2

V Th Hin

m

gia

ban

ngy

3

Ti tng cun sch ny cho:

Nhng ngi con ca t Vit

cng hin i mnh cho mt nc Vit Nam

c lp, t do v dn ch.

Hng hn cha ti,

v nhng ngi cng sn

cht bi tay cc ng ch ca h.

M ti,

ngi dy ti sng khng ci u.

V ti,

ngi cng chia s

v vn khn kh trong nhng nm thng en ti ca i ti.

Cc bn t ca ti,

cng sn cng nh khng cng sn.

Cc th h sau ti,

hy vng h s khng bao gi phi sng nh ti sng,

di bt c gng cm chuyn ch no.

4

T bch

Ba mi nm tri qua k t khi min Bc Vit Nam n ra mt

v n ln, cho n nay vn cn l chuyn kh hiu i vi nhiu ngi.

Trong nhn dn, v n ny c tn nm na l v Xt li chng

ng. Tn chnh thc ca n t ai c bit, k c cc ng vin cng sn,

l V n t chc chng ng, chng Nh nc ta, i theo ch ngha xt li

hin i v lm tnh bo cho nc ngoi1. y l tn bi kch ln nht trong

hng ng nhng ngi cng sn Vit Nam, t nh cch mng lo thnh

sut i u tranh cho c lp dn tc, cho ti a tr va lt lng m trong

nn c lp ginh c2.

Trong v n ny ng3 cm quyn bt chp lut php do chnh mnh

t ra xung tay h ngc, giam cm v lu y nhiu nm khng xt x

nhng ngi c quan im chnh tr bt ng. Nm trong phm vi trn p

ca v n do Ban t chc Trung ng ng khi xng cn phi k rt

nhiu cn b, ng vin c lin quan trc tip hoc gin tip vi nhng

ngi b bt. Ngoi ra, mt s dn thng cng b ng nhn tin chp cho

1 Mi ti nm 1995 ti mi c bit tn gi chnh thc ca v n nh bc th ca ng Nguyn Trung Thnh, nguyn V trng V bo v ng vo thi k , ngy 3.2.1995, gi B Chnh tr ng cng sn Vit Nam. Trong bc th ny ng Thnh yu cu gii oan cho hn 30 ng ch b bt v b x l. Tnh ring s ngi b bt khng thi vt qu con s do ng Thnh a ra. C l trong bc th ny ng Thnh ch ni ti nhng ngi l ng vin. 2 C th ni, sau nhng sai lm, oan tri rng ri trong Ci cch rung t v Chnh n t chc (1956), th y l v n oan sai ln nht trong lch s ng ta, xt v qui m, tnh cht. V c th ni khng ngoa, y l v n oan sai ln nht trong hng ng nhng ngi yu nc Vit Nam ca th k XX (trch th ca ng L Hng H, nguyn Chnh vn phng, V trng V tng hp B Ni v trong thi gian xy ra v n, gi cho Ban chp hnh Trung ng ng cng sn Vit Nam kha VII, ngy 18.7.1995, v v nhm xt li chng ng). 3 Trong cc ti liu chnh thc Vit Nam, t ng c vit hoa ch ng cng sn Vit Nam vi ngha tn sng. Trong cun sch ny n cng c vit hoa nh vy cho tin, cho vn tt, ch khng hm ngha .

5

ci m xt li hin i x l. Tt tt b nht chung vo mt r, b

ng trng pht bng nhiu cch khc nhau, vi mc khc nhau.

B bt nm 1967, nhng ngi t khng c n, cn gi l t x l

ni b, ti nm 1973 mi ln lt c th.

Cha ht, sau su nm giam cm, h cn phi chu nhng nm lu

y bit x v qun thc ti gia.

Tng chng v n n y l kt thc, nhng khng phi.

Ngi cui cng trong s t nhn c ng ban cho n sng x l

ni b mi ti tn thng Chn nm 1976 mi c ra khi cng nh t.

Ngi t y l k vit nhng dng ny.

ng ngc nhin l sau nhiu nm im lng ng s, ni theo cch

ca nguyn tng b th Nguyn Vn Linh, nhng ban lnh o ng k tip

nhau tnh t thi tng b th L Dun tr i, vn khng khng khng nh

ng ca h ng trong cch x l v n, rng nhng k vi phm lut php

(ca ng v ch ca ng m thi) xng ng chu nhng n hnh l ra

phi nng hn nhng n hnh m ng nhn t ban cho.

Trong chn nm t, ti ch lm c mt vic c ch cho bn thn v

cho nhng ngi m ti thng yu l gi t c o nh v ch ngha cng

sn c t v nh l thin ng di th.

S nhn li i mnh cng nh s quan st s phn ca ng bo

trong nhng nh t ti i qua mang li cho ti ci nhn tnh to khng

ring i vi nhng hnh ng phi nhn ca nhng vua cha mi, m c

mt th ch x hi trong con ngi d mun d khng u nh mt

mnh.

Cun sch m bn ang cm trong tay l mt phn nhng quan st

ca ti, mt phn nhng suy ngh ca ti v ci x hi kh hiu m s mnh

an bi cho ti sng trong lng n.

X hi ny l kh hiu, bi v cn c nhng g ti bit, n khi sinh

t nhng mun rt tt p, bt u bi nhng con ngi lng thin.

Cng cn c nhng g ti bit, ti dm oan chc rng trc kia, khi mi

nhp vo dng chy khng bao gi ngng ca cuc cch mng gii phng

dn tc, h khng h p nhng mu xu xa.

6

Trong s bin dng ca nhng ngi cng sn, trong s tha ha ca

h, ci g l tc nhn - ch thuyt m h theo nho nn con ngi h

thnh ra nh th hay chnh h t bin i tr li nguyn hnh, cho ng

vi bn th do tri t to ra, hay l c hai ci ng thi, ti khng r.

Cun sch ny ch l mt cht nh sng soi ri vo mt v n c th

nhng mang tnh i din cho mt thi k cai tr ca ng cng sn, mt

mnh gng con phn nh mt s mt t ngi bit n ca x hi min Bc

Vit Nam.

L ci nhn t pha ngi trong cuc, mi hi c u mang tnh ch

quan. Nhng, cng li vi t cch hi c, n vn l bng chng ng c

ch , cho d ch l bng chng t mt pha. Ti c gng, trong chng mc

c th, a ra bng chng ca ti v v n ni trn, v v ci x hi trong

n xy ra, bng ngi bt cng bng.

Trong cun sch ny ch c s tht theo cch m ti hiu. Hnh thc

vn hc m tc gi s dng trong cun sch ch va cho bc tranh s

kin khng thnh qu t nht. Vn hc ch thc khng c ch ni y.

V mc ch cun sch gii hn trong mt v n, cho nn n khng

th l cun sch ni v ch lao t Vit Nam. ni v nh t Vit

Nam cn mt cun sch khc. M l mt ti ng c ch , ch t

cng l mt s quan tm khng th thiu i vi s phn ng loi trong

mt na th k.

Qu kh s chng c ch cho ai bi s hi tng n thun. Qu kh

ch c ch khi con ngi ly n lm ci m suy ngm, rt ra trong lng

nhng s kin ca n bi hc cho tng lai.

Cun sch ny khng phi l li ln n mt x hi nay mai s tri

vo qu kh.

Ti khng dm t cho mnh mc ch buc ti. Ch v lch s

thng c s lp li, cho nn ti mun ging ln hi chung cnh bo.

Ti cng khng th ng vai ngi buc ti, khng nn yu cu ti

ng vai , bi trong ci x hi c miu t ti khng n thun l nn

nhn. V mt no , trong chng mc no , ti cn l th phm.

7

Ti vit v ti khng th ni ln ting ni ca mnh. Ti quan nim

k khng dm ni khng trc ti c l k ng la vi ti c.

V sau ht, theo cch biu t ca nh vn Nga Prishvine, ti ch l

mt ci l trong hng triu ci l ca cy i, v ni v mt ci l th cng

l ni v nhng ci l khc. S phn ti c ni n trong cun sch ny

cng l s phn ca nhiu ngi cng th h.

Xin hy coi cun sch ny l li sm hi trc ng bo ca cha ti

nay khng cn. N c thc hin theo li trn tri ca Ngi.

Cun sch ny l mt vng hoa mun, mt nn hng thm t ln

m nhng nn nhn xu s ca mt thi k en ti, nhng con ngi bt

hnh khng ch c n ngy cuc i lp li s cng bng cho h.

Tc gi

1

L mng Thin cha Ging Sinh nm 1967 ti H Ni chng ha

hn mt s no nhit thng c. Qu na s dn s tn khi thnh ph.

Ngi li phn nhiu l cn b nhn vin cc c quan Trung ng v a

phng, dn qun t v, cng vi mt s dn thng v l do ny hay l do

khc khng th i c. Ph x mt i v sm ut. Nhiu nh ng im m.

Bn trn mi en cc cng th c thi thuc a, trn cc nc nh cao

tng mi xy, tua ta nng i lin trung lin ngc ln tri xanh nhit i.

Va h l ch hm tr n c nhn lm bng ng cng.

Chin tranh thc s cha do bc trn ba mi su ph phng,

nhng bng en ca n trm ln mi ngi m dng thanh bnh ca kinh

thnh Thng Long c knh.

Trong ph vng nhng ngi li, phn ln thuc lp tui tr, qun

o gn gng, dng tt bt, cm ci i st tng, khu AK trn vai. Phng

8

vin AFP H Ni nhn xt: H Ni bnh thn v nhanh chng ha nhp

vi np sng thi chin, d cho bn kia Thi Bnh Dng Lu Nm gc

cha vi v tuyn b chin tranh vi nc Vit Nam cng sn.

H Ni sn sng chng tr.

Ngi H Ni lm vic, n ng, yu ng, sinh con ci trong

bu khng kh cng thng chc chc li v ra bi ting n ca mi c sng

ln nh r ln tng t mi khi my bay M bay ngang; trong ting c pht

thanh vin quen thuc vang vang trn cc ph vng ng bo ch ! ng

bo ch ! My bay ch cch H Ni ba mi cy s! My bay ch cch

H Ni hai mi cy s! My bay ch cch H Ni mi lm cy s!;

di nhng vt khi trng mng manh ca tn la t i khng SAM-1,

SAM-24... vun vt k ch ln tri xanh nhit i.

Cuc xung t v trang ti min Nam vi mt bn l qun du kch

do H Ni t chc v ym tr, v mt bn l chnh quyn Si Gn c M

ng h v mi mt, bt u bng nhng trn nh l t t u thp nin 60

mau chng ln ln thnh ni chin, hiu theo ngha nhng ngi sng v

cht trn chin trng u l ngi Vit.

S c mt ngy cng ng o ca cc lc lng v trang M nhm

bo v chnh quyn Vit Nam Cng ho bin cuc ni chin thnh chin

tranh Vit-M, v thc cht l cuc i u gia hai phe cng sn v t bn

th gii. Trong bi cnh chin tranh lnh ton cu, cuc chin tranh nng

Vit Nam cn ko thm mt s quc gia vo l la ca n, ha hn mt s

dai dng khng bit khi no mi kt thc.

Trn lnh th min Bc Vit Nam cuc giao tranh c o v d di

cha tng c gia bu tri v mt t, bt u t nm 1965, l s pht trin

tt yu ca cuc chin tranh cc b n. Bng nhng trn khng tp t, rt

c lit, khng ngng ngh, tng thng th 36 ca Hip chng quc Hoa K

quyt tm bt H Ni phi qu gi trc sc mnh ca v kh5.

4 Nhng tn la do Lin X sn xut. 5 L.B. Johnson (1908-1973) cho rng M c th chin thng trong mt thi gian ngn. Bt u m rng cuc chin tranh cn gii hn trong phm vi min Nam Vit Nam bng cch nm bom min Bc Vit Nam vo cui nm 1965. Hu qu ca nhn nh ny l ng Johnson to ra nhng kh khn cho chnh mnh trong cng v tng thng Hoa K, ri v cuc chin Vit Nam m ng phi rt khi chnh trng vo thng 3.1968.

9

m trc, ngi H Ni th pho nh nhm nghe gia lao xao

sng in i gn i xa tin cc bn tham chin trn bn o ng Dng

tha thun c vi nhau mt ngy ngng bn nhn k nim Cha

Kirixit ra i. L mng Thin Cha Ging sinh 1967 n vi H Ni nh

mt ngy ha bnh bt ng, mt ngy khng bnh thng trong cuc chin,

khng phi nh n ngi m nh n Cha.

Thnh ph yn tnh nh th cha bao gi n yn tnh nh th.

T sng sm khng c ci bo ng. Ch c ting loa oang oang

nhc nh mi ngi cnh gic trc hnh ng bt trc ca k th. Quanh

h Hon Kim nhn dn i li nhn nhp hn ngy thng. Nhn t ngng

chin ngn ngi, nhng ngi s tn gn thnh ph hi h p xe v nh.

H tranh th khong thi gian yn tnh ngn ngi i khm bnh, i mua

bn, thm hi ngi thn, n chi vi b bn, n vi nhau mt ba cm,

ung vi nhau mt tun tr, ri sm hm sau li tt t ln ng. Bn

ming hm tp th vng bng nhng b m nh b b con np di nhng

khu hiu nhiu c KHNG C G QU HN C LP T DO ca

ch tch H Ch Minh.

Nc h phng lng. Thp Ra hin ln khng r nt trong sng

m lng ng. Gi bc thi nh. Tri se lnh. H Ni vo ng mun hn

mi nm.

Ti ang thong th p xe t Hng Trng qua Hng Bi th bng

nghe ting ngi gi tn mnh. Mi suy ngh ti khng nghe thy ngay, n

khi nghe thy th p qu mt mt qung.

Ngi gi ti dng xe, khua tay lon x ti nhn ra anh ta. Thp

bo, u sm sp ct-kt d trn ci mt trn, trong b bo h lao ng

nhu nh, anh ta hn h khi thy ti quay mt v pha mnh. Ai th nh?

nh phi tt vo va h, dng xe trc mt ca hng ng im m

trong nhng cnh g nham nh, trc kia l hiu chuyn doanh sn mi.

- Gm, tm anh gn cht! - anh chng phanh xe li ngay trc mt

ti, ci tt, ngi chi v pha trc, hai mt ch cn l hai ng ch -

Anh v ngay c quan, th trng ang i anh. Nhanh ln, kp tip

khch! Em qua nh, ch ni anh va i, em phng theo, nhng khng kp...

10

y ban lin lc vn ha vi nc ngoi, c quan cp trn ca bo

nh Vit Nam, thnh thong ly ti qua lm vic. Cng vic ti c u

ban giao l gip th trng tip khch. Ngi ta dng ti vo vic ny

chng qua tn, bt c mt phin dch. Khch n phn nhiu t

Lin X hoc cc nc ng u, u bit ni ting Nga, l th ting ti

thng tho. Ti li c th kim hng dn vin du lch a h i thm cc

danh lam thng cnh th hoc cc a phng, li c th gii thiu cho

h i nt v lch s Vit Nam. Cng vic k ra cng d chu, nu nh

khch u l nhng ngh s hoc nhng nh hot ng vn ha. Nhng i

khi ri vo s khch n li l nhng cn b chnh tr c c sang lnh o

vn ngh. Trong trng hp cng vic tr nn rt kh chu. Nhng chnh

tr gia chuyn dng cho sn khu ch a nhng cuc hp lin min vi

nhng din vn c ch sn l th n pht ngn v tnh hu ngh khng g

lay chuyn ni gia hai dn tc trn c s ch ngha Marx-Lenin bch chin

bch thng, lm ti mt nhoi. Cn ni chung, trong i a s trng hp,

cng vic m ti c lm l th v. Nhng ngi khch phng xa (nhiu

ngi sau ny tr thnh bn ti), phn ln lch s v phong nh, mang li

cho ti nhng gi pht vui v v hi hng x l, l ci bao gi cng lm

cho cuc sng hng ngy n iu bt t nht.

iu lm ti ngc nhin l khong na nm nay U ban khng

cn dng ti vo vic tip khch na, khng hiu sao nay li cho ngi gi

ti n?

Chuyn c nguyn nhn ca n.

K t nm 1964, khi cuc i u Trung-X tr thnh c bit cng

thng th bu khng kh chnh tr Vit Nam cng nng theo. khp ni,

nhng ngi cng sn ct cn, vi v mt nghim trng, la li v nguy c

ca ch ngha xt li hin i v s cn thit phi vn dng ton lc chng

li n. Ci nguy c qu xa d dy chng lm cho nhng ngi dn i

bng lo s, do ngoi nhng li hng ng khng th ng, thin h bnh

chn nh vi. Ch c gii tr thc vn khng a Trung Quc trong tinh thn

cm ght truyn thng vi ng hng xm d tn vi xu hng bnh trng

v b quyn khng giu gim cn t thi kh chu ra mt vi thi thn

11

Trung Quc ca ng cm quyn. ng cm quyn tt nhin khng cho

php mt s bng bnh nh th c tn ti trn t ai m ng ton

quyn cai tr. T ngy c cuc u tranh gia hai ng li bt c cn b

no ngang ngc pht biu nhng quan im khc vi ng v bt c vn

g, khng c v ng li i ni hay i ngoi ca ng, u b coi l

phn t xt li, ch t th cng l phn t hu khuynh khng ng tin cy.

Ti b lit vo s .

- Anh hm nay khng bn g y ch?

Mt cu hi m hi. V vn. y ban cho gi th ti nht nh

phi i ri, c thoi thc cng chng c.

- Anh v trc i! - ti cu nhu - Ti qua nh mt lt, thay qun o

ci .

Ti c chng trnh cho hm nay. Ti khng thch n b ph v.

Ti tnh a v con i chi. c i chi trong mt ngy him hoi

khng c bo ng tht l tuyt. Chng ti s n thm mt ngi bn c

lu khng gp. C th chng ti s n cm . V ti mun cho cc con i

cng, nhn th mua sm my th lt vt.

Ti ngn ngm nhn thng cha ph quy. Chn qu, y ban khng

bo trc ti c th sp xp cng vic ca mnh. M tay ny u ra

nh? C l phng bo v. Ngoi b phn ra, c ai i lm ch nht?

- Do, chng sao u. - y nhe hm rng ci m, ci khng ra ting -

ang nh nhau, mc th no ch c. Th ny tm chn ri. Khch li

ang i.

Trn ngi ti c ci o bng xanh, ci qun ka-ki, c hai u mi,

nhng nhu nt. lu chng ti qun hn l qun o. Khng ai trch ai vn

khng c np. Thi chin qun o git sch qu, phng phiu qu, np l

r qu, cn b ph phn l sang trng rm. N l ci g nu khng phi tn

d ca np sng t sn?

Ti cn lng l, th anh chng n trn v pha ti.

- Anh v lm g?! - y nm cht ghi-ng xe ti - Xe n ri ka!

Mt chic com-mng-ca Lin X phanh kt bn cnh ti. Ca xe

bung ra. Hai thanh nin en nhm phng xung. Khng ni khng rng

12

chng li tut ti ln xe. Ti nhn anh chng va gi ti. B mt nhn nh

bin mt, thay vo l i mt c n v ting ci gn:

- Ln xe ngay! Bit iu ng chng c!

Gi ti mi nhn ra hn: thng cha ny thng lo o theo ti my

ngy gn y. Vn b i, ci x-ct lng lng bn hng, y lp l nh

mt con chut trong m ng.

Cng trong thong y ti nhn thy hn mt chc xe p tn ra t

ch chic com-mng-ca va . cng l nhng tn tham gia v bt cc,

nhng s vic din ra gn gng, chng cha phi ng th. Mi tnh hung

c lng trc, c sp xp trc, y nh mt trng on trong

phim gangster.

Khng mt ngi qua ng no bit ni ny va xy ra chuyn

g. Nhng chic xe p vn vun vt phng qua. Trong tim ng h, sau t

knh, ti nhn thy Sinh cm ci lm vic. Anh l ngi quen ca ti. Nu

anh ngng ln, hn anh s nhn thy ti b li ln xe. Nhng anh khng

ngng ln. Hnh nh ghi li trong tr nh ca ti vo my giy cui cng l

mt ngi n b bng con vt qua mi xe. a b ng say trong tm ni-

lng cng quo, m hng ln trong gi bc.

Theo ci cch k cc nh th, ti tr thnh k tham gia ci gi l

cuc u tranh gia hai ng li trong phong tro cng sn quc t.

Th l ci vic phi n n!, ti t nh, ng ngi trn ta gh

xe, lng bnh thn.

Khng hiu sao, vo ng ci khonh khc gay cn nht, t hi nht

trong i mnh, ti khng nh n ci g khc m li nh ti mt cu ni ni

ting ca Nguyn Tun6 Nc ta l mt php trng trng. Khng c u

ri, khng c u ri, khng c mu chy, m c ngi cht.

Bc Nguyn i, bc sai mt ri. Php trng Vit Nam, k t nm

1945, khng h trng. c u ri, c mu chy. V c nhiu ngi

cht. Bng nhiu kiu cht khc nhau. Trong ci cnh khng c u ri,

khng c mu chy l nhiu, nn mi c s ng nhn y.

6 Nguyn Tun (1910-1987), nh vn ni ting vi nhng tiu thuyt Tn n Du Lc, Vang Bng Mt Thi, Tc Ch Hoi, Chic L ng Mt Cua, Qu Hng, Cha n, ng Vui...

13

By gi ti mi hiu Nguyn Tun tht ln cu trong hon cnh

no. Trong mt pht phn thn, nh vn gi bng bng hong nhn thy

trc mt mnh mt qun th nhn sinh k l khng hiu sao li kt thnh

hng ng sng trong nghi k v th hn, trong cuc chin khng lc no

ngng ngh. Mt cuc chin m thm, khng ting sng, vi nhng xc cht

khng thng tch, hoc sng vt v, vi b no v dng, nh nhng

zombi7

Gi y, trong cuc chin m Nguyn Tun ni ti, ti tr thnh

con mi ca n. Ti ang c a i u y? Ti php trng no?

l ch nht 24 thng 12 nm 1967.

Ti nh tng chi tit ca ngy hm . Trong hi tng, ti thy r

mn mt, nh trc mt ti mi chuyn c din ra mt ln na. Thi gian

ang tri t ngt dng li. Nh mt cadre-stop trong cun phim ang

chiu. N l ngy bc ngot, ngy ct i, ngy ranh gii ca i ngi.

V sau ti mi bit cm gic chng phi ca ring ti - bt c ai tng b

bt cng nh tng chi tit vn vt nht ca ci ngy ng nguyn ra .

Ti ra khi nh lc chn gi sng v mt tm t . C nh ti b i

tm, nhng khng thy ti bt c u, nh h hng cng nh nh b

bn. Ngy hm sau, ri hm sau na, vn bin bit. Th nh bo, giy

chng minh nhn dn ti thng mang theo ngi c tm thy trong ngn

ko bn vit. Nh vy, nu chng may xy ra tai nn giao thng ngi ta

cng chng bit nn nhn l ai.

V ti p xe khp H Ni, p ca b bn bo tin d. Bn b ti

nho nhc. H lao ti cc bnh vin, cc trm cp cu, xc tm trong nhng

nh xc tanh ti vi nhng xc cht mi dng, trong mi t th. Thi

chin, trong nh xc la lit c ng thi th v tha nhn, nhng khng u

c xc ti.

M ti bnh tnh hn mi ngi. B im lng, suy ngh. Khng kh

hong ht trong gia nh khng ly c sang b.

Ngay t m khng thy ti tr v nh, m ti on ti b bt.

7 Zombi, ch nhng xc ht c cc thy php chu Phi lm cho sng li, nhng khng c tr khn, khng nh g v cuc sng trc kia, ch bit thc hin cc mnh lnh ca ch, b s dng nh nhng con vt trong cc cng vic ng ng.

14

Hai thng trc, m 18 thng 10 nm 1967, cha ti ang nm c

bo th mt ton cng an hng h xng vo nh dng ng dy, c lnh bt

khn cp v lnh khm nh. Mt nhm y ng ln xe ch i, nhm cn li

chia nhau ra lc li cc phng cho ti gn sng, ly i nhiu giy t, sch

bo v nh chp.

m cha ti b bt, cng l sinh nht ti, ti ang Nam nh.

Thnh ph th dt chm trong bng ti. n ng tt ngm. Ti lang thang

trong cc ph hiu qunh, di nh sng nht nht ca trng rm lt qua k

l. Cuc leo thang ca khng lc M vt qu Nam nh ln pha Bc.

Thnh ph chu bom hng ngy. Nh my si sp tng mng, khu dn c

Hng Thao b san bng. Di chn ti l gch v nh ln vi mi th

tp nham ca i thng b thuc n v mnh bom ph nt - nhng ci bt

v, manh chiu chy d, nhng trang v hc tr pht ph trong gi thong,

con bp b ct u ln lc bn cnh ci xe ni ti t...

Trong nhng ngy ti khng ngh ti cuc chin tranh no ngoi

cuc chin tranh vi nc M. Th nhng mt cuc chin tranh khc, hon

ton khng ng ti, xy ra.

V bt b nhng ngi c quan im8 bt ng vi ng cm quyn

trong ci gi l cuc u tranh gia hai ng li bt u t thng 7 nm

1967. Nn nhn u tin ca n l vin trng Vin Trit hc Hong Minh

Chnh, ph tng bin tp t H Ni Mi Phm Vit v vi ngi khc9.

Nh mt cn gi en, tin Ban t chc Trung ng ng pht hin

kp thi v bp cht t trong trng mt m mu phn lon lan nhanh trong

thnh ph.

n lt cha ti v thiu tng ng Kim Giang10 cng b bt th d

lun n hn ln. Ch no ngi ta cng th tho bn tn v s kin ny.

8 Vo thi gian c ni ti trong cun ny khi ni tt quan im l hm ngha quan im i vi hai ng li gio iu v xt li trong phong tro cng sn quc t. 9 Hong Minh Chnh (sinh nm 1920, qu Nam nh, tn tht l Trn Ngc Nghim, nguyn Tng th k ng dn ch Vit Nam, nguyn Tng th k Hi lin hip thanh nin Vit Nam, vin trng Vin Trit Hc) c coi nh ngi ng u trong ci gi l nhm xt li chng ng. Phm Vit (1929-1971), nguyn s quan qun i nhn dn Vit Nam, thng binh, nh bo, ph tng bin tp t H Ni Mi. 10 Cng b bt vi cha ti v tng ng Kim Giang trong t ny c Trn Minh Vit (L Quang D) - ph b th thnh y kim ph ch tch y ban hnh chnh thnh ph H Ni; Phm K Vn - ph tng bin tp tp ch Hc Tp; Nguyn Kin Giang - bin tp vin tp

15

Nhng ngi cng sn thuc th h gi ngn ngm: Thi thi, li nh ci

n Ci cch rung t ri, no c khc g u. My ng lnh o nh ta

nhn u cng thy phn ng, bt b lung tung, sau th li xin li, li

sa sai, r chn chuyn! Mng cn b thi nay ng l khng bng mng

ngo. S cn b cp thp hn to nh vi nhau: y r rng l mt cuc st

pht ln nhau, ch cc ng ch lo thnh cch mng th kia sao c th l

phn ng c? ng sau v bt b ny chc chn l mt m mu g ,

nhng chc chn ch v ci gh, v hng th thi; by gi cc ng knh11

ch ngh ti ci , ti ci gh, ti tiu chun c hng, ch c chuyn

xt i xt li g u?

Nhng ngi trc nay khng a ch th m c trong bng:

Chng bt u tht nhau ri! bo cng sn l th m, chng n khng

sng yn c mt ngy khng c mu. Ch ti nghip cho my ngi hin

lnh khng cng cnh vi chng, tuy h cng l cng sn.

Ngy hm sau, khng thy ti tr v, m ti tc tc p xe ti Ha

L. Trc mt b m hung d v va mt chng nay li mt con, cc cn b

cng an chi y y rng ch h khng c ai tn l nh th. Vin gim

th Ha L lt t mang c s t ra tra trc mt m ti cho b thy: bc

ng ngh qun, nu anh y y th phi c tn trong s, anh y phi lm

g phm php th mi b bt ch. Khng, khng c tn anh y y u, ti

tra ht ri, xem k lm ri, hay l bc sang bn B m hi12.

Ti phng tip khch B Ni v 16 Trn Bnh Trng, mt s quan

mc o d13 khng eo qun hm tip m ti. Anh ta lm b ngc nhin:

- Cht cht, sao bc li ngh th! Bt ngi phi c lnh bt ch, k

c trong trng hp bt khn cp b phn trc B cng phi c bit.

Khng phi u, bc , lm g c chuyn bt cc thi by gi. Bc i cho

mt cht, ti kim tra ngay lp tc xem c chuyn g xy ra vi anh Hin

m cc qun c bit khng.

ch Hc Tp; inh Chn - bin tp vin bo Qun i Nhn Dn; Nguyn Vn Thm - b th ca th trng B Vn ha L Lim... 11 ng ln, quan chc ln. 12 Gim th tri Ha L khng tm thy tn ti l phi. Sau chng hai thng Ha L ti mi bit tn ti b thay i. Cn b qun gio ch bit ti di mt tn khc. 13 o d, theo qui nh trong Qun i Nhn dn Vit Nam, c dnh ring cho cp t tr ln.

16

Trc mt m ti anh ta gi in hi cc khu cng an H Ni.

Khng u c tin v ti. Tin m ti, vin s quan cn n cn dn b khi

no ti v nh th xin bo ngay cho B Ni v bit.

Phi cng nhn hn ta ng kch cng kho. - m ti k li - Nhng

kho th kho, khng qua c mt m. Ming hn leo lo, nhng mt my

th li nhn nhc, tay chn qunh qung. Bng bo d: nu bn ny c tp

qun ging bn cng gio chc hn s ku tn Marx m th qu.

Nh bao ln gia nh ti gp bo tp m ti chng t b l cy ct

ci vng chc gnh ton b sc nng ca ngi nh trn vai, quyt khng cho

n sp . B lau nc mt, chu o lo toan trm th vic c tn v khng

tn cho con ci nh th khng c chuyn g xy ra.

Trong nhng ngy ny, m ti k, b ngh n thn tng ca b rt

nhiu.

m m b ngi mt mnh trong cn nh vng lng. B tin ng

H Ch Minh. B tin ng lm lm. Cn hn tin, b sng knh ng, ngi

anh c ca cch mng, lnh t ca b. Bc chn dung c 18x24 ng H Ch

Minh tng b vi dng ch Thn i tng thm Hunh trc ngy ng ln

ng d hi ngh Fontainebleau nm 1946 c b gn gi nh ca gia

bo. Sut cuc khng chin chng Php, nhiu ln chy gic cn mt ht

c nhng tm nh vn cn . N ch b thu khi cng an khm nh.

Nhiu ngi khuyn b hy cu cu ng H. D mun d khng L

Dun14 v L c Th15 vn cn phi n ng, h ni. Mi ngi tin chc

ng khng bit vic xy ra. Nu ng bit, ng khng bao gi xy ra

chuyn ni da nu tht th ny. Vi nm nay, do sc khe km, ng H

khng cn trc tip iu khin cng vic t nc.

14 L Dun (1908 - 1986) ngi Qung Tr, ng vin ng cng sn t nhng nm 1930, b t hai ln (1931-1936, 1940-1945), tng lm B th Trung ng cc min Nam trong khng chin chng Php, t nm 1956 lm b th Trung ng ng, b th th nht (1960-1976), ri tng b th ng (1976-1986). 15 L c Th (1911-1990) tham gia cch mng vo u thp nin 1930, t Sn La (1939-1944). Thng 8.1955 L c Th c mt hi ngh Trung ng bu b sung vo B Chnh tr. Trong thi gian c ni ti trong cun ny l y vin B Chnh tr, y vin thng trc Ban b th, trng Ban t chc Trung ng ng. c Trung ng ng c vo Nam nm 1946 vi t cch y vin Ban thng v Trung ng ng, cp bc ng ny nhiu phn l do Trng Chinh ch nh.

17

M ti khng tin. B cho rng khi ln v n ln nh th ny, L

Dun v L c Th khng th khng hi kin ng H, ng H khng th

khng bit. V bt b ch c tin hnh mt khi c s ng ca ch tch

nc.

B nhn xt: khng phi v c m trong khi khm nh, cng an quan

tm c bit nhng tm nh cha ti chp chung vi ng H, nhng t liu

lin quan ti ng H Tt c u b mang i. Cha ti bt u gi nhng t

liu v cch mng, c bit v ng H Ch Minh, k t khi ng nhn s

phn cng ca Trung ng ng lm b th cho ch tch nc. Vo nhng

nm u cch mng cha c c quan chuyn trch lo bo qun nhng t liu

lch s, cha ti cho rng ng c trch nhim lu tr nhng g trong tm tay

ca ng, khng chng b mt. Cha ti gi c kh nhiu nh - t nhng

bc chp ng H ti chin khu Tn Tro vi i lin qun Vit M, nhng

ngy ng H va t chin khu v H Ni, L Tuyn b c Lp ti vn

hoa Ba nh, chuyn ch tch nc sang Php nm 1946, nhiu nht l nh

trong An ton khu ca chnh ph khng chin.

Nhng nh khc cha ti chp chung vi cc nhn vt lnh o nh

Trng Chinh, Phm Vn ng, V Nguyn Gip, Nguyn Duy Trinh

cng b thu ht. My bc nh chn dung ha s Pablo Picasso, nh vn Ilya

Ehrenburg16 vi li tng cha ti ti Paris nm 1946, chng lin quan g

ti v n, bn chng cng thu tut. Tuy nhin, y l chuyn d hiu - vo

thi k ny nhn vin cng an thng c chn la trong nng dn t hc.

H chng bit Picasso hoc Ehrenburg l ai. Di mt h, nh nhng thng

Ty mi l tm c trong nh mt k th ca cch mng, tt yu gi nn s

nghi ng - hn y phi l nh ca bn phn ng quc t.

Chnh do nhng suy ngh nh vy m m ti khng nghe theo li

khuyn ca b bn. B khng xin gp, khng thm vit mt dng no cho

ng H Ch Minh.

16 Pablo Picasso (1881-1973), danh ha ca th k XX, gc Ty Ban Nha, Ilya Erenburg (1891- 1967), nh vn, nh bo Lin X.

18

B cng khng ngh ti chuyn cu cu Trng Chinh17. T khi mt

chc tng b th v nhng sai lm trong ci cch rung t, Trng Chinh

lm li n trong s ng b cn li, trnh can thip vo cng vic ca L

Dun v L c Th. V li, cho d trong khi cn ng chc, Trng

Chinh sau khi cch mng thnh cng khng h ging Trng Chinh trc

tng khi ngha. Nu nh trong thi k b mt, Trng Chinh chu o vi

anh em bao nhiu th by gi ng ta lnh nht vi ng ch by nhiu. Ht

nh xy ra mt cuc nh tro vy.

Ti k chuyn ny lm th d. ng Trn nh Long, ngi bn v

ng ch gn gi ca Trng Chinh b Quc dn ng th tiu nm 1946,

li v v ba a con. Ha bnh lp li, b Long t vng tn c Pht Dim

tr v H Ni. Nm ln by lt b tm n Trng Chinh, nhng vt ni

n my cng khng c Trng Chinh tip18. Ngi k cho ti nghe cu

chuyn ng xu h ny l ng ti x on Xun S, tng l c s cch

mng. Khi ng S cht vn ng Bi Lm19 chuyn x s ca Trng Chinh

th Bi Lm gii thch: Con m Long lm nh c mnh chng n hy sinh

cho cch mng. Hy sinh cho cch mng c hng ng, n lm mnh lm

my, nng nc i cch mng phi lo cho cc con thng Long, r ngu! Anh

Thn20 khng tip n l phi. Nng mt, ng ti x on Xun S tng ng

quan ta Bi Lm ra khi ca: V ng ch gp kh khn th tm n ng

ch ch cn tm ai? Bit chng my l ging n cho bt, chc v thng

Long chng thm gp. Ct ngay khi nh tao! u! C l chng my

u! Ct! Ngi v v ba a con ca ngi cng sn Trn nh Long b

cc ng ch chi b lch thch dt nhau xung Hi Phng nhp vo dng

17 Trng Chinh (1907 - 1988) nguyn qun x Hnh Thin, ph Xun Trng, Nam nh, hot ng cch mng t nm 1927, ng vin ng cng sn ng Dng t 1930, quyn tng b th ng mt thi gian trc Cch mng Thng Tm, y vin B Chnh tr v Tng b th ng Lao ng Vit Nam t nm 1951-1956. 18 Trn nh Long (1905-1946), ng vin ng cng sn ng Dng t 1930, c o to ti trng i hc ng phng Moskva. Cch mng Thng Tm thnh cng, ng Long c ng d kin gi chc b trng B Ngoi giao, nhng chc ny ri c nhng li cho ng Nguyn Tng Tam th hin s on kt rng ri trong thnh phn chnh ph cch mng lm thi. ng b ngi ca Quc dn ng t nhp vo nh ring ca ng b ph Ch ng Xun bt mang i th tiu, khng r xc chn u. 19 Mt nh cch mng lu nm, xut thn cng nhn, ng vin ng cng sn Php, sau nm 1954 lm ph vin trng Vin kim st nhn dn ti cao. 20 B danh ca Trng Chinh.

19

ngi di c vo Nam. Hai con trai ng Long sau nm 1975 vt tip sang

c. Ch cn li mt ngi con gi l ch Phong ly chng li Si Gn.

Nhn tin cng xin ni rng ng Bi Lm ny, hi hot ng b mt

nh ti, l ng ch rt thn thit ca ng Long v cha ti. Vi gia nh ti,

ng l ngi trong nh, nhng khi cha ti b bt, ng cng khng h lai

vng mt ln.

l tnh ng ch trong nhng ngi cng sn khi ginh c

chnh quyn, phn chia ngi th.

Nhng ngi vn cn n vi gia nh ti trong nhng ngy sng

gi u v tnh bn, ch khng phi v tnh ng ch, cho d h c l cng

sn.

B cng khng ngh ti Phm Vn ng21. ng quen cha m ti t

nhng nm 40 khi cn thanh nin, ang tn tnh ngi v tng lai hng

kem Zephyr bn H Hon Kim. M ti bit, c ti gp ng cng v ch.

Phm Vn ng, theo b nhn xt, l ngi khng xu, nhng ba phi,

vng v v v tch s. ng lng tng trc bt c mt vic c th no, d

ch ng mt ci inh gip hng xm, nh cc bn ng thng giu ct.

D lun ca ngi ng lim khit, ng ng n, nhng nhng ai quen bit

ng u hiu ng khng lm ni tr g trong nhng vic l ra ng phi lm.

Nhng ngi tng l bn ng khi gp rc ri vi chnh quyn buc lng

phi cu cu ng cn tht vng hn. H tm n ng v chng g ng cng l

mt trong nhng nh lnh o quc gia, ng m ni cho mt cu th cng

. Ca ng ti, ng cng khng n ni qu t, ng khng nhn tm xua

ui h, thm ch ng trong khi tip h ng cn bit an i h vi cu, ng

ha hn vi h iu ny iu khc, nhng ri ng chng lm g ht. C khi

nhng g ngi ta nh, ng cng nh, cng y ny, c v ng cng mun

gip h lm, nhng trnh ting ng li i nh ngi khc, ri ra ci s

nh li y c c vic hay khng ng khng bit n na. ng ni h

ri m, c phi ng khng ni u, khn ni vic kh gii quyt, cc ng

21 Phm Vn ng (sinh 1906 ti Qung Ngi) hot ng cch mng t cui thp nin 20. Nm 1929 b thc dn Php bt giam 7 nm. c bu vo B chnh tr ng lao ng Vit Nam t 1951, lm b trng B ngoi giao ri th tng chnh ph t nm 1954 ti nm 1987 (kim nhim b trng B Ngoi giao t 1954 - 1961).

20

ch c trch nhim t chi khng chu gip c ngha l khng gip c.

ng khng mun mt lng mt ai, nht l mt lng cp trn.

Qu nhin ng. Mt ng ch c thng m ti n ni vi Phm

Vn ng chuyn cha ti b bt. ng nghe ri th di ni: Vic tp th

quyt nh, ti lm g c!

M ti ch cn bit tm ngi bn thn thit nht ca cha ti trong

thi k hot ng b mt l ng Nguyn Lng Bng22. Nhng ngy y ng

i vng, ln no ngi ta cng ni th. Rt c th ng vn nh, nhng ng

trnh mt.

T Nam nh tr v, nhn cnh nh tan hoang, ti hi m chuyn

xy ra th b ci cay ng, mt t nhe:

- Chng n n, con c tng tng c khng, cn t hn c mt

thm Php na kia. Tay b to, cng khng va, chng n c nch kha vo

n bt mu ra m chng n vn c kha bng c. n khi bit khng

kha ni, chng n ly thng tri git cnh khuu ri iu b ra xe bt bng

ch i. Lc chng n khm nh, m qung ci khung knh c giy chng

nhn Hun chng Khng chin hng nht ca b vo mt chng n: Cc

ngi khm k ci ny i, xem mt tri n c g? Chng n x s, hm,

ng nh c Nguyn Du t: Ngi nch thc, k tay ao. u tru mt

nga o o nh si...

Trong lng b, ng H Ch Minh cht vo m cha ti b bt.

- Lng ngi khn lng, con ! Mi bit khng thiu g k qun

o lm ngi khi ngi vo gh vng gi.

Bng hong trc s vic bt ng, b khng sao tin c rng n

xy ra, khng sao tin c rng chnh quyn c xy dng nn bi cuc

cch mng m v chng b hin dng c i mnh li c th nhn tm vi

v chng b n th.

Khi ti mt tch, c nhiu ngi cho rng ti trn. Ring m ti

khng tin. L m, b hiu con b. Hn bt c ai, b tin ti v ti. Khng

22 Nguyn Lng Bng (1904 - 1979), hot ng cch mng trc 1930, ng vin ng cng sn ng Dng t 1930, t 1945 l y vin Trung ng ng, i s Vit Nam ti Lin X 1952 - 1957. Nm 1969 lm ph ch tch nc Vit Nam Dn ch Cng ha cng nh Cng ha X hi ch ngha Vit Nam.

21

nhng tin ti v ti, b tin ti dng kh ng u vi bn tim quyn

cch mng. Chy trn, theo quan nim ca m ti, khng phi l hnh ng

ca ngi qun t. B mun thy chng con mnh ng hong bo v chnh

ngha trc cng lun.

B bun ri khi nghe nhng ng ch c n thm b, phn tch

tnh hnh t nc, ri kt lun rng s chng bao gi c mt phin ta m

b mun c u.

Khong mt tun trc khi ti b bt, anh Nguyn Trng Lut, v

trng V bo tn v bo tng B Vn ha, nhn ti tm cch ct ui23 n

gp anh ti nh ring ng Chn Cm. Trong s cc v trng ca B, ti

qu anh Lut hn c.

B ngoi gin d, thm ch hi th kch, thot trng ai cng ngh anh

l mt nng dn nng ct c ng bi dng ln lm lnh o. Nhng

ch ni chuyn vi anh mt ln l ngi ta bit bn trong v chn qu lm

cho h lm, anh Lut l ngi lch lm, hiu nhiu bit rng.

Ti quyt nh n gp anh. Ti mun nghe anh mt li khuyn.

Anh dn ti coi chng b mt thm theo. Ct ui l mt vic chng kh

g i vi ngi trong mt gia nh c nhiu nm hot ng b mt. Thi

Php thuc, cha m ti dy ti mi cch nh lc hng mt thm.

ng b thng sai ti mang mt th n ni ny ni khc trong thnh ph.

Ti l tr con, mt thm khng .

Anh Lut c hi cng hot ng vi cha ti ti vng ven sng Hng.

i vi cha ti anh knh trng, coi nh ngi anh tinh thn. V tnh cm vi

cha ti m anh qu ti.

Gp ti, anh v ly, hi h:

- Tnh hnh gay lm, ch phi trn ngay lp tc, ng b bt! Ti

ngh mnh s lm th ny...

Theo k hoch ca anh Lut, ti s chn ngy gi thun li ri bo

cho anh bit. Tt nht, ti bo qua bc s Phan Thanh Hoi, em nui anh,

cng l bn thn ca ti. Ti s ti Cha Thy, ni s tn ca V bo tn v

bo tng B Vn ha. T y anh Lut s dng xe c quan a ti v Hng

23 nh lc hng nhng tn theo di.

22

Yn, ni trc Cch mng Thng Tm c thi k anh lm b th tnh y.

Con trai mt c s cch mng nay l trng cng an mt huyn l em kt

ngha ca anh nhn bo v ti. Anh ny s lo vic thay tn i h cho ti

ri a ti ti mt vng ho lnh. Ti s nng nu ch cho tnh hnh

sng sa s tr v.

Ti im lng.

- Ch nghe anh i, anh ngh k lm ri, phi trn thi. - anh ra sc

thuyt phc ti - Th ngh m xem, nu trong Ci cch rung t tt tt

nhng ngi b x tr24 oan u trn thot c th sai lm ca ng u n

ni trm trng n th, tn tht v nhn mng u c cao n th. ng lm

sao hiu c ta bng chnh ta? Bit mnh v ti, b ng ng oan m vn

xui tay mc cho ng bt, mc cho ng git, khng phi l tun th k

lut cch mng u, khng phi l trung thnh vi ng u, m l lm hi

ng y, ch hiu khng? Ti hiu ln ny ng li ang sa vo sai lm

nn ti mi khuyn ch trn.

Thy ti vn khng hng ng, anh bn thn mt lt ri tip:

- Ty ch thi, nghe anh th nghe, khng nghe th thi, nhng ch

phi nh: tuy hin nay ng b thng Dun, thng Th lng on, nhng

trc sau ng vn l ng ca ta, chng chng th chy ng s thanh lc

bn chng.

Ti mun ci m khng dm ci. Ngm ra cch lp lun ca anh

c ci l ca n, ci l ch tn ti c trong lng ngi ng vin trung

thnh, lc no cng lo lng cho sc chin u v uy tn ca ng.

Bng nhiu dn chng rt ra t nhng huyn thoi v v lnh t anh

minh, anh Lut khng nh chuyn ny ng H khng bit, hoc gi ng b

dsorient25 bi L c Th m ng cho Th bt cc ng ch trung

kin, ch ng quyt khng phi l ngi xu.

- L Dun l thng nhiu tham vng, iu ny nhng ai tng gn hn

u bit, nhng anh ngh: t hn, hn khng mun gy g trong lc ny. Gt

ra bn ngoi cc th ch ngha, xt cho cng ch l ci c, th v ny Th

khi xng l chc, khng phi Dun. Nhng Th mun th Dun cng 24 X tr l mt t c ngha rt rng, t b bt cho ti x t, bn, git, th tiu. 25 La, lm cho hiu sai (ting Php).

23

khng ngn, mi vic Th lm t trc ti nay u v li ch ca c hai.

Thng ny lm vic lm g, nhm mc ch g? Anh ng bn trong v

ny c iu un khc, lin quan ti thi k Th Sn La26...

Ti hm ti ch ngi nghe anh ni, khng tranh lun. u ti

trng rng. Ti mt mi. Trong anh vn c mt nim tin mng manh

ng. Trong ti, nim tin y khng cn.

Nghe ti k li cuc gp g vi anh Nguyn Trng Lut, m ti hi:

- con th no?

- Con cho rng i trn l cho ngi ta ci c ni mnh c ti,

mnh s nn phi trn trnh...

- Cn con? - m ti hi v ti.

- Con cng ngh khng nn trn. - v ti ni - Mnh lm g m phi

trn?

- ng vy. Cy ngay khng s cht ng.

Ti mm ci. M ti quen ming ni th, ch ai ch bit chnh cy

ngay mi cht ng, ch c dy leo l khng bao gi cht ng c m

thi.

Hi y ti cn ngu ngc lm. Th h cha ti, ri th h ti mang

trong mnh khi nim ng ca nhng ngy cch mng cn trng nc:

ng l t chc ca nhng chin hu cng chung mt mc ch thing

ling, cao c. Khng him nhng th d v tnh ng ch m bc thng

yu nhau, thm ch hy sinh tnh mng bo v nhau trong nhng ngy xa

xa y. Mt khi nim, tic thay, li thi.

Sng trong mt gia nh m cha m u hot ng cch mng, ti

nhp vo dng chy ca cng cuc chin u gii phng dn tc, cng l

dng chy ca thi i ti, mt cch t nhin, nh mun sng th phi th

kh tri. Cng t nhin nh vy, ti i theo nhng ngi dn u cuc cch

mng nh con vt trong n i theo con u n ca n.

Ti khng c u c tnh to i vi nhng lnh t cch mng, do

cn non nt, m cng c th do li bing. Ti ch bt u ng vc c hin

26 Trong cch suy lun ca mnh anh Nguyn Trng Lut c l: trong v trn p nhm xt li chng ng, trong s nhng ngi t cch mng c cc nh lao ca Php ch c nhng ngi t Sn La cng vi L c Th l b bt m thi.

24

minh c qung co bng mi cch ca h vo thi gian cuc Gim t

gim tc c pht ng khu 4 khng chin, nm 1953.

Ma h nm y m m chng ti nm thao thc nghe trong mt

mng nhng thn xm ti tm ting loa m u h gi nng dn vng ln

nh k th giai cp. T sng sm tinh m, hng on ngi rm rp

trn cc no ng lng cn ti t, khn ting h vang nhng khu hiu c

mi mu. Dn chng n n v nhng sn nh, nhng bi rng, ni s

din ra nhng cuc u t bn a ch cng ho gian c.

iu lm ti sng st l nhng cn b khng chin trong chnh

quyn x b thng cnh gt ra ngoi l cuc u tranh. M ti bit r h lm.

Mi hm trc cn l nhng ngi lnh o y uy tn a phng, bt

thnh lnh h khng cn c tin cy na, thm ch b nghi ng, b tc b

mi quyn hnh. Ti sao li nh th? Ti hi mt cn b trong i gim t

gim tc v c anh ta gii thch: ng bo phi tch cc cao cnh gic

trc cc loi k th giai cp. Chng bit chng yu, chng khng th ra

mt chng ph cch mng, nn tm mi cch chui vo trong cc t

chc ca ta, nm gi cc v tr lnh o. Hin nay khng th bit trong cc

c quan ng v chnh quyn ai l ch, ai l ta, nu khng kin quyt gt

nhng ngi c ra th nng dn c ng pht ng vn b k th giu mt

khng ch, h s khng dm vng ln ginh ly a v lnh o. ng dy:

ta ch c th tin nhng nng dn bn cng, b a ch bc lt n xng ty,

ch c h mi l ch da vng chc v lu di ca ng.

C nh th s ngho kh, t bn thn n, l mt phm cht cch

mng.

u t din ra lin min, ngy mt khc lit. Ngi dn cy dung d

hm trc, c ng phng tay pht ng, vt tr thnh hung tn, mt

bng bng khoi tr trong nim vui hnh h ng loi. Ti kinh hong nhn

cnh tng khng hiu ni: nm np lt qua mt ti tng by n ngi

b kch thch bi mi mu, hm h i di l c sao vng khng phi

chin u vi qun xm lc m vi chnh ng bo mnh.

Ti x Ng X, lng Ng, Thanh Ha, ni c dinh c gia nh c c

Nguyn Thng Hin, ngi ta tri cht hai tay ri dong m mt ngi bn

25

ti i khp lng ch v b trt di ni iu g mt lp trng hoc khng

va lng cn b gim t gim tc. Ti bit r b l ai. Khi chin tranh va

bng n b l hi trng hay hi ph Hi Lin hip Ph n Thi Bnh. Mt

t, b mang con ci chy vo Thanh Ha theo chnh ph khng chin, lm

ngh hng xo, bun thng bn mt. Chng ti nghe ting ku khc chy ti

th thy my anh du kch quen ang xnh xch ko b i. Hai tay b tri gi

ln tri, b xiu vo bc sau h, ku go thm thit: i c H i, C

trng xung m xem ngi ta i x vi con dn C th ny y!

mt x khc, mt ngi n b b tri vo hai cy na bt cho,

bn di l mt ng la. Con m ni l ph nng phn ng, ngoan c lm,

nhng ngi bu quanh nhao nhao ni th. Ngi n b qun qui mi, ti

khi ngt i ri mi c ngi ta h xung.

Cha mt ngi bn khc ca ti, ng ch l mt cn b qun trong

ngnh gio dc, nhng hot ng cch mng t trc nm 1945. Khi cuc

Gim t gim tc bt u, ng b bt v ti l ng vin Quc dn ng. ng

tht c t t, li bc th tuyt mnh: Oan cho ti lm, C H i. Ti

trung thnh vi C, vi ng. Ti khng phn bi. H Ch Minh mun

nm!

Trong mt ngi nh ti thy ngi ta ly gai bi cm vo u

ngn tay mt c gi. C tri bit c ta b ti g, c th c ta ch c mt ti

duy nht l con a ch, c mi cu hi nhng k tra tn li nhn nhng ci

gai su thm mt cht lm cho c gi r ln v au, qun qui trong dy tri.

Mt c gi tc bc ph b trng dy vo c, b li xnh xch trn

ng nh mt con ch. L tr lng rng rng chy theo sau. Chng v tay,

chng reo h, chng ci ngt ngho. Ti nhn chng, rng mnh - nhng

a tr ny chc chn s ln ln vi tri tim khng phi ca ging ngi.

Ri y, vi tm hn chai sn, lm sao chng c th sng chung vi nhng

anh em khc mu da v ting ni trong mt th gii i ng m ch ngha

cng sn ha hn?

Ti cm thy trong mnh cc ca mt cm gic bt bnh, im bo

trc s thc tnh.

26

Nim tin ng n su trong lng mi ngi n ni va bung

ming khuyn ti trn, lc chia tay anh Lut li vt vt: Ni th ni vy

thi, ch anh khng th no tin c ng li c th nhn tm bt mt lc

c hai cha con mt gia nh cch mng nh gia nh ch. Mnh khng nn

ngh qu ra nh th!.

M ti khng mun ti trn, nhng ti khng trn th b lo. Ti m

cng b bt th trong nh khng cn ngi n ng no. Hai em trai ti u

cn nh. Li ang c chin tranh. B cm thy nhng g xy ra vi ngi

khc nay ang xy ra vi mnh.

M ti nh n b bn c chng b mt tch trong nhng ngy Cch

mng Thng Tm. Ngi n b khn kh lang thang i n ht n ny

ph n cu xin Tri Pht cho chng b tr v vi b. B gn nh mt tr.

Khi cn tr, ng Nguyn Th Vinh, chng b, gia nhp Thanh nin

Cch mng ng ch hi27.

B l, ng chy sang Php, gia nhp ng cng sn Php. T Php

ng sang Nga. Tt nghip trng i hc phng ng28, ng hm h tr

v T quc tip tc cuc chin u. Va bc xung cng Hi Phng ng sa

vo tay mt thm. Xa nc qu lu, ng tr v khng quen bit ai, cha kp

lin lc vi ai trong cc t chc cch mng. Mt thm tra tn ng, ng chng

c g khai. Tra mi khng c g, chnh quyn thuc a th ng, thm

ch ct chn ng li, cn chiu c cho ng c tng s ti Ph Thng

s. Trong chuyn ny tt nhin khng th thiu s chy cht ca b v con

nh kh gi. Lm vic trong ph Thng s, ng Vinh vn khng ngng tm

mi cch lin lc vi nhng ngi cng sn. Nhng khng ai dm giao thip

vi ng, k c cha ti. Vi ng, cha ti ng vai ngi nht ch, nay tr

v vi v con lm n chn ch. Ngi Php n lc hon ton khng

cn nghi ng g ng, ng l mt cng chc mn cn. 27 Mt t chc yu nc c xu hng cng sn, thnh lp vo thng 6 nm 1926. Nm 1929, trong mt i hi ca Thanh nin Cch mng ng ch hi ti Hng Kng, hai hi vin l Ng S Quyt v Quc Anh b v thnh lp ng Dng Cng sn Lin on Trung K, sau An nam Cng sn ng cng c thnh lp Nam K. Nhng nhm cng sn ny c thi knh ch nhau. Trc tnh hnh ny Quc t Cng sn (Comintern) gi mt bc th ku gi nhng ngi cng sn nhanh chng thng nht vi nhau trong mt t chc cng sn trn ton ci ng Dng. 28 Trng do Quc t cng sn (Comintern) m ti Moskva sau Cch mng Thng Mi Nga o to cn b cch mng v sn.

27

Nhng ch l b ngoi. Lng yu nc trong lng ng khng bao

gi tt. Cch mng Thng Tm n ra, ng hng hi xung ng tham gia

cp chnh quyn. Th ri trong nhng ngy si ni y, nh mt hn ri

xung nc, ng bit tch.

Khng ai bit ng bin i u nu nh mt hm ng Trng Chinh

khng ni vi m ti: Ch Hunh , ch liu cch an i ch Vinh ko ch y

c xem bi, xin qu mi, ti nghip! Ni ring ch bit: ta tht anh y

ri!

M ti lnh tot ngi: Sao cc anh nhn tm th, tn c th? - b

ku ln - Anh tha bit anh Vinh tuy khng kin nh cch mng tht,

nhng anh y c phn bi xng khai g u, c gy hi g cho on th29 u

m cc anh n git anh y?

Trng Chinh lng tng phn trn rng ng khng h ch trng

git ng Vinh, ngi ta git ri ng mi bit. Lc ng c mun can thip

th cng mun.

V ci cht ca ng Vinh, m ti khng buc ti Trng Chinh. B

hiu rng trong cuc cch mng nhng vic tng t c th xy ra, bi

nhng ngi km hiu bit nhng li qu hng hi. Ring ti cp di

lng hnh, coi thng sinh mng con ngi th b khng bao gi tha th

cho Trng Chinh.

Th tiu i th v nhng ngi tnh nghi phn bi l chuyn

thng tnh trong Cch mng Thng Tm.

Nh vn Lan Khai30 b b r tri sng khc Ghnh Qut trn sng

L ch v ng tng lm th k cho mt hng bun Nht l mt th d in

hnh. Cha ti quen Lan Khai t nhng ngy ng Tuyn Quang. K cho ti

nghe ci cht ca Lan Khai, ng t ra rt au lng.

B ngoi ti thng gp cc ng ch ca cha m ti ti nh ti khi

b ti n chi vi cc chu. Khng hiu v l g mt s ngi trong bn h

khng gy c cm tnh ni b. B ngoi ni thng cho m ti bit b

khng thch h. n ni m ti gin b v s khng thch y. Ha ra b

ngoi ti c l khi nhn xt ngi ny ngi kia trong bn h khng phi l 29 Mt cch gi ng cng sn trong thi k tin khi ngha, dng trong ni b ng. 30 Nh vn ni ting vi nhng chuyn ng rng trc Cch mng.

28

nhng ngi t t. Bng s mn cm ca ph n, b thy trc c cch

sng khng nhn ngha, khng c trc c sau, khng c tnh ngi, nh

cch ta thng ni by gi, ca nhng ngi v sau tr thnh nhng nh

lnh o cch mng nh Trng Chinh, Hong Quc Vit31.

Trng Chinh khng lm mt hnh ng nh no cu cha ti -

ngi bn, ngi ng ch gn gi ca ng ta trong thi k b mt. ng ta

cng khng n thm m ti ly mt ln trong nhng nm cha con ti t.

Cha ti c th ri ng cng khng n. Mt s ngi bit tnh bn ca hai

ng cho rng Trng Chinh khng n v s L Dun v L c Th,

nhng ti cho rng trong thi ny Trng Chinh trung thc vi con

ngi ng ta - ng ta khng bao gi coi trng tnh bn vi bt c ai. V

bo m an ton cho bn thn trong giai on , Trng Chinh sm vai

mc-xt chn chnh ln n cha ti v cc ng ch khc, coi h nh nhng

phn t chng ng. Trong s ng nht c nhn mnh vi ng t khi tr

thnh ngi lnh o, Trng Chinh l ngi trc sau nh mt.

Hong Quc Vit cn t hn - ng ta tr thnh mt trong nhng

nhn vt tch cc trong Ban chuyn n ca v trn phn32.M chnh v cu

hai ng, cha ti b chnh quyn thuc a bt sau khi a h i trn vo

nm 1939.

Ngi nh vy, theo quan nim ca ngi Vit Nam bnh thng,

khng th c coi l t t.

V ti k sau khi ti mt tch, m m m ti ngi lng hng gi,

mi tc bc x xung vai. B nh ha . Linh tnh ngi m bo cho b

bit ti gp tai ha. Phn tch mi d kin b tin chc ti b bt mt

cch m mui.

31 Tn tht l H B Cang, mt nh cch mng rt c ting trong ng trc Cch mng Thng Tm, khng km g Trng Chinh. Sau ny tn tui Hong Quc Vit ngy mt lu m. ch l ch tch Tng cng on trong mt thi gian di. 32 Ni tt: trn p phn cch mng.

29

- Trong nhng ngy y m lo nht con b th tiu. Chng n c th

lm chuyn lm.

B nghn ngo ni, m cht a con trai u lng.

Cui cng, ri n cng vt qua c ci cht tr v vi b,

chn nm sau .

2 Va li thc ti ln xe, tn ngi bn phi lp tc b qut tay ti ra

sau lng. Bn tay y cng nh thp. Mt nng sng lc thc mnh vo sn

ti bn tri. Ti nhn mt v au.

Trong t ny, cng vi ti, cn c nhng ai b bt? l ngh

u tin n vi ti, khng hiu sao lc y li dng dng vi s phn mnh

n th.

Ngi li xe qut mnh v-lng. Chic xe lng sang mt bn, xoay

na vng ri lao v pha Trng Thi.

Ti vn cm bng hng Nam Dng, qu tng ca mt ngi bn

vong nin, trong bn tay tri cn c th lng.

Nghe tin nhip nh gia Trn Vn Lu m nng, anh mc chng lao

phi nhiu nm, sng hm y ti n thm anh. Nh vy, Trn Vn Lu

l ngi cui cng v duy nht gp ti hm . Khng thy ti tr v v ti

s ln hi anh Lu v gia nh s on c ti mt tch vo lc no. Nhng

tm nh anh khng thy, mi ngi c th cho rng sau khi nh anh Lu

ra ti cn i chi ni no khc, s nho nho i tm khp ni ri cui

cng mi hiu ti mt tch.

Chao i, m ti, v ti s ht hong lm y. Ti sao bn khn nn

khng bt ti nh, nh th c ng hong hn khng? Trong tay chng n

c c b my n p khng l, chng gi tr bt cc lm g? th tiu

chng? C l khng phi. Nu mun th tiu ti th bt cc gia H Ni l

30

qu d. Vic lm mt ni o heo ht gi no khc tt hn nhiu. M

ti th li thng cng tc xa nh.

Hay cha ti lm sao?

- Khng cn phi nm cht nh th. - ti cc ca cnh tay b b qut.

C v cu ni ca ti c tc dng - nhng ngn tay ca tn anh ch

dao ba ngi bn phi ti lng ra c mt cht.

Ti a bng hng ln ngm ngha. N nh hn hn hoa hng ta

thng gp, ch nhnh hn bng nhi mt cht, nhng tht l p. Cnh ca

n trng ln mt mu trng tinh khi, mn mng, cho ta cm gic cnh hoa

hi xp. Cch phn b cc cnh rt hi ha vi ng cong m miu ca

i. Anh Lu khoe anh cy cc mi mi xin c cnh hng Nam Dng

ny. Anh gim n trong mt bn nh, nng niu chm bm my thng tri.

Cnh hng con ln ln chm chp thnh mt cy hng mnh mai v tr

bng u tin. T bng hoa b bng trn tay ti bay ln mt mi thm du

dng.

Lt nhanh v pha sau l nhng ngi nh ng kn. Ph Trng Thi

trong bui sng hm y vng tanh vng ngt. H ph ngp l vng khng

ngi qut dn. Ti ch mc nhn nhng ngi tha tht p xe ngc

chiu, nhng khng gp mt ai quen.

B kp cht cng gia hai tn cng an, trc mt ti ch c mt

khong trng hp. Ti bun ru ghi vo tr nh nh th ln cui c nhn

thy nhng cnh ang lt qua. Mi ci u quen thuc, quen thuc ti mc

khng cn ti chng. Kia, nhng con ng tri si vng di bng

rm nhng hng i th quanh Th vin Quc gia. Cn y l ngi nh qut

vi hng nm trong khu vn rng y c mn tru mt thi ti sau

ngy tip qun H Ni. Lt nhanh bn phi l Ca hng m-t xe p

thng xuyn ng ca im m. y ti mua chic xe p u tin cho v.

Ti nh ti k nim lin quan ti ca hng ny. Ch l v ti thch chic

Mercier bng uy-ra, cn ti th ngang bng nht nh chn chic Thng

nht ni ha. Ta phi ng h hng ni ha, em . Nu ta m cng khng

chu ng h hng ni th nn sn xut nc mnh s ra sao? ti ni vi v

bng ging gia trng. Chic Thng nht c chn bi lp trng ch

31

khng bi kin thc hng ln hng xung, nm ngy ba tt. Nhn ti dt xe

i sa v ti tm tm ci, nhng khng trch ti mt li. Kia na, hiu ct

tc quen thuc ca ti. Qua tm knh ln ti thy bc ph co gi hay

chuyn ang li hi ta tt mi u mui tiu ca ng khch ng tui, chc

cng loi khch quen nh ti...

Chic com-mng-ca r vo ng Ph Don, qut sang L Thng

Kit, chy thm mt qung ngn ri li r tri.

n y th ti hiu mnh c a i u. Trc mt ti sng sng

bc tng Ha L.

Ci nh ngc ni ting khp nc ny c thc dn Php xy dng

trong nhng nm cui th k th XIX33, ng thi vi Nh Dy Thp (nay

l Bu in Trung Tm) v nh thng n Thy (nay l Bnh Vin Qun

Y 108) cm gi bn trong nhng bc tng ca n nhiu th h cch

mng Vit Nam, t nhng nh i quc Cn Vng, Vn Thn, ng Kinh

Ngha Thc, cho ti nhng ng vin Vit Nam Quc dn ng thi anh

hng Nguyn Thi Hc, v tt nhin, nhng ng vin cng sn. Trong gia

nh ti, Ha L c nhc ti lun do s c mt thng xuyn trong

ca cc bn cha ti v ca chnh ng, ht ngi ny n ngi khc.

Mc du ni ting l th, Ha L khng phi l nh ngc kin c

nht Vit Nam. Bng chng l ti y xy ra nhiu cuc vt ngc, ln

nht l cuc vt ngc ng o ca nhng ngi cng sn vo m trc

ca Cch mng Thng Tm.

Tn chnh thc ca Ha L l Maison Centrale (Nh lao Trung

ng), nhng ci tn ch tn ti trong cc vn bn hnh chnh thuc a.

Vi dn chng n mi mi l Ha L, ci ph t hin t thi Th nht kinh

k, th nh ph Hin, ni phng gm sn xut mt mt hng duy nht l

ha l, th bp dng than tu (than hoa) m ngy nay ha hon ta mi gp.

Phn ln ngi H Ni khng bit gc tch dung tc ca Ha L, ngh rng

n l tn gi tng trng cho s khng khip bn trong ci nh t ni ting.

33 T nm 1880, ngi Php bt u xy dng li H Ni theo quy hoch mi. Ha L c khai trng vo nm 1886. lc u n c t tn l Prison Centrale, sau i thnh Maison Centrale.

32

Tn gi ca n gi ln lin tng gm ghic v ha ngc Thin cha gio

hng hc la vc du v nhung nhc qu s.

Hai cnh ca st uc m ra vi mt ting rt lanh lnh, ko di.

Chic com-mng-ca r my chui tt vo trong ci ming kim loi h hc

ca n.

Hai tn c hn nhy xung, ht hm:

- Xung!

Ti xung. Trc mt ti l mt ci sn mnh mng, vng ngt.

- i y!

l tn ngi bn tri ti ni. Mt nhng nho, y nht sng vo cp

qun ri ko vt o s-mi ph ln. C ch ca y lm ti nh ti iu b ca

nhng tn cn nhng nho trong nhng b phim m r tin ca

phng Ty. vt ha ra c kh nng lm cho con ngi tr thnh ging

nhau. Ti dm chc ci tn du cn trong bin ch nh nc kia cha h

c xem d ch mt phim thuc loi .

Chic com-mng-ca c li i. Hai tn c hn bin mt, li sau

chng mi thuc l r tin. Ti khng bit chng i lc no.

C l y l gc im ng nht thnh ph. Trong vm cng Ha L,

hai chng trai trong qun phc cng an nhn dn v trang mi m nh bng

bn, chng thm nhn ti ly mt ln. Ngoi ting lch tch ca bng nha

p xung mt g trong c mt vng tnh lng khng cn ting ng no

khc. Tng chng ci nh t lng danh mt thu nay tr thnh Vin bo

tng ti c ca ch thc dn.

Khng thy b canh chng, ti lng thng th b trong ci sn rng

v sch bong, vi nhng bn hoa nho nh t trc nhng khi nh di.

Ti c cm thy s hi khng khi b a ti nh ngc ni ting ny?

Trong pht , khng hiu v sao, chnh ti cng ngc nhin, l ra

phi run s th ti khng thy mt cht xao xuyn no. Mi hay lng mnh

chai sn qu ri, tm hn mnh lnh lo qu ri, li do mnh bit chc ci

s khn kip ny nht nh s xy ra, chng cch no trnh c, ch c

sm hay mun m thi, nay n xy ra ri, coi nh s phn mnh an bi,

khi cn lo ngh na.

33

T vi thng nay, ti bit mnh b theo di cht. Va bc chn khi

nh thy mt l cng an mt bm theo. Pht hin chng chng c g kh.

Ch cn r ngot nhiu ln trong mng nhn ph x l nhn ra nhng k

bm st mnh khng ri.

Ti thng i cng Thu Ha, em gi ti. Thu Ha c bit sng ,

ch cn o mt nhn qua em ti bit xe no ang theo xe mnh. Nh ti

gc ng Hai B Trng - Phan Chu Trinh, trm quan st ca mt thm t

trn tng th ba trng ph thng trung hc gc ng i din, hi

chch v tay tri.. T trn gc y, nhng tn c chm lm nhim v cnh

gii lin lc bng in thoi vi m trinh st chc sn trong mt ngi nh

nm trn ng L Thng Kit. Ho cn ghi c c s xe bn chng. C

v, bn mt thm thy vic theo di nh th ny ch l tr h, mt s do nt

ly l, ch bt chng ti lc no m chng c. Cho nn chng chng bun

che giu cng vic phi lm. Chng c l chng kh kho n th! V pha

ti, tin mnh chng lm g phm php, ti chng s chng cht no. Bc

mnh ln, thnh thong hai anh em ti cn tru chc chng na kia.

Ti bnh thn c cn v ti thc c thn phn mnh. Trong

chuyn ny ti phi cm n Lenin (hay Engels?). Nu ti nh khng lm th

trong tp Bt K Trit Hc ca ng, Lenin c ni: T do l s thc c

ci tt yu. Ch l thay!

Ci tt yu trong ch ny l th no ti bit. Ti, hay bt c ai,

u l chim trong lng, l g trong chung, nh cm quyn mun li ra ct

tit lc no c lc y. Con ngi chng l ci g ht trc ng ton

nng.

Trc my ngy, linh cm thy kh nng b bt tng ln rt nhiu,

ti chun b cho tnh hung xu nht. V ti s tm thy trong ngn ko

bn vit ca ti, nu khng ngay lp tc th mt thi gian sau, bc th ti

dn d mi vic trong nh. Ti mun v ti gip ti thc hin trch nhim

ca ngi con c i vi gia nh. l gnh nng, nhng ti bit v ti s

khng t nan.

Ngh m bc mnh. Ti vo v trn phn ny mt cch thm v

duyn, chng ra lm sao c. Ti l ci g kia ch? Mt nh bo qun khng

34

tn tui, khng c b dy cch mng, ngha l chng c g ng bn lnh

t phi gm, c th tr thnh k th ca chng. Ti cng chng lm g

chng phi iu mt l mt lc nhng tn n khng ngi ri lng nhng

theo ti c ngy ln m.

Sch lc nh c phi nh tn r vn c tnh truyn thng trong

cc quc gia chu . Ch chu mi c nhng n hnh tn bo nh chu di

tam tc, chu di cu tc. Nhng triu i phong kin Trung Quc, Vit

Nam u dng cch ny x ti nhng qun thn bt tun. Ci x hi trong

ti ang sng c gi l x hi ch ngha, ngha l tnh cht v li ch

ca cc thnh vin ca n phi r hn, tt hn bt c x hi no trc n,

nhng nh cm quyn ca ci x hi y li x s vi dn chng ti t hn

nhiu. T lu ri nh cm quyn p dng cch i x phn bit r rng

khng nhng i vi cc phn t b nghi ng c u c chng i m c vi

con ci ca nhng ngi y. Nhng a tr cha kp c thc v lng cm

th cch mng b ci gi l cch mng ca nhng tn c ti tm ng

cm th trc, b ch p xung tn bn en, khng cho ngc u dy.

Tt c nhng li l o c gi ch c dng nh mt nc sn qua

qut. Nhng lnh t cch mng ni, trong khi h khng tin chnh li ni ca

mnh. Ti thch tnh cch L Dun. D sao mc lng L Dun cng vn l

mt tn c ti thng thn, so vi nhng tn c ti khc.

K no khng theo ta, k chng ta, L Dun ni toc mng heo

trc bn dn thin h. Khng quanh co, khng un o. H Ch Minh,

Trng Chinh khng bao gi ni nh th. Quan nim chuyn chnh hin i

ny c ng kim tng b th rt tm c. N c nhc i nhc li nhiu

ln, nhiu cuc hp, trc ng o cn b nghe lnh t hun th, bng

ging t ho, chnh tai ti c nghe.

Chuyn chnh, chuyn ch hay c ti, nhng t lm nhn loi sn

gai c, ni khc thng c ngi ta che ph bng ngn t hoa m,

nhng trong ch x hi ch ngha hin tn li c dng dp mt c tnh

sang trng, l ci nhiu ngi cn ly lm hnh din ph ra. B trng B

35

Ni v Trn Quc Hon34 ph ha theo tng b th: Nhiu ng ch chng

ta cn t ra thiu kin quyt trong vic trn p bn phn cch mng, thiu

nhiu lm. H run tay. H s nhm. H khng bit rng trong cng tc ca

chng ta li ch ca cch mng l cao hn ht, thing ling hn ht! Sai th

sa, vic g m s! i ngc chiu lch s ta thy trong Ci cch rung t,

Trng Chinh cng tng khuyn d Nhm mi (ngi v ti) cn hn

st mt (tn ch). Bin php phng nga cha tng t ra khng hu hiu.

St nht nhn vn nhn c35, li c nhn ni khng sai.

Ti cn phi ch hn mt ting ng h na mi thy Hunh Ng

dn xc n. Y xung xe, xm xm bc ti, ht hm hi ti:

- Anh ang mn chi ?

Ti cau mt nhn y.

Cc ph Cc chp php Hunh Ng khng phi ngi xa l i vi

gia nh ti. Chnh y dn thuc h n nh ti m 18 thng 10 bt cha

ti. Sau khi a cha ti i, y cn quay li ch huy vic lc sot ti tn sng.

Phng v chng ti cng b khm k, ch cha mt ci t. V ti ni ti

qun, nn mang cha kha theo khi i cng tc Nam nh, nu mun khm

th c vic ph ra m khm. Chng ngn ng ri khng ph, m nim phong

li, i ti v khm tip.

M ti k, khi Hunh Ng khm nh, y thy m ti c ng l

khung ca gia hai cn phng ang b lc sot, y khuyn m ti: Ch c

ngi xung, mc chng ti lm vic. p li, m ti ni: Ti phi ng

y xem cc anh c b ti liu g vo nh ti khng. Ci li chn ru

lu trong vn ngi khc, chng ti bit lm. Chng ti khng kh.

Hunh Ng nut gin, coi nh khng nghe thy cu ni v mt. Chng ti

khng bit tn y, cho ti khi mt ngi quen ti lm trong B Ni V cho

bit y c tn l Hunh Ng, gi chc cc ph Cc chp php.

Vi t cch trng Ban t chc Trung ng, ngi chn ng

c mu toan lt ban lnh o ng, L c Th c d lun nhc ti

34 Nm 1945 Trn Quc Hon l b th x u Bc K. Trong i hi ng cng sn Vit Nam ln th II (1951) Hon c bu vo Ban Chp hnh Trung ng. Vo thp nin 60 Trn Quc Hon l b trng B Ni v, y vin Ban b th, y vin B Chnh tr. 35 Git mt ngi vn ngi s.

36

nhiu nht. Nhng thng bo s 1 ri s 2, c chnh L c Th son

tho, nghe c oang oang nh nhng bn tin chin thng. Hai bn thng bo

ny, vi nhng li l na kn na h v mt cuc ni lon bt thnh c

ph bin trong cc cuc hp hn ch, na b mt trong cc t chc ng

cp Trung ng.

Khng kh khng b nng ln mi cn b trc nay vn khng

c ng tin tng.

Khi khng c ngtin, c ngha l b ng nghi ng. M b nghi

ng c ngha l c th b ng trn p bt k lc no..

S ng cn b lo thnh, tc l nhng nhng cn b tham gia

phong tro gii phng dn tc t trc v trong thp nin 30, rt xt xa cc

ng ch chng may ri vo tay Su Ba36.

Khng ai hi vng L Dun, k cng mt giuc vi L c Th, s

lm iu g ngc li. Trong tnh hnh nh th ngi ta ch bit cn bit

trng ch ng H Ch Minh s c kin. H hi vng ng C, vi t cch

b c sng sut ca cch mng, s khng xy ra thm mt sai lm khc

lit na. Mt Ci cch rung t, mt Chnh n t chc qu xu xa

cho ng ri.

T Nam nh v, ti sng st bit cha ti b bt. M ti gc vo

vai ti. B gy rc. C nh tn nhn lm b kit lc.

Ti thng m qu! xa mi din bin trn chnh trng, b khng

bit cuc cch mng ca b t lu ri r sang no khc.

Bn cnh b, ti hon ton bnh tnh. Ti nhn mi vic va xy ra

bng con mt lnh lng, ro honh..

Trong chuyn ny khng c g l ti gii. Chng qua th h ti t o

tng hn v cc lnh t cch mng so vi cc th h n anh v cha ch,

li khng b ci gi l thc t chc lm cho m qung, cho nn ti mi

khng b n nh lm cho t ti, lm cho mt kh nng suy ngh. Nhn ngi

nh b xo trn tan hoang nh va qua trn gic cn, ti ch rng mnh. N

36 Trong thi k cng tc ti min Nam L c Th c cn b t bit hiu Su Ba. Bit hiu ny t c nh n khi L c Th ra Bc, tr thnh cnh tay phi ca L Dun. Nhng khi ni n L c Th v nhng hnh ng xo quyt, tn bo ca y, bit hiu ny lin c nhc ti.

37

cng lnh lo khi vng bng cha ti. Hi ng cha b bt, ngi nh khng

lc no vng khch. By gi chng cn ai dm lai vng.

Ti cho rng cuc tng khng b mi ch bt u. Sau cha ti s n

lt nhiu ngi khc. Trong c th c ti.

Ngy hm sau, ti ti B Ni V bo ti v. Ti lm ng nh

li dn ca nh chc trch h khng c c gy s thm vi ti, ch c c

mt l cng an mt ng o theo st ti tng bc, h tha bit ti u.

Ti cng chun b sn c b bt cng khng b bt ng.

V ti nc mt rng rng, gip ti xp hai b qun o, bn chi

rng, khn mt v vi dng lt vt khc vo ba-l37. Khi ti dt xe ra khi

nh, m ti lng l t tay ln vai ti v nhn lu vo mt ti. Trong giy lt,

mt b nha l.

V chng ti p xe ti thng phng thng trc B Ni V s 16

Trn Bnh Trng. Chng ti i trong im lng. Ti p, v ti ngi r trn

o hng.

V ti cng c mt trong bui ni chuyn gia ti vi anh Nguyn

Trng Lut. Ngoi ming v ti ng vi ti, nhng trong thm tm v ti

vn phn vn - nu anh Lut gip cho mt ch trn th ti sao ti li

khng chu trn, li mc cho b bt? Ngi sau ti, v ti p mt vo lng

ti khc khe kh.

l cuc tin a ca ngi v a chng n ci cht.

Trn ng Nguyn Du r sang Trn Bnh Trng, ti gp Nguyn

Hng38 i ngc chiu. Trn ngi anh vn ci o pi-gia-ma xanh nht

ng sang cho lng, vn ci qun ximili xm vn gu, vn ci x-ct ng

bn tho tn ten bn hng. Chm ru anh mi nui nm trc gi chm c

o. ang t l trn h, nhc thy ti anh git mnh ng li. Ti xung xe,

nh tin n bt tay anh th bng thy Nguyn Hng hp tp li li, trnh

sang v c. i mt anh bi ngi nhn ti. Ri rt trnh trng, anh chp tay

x ti, x di theo kiu ngi xa, mi mp my ni g khng r. Ti ng

37 Ti ngy th n ni mang theo c dao co, c bt my v vi cun sch c. Sau mi bit trong nh t x hi ch ngha ngi t khng c c bt c vt sc nhn no, cng nh khng c php c hoc vit. 38 Nguyn Hng (1918-1982) nh vn ni ting t thp nin 40 vi nhng tiu thuyt hin thc B V, Qua Nhng Mn Ti, Nhng Ngy Th u

38

lng, khng bit nn ng x th no? Nguyn Hng a hay tht? Khng,

anh khng a. Mt anh nghim trang nh nhng lc anh nghim trang.

nh ci u x anh, p l.

Nguyn Hng lm th l phi. my thng nay nht c nht ng

ca gia nh ti u b theo di. Rt c th anh pht hin nhng tn theo

di ti, v anh s. Hoc chnh anh cng b do nt nu c quan h vi ti.

Ti hon ton thng cm vi Nguyn H ng. Khng c anh, ai trong trng

hp cng phi lm nh th39.

Nguyn Hng lng lng i, u ci. Nhn anh lm li trn ph vng,

v ti hi:

- ng nh qu no y h anh?

Kh, chm ru di, ci m sp xung trn, nc da en nhm ca

anh lm cho v ti khng nhn ra Nguyn Hng. V ti gp anh,

n cm vi anh t nht cng vi ln nh ti v nh Bi Ngc Tn40 di

Hi Phng. Anh thay i nhiu k t ngy v Yn Th. Anh tin nhiu

ri khng tin na cng trong nhng nm y.

Ti nhn theo tc gi B V. Anh i khng ngonh li. Cuc gp g

Nguyn Hng li trong ti cm gic xt xa. Ti khng gin Nguyn

Hng. Ti ch bun thi. Bun lm. Trong nhng ngy y, mi ngi u

x s nh th mi l khn ngoan41. Chng bao gi ti c gp li Nguyn

Hng na, mc du khi ti ra t anh cn sng. Ti yu mn Nguyn Hng

hn bt c nh vn no cng thi. Anh l ngi c tri tim trong sng v t

cch k s.

Hunh Ng lnh nht ra tip ti. Y gm gm nhn ci ba-l ti

mang theo, nhng khng ni g, bng ging khng gay gt y hn ngy khm

t, nh ni v mt cng vic khng quan trng, ri nh nhng bo ti c v,

39 Qu nhin, ti Ha L ngi ta bt ti phi vit mt bo co v Nguyn Hng. Phi cht vt lm ti mi thuyt phc c h rng ti khng bit g v quan im chnh tr ca Nguyn Hng. Khng nh vn no thot khi con mt To Tho ca c quan an ninh. 40 Bi Ngc Tn (sinh nm 1934) tc gi ca nhiu tiu thuyt v truyn ngn c c gi hm m. Tng c bn c hoan nghnh c gii thng ca Hi Nh Vn Vit Nam. B bt v c quan im xt li, b5 giam gi khng xt x 6 nm. Nhiu nm sau khi ra t anh c cho in hai cun Mt Thi Mt (v Nguyn Hng), v Nhng Ngi Rch Vic, v v sau ny Chuyn k nm 2000 c bn c rt hoan nghnh.

39

ngy no y n c y s bo sau. V ti rng l du hiu tt, rng

cn c cch i x nh nhng ca Hunh Ng, chc nh cm quyn s

khng ng ti ti.

ng hn, vo bui ti Hunh Ng n mang theo hai nhn vin.

Nhn con ngi nh th, gy cm trong b d en, ting ci chua lot chc

thng vo mng nh, ti khng ng ri y ti s cn phi i mt vi y

nhiu, trong mt thi gian di.

Mt hoay hoy sau cp knh lo gng sng, y va khm xt, va

ci he h t tn thng nhng cu bnh lun v duyn. Ting mi cun

sch b qung xung sn trong yn lng di vo tim ti. c cha m gio

dc t nh thi knh trng i vi sch bo, v ni chung i vi mi sn

phm ca tr tu, ti khng ngt ngc nhin trc hnh ng v vn ha ca

bn mt thm ngy trc v bn cng an by gi. V mt ny chng khng

khc nhau. Dng nh ch c loi chng sinh c bit ny l thch dy p

ln tr tu. Ch c chng mi cm thy lc th c ph nh tr tu.

Cui bui khm xt, chng thu c mt b ln gm tt c nhng g

c ch vit - bn tho, th t, s ghi chp ca ti v ca v ti. C nhng

bng ghi m v b u t d tr cho my ghi m chng cng thu tut.

- My ghi m u? Hunh Ng hi.

- Bn ri. - ti p.

Y khng bng lng thy ti tr li trng khng. Nhng y hi trng

khng th ti cng tr li trng khng. Lch s vi y ch c thit.

- Gh tht, dm chi my ghi m. - y di ging - Anh c bit, phi c

giy php mi c chi my ghi m khng?

- Khng bit. Ti dng ch khng chi.

- Tr cc c quan, t nhn khng ai c php s dng my ghi m.

Quy nh ca Nh nc l th, r cha?

- Ti cha c thy quy nh ny trn bo ch.

- Khng phi quy nh no cng cn phi ng bo.

Nhn chng hnh thc cho cuc khm xt l b t trng dn ph,

ngi quen ca chng ti. B ny tnh tnh hin lnh, chng hiu chuyn g

40

xy ra, ngi yn mt gc vi v mt bun phin v phi tham gia vo vic

lm bt nhn. B quay mt i, trnh nhn cnh ang din ra.

By gi, ng gia sn Ha L, trong lnh a ca y, Hunh Ng b

nh khunh khunh hai tay chng nnh, ci mt qut vnh ln:

- Ti hi: anh ang mn chi?

- Cc anh a ti n y bo i th ti ng y ti i, ch cn

lm g? - ti nhn vai p - i ai, i ci g, lm g, th li khng thy

ni. ng chn, ti i do. Anh mun bit ti lm g ? Th y, ti ang

ngm cnh. Xem n c g khc trc...

- N, anh ng c lo nghen! Anh cha tng b bt, v Ha L khi

m m phch li: coi n c chi thay i?

hay, ci li g th ny? Cu chuyn gia chng ti va mi bt

u, h tt phi gi ging qut nt? Mt th n ph u, c l th. V sau

mi bit, ti hiu lm t lo ca Hunh Ng - qu hng y n c ngha

l khng ng s tht ch khng phi hn lo. Cn thi ln ging, nh sau

ny ti c bit, l c tt ca y.

- Ti s gii thch cho anh hiu: ti vo y mt ln vo nm

1939 - khng phn ng, ti thn nhin p - Hi y Mt Trn Bnh dn42

bn Php v, bn ny bn thc dn tng khng b. Cha ti b bt. Bn mt

thm gi ngn tra kho khng n thua, chng cho php m ti mang con

vo thm, hy vng cha ti s i . Nhng ng vn im lng. Ti cn nh

ch ny c mt bc tng ngn, cn gc ng kia c mt gin nho ic...

Hunh Ng hiu n trong cu ni. Y kht mi my ci, tm cu i

p. Tm khng ra, y sng ging:

- N, anh c hiu anh ang ng ni m khng ? Ni ni ku

bng Ha L, r cha? Anh bit n l ci chi khng? Bit, h? Ni thit cho

anh hay: anh b bt ri !

Ti bt ci:

42 Mt trn Bnh Dn (Front Populaire), bao gm cc ng cnh t ca Php, trong lin minh hai ng x hi cng sn l nn tng. Nm 1936 Mt trn ginh thng li, chnh ph Lon Blum ca Mt trn Bnh dn gii tn cc t chc pht-xt, n nh tun lm vic 40 gi cho ngi lao ng, ngn chn cc hnh vi pht-xt trong s i x vi nhn dn cc nc thuc a... Nm 1938 Mt trn Bnh dn yu dn ri tan v do nhng mu thun bn trong.

41

- a, anh tng n gi ti cn cha bit sao? Anh bo kh chm: ti

bit t nht cng cch y hai ting ng h ri!

- Theo tui!

Y hm hm ngoc tay ra hiu cho ti i theo.

Ti lng lng theo y v pha ngi nh di v thp, i din vi cng

Ha L.

Gn ti ni Hunh Ng i chm li, ni vi ti:

- Ni thit cho anh hay: c quan an ninh tht ra cng cha mun bt

anh m! Loi cn b tp riu nh anh bt lm chi cho ung cng. ng ra

thng bo cho cc anh thi gian cc anh xin t khai bo. Nhiu ngi

n xin Ban t chc Trung ng cho h c th ti, nhng ngi n c

sao m. H vn sng yn lnh vi v con. Cn anh th b. Anh b l bi anh

khng bit iu. Ngh m coi: trc ng, anh l ci th chi? Anh chng l

ci th chi ht tri. Mt con mui mt. Mt ht ct... Nhn tin ti cng cho

anh hay: ch thn anh Su ra lnh bt anh !

Ti bt ci:

- Anh tht s ngh rng nu ti c Trng ban T chc Trung

ng ch thn h lnh bt th hn hnh nhiu hn hay sao? Ai h lnh bt

th cng th c thi, anh hay anh Su, anh Ba, anh Nm43, hay anh no khc.

Cha ti lc cc anh phi li cho nhau.

Hunh Ng ng pht li:

- A! Anh lo! - y gm ln, nu nh ci ging the th ca y c th gi

l gm - Vo n y ri m vn cn lo! Anh nh ly: y l Ha L! Ha

L, anh hiu cha?

Ln ny ti khng lm. Ch lo m y dng lc ny chnh l hn

lo. Ti quc mt nhn li y. Ci cc nhi nhy ln lm ngi ny lm

ti ni nng thc s.

Y ht hm ra hiu cho ti theo y. Chng ti bc vo mt cn phng

khng c cnh ca, m ca l mt hng song st c th y qua y li. Hai

tn c hn c mt, nh t di t chui ln. Khng hiu chng vo bng

43 Cc b danh: Su, tc Su Th (L c Th), Ba, tc Ba Dun (L Dun), Nm (Trng Chinh).

42

ng no, t bao gi. Chng xun xoe bn Hunh Ng, nhng Hunh Ng

gt ra.

- Ci qun o!

Ging ni hch dch ca Hunh Ng cng lm ti ln rut. Trc

nay cha c ai ni vi ti bng ci ging nh th. Ti quc mt nhn y, ci

phng o bng, nhng khng a cho Hunh Ng m qung n xung sn.

Y lm ti ri nhn nhc nht ci o bng ln, lt qua lt li, ln tri

cc ti, b cc vt tm thy ln bn: chm cha kha, khn mu-soa, v tin,

cc th giy t lt vt...

Ti c thi quen ghi nhng iu cn nh ln nhng mu giy bt k

ri sau vi lung tung. Trong my mu giy Hunh Ng thu c, c

mt mu ghi s bin ng k xe p ca l c chm44. Ti ghi lng nhng

chi, ch chng lm g. Ni cho ng, ti cng c nh chuyn cho cc

bn ti l nhng ngi cng b coi l phn t khng ng tin cy cc

bn xem h c b theo di khng, nhng cha kp.

Trng ci cch Hunh Ng ln tng ng ch np o bng, ti

ngh hn y ng ti c mang mt ci g c th dng lm bng chng buc

ti ti, mt bc th mt chng hn. Nhng chng c ci g ht. Va khm y

va chun mi li, ch dng ngn ci v ngn tr, cn nhng ngn khc vnh

ln, nh s ng chm vi qun o ca ti lm y gm. Ti nh ti tn mt

thm Php khm nh chng ti nm 1939, cung cch cng y nh vy.

- Ci nt!

Ti lt nt s-mi, qun, qung tut xung t.

ng mi cng mi, Hunh Ng ngi thp xung, ln m khm xt

ng o qun di chn ti. Trong b cnh ma ng bng d en, hai c

tay gy g vi nhng ngn tay kh xc th ra ngoi hai ng tay o cn cn,

trng y ging mt con rui.

- H mm!

Ti h mm. Cp mt nh v kh ca Hunh Ng nghing ng qua

trng knh vin nhn su vo hc ming ti.

Chng l y thc s ngh trong c g?

44 Cng an mt, do ch CA c bin thnh C m ra.

43

Y c v mt tht vng. Cuc bt cc gia ng c t chc chu

o, mt cch bt ng nht, vi nhng tnh ton chi li nht, khng mang

li kt qu.

Trn ngi ti ch cn o may-, qun i. chi chng, ti ci

tut tut vt nt cho y.

Cn phng khng c ca, gi thng thng. Trong b cnh Adam ti

phi c gng khng run ry. Ma ng n mun, thi tit my ngy qua

c bit kh chu, nay nng, mai lnh. Mi hm trc cn nng nh u

thu, hm nay t na m v sng tri t nhin tr rt. Cng v chiu nhit

cng xung thp.

Mt anh cng an ng bn bn i ngi nhn ti ri lng lng b ra

ngoi. Quay li, anh ta a cho ti b ng phc t mi tinh: o cnh, qun

di chn qu, vi nhng sc ln mu huyt d trn nn nu non. Th qun

o t ny ti nhn thy trn bo, trn ngi cc phi cng M. Nhng bo

ch in hnh en trng, cho nn khng bit l mu g.

Hunh Ng cho anh ta mt ci ngut di.

- Cm n anh. - ti ni.

B qun o mi tinh, cn chua mi h. Ti lng ngng mc. Khng

hiu nh thu no may th qun o k cc ny: o khng cc ci, qun

khng di rt, h li qu dy lm cho n cng nh mo nang. Trong phng

khng c gng, nhng ti cng hnh dung ra hnh nh tc ci ca ti

trong b cnh mi: o vt cho vt li cho kn m vn h ngc, qun tht l

ta ko c hai ng ln cao l i cng chn.

Khng thy g c g ng ng trong s vt thu c, Hunh Ng

chuyn s ch qua bng hng Nam Dng. Y g t p-luya m anh Lu

bc cung hoa (anh thch lm p cho bt c ci g), soi n ln nn tri xm

xt. B knh ra, eo knh vo cng chng thy g nt, y sai mt tn c hn

bt n y soi n ln nh in. Cng chng c g. Mt trong my tn ph

t dng ngn tr v ngn gia cp ly t giy, nh nhng b n vo mt bao

polyethylen, hn em i xt nghim. Cnh tng din ra trc mt ti

ging on t vng v trong mt truyn trinh thm r tin.

Hunh Ng hi ti:

44

- Bng hng ni m ra?

Ti nhn vai. Y dn ging lp li cu hi.

- Mt ngi bn tng ti.

Ng nghing bng hng thm mt pht, y nheo mt nhn ti:

- Mt hiu, h?

Ci li nhn thy gin ip bt c ch no ca cc nh thc hnh

chuyn chnh v sn lm ti ngn qu. Bit tr li tn ny th no cho y va

lng? Ti nm cho tn Sherlock Holmes45 ni ha mt ci nhn khinh b.

- Bng hng ni m ra, tui hi anh?

- Ti ni ri: mt ngi bn tng ti.

- Ai?

Ni hay khng ni cho ci thng quan cch mng ny bit bng

hng l ca anh Lu? Bit th th chng nhn bng hoa cho xong.

- Ti i mi cy hng mi tr bng ny tng c nh. - anh Lu

ni khi ct cho ti cnh hoa - Phi l ngi snh thng hoa nh c mi

nh gi c cng sc ti chm bm cy hng qu. Tic qu, n lc c

c bng u tin th c li b ri. Thi th anh thay mt c nhn mn qu

mn ny cho ti, k nh ti thc hin c mnh mun.

Trong ci sn rng bn thc vung y p cy cnh, di nh sng

m m lt qua tm ni lng rch, trng anh gy qu, xanh qu. Ti khng

ngh rng anh cn sng c lu vi chng ti.

- Ti rt qu c. Hi 45, c nh ta c cp cho ti mt ci giy ra vo

Bc B ph chp nh C H y. C nh khong t lm, i vi vn

ngh s th ba ch46 c... Ch, tht l bun. Ti khng sao hiu ni: nhng

bc tin bi cch mng ngy trc vo sinh ra t c nhau, sao m by gi li

c th tn nhn vi nhau n th? C H by gi u? Ti cn gi c

tm phim chp c H vi c nh ta bn nhau trn tu Dumont Durville nm

46, khi tu va cp bn Hi Phng... Ti s in tng anh mt tm.

- Cm n anh. By gi n khng cn gi tr g i vi ti na.

45 Nhn vt thm t t ca nh vn Anh Conan Doyles (1859-1930), rt ni ting vi nhng cun tiu thuyt trinh thm trong Sherlock Homes l vai chnh. 46 Khng ch vo u c. Ch l t Vit, ba l t gc Php pas = khng, mt cch ni thnh hnh vo nhng nm 40 ti H Ni.

45

- nh! Ti khng ngh ra.

Liu ti ni ra tn anh Lu, tn nh qu ny c lm phin anh

khng? Anh ang mang bnh, gia nh ang gp kh khn, c th ni l

tng qun. Nhng khng ni ra cn li thi hn. Chng n theo di ti tng

bc, chng n bit ti n nh ai trong bui sng nay. Chc chn, nu

nghi ng, chng s n tn nh anh Lu, s ct vn anh, s khm xt... Gia

lc anh ang m yu nh th!

Sau mt lt ngn ng, ti quyt nh ni:

- C g ng giu u. Bng hng do mt ngh s nhip nh tn l

Trn Vn Lu tng ti. Cc anh c th xc minh chuyn ny d dng.

C v ci tn Trn Vn Lu chng ni ln iu g vi y.

- Trn Vn Lu, h? c!

Y h hoy ghi s tay. Ci cch y ch ghi tn anh chng t Hunh

Ng khng bit Trn Vn Lu l ai. Vi y vn ngh s l th cng dn hng

bt. Th nhng bn ngu xun ny c th lm phin anh lm, ti ngh. Mnh

ngu hay hn khi ni ra tn anh?

Trn Vn Lu l mt lng t chnh cng trong ngh thut. C cuc

i anh, anh khng ngt m c v mt salon nh ngh thut ca ring anh,

trong anh s l cha t trong cc th nh sng lm ra Ci p. n ngy

anh s tr thnh Mnh Thng qun cho chng ti, m ngh s tht c

l vn, hay l tht c l vn, theo cch ni c bit H Ni ca anh.

Chng ti ch mi ci ngy mai ti sng, khi salon Trn Vn Lu ra i.

Tic thay, n chng bao gi ra i c.

Khng, chng chng lm c g hn mt vi ln gi Trn Vn Lu

i thm vn, ti tip tc ngh. Khng th khng ngh c v iu mnh coi

l thng rt c th s c nhng hu qu khng ng. Khng, chng chng

lm g c anh. Bi v thc s anh chng c g chng gy s hn u.

S c v s ngi bo m cho anh, rng vi chnh tr anh khng c quan h

thn tnh. V anh s c thm mt chuyn ci k cho bn b.

46

Ti nh n ln cht ti v Trn Vn Lu vi Bi Xun Phi47 ngi

vi nhau qun c ph Lm Tot trn ng Nguyn Hu Hun. Chng

hiu ai gieo vo u Trn Vn Lu v Bi Xun Phi ngh sn xut

mc bt my. Thi k ny mc bt my rt him. Mc tt, nht l mc

ngoi, cn him hn. Lm c mc bn l li lm. Bi xun Phi l tc

gi ca d tnh y. Anh rt t ho v k thut lm mc xanh en ca mnh.

Anh ni anh dng khng bit bao nhiu loi mc dng cho k ha bt

st, nhng th anh tm ra mi l th tt nht. N khng nhe cng khng

phai. C so vi mc Parker ni ting n cng chng km.

Ti hn hnh c tham gia my cuc hp sn xut ca hai anh. C

nghe hai v ni th tng lai ca th mc hai v s sn xut s v cng sn

ln. Trong mt bui hp cho vic chun b sn xut, Bi Xun Phi hng

ln v ngay ti ch mt bc tranh qung co: mt ngi bt my cch iu v

bn di n mt dng sui mc chy quanh co. Mu en nhnh ca mc tu

c lung linh trn nn giy vng ngh. Ch Lu phn khi xut vn, gip hai

ng nam nhi ra chai l v nu mc theo cng thc Bi Xun Phi. Mc

sn xut ra m u tin cha bn c l no, nhng ch vn ng tin cho

hai ng ch tng lai ung c ph, cng vi ti c n theo l ba. Chng

ti nhm nhi c ph en ca Lm Tot, th hn theo khi Gold Flake, m

mng v mt tng lai huy hong ca hng mc Lu-Phi.

- Anh ci ci chi? - Hunh Ng vn.

- Ti cht nh ti mt cu chuyn vui.

C l cn lu (hay chng bao gi na?) ti mi c tr li qun c

ph quen thuc ca cc vn ngh s ngho H Ni.

Lm Tot, ch qun, l ngi c bit yu mn vn ngh s, nht l

cc ha s. Bi Xun Phi, Dng Bch Lin, Nguyn Sng, Nguyn T

Nghim, Vn Cao, Nguyn S Ngc, Trng Kim, Lu Cng Nhn, ... ht

thy u l khch quen ca Lm Tot. Cc ha s u ngho. H thng

ung chu, ghi s. ng ch qun gy cm, nh b, mt hp him, khng bao

47 (1921-1988) Mt trong s my ho s rt ni ting min Bc Vit Nam. c bit, vi mt loi tranh ly ti t cc ph c H Ni, Bi Xun Phi tr thnh ngi khm ph mt th cha ai bit. V nhng bc tranh ny nh vn Nguyn Tun t tn cho cc ph c H Ni l ph Phi.

47

gi mui mt i n h. Do, cc v c dng i, ng bao nhiu u, khng

c tin th tr bng tranh cng c, tranh ca cc ng thin h khng bit

gi tr th cc ng c a li y, ti nhn ht. Cc ng a cho ti gi l

cc ng cho ti, ch tin no mua ni tc phm ca cc ng. Nhn tranh ca

cc ha s gn n, Lm Tot khng bao gi tr gi, khng bao gi c k bt

mt thm hai. Cc v cho ng tranh ng treo l qu ri. Tranh g cng

c, ng khng phi cn b tuyn gio, ng khng khe kht. Hin thc,

siu thc, lp th, nguyn khai hay a a... i vi ng th cng th c thi,

min c mt ng.

Lm Tot yu hi ha bng tnh yu bn nng. Cng bng bn nng,

ng bit phn bit tranh p vi tranh rt p, tranh sng to v tranh ng

mn. ng c con mt tinh i trong s cm nhn ci p, ch t th cng hn

nhng nh ph bnh hi ha quan phng. Mt bc sn du c nh (cc ha

s khng c tin lm tranh to) ca Bi Xun Phi, Nguyn Sng c gi

tng ng vi su, by chc hoc trn trm ly c ph en (cn gi l c

ph bt tt) cng vi dm chc a trng p la lp xng. Ai cng bit rng

tranh m gi c th thi th mt qu. Nhng th hi, liu c ai l ngi bit

c gi tr thc ca nhng bc tranh dm gip cc ha s qua cn i

lng mi bui sng, km theo c c ph ln thuc l? M trong ti cc ha s

li thng xuyn khng c tin. Vi mt ng ch qun nh Lm Tot, cc

ha s sn sng biu khng tranh ca h. Nh vy Lm Tot c c mt

phng tranh trn tng hai ca qun c ph. Ch nhng ngi c ng trng

n lm mi c ng mi ln thng tranh. ng khng ch c tranh ca

khch n chu m cn c tranh v phc tho ca nhng bc thy qu kh:

Nguyn Tng Ln, Nguyn Gia Tr, Nguyn Cung, T Ngc Vn... ,

thm ch c Tardieu48, hiu trng u tin ca Trng M thut ng

Dng.

- C ng l khng c chi trong bng hng ni khng?

48 Victor Tardieu, ha s Php, tng ot gii hi ha ng Dng nm 1920. L bn hc ca cc danh ha Rouault v Matisse, ng tch cc vn ng chnh ph bo h cho thnh lp trng Cao ng M thut ng Dng. Kha u tin ca trng ny (nm 1925) cho ra cc ha s Nguyn Phan Chnh, L Ph, Mai Th v.v...

48

- Anh c khm cho k! - ti ci ha nh - Bng hng l bng hng.

N khng phi khu sng. mang mt bng hng, theo ti hiu, khng

cn c giy php.

- Hm! Anh gii i p ! Hunh Ng lm ti - c, coi

Ha L anh cn gii c bao lu? a n i!

Hunh Ng k s t. Anh cng an lc lc chm cha kha, ra hiu

cho ti i theo. Ti gi tay nh cm ly bng hng, n hin nhin l ca ti,

nhng Hunh Ng gi tay phc mt c ch ngn li.

Nhn bng hng mnh mai nm c n trn mt bn lnh lo ln

cui, ti bun ru chia tay vi n, lng thng i theo anh cng an.

3 Cai ngc ca ti, chnh l anh cng an mang cho ti b qun o, dn

ti ti trc mt cnh ca lim sn en, nm gia lot cnh ca ging ht n

trong mt hnh lang hoang vng v mc thch. Tt c hin ln m m trong

nh sng bng beo u ng. Ti ng lng, ngm giang sn mi ca mnh.

Di vo c ti ting m kha, ting then kim loi trt lch xch trong

hng. Ngoi nhng ting ng cht cha, khu giam ngi ny vng nng v

m m nh mt hm m.

Nhng nm m chn ngi sng, ti ngh.

- Anh vo trong ny!

Ti ngc nhin. ng hn, ti sng st. Ti khng ch c nghe

y mt ging ni hin lnh nh th. Ti hnh dung mi ci chn ny phi

ti t hn nhiu, phi phi nhn hn nhiu, k c cch cai ngc ni vi t.

Bc ngot cuc i din ra qu l. Sau mt Hunh Ng hch dch,

ging ni bnh thng m ngi ta ni vi nhau hng ngy lm ti

sng s.

Ti lng lng quan st vin cai ngc. Trn gng mt nng dn

thun phc, nc da th y nhng so trng c, mi to qu kh, khng c

49

ly mt nt gian gio hoc c c m ta inh ninh phi c. Mt gng mt

nh th ta c th gp bt c u trong vng chu th sng Hng.

bc mt chn vo x lim, ti dng li:

- Ti c vic mun phin ng ch.

Anh ta nhng mt:

- Vic g vy?

- Nh ng ch bo gim cho c quan ti s 76 L Thng Kit

bit ti hin y. - ti ni v nghe thy ging mnh ngp ngng bi khng

t tin rng mnh c x hp l - ng ch lm n gi in thoi s 3508, c

quan ti lc no cng c ngi trc.

Hnh nh anh ta mm ci. Ti sc nh: trong nh t khng c

php gi cng an bng ng ch.

- c.

- Nhn th xin anh nhn gim ngi ph trch cng-tin bo chuyn

cho ti thuc l tiu chun. V mt ci bt la.

- c.

Kin nhn nghe ht li nhn ca ti, anh ta quay ra.

Cuc i thoi hm y gia ti vi cai ngc hn cho nhng ngi

t cc x lim bn cnh mt trn ci, nh sau ny ti hiu. N ging

chuyn tiu lm.

Cnh ca lim ng xm. Sau ci ting ng khng lch s l ting

then rt ln trong hng, ting bm kha, ting chn xa dn. Cn phng ti

hn li.

Quay vo, ti thy mt ci u b x ngng ln trong tranh ti tranh

sng. Th ra y c sn mt c dn.

Ngi ny ct ging khn khn hi ti:

- Anh mi vo?

Ti hiu l mt cu cho. Ti cho li.

- Vng.

Mt ti quen dn vi bng ti. Trc mt ti l mt ngi n ng

ng tui, mi tc di r ri bao quanh gng mt xng xu, en xm,

50

ru ria tua ta. Anh ta khoc tm chn si Nam nh rch t ti v chc

l rt bn, ngi b gi trn phn, ging ht mt con c mo.

- Anh va b bt?

Ngi t trng trng quan st ti. Hnh hi tiu ty cng vi ci nhn

tht thn dnh cht vo mt ti lm ti cm thy kh chu. Ti lnh nht:

- Vng, cch y my gi ti cn ngoi kia.

- Th ?

X lim ca chng ti l mt cn phng hp, chiu ngang khong

di hai mt, chiu di hai mt ri, vi hai tm phn xi mng bt cht vo

nhng tr b tng cch nhau bi mt li i va cho mt ngi. Cui mi

phn, st ca, l mt ci cm st.

Ti ngi xung tm phn i din vi ngi t. Ci lnh lo ca

khi xi mng c lt qua ln vi chm vo da tht. Ti rng mnh. X lim

phng pht mt mi hi hm kh t, ha trn mi m hi ngi chua chua,

nng nng, mi nc tiu lu nin khn khn vi mi tanh ca m ri

thng gp trong nh thng lm phc.

Ch, x lim Ha L, n th ny y!

Ln u tin ti c thy ni giam t trong phng ring, cn gi l

x lim c nhn, l nh t Petropavlovsk, ma h nm 1955. Khi y ti l

mt sinh vin i hc cha c ria mp, c nh trng cho i tham quan

cc di tch lch s ca nc Nga. Nh t Petropavlovsk nm bn sng Neva,

m bn ny l thnh ph Leningrad49. Nghe c hng dn vin gii thch th

trc kia n l mt pho i, sau c xy li thnh xng c tin, Nh

Tin50, thuc ty Ngn kh quc gia, sau na c sa li thnh nh t.

Trong x lim dnh cho nhng nh cch mng nc Nga qun ch

c mt ging, mt bn, mt bn ra mt, mt bn cu, tt c u bng st,

c gn cht vo b-tng. Ngoi ra c mt t tng ng sch v

49 Sau khi Lin X tan r thnh ph ny c i tn thnh San Petersburg. 50 Hnh nh kin trc ca mi xng c tin u ging nhau ch chng c nhiu khu ring r, hoc tnh cht kin c trong xy dng, cho nn chng ring nc ta, nhiu nc khc cng vy, khi cn thit ngi ta lin bin chng thnh nh t. Nh t Petropavlovsk trc kia l mt Nh Tin thuc Nha Ngn kh ca nc Nga qun ch. Nh Tin H Ni trong thi k khng chin chng Php 1946-1954 b chnh quyn chim ng sa li thnh tri giam. Nh my in Tin B c xy dng trn nn ca nh t ny.

51

dng. X lim Ha L hp hn nhiu, din tch cha c bng na, li trng

trn. em hai ci x lim ra so snh th x lim thi Nga hong ging mt

phng tr r tin, cn x lim Ha L ging mt chung th.

- Anh y bao lu ri? - hai tay m ngc cho rt, ti hi anh

bn t.

Anh ta khng tr li ngay:

- Nm nm.

Ti n lnh. Nm nm? Trong ci chung ny?

Ngi t th nng nhc. Anh ta quay mt vo tng, chm ri ht

thuc lo. Ti khng nghe ting lc xc quen thuc ca iu ng hay iu

bt. Khi thuc cay nng lan ta lm cho cn phng m ln c mt cht.

- H Ni by gi c g khc khng anh? - anh t hi, hng hng ho.

- Nm nm, ch... - ti p - Cng chng khc trc my u. Xem

no, so vi nm nm trc H Ni by gi khc ci g? Hai bn h ph c

nhiu h c nhn, c vi mt mt ci. Nhiu t v eo sng. Trn nhng nh

cao t nhiu i lin, trung lin. Phong cnh mi ca H Ni l th. Thnh

ph, tt nhin, vng hn trc nhiu.

- Nhng vn cn ng ch?

- Vn ng. H Ni bao gi cng vn l H Ni. Vng i mt anh,

mt ti, chng ngha l g i vi n.

Anh t th di.

- Anh b ti g?

Ngi t khng tr li.

- Ti t m hi vy thi, anh khng mun tr li th thi, ng ngh

ngi.

Anh ta ngng ln lng l quan st ti. Ri ni, rt kh:

- Ti git ngi.

Mt tn st nhn y ? Khng c l. Trong hnh dung ca ti, tn

st nhn phi d tn hn, vi i mt xch y lng trng chng hn.

- Ng st, chc vy?

Anh ta p, ging min cng:

- Chuyn di. M rc ri lm.

52

- Anh b x my nm?

- No c x u m bit!

- M nm nm ri?

Anh t lng tng. Chc hn mun che tn lnh mi t te anh ta

thi phng s thi gian y. By gi anh ta ngng.

- Cn ang giam cu. - anh ta th di nh st - Cha bit n bao

gi.

- Giam cu ngha l th no?

- L ngi ta c giam mnh y iu tra nghin cu. Bao gi

iu tra xong, nghin cu xong th em x.

Chuyn ny ti cha tng n