh Ng b nh khunh khunh hai tay ch ng n nh, ci m t qu t vnh ln: - Ti h i: anh ang m n chi? - Cc anh a ti n y b o i th ti ng y ti i, ch cn lm g? - ti nhn vai p - i ai, i ci g, lm g, th l i khng th y ni. ng chn, ti i d o. Anh mu n bi t ti lm g ? Th y, ti ang ng m c nh. Xem n c g khc tr c... - N, anh ng c lo nghen! Anh cha t ng b b t, v H a L khi m m phch l i: coi n c chi thay i? hay, ci l i g th ny? Cu chuy n gi a chng ti v a m i b t u, h t t ph i gi gi ng qut n t? M t th n ph u, c l th . V sau m i bi t, ti hi u l m t lo c a Hunh Ng ny ti c bi t, l c t t c a y. - Ti s gi i thch cho anh hi u: ti vo y m t l n vo nm 1939 - khng ph n ng, ti th n nhin p - H i y M t Tr n Bnh dn42 bn Php v , bn ny b n th c dn t ng kh ng b . Cha ti b b t. B n m t thm gi ngn tra kh o khng n thua, chng cho php m ti mang con vo thm, hy v ng cha ti s i . Nhng ng v n im l ng. Ti cn nh ch ny c m t b c t ng ngn, cn p. Tm khng ra, y s ng gi ng: - N, anh c hi u anh ang ng anh hay: anh b b t r i ! Ti b t c i: ni m khng ? Ni ni ku gc ng kia c m t gin nho i c... Hunh Ng hi u n trong cu ni. Y kh t mi m y ci, tm cu i qu hng y n c ngha l khng ng s th t ch khng ph i h n lo. Cn thi l n gi ng, nh sau

b ng H a L, r cha? Anh bi t n l ci chi khng? Bi t, h ? Ni thi t cho

M t tr n Bnh Dn (Front Populaire), bao g m cc ng cnh t c a Php, trong lin minh hai ng x h i c ng s n l n n t ng. Nm 1936 M t tr n ginh th ng l i, chnh ph Lon Blum c a M t tr n Bnh dn gi i tn cc t ch c pht-xt, n nh tu n lm vi c 40 gi cho ng i lao ng, ngn ch n cc hnh vi pht-xt trong s i x v i nhn dn cc n c thu c a... Nm 1938 M t tr n Bnh dn y u d n r i tan v do nh ng mu thu n bn trong.

42

40

ovv

- a, anh t ng n gi ti cn cha bi t sao? Anh bo kh ch m: ti bi t t nh t cng cch y hai ti ng ng h r i! - Theo tui! Y h m h m ngo c tay ra hi u cho ti i theo. Ti l ng l ng theo y v pha ngi nh di v th p, i di n v i c ng H a L. G n t i ni Hunh Ng i ch m l i, ni v i ti: - Ni thi t cho anh hay: c quan an ninh th t ra cng cha mu n b t anh m! Lo i cn b tp riu nh anh b t lm chi cho u ng cng. ng ra thng bo cho cc anh th i gian cc anh xin t khai bo. Nhi u ng i n xin Ban t ch c Trung ng cho h c th t i, nh ng ng i n c sao m. H v n s ng yn lnh v i v con. Cn anh th b . Anh b l b i anh khng bi t i u. Ngh m coi: tr c ng, anh l ci th chi? Anh ch ng l ci th chi h t tr i. M t con mu i m t. M t h t ct... Nhn ti n ti cng cho anh hay: ch thn anh Su ra l nh b t anh ! Ti b t c i: - Anh th t s ngh r ng n u ti c Tr ng ban T ch c Trung ng ch thn h l nh b t th hn h nh nhi u hn hay sao? Ai h l nh b t th cng th c thi, anh hay anh Su, anh Ba, anh Nm43, hay anh no khc. Cha t i lc cc anh ph i l i cho nhau. Hunh Ng ng ph t l i: - A! Anh lo! - y g m ln, n u nh ci gi ng the th c a y c th g i l g m - Vo n y r i m v n cn lo! Anh nh l y: y l H a L! H a L, anh hi u cha? L n ny ti khng l m. Ch lo m y dng lc ny chnh l h n lo. Ti qu c m t nhn l i y. Ci cc nhi nh y ln lm ng i ny lm ti n i nng th c s . Y h t hm ra hi u cho ti theo y. Chng ti b c vo m t cn phng khng c cnh c a, m c a l m t hng song s t c th y qua y l i. Hai tn c h n c m t, nh t d i t chui ln. Khng hi u chng vo b ng

Cc b danh: Su, t c Su Th (L c Th ), Ba, t c Ba Du n (L Du n), Nm (Tr ng Chinh).

43

41

ovv

ng no, t bao gi . Chng xun xoe bn Hunh Ng , nhng Hunh Ng g t ra. - C i qu n o! Gi ng ni hch d ch c a Hunh Ng cng lm ti l n ru t. Tr c nay cha c ai ni v i ti b ng ci gi ng nh th . Ti qu c m t nhn y, c i phng o bng, nhng khng a cho Hunh Ng m qung n xu ng sn. Y l m ti r i nh n nh c nh t ci o bng ln, l t qua l t l i, l n tri cc ti, b cc v t tm th y ln bn: chm cha kha, khn mu-soa, v ti n, cc th gi y t l t v t... Ti c thi quen ghi nh ng i u c n nh ln nh ng m u gi y b t k r i sau vi lung tung. Trong m y m u gi y Hunh Ng thu c, c m t m u ghi s bi n ng k xe p c a l c chm44. Ti ghi lng nhng chi, ch ch ng lm g. Ni cho ng, ti cng c nh chuy n cho cc b n ti l nh ng ng i cng b coi l ph n t khng ng tin c y cc b n xem h c b theo di khng, nhng cha k p. Trng ci cch Hunh Ng l n t ng ng ch n p o bng, ti ngh h n y ng ti c mang m t ci g c th dng lm b ng ch ng bu c t i ti, m t b c th m t ch ng h n. Nhng ch ng c ci g h t. V a khm y v a chun mi l i, ch dng ngn ci v ngn tr , cn nh ng ngn khc v nh ln, nh s ng ch m v i qu n o c a ti lm y g m. Ti nh t i tn m t thm Php khm nh chng ti nm 1939, cung cch cng y nh v y. - C i n t! Ti l t n t s-mi, qu n, qung tu t xu ng t. ng mi cng m i, Hunh Ng ng i th p xu ng, l n m khm xt ng o qu n d i chn ti. Trong b cnh ma ng b ng d en, hai c tay gy g v i nh ng ngn tay kh xc th ra ngoi hai ng tay o cn c n, trng y gi ng m t con ru i. - H m m! Ti h m m. C p m t nh v kh c a Hunh Ng nghing ng qua trng knh vi n nhn su vo h c mi ng ti. Ch ng l y th c s ngh trong c g?44

Cng an m t, do ch CA c bi n thnh C m ra.

42

ovv

Y c v m t th t v ng. Cu c b t cc gi a ng c t ch c chu o, m t cch b t ng nh t, v i nh ng tnh ton chi li nh t, khng mang l i k t qu . Trn ng i ti ch cn o may-, qu n i. chi ch ng, ti c i tu t tu t v t n t cho y. Cn phng khng c c a, gi thng th ng. Trong b cnh Adam ti ph i c g ng khng run r y. Ma ng n mu n, th i ti t m y ngy qua c bi t kh ch u, nay nng, mai l nh. M i hm tr c cn nng nh u thu, hm nay t n a m v sng tr i t nhin tr rt. Cng v chi u nhi t cng xu ng th p. M t anh cng an ng bn bn i ng i nhn ti r i l ng l ng b ra ngoi. Quay l i, anh ta a cho ti b ng ph c t m i tinh: o cnh, qu n di chn qu, v i nh ng s c l n m u huy t d trn n n nu non. Th qu n o t ny ti nhn th y trn bo, trn ng i cc phi cng M . Nhng bo ch in hnh en tr ng, cho nn khng bi t l m u g. Hunh Ng cho anh ta m t ci ngut di. - C m n anh. - ti ni. B qu n o m i tinh, cn chua mi h . Ti lng ngng m c. Khng hi u nh th u no may th qu n o k c c ny: o khng cc ci, qu n khng d i rt, h l i qu dy lm cho n c ng nh mo nang. Trong phng khng c gng, nhng ti cng hnh dung ra hnh nh t c c i c a ti trong b cnh m i: o v t cho v t l i cho kn m v n h ng c, qu n th t l t a ko c hai ng ln cao l i c ng chn. Khng th y g c g ng ng trong s v t thu c, Hunh Ng chuy n s ch qua bng h ng Nam Dng. Y g t p-luya m anh Lu b c cu ng hoa (anh thch lm p cho b t c ci g), soi n ln n n tr i xm x t. B knh ra, eo knh vo cng ch ng th y g n t, y sai m t tn c h n b t n y soi n ln nh i n. Cng ch ng c g. M t trong m y tn ph t dng ngn tr v ngn gi a c p l y t gi y, nh nhng b n vo m t bao polyethylen, h n em i xt nghi m. C nh t ng di n ra tr c m t ti gi ng o n t v ng v trong m t truy n trinh thm r ti n. Hunh Ng h i ti:

43

ovv

- Bng h ng ni

m ra?

Ti nhn vai. Y d n gi ng l p l i cu h i. - M t ng i b n t ng ti. Ng nghing bng h ng thm m t pht, y nheo m t nhn ti: - M t hi u, h ? Ci l i nhn th y gin i p b t c ch no c a cc nh th c hnh

chuyn chnh v s n lm ti ngn qu. Bi t tr l i tn ny th no cho y v a lng? Ti nm cho tn Sherlock Holmes45 n i ha m t ci nhn khinh b . - Bng h ng ni m ra, tui h i anh?

- Ti ni r i: m t ng i b n t ng ti. - Ai? Ni hay khng ni cho ci th ng quan cch m ng ny bi t bng h ng l c a anh Lu? Bi t th th ch ng nh n bng hoa cho xong. - Ti i mi cy h ng m i tr bng ny t ng c nh. - anh Lu ni khi c t cho ti cnh hoa - Ph i l ng i snh th ng hoa nh c m i nh gi c cng s c ti chm b m cy h ng qu. Ti c qu, n lc c c bng u tin th c l i b r i. Thi th anh thay m t c nh n mn qu m n ny cho ti, k nh ti th c hi n c mnh mu n. Trong ci sn r ng b n th c vung y p cy c nh, d i nh sng m m l t qua t m ni lng rch, trng anh gy qu, xanh qu. Ti khng ngh r ng anh cn s ng c lu v i chng ti. - Ti r t qu c . H i 45, c nh ta c c p cho ti m t ci gi y ra vo B c B ph ch p nh C H y. C nh khong t l m, i v i vn ngh s th ba ch46 c... Ch, th t l bu n. Ti khng sao hi u n i: nh ng b c ti n b i cch m ng ngy tr c vo sinh ra t c nhau, sao m by gi l i c th tn nh n v i nhau n th ? C H by gi u? Ti cn gi c

t m phim ch p c H v i c nh ta bn nhau trn tu Dumont Durville nm 46, khi tu v a c p b n H i Phng... Ti s in t ng anh m t t m. - C m n anh. By gi n khng cn gi tr g i v i ti n a.

Nhn v t thm t t c a nh vn Anh Conan Doyles (1859-1930), r t n i ti ng v i nh ng cu n ti u thuy t trinh thm trong Sherlock Homes l vai chnh. 46 Khng ch vo u c. Ch l t Vi t, ba l t g c Php pas = khng, m t cch ni th nh hnh vo nh ng nm 40 t i H N i.

45

44

ovv

-

nh ! Ti khng ngh ra.

Li u ti ni ra tn anh Lu, tn nh qu ny c lm phi n anh khng? Anh ang mang b nh, gia nh ang g p kh khn, c th ni l tng qu n. Nhng khng ni ra cn li thi hn. Chng n theo di ti t ng b c, chng n bi t ti n nh ai trong bu i sng nay. Ch c ch n, n u nghi ng , chng s n t n nh anh Lu, s c t v n anh, s khm xt... Gi a lc anh ang m y u nh th ! Sau m t lt ng n ng , ti quy t nh ni: - C g ng gi u u. Bng h ng do m t ngh s nhi p nh tn l Tr n Vn Lu t ng ti. Cc anh c th xc minh chuy n ny d dng. C v ci tn Tr n Vn Lu ch ng ni ln i u g v i y. - Tr n Vn Lu, h ? c! Y h hoy ghi s tay. Ci cch y ch ghi tn anh ch ng t Hunh Ng khng bi t Tr n Vn Lu l ai. V i y vn ngh s l th cng dn h ng bt. Th nhng b n ngu xu n ny c th lm phi n anh l m, ti ngh. Mnh ngu hay hn khi ni ra tn anh? Tr n Vn Lu l m t lng t chnh c ng trong ngh thu t. C cu c i anh, anh khng ng t m c v m t salon nh ngh thu t c a ring anh, trong anh s l cha t trong cc th nh sng lm ra Ci p. n ngy anh s tr thnh M nh Th ng qun cho chng ti, m ngh s th t c l v n, hay l th t c l v n, theo cch ni c bi t H N i c a anh. Chng ti ch mi ci ngy mai ti sng, khi salon Tr n Vn Lu ra i. Ti c thay, n ch ng bao gi ra i c . Khng, chng ch ng lm c g hn m t vi l n g i Tr n Vn Lu i th m v n, ti ti p t c ngh. Khng th khng ngh c v i u mnh coi l th ng r t c th s c nh ng h u qu khng ng . Khng, chng ch ng lm g c anh. B i v th c s anh ch ng c g chng gy s hn u. S c v s ng i b o m cho anh, r ng v i chnh tr anh khng c quan h thn tnh. V anh s c thm m t chuy n c i k cho b n b.

45

ovv

Ti nh n l n cht ti v Tr n Vn Lu v i Bi Xun Phi47 ng i v i nhau qun c ph Lm Tot trn ng Nguy n H u Hun. Ch ng hi u ai gieo vo u Tr n Vn Lu v Bi Xun Phi ngh s n xu t m c bt my. Th i k ny m c bt my r t hi m. M c t t, nh t l m c ngo i, cn hi m hn. Lm c m c bn l l i l m. Bi xun Phi l tc gi c a d tnh y. Anh r t t ho v k thu t lm m c xanh en c a mnh. Anh ni anh dng khng bi t bao nhiu lo i m c dng cho k h a bt s t, nhng th anh tm ra m i l th t t nh t. N khng nhe cng khng phai. C so v i m c Parker n i ti ng n cng ch ng km. Ti hn h nh c tham gia m y cu c h p s n xu t c a hai anh. C nghe hai v ni th tng lai c a th m c hai v s s n xu t s v cng sn l n. Trong m t bu i h p cho vi c chu n b s n xu t, Bi Xun Phi h ng ln v ngay t i ch m t b c tranh qu ng co: m t ngi bt my cch i u v bn d i n m t dng su i m c ch y quanh co. Mu en nhnh c a m c tu c lung linh trn n n gi y vng ngh . Ch Lu ph n kh i xu t v n, gip hai ng nam nhi r a chai l v n u m c theo cng th c Bi Xun Phi. M c s n xu t ra m u tin cha bn c l no, nhng ch v n ng ti n cho hai ng ch tng lai u ng c ph, c ng v i ti c n theo l ba. Chng ti nhm nhi c ph en c a Lm Tot, th h n theo khi Gold Flake, m mng v m t tng lai huy hong c a hng m c Lu-Phi. - Anh c i ci chi? - Hunh Ng v n. - Ti ch t nh t i m t cu chuy n vui. C l cn lu (hay ch ng bao gi n a?) ti m i c tr l i qun c ph quen thu c c a cc vn ngh s ngho H N i. Lm Tot, ch qun, l ng i c bi t yu m n vn ngh s, nh t l cc h a s. Bi Xun Phi, Dng Bch Lin, Nguy n Sng, Nguy n T Nghim, Vn Cao, Nguy n S Ng c, Tr ng Ki m, Lu Cng Nhn, ... h t th y u l khch quen c a Lm Tot. Cc h a s u ngho. H th ng u ng ch u, ghi s . ng ch qun g y cm, nh b, m t h p him, khng bao

(1921-1988) M t trong s m y ho s r t n i ti ng mi n B c Vi t Nam. c bi t, v i m t lo i tranh l y ti t cc ph c H N i, Bi Xun Phi tr thnh ng i khm ph m t th cha ai bi t. V nh ng b c tranh ny nh vn Nguy n Tun t tn cho cc ph c H N i l ph Phi.

47

46

ovv

gi mu i m t i n h . Do, cc v c dng i, ng bao nhiu u, khng c ti n th tr b ng tranh cng c, tranh c a cc ng thin h khng bi t gi tr th cc ng c a l i y, ti nh n h t. Cc ng a cho ti gi l cc ng cho ti, ch ti n no mua n i tc ph m c a cc ng. Nh n tranh c a cc h a s gn n , Lm Tot khng bao gi tr gi, khng bao gi c k b t m t thm hai. Cc v cho ng tranh ng treo l qu r i. Tranh g cng c, ng khng ph i cn b tuyn gio, ng khng khe kh t. Hi n th c, siu th c, l p th , nguyn khai hay a a... i v i ng th cng th c thi, mi n c m t ng. Lm Tot yu h i h a b ng tnh yu b n nng. Cng b ng b n nng, ng bi t phn bi t tranh p v i tranh r t p, tranh sng t o v tranh ng mn. ng c con m t tinh i trong s c m nh n ci p, ch t th cng hn nh ng nh ph bnh h i h a quan phng. M t b c sn d u c nh (cc h a s khng c ti n lm tranh to) c a Bi Xun Phi, Nguy n Sng c gi tng ng v i su, b y ch c ho c trn trm ly c ph en (cn g i l c ph bt t t) c ng v i dm ch c a tr ng p la l p x ng. Ai cng bi t r ng tranh m gi c th thi th m t qu. Nhng th h i, li u c ai l ng i bi t c gi tr th c c a nh ng b c tranh dm gip cc h a s qua cn i lng m i bu i sng, km theo c c ph l n thu c l? M trong ti cc h a s l i th ng xuyn khng c ti n. V i m t ng ch qun nh Lm Tot, cc h a s s n sng bi u khng tranh c a h . Nh v y Lm Tot c c m t phng tranh trn t ng hai c a qun c ph. Ch nh ng ng i c ng tr ng n l m m i c ng m i ln th ng tranh. ng khng ch c tranh c a khch n ch u m cn c tranh v phc th o c a nh ng b c th y qu kh : Nguy n T ng Ln, Nguy n Gia Tr, Nguy n Cung, T Ng c Vn... , th m ch c Tardieu48, hi u tr ng u tin c a Tr ng M thu t ng Dng. - C ng l khng c chi trong bng h ng ni khng?

48

Victor Tardieu, h a s Php, t ng o t gi i h i h a ng Dng nm 1920. L b n h c c a cc danh h a Rouault v Matisse, ng tch c c v n ng chnh ph b o h cho thnh l p tr ng Cao ng M thu t ng Dng. Kha u tin c a tr ng ny (nm 1925) cho ra cc h a s Nguy n Phan Chnh, L Ph , Mai Th v.v...

47

ovv

- Anh c khm cho k ! - ti c i ha nh - Bng h ng l bng h ng. N khng ph i kh u sng. mang m t bng h ng, theo ti hi u, khng c n c gi y php. - H m! Anh gi i i p ! Hunh Ng l m ti - c, coi H a L anh cn gi i c bao lu? a n i! Hunh Ng k s t. Anh cng an lc l c chm cha kha, ra hi u cho ti i theo. Ti gi tay nh c m l y bng h ng, n hi n nhin l c a ti, nhng Hunh Ng gi tay phc m t c ch ngn l i. Nhn bng h ng m nh mai n m c n trn m t bn l nh l o l n cu i, ti bu n r u chia tay v i n, l ng th ng i theo anh cng an.

3Cai ng c c a ti, chnh l anh cng an mang cho ti b qu n o, d n ti t i tr c m t cnh c a lim sn en, n m gi a lo t cnh c a gi ng h t n trong m t hnh lang hoang v ng v m c th ch. T t c hi n ln m m trong nh sng b ng beo u ng. Ti ng l ng, ng m giang sn m i c a mnh. D i vo c ti ti ng m kha, ti ng then kim lo i tr t l ch x ch trong hng. Ngoi nh ng ti ng ng cht cha, khu giam ng i ny v ng n ng v m m nh m t h m m . Nh ng n m m chn ng i s ng, ti ngh. - Anh vo trong ny! Ti ng c nhin. ng hn, ti s ng s t. Ti khng ch c nghe y m t gi ng ni hi n lnh nh th . Ti hnh dung m i ci ch n ny ph i

t i t hn nhi u, ph i phi nhn hn nhi u, k c cch cai ng c ni v i t. B c ngo t cu c i di n ra qu l . Sau m t Hunh Ng hch d ch, gi ng ni bnh th ng m ng i ta ni v i nhau hng ngy lm ti s ng s . Ti l ng l ng quan st vin cai ng c. Trn gng m t nng dn thu n phc, n c da th y nh ng s o tr ng c, mi to qu kh , khng c

48

ovv

l y m t nt gian gi o ho c c c m ta inh ninh ph i c. M t gng m t nh th ta c th g p b t c u trong vng chu th sng H ng. b c m t chn vo x lim, ti d ng l i: - Ti c vi c mu n phi n ng ch. Anh ta nh ng m t: - Vi c g v y? - Nh ng ch bo gim cho c quan ti bi t ti hi n s 76 L Th ng Ki t y. - ti ni v nghe th y gi ng mnh ng p ng ng b i khng

t tin r ng mnh c x h p l - ng ch lm n g i i n tho i s 3508, c quan ti lc no cng c ng i tr c. Hnh nh anh ta m m c i. Ti s c nh : trong nh t khng c php g i cng an b ng ng ch. - c. - Nhn th xin anh nh n gim ng i ph trch cng-tin b o chuy n cho ti thu c l tiu chu n. V m t ci b t l a. - c. Kin nh n nghe h t l i nh n c a ti, anh ta quay ra. Cu c i tho i hm y gi a ti v i cai ng c h n cho nh ng ng i t cc x lim bn c nh m t tr n c i, nh sau ny ti hi u. N gi ng Cnh c a lim ng x m. Sau ci ti ng ng khng l ch s l ti ng then rt ln trong hng, ti ng b m kha, ti ng chn xa d n. Cn phng t i h n l i. Quay vo, ti th y m t ci u b x ng ng ln trong tranh t i tranh sng. Th ra y c s n m t c dn.

chuy n ti u lm.

Ng i ny c t gi ng khn khn h i ti: - Anh m i vo? Ti hi u l m t cu cho. Ti cho l i. - Vng. M t ti quen d n v i bng t i. Tr c m t ti l m t ng i n ng ng tu i, mi tc di r r i bao quanh gng m t xng x u, en x m,

49

ovv

ru ria tua t a. Anh ta khoc t m chn s i Nam nh rch t ti v ch c l r t b n, ng i b g i trn ph n, gi ng h t m t con c mo. - Anh v a b b t? Ng i t tr ng tr ng quan st ti. Hnh hi ti u t y c ng v i ci nhn th t th n dnh ch t vo m t ti lm ti c m th y kh ch u. Ti l nh nh t: - Vng, cch y m y gi ti cn - Th ? X lim c a chng ti l m t cn phng h p, chi u ngang kho ng d i hai mt, chi u di hai mt r i, v i hai t m ph n xi mng b t ch t vo nh ng tr b tng cch nhau b i m t l i i v a cho m t ng i. Cu i m i ph n, st c a, l m t ci cm s t. Ti ng i xu ng t m ph n i di n v i ng i t. Ci l nh l o c a kh i xi mng c l t qua l n v i ch m vo da th t. Ti rng mnh. X lim ph ng ph t m t mi hi hm kh t , ha tr n mi m hi ng i chua chua, n ng n ng, mi n c ti u lu nin khn kh n v i mi tanh c a m ri th ng g p trong nh thng lm phc. Ch, x lim H a L, n th ny y! L n u tin ti c th y ni giam t trong phng ring, cn g i l x lim c nhn, l nh t Petropavlovsk, ma h nm 1955. Khi y ti l m t sinh vin i h c cha c ria mp, c nh tr ng cho i tham quan cc di tch l ch s c a n c Nga. Nh t Petropavlovsk n m bn sng Neva, m bn ny l thnh ph Leningrad49. Nghe c h ng d n vin gi i thch th tr c kia n l m t pho i, sau c xy l i thnh x ng c ti n, Nh Ti n50, thu c ty Ngn kh qu c gia, sau n a c s a l i thnh nh t. Trong x lim dnh cho nh ng nh cch m ng n c Nga qun ch c m t gi ng, m t bn, m t b n r a m t, m t b n c u, t t c u b ng s t, c g n ch t vo b-tng. Ngoi ra c m t t t ng ng sch v 49 50

ngoi kia.

Sau khi Lin X tan r thnh ph ny c i tn thnh San Petersburg. Hnh nh ki n trc c a m i x ng c ti n u gi ng nhau ch chng c nhi u khu ring r , ho c tnh ch t kin c trong xy d ng, cho nn ch ng ring n c ta, nhi u n c khc cng v y, khi c n thi t ng i ta li n bi n chng thnh nh t. Nh t Petropavlovsk tr c kia l m t Nh Ti n thu c Nha Ngn kh c a n c Nga qun ch . Nh Ti n H N i trong th i k khng chi n ch ng Php 1946-1954 b chnh quy n chi m ng s a l i thnh tr i giam. Nh my in Ti n B c xy d ng trn n n c a nh t ny.

50

ovv

dng. X lim H a L h p hn nhi u, di n tch cha c b ng n a, l i tr ng trn. em hai ci x lim ra so snh th x lim th i Nga hong gi ng m t phng tr r ti n, cn x lim H a L gi ng m t chu ng th. - Anh b n t. Anh ta khng tr l i ngay: - Nm nm. Ti n l nh. Nm nm? Trong ci chu ng ny? Ng i t th n ng nh c. Anh ta quay m t vo t ng, ch m ri ht thu c lo. Ti khng nghe ti ng l c x c quen thu c c a i u ng hay i u bt. Khi thu c cay n ng lan t a lm cho cn phng m ln c m t cht. - H N i by gi c g khc khng anh? - anh t h i, hng h ng ho. - Nm nm, ch... - ti p - Cng ch ng khc tr c m y u. Xem no, so v i nm nm tr c H N i by gi khc ci g? Hai bn h ph c nhi u h c nhn, c vi mt m t ci. Nhi u t v eo sng. Trn nh ng nh cao t nhi u i lin, trung lin. Phong c nh m i c a H N i l th . Thnh ph , t t nhin, v ng hn tr c nhi u. - Nhng v n cn ng ch ? - V n ng. H N i bao gi cng v n l H N i. V ng i m t anh, m t ti, ch ng ngha l g i v i n. Anh t th di. - Anh b t i g? Ng i t khng tr l i. - Ti t m h i v y thi, anh khng mu n tr l i th thi, ng ngh ng i. Anh ta ng ng ln l ng l quan st ti. R i ni, r t kh : - T i gi t ng i. M t tn st nhn y ? Khng c l . Trong hnh dung c a ti, tn st nhn ph i d t n hn, v i i m t x ch y lng tr ng ch ng h n. - Ng st, ch c v y? Anh ta p, gi ng mi n c ng: - Chuy n di. M r c r i l m. y bao lu r i? - hai tay m ng c cho rt, ti h i anh

51

ovv

- Anh b x m y nm? - No c x u m bi t! - M nm nm r i? Anh t lng tng. Ch c h n mu n ch e tn lnh m i t te anh ta th i ph ng s th i gian y. By gi anh ta ng ng. - Cn ang giam c u. - anh ta th di nh s t - Cha bi t n bao gi . - Giam c u ngha l th no? - L ng i ta c giam mnh y i u tra nghin c u. Bao gi i u tra xong, nghin c u xong th em x . Chuy n ny ti cha t ng nghe. Ci g cng c gi i h n c a n. Khng l n u cha i u tra xong th c giam mi t nh ng ng i cha th k t lu n v t i tr ng. - Giam c u th ng c lu khng? Ng i t tr l i b ng gi ng l ng kh ng: - Bi t th no c. Cng ty v , ty ng i... Nhanh th su thng, m t nm, ch m th vi ba nm khng ch ng. Ti h i ti p v t m: - X r i ng i ta c tr i th i gian - Tr ch . - Th n u i u tra xong anh l i tr ng n? Ho c n x l i t hn th i gian anh ng i t, v t i ng st ch ng h n? - Th ng i ta cho v . - C th thi? - c v l phc r i, cn mu n ci g n a? B t ng i ta ng i t n ? Chm ru rung rung, anh ta c i khng c ti ng. Bn ngoi c ti ng chn ng i. Mi ng tn b ng bn tay ci khung hnh vung t khng?

c a d ch sang bn. M t con m t ng vo. Mi ng tn khp l i.

- Ci g th ? - Cc ng b i i ki m tra. K , khng sao u. - B i sao l i gc y?

52

ovv

- Cng an qu n l tr i, gc tr i l cng an nhn dn v trang, h v n lnh, ch khc ph hi u v i qun hm mu xanh, chng ti g i l b i. - Li thi nh ? c cng an r i l i cn thm cng an nhn dn v trang. Hnh nh anh ta t m t m c i. - M nm bom H N i c nhi u khng anh? Ti ng c nhin: - Trong ny anh khng nghe th y g sao? - C ch , c nghe th y ci bo ng. Nghe th y ti ng n . Nhng trong phng kn nh bng th ny nghe ch m m, m m, khng phn bi t c u l ti ng tn l a phng khng, u l ti ng bom... Anh kh c bi t. Bom n M rt xu ng t Thng Long phi chi n a, theo l i s m Tr ng Trnh, khng ph i by gi l l n u. Ma thu nm 1944, nh ng pho i bay B-26 bay n y nm bom khu Tm Mi, nm bom bn c nh Qu n Ng a. Nh ng m u tro c a m chy l n t kho Tm Mi bay kh p H N i, ri xu ng nh ng h m tr n g n n Hai B cn nguyn hnh n ng v i kaki. M y con ng a ua c a ng Kim H i, b n cha ti, ch t c ng trong tu v m nh bom, b n c ng du i th ng , trng nh ng a g , v i nh ng con m t ngy d i b ng th y tinh. Ng i t n m xu ng, ko chn ln, l nh lng quay m t vo t ng. Ti cn l i m t mnh. C m gic u tin p n, lm ti chong vng, l th i gian ang ch y tri b ng ng ng l i t ng t. T ng ch ng th y c, b ng th gic, b ng xc gic ci thanh ch n, ci c t m c ngn i cu c i - bn kia l qu kh , l ph n m t, cn bn ny, ni ti hi n di n, l s ngng ng m u cho ci b t tri, thm th m, khn cng. Ti s ph i nhiu nm? Ti khng c chu n b ph i ch u ng c nh ny. Ti c th hnh dung mnh trong nh t qu c, nhng khng bao gi ti hnh dung mnh trong nh t c ng s n. y bao lu? Bao nhiu thng? Ho c, tr i h i, bao y lu r i

53

ovv

Nh l i nh ng ngy Thng Tm tng b ng, khi ti cn l a tr , m ti c. Tr c m t ti cu c i m ra ton m t s c h ng. C sao vng trn ng p H N i. Ti ng tr ng ch thi u nhi vang r n trn cc ph . Nh ng m ng r m r p nh nh ng dng l ng i, n o ti ng ht, ti ng tht vui m ng. Th l cch m ng thnh cng r i, m ti ni. Nhn thnh ph bi n i nh do m t php m u trong ni m vui chung c a m i ng i, m i nh, m ti n c m t rng rng, mi ng c i m u mo v xc ng. Th l n c ta c l p r i! Chng ti reo m ng, chng ti nh y c n ln v sung s ng. Th l t nay ch ng bao gi m con chng ti cn ph i thao th c m m, gi t mnh v i m i ti ng phanh t rt ln ngoi ng. Ch ng bao gi hai m con ti cn ph i ch u ch c bn ngoi b c t ng H a L ch n l t mnh c g i tn vo thm