DENDROLOGIJA

DENDROLOGIJA

Oblici korjenovog sistemaOsovinski korijen-dobro razvijen glavni korijen sa koga polaze slabo razvijeno

.

PUPOLJAKA. TEMENI PUPOLJAK

B. BONI ILI PAZUNI PUPOLJAK

C. USPAVANI PUPOLJCI

GRANANJE opta pojava kod biljaka jer se time poveava povrina biljnog tijela, a osim toga,

kod viih biljaka grananjem je omogueno obrazovanje veeg broje listova i njihov pravilan raspored u prostoru svi naini grananja mogu da se svedu na 2 osnovna tipa

1. DIHOTOMO odlikuje se time to se tjemena vegetaciona kupa svake grane dijeli na dvije nove skoro iste jaine, itd, tako se obrazuju grane prvog, drugog, treeg n-tog reda

2. MONOPODIJALNO glavna osovina stalno raste vrhom, odnosno tjemena vegetaciona kupa ostaje do kraja ivota, a iz bonih pupoljaka se razvijaju bone grane

- monopodijum jedinstvena glavna osovina

Nain grananja, broj, jaina i pravac rastenja grana, stepen olistalosti i oblik lia odreuju opti izgled HABITUS biljke

Podijela biljaka prema vrstoi stabla

I ZELJASTE BILJKE imaju meko stablo1. Monokarpne, jednogodinje koje svoj ciklus poinju i zavravaju u toku jedne godine (sjeme-plod-sjeme), a neke korovske biljke mogu u toku godine razviti vie generacija

2. Polikarpne, viegodinje, perene koje traju vie godina

II DRVENASTE BILJKE-imaju vrsto dobro razvijeno viegodinje stablo , koje se kod rtinara i liara stablo se grana, kruna se poveava svake godine, sekundarno debljanje.

Prema habitusu razlikujemo:

1. bun ili grm ima slabo razvijeno stablo i grananje koje poinje od same zemlje (Rosa, Syringa, Berberis), najee nisu vei od 5 m

2. Polubunovi imaju samo donji dio stabljike drvenast, a gornji dio je zeljast (borovnica)

3. Lijane ili povijue koje se obavijaju oko drugih biljaka mogu biti zeljaste (Lathyrus, Convolvulus, Vicia, Phaseolus)

4. Drvee ili drvenaste trajnice

Raznovrsnost biljaka prema visini,debljini i starosti stabla

Drvee ili drvenaste trajnice, vrste koje su visoke 6 i vie metara

Imaju stablo razgranato, grananje poinje manje ili vie iznad zemlje

Veliina stabla je razliita:

Australijski eukaliptus - 150 i vie metara

Sekvoja 142 m

Jela 75 m

Smra 60 m

Ari 53 m

Hrast 40 m

Bijela topola 40 m

Raznovrsnost biljaka prema visini,debljini i starosti stabla

Drvee ili drvenaste trajnice, vrste koje su visoke 6 i vie metara

Imaju stablo razgranato, grananje poinje manje ili vie iznad zemlje

Veliina stabla je razliita:

Australijski eukaliptus - 150 i vie metara

Sekvoja 142 m

Jela 75 m

Smra 60 m

Ari 53 m

Hrast 40 m

Bijela topola 40 m

Trajanje ivota biljaka

Dracena draco do 6000 godina

Afriki baobab do 5000 godina

Castanea sativa do 2000 godina

Taxus baccata d 3000 godina

Quercus sp., Picea abies do 1200 godina

Fagus sylvatica do 900 godina

Olea europea do 700 godina

Pinus sylvestris do 500 godina

Tipovi korijenovog sistema Osovinski korijen - glavni korijen dobro razvijen, a boni slabo

Kada prestane sa rastom osovinski korijen razvija se adventivno korijenje iz donjeg dijela stabla i tako nastaje iliasti korijenCvijet

metamorfozirani izdanak ogranienog rasta iji su listovi preobraeni u vezi sa

spolnim razmnoavanjem, a u cilju obrazovanja sjemena i daljnjeg irenja vrste

Osnovni dijelovi tipinog potpunog cvijeta:

cvjetna loa

perijant

andrecej

ginecej

Cvijet kod dikotilnih biljaka

Cvjetni omota najee heterohlamidan (petolani, rjee etverolani)

CVASTI

cvjetovi mogu biti pojedinani ili skupljeni u cvasti

s obzirom na grananje cvasti se dijele na:

monopodijalne (jedinstvena osovina cvasti) simpodijalne (glavna osovina cvasti slabije razvijena od bonih)

POSTANAK IVOTA I POJAVA PRVIH KOPNENIH BILJAKA

pretpostavlja se da je do nastanka ivota dolo u vodenoj sredini (slatkoj vodi)

dolo je do transformanije neive materije i formirali su se prvi ivi sistemi

u toku evolucije materije razlikuju se 2 perioda HEMIJSKA EVOLUCIJA - obuhvata hlaenje zemlje, formiranje njene kore i vodenih bazena i formiranja prvih jedinjenja H2O, NH3 i CH4, a zatim sloenih jedinjenja nukleoproteina i nukleotida, polimerizacijom su se formirale nukleinske kiseline a one su se sjedinile sa proteinima) i tako je hemijska evoluciji dostigla granice izmeu neivog i iv

BIOLOKA EVOLUCIJA poinje prije oko 4 milijarde godine

- teorija KOACERVATA (Oparin) koacervatne kapi su bile organizovan i

samoreproduktivan sistem koji je bio sposoban da se samoodrava, razmjenjuje materije sa spoljanjom sredinom, da raste i da se razmnoava

- prvi organizmi su bili heterotrofni

Teko je rei kada je poeo ivot na Zemlji!!

- sigurno je to da su prvo nastali vodeni, sitni, samoreprodukujui, heterotrofni organizmi koji su ivjeli u bogatoj anaerobnoj praokeanskoj sredini

- ima fosilnih ostataka u sedimentskim stijenama od prije 2-3,5 milijarde godina (teritorija Afrike, srednje Australije, jezero Gornje Ontario)

Pojava prvih biljaka Modrozelene alge su prvi oblici biljaka sa hlorofilom

Prolo je 2 milijarde godina do nastanka prvih kopnenih biljaka (prelazak na kopneni nain ivota i prilagoavanje kopnu)

U doba karbona su postojale prostrane ume (drvenaste preslice i paprati) koje su izumrle usljed geolokih i klimatskih promjena na planeti, a zadrale su se u obliku fosilnih ostataka i znaajan su izvor fosilnih goriva

Zatim dolazi do pojave golosjemenjaa koje su i danas ivue, a od drugih porodica Ginkgo i Cycas se smatraju ivim fosilima

Skrivenosjemenjae su se pojavile zadnje

U tercijeru se javljaju drvenaste biljke sline dananjim

Novije doba karakteriu 4 klimatske kataklizme tj. 4 ledena doba

Led ena doba su izazivala izumiranje manje otpornih biljnih vrsta u najhladnijim podrujima

Usljed nepovoljnih klimatskih uslova dolo je do irenja raznovrsnih biljaka na razliite kontinente i klimatska podruja, deavalo se prilagoavanje, borba za opstanak, razliite mutacije, prilagoavanje i izumiranje

Mi ivimo u drugom meuledenom dobuBiogeografija je bioloka disciplina koja se bavi prouavanjem rasprostranjenja ivih organizama (biljaka, ivotinja, gljiva i mikroorganizama i njihovih zajednica na planeti Zemlji).Areal Areal je osovni biogeografski pojam Areal neke biljne i ivotinjske vrste podrazumijeva prostranstvo koje ona zauzima na povrini zemlje. Svaki areal se odlikuje1. Veliinom2. blikom3. Odreivanjem centra areala4. Strukturom areala

5. Granicom arealaAreal zavisi od interakcije ekolokih faktora.Oblici areala Areal po obliku moe biti: kompaktan, disjuktni i trakasti. Kompaktni areal predstavlja jednu cjelovitu kompaktnu povrinu koju zauzima vrsta Disjunktni areal predstavlja vie odvojenih povrina u okviru kojih je rasprostranjena neka vrsta. Trakasti areal, vrste su trakasto rasprostranjene oko rijenih dolinaumski pojasevu1. POJAS ETINARSKIH, CRNOGORINIH UMA

Zauzima cijelo evrosibirsko podruje, sjever Amerike, vie gorske planine

2. POJAS LIARSKIH UMA UMJERENIH PODRUJA

Naseljavaju klimatski umjerene zone Amerike, Evrope i Azije

3. POJAS TROPSKIH UMA LISTOPADNOG I VJENO ZELENOG LIA

4. POJAS KINIH UMA Karakteristian je za ekvatorijalno podruje gdje su toplota i vlaga uvijek stalni i na gornjoj granici

Budunost: Ekologija i katastrofa Najvei ovjekov neprijatelj su sebinost i umiljenost kojima je nastojao zagospodariti prirodom odnosno svojim okruenjem i unititi ga zbog svoje sitne koristi

Opasnost po prirodu je porasla sa demografskim rastom populacije i saznanja Homo sapiens koji iskoritava prirodu ne vodei rauna o budunosti pokoljenja.

Ugroenost biodiverziteta flore Raznovrsnost u svijetu i kod nas nalazi se u velikoj opasnosti.

Mnogi ekosistemi su potpuno uniteni prekomjernom eksploatacijom pojedinih vrsta, prekomjerna ispaa, paljenje, sjea ume, introdukcija alohtonih vrsta, zagaenje vode, zemljita i vazduha.

Mnogobrojna akumulaciona jezera su unitila mnoge prirodne ekosisteme.

Planinski zimski turizam dovodi do izgradnje malih gradova na planinama i fragmentaciju ekosistema.Nestajanje uma ovjekov razorni uticaj na prirodu u cjelini, najvie dolazi do izraaja u unitavanju tropskih kinih, koje u ekolokom smislu imaju vitalnu ulogu na Zemlji. Iako dansa predstavljaju oazu bioloke raznolikosti, u kojoj ivi vie od polovine svih biljnih i ivotinjskih vrsta na svijetu. Neki podaci govore da na povrini od 10 kvadratnih km ivi vie od 1500 biljnih 700 ivotinjskih vrsta. Osim to su kine ume utoite mnogih vrsta koje ne postoje nigdje vie na svijetu, one su mjesto obitovanja posljednjih domorodakih plemena. Mere za ouvanje biodiverziteta Ovaj problem je uoen na globalnom nivou i zato je doneen itav niz deklaracija, konvencija i zakona u kojima se propisuju pravila u odnosu ovjeka prema prirodi, a njihove potpisnice su skoro sve zemlje svijeta.

Kao jedna od osnovnih i dugoronih mjera ouvanja globalnog biodiverziteta istie se prouavanje biodiverziteta pojedinih regija, sagledavanje znaaja biodiverziteta u svim aspektima ivota i borba za wihovo ouvanje Neke od mjera si :

Formiranje Crvene liste flore BiH , sa definisanim mjerama i kategorijama ugroenosti Formiranje botanikih bati, kako bi se nazatienom terenu gajile i oporavljale brojne ugroene i rijetke biljne vrste ex situ zatita. One bi ce tu sauvale za budue generacije i reintrodukovale nazad u prirodna stanita. ZATO JE ZNAAJNO OUVATI RAZNOVRSNOST NAE AUTOHTONE FLOREZato je znaajno ouvati raznovrsnost nae autohtone flore? Biljke su osnovna ekosistema i vaan faktor opstanka i blagostanja ovjeka

One su osnovni izvor hrane i kiseonika na Planeti

Izvor sirovina za drvnu, farmaceutsku, prehrambenu i tekstilnu industriju

Ljekovite biljke su temelj tradicionalne i moderne medicine

Flora neke oblasti predstavlja kulturno nasljee naroda, njegovu tradiciju i civilizacijsko i ekonomsko obiljeje.Ni filozofija, ni nauka, ni vizije velikih idealista nisu za planetu Zemlju uinile ono to je za nju uinila jedna gusta uma.RAZDIO PINOPHYTA - golosjemenjae - imaju sjeme drvee i bunje sa sekundarnim debljanjem

dobro razvijen korjenov sistem

u stablu dominira drvo, kora slabo razvijena

ksilem od traheida, floem od sitastih elija

listovi razliitog oblika i veliine

biljke sa ili bez smolnih kanal

- dominira sporofit, gametofit nesamostalan, redukovan Razdio PINOPHYTA1. Klasa Lyginopteridopsida, sjemene paprati, poznate samo

kao fosilni ostaci (kameni ugalj)2. Klasa Cycadopsida - cikasi, mala grupa tropskih i sutropskih golosjemenja 3. Klasa Gnetopsida 4. Klasa Ginkgopsida, samo jedan rod sa jednom vrstom Ginkgo

biloba.5. Klasa Pinopsida - etinari, najbrojnija grupa meu golosjemenjaama ija geoloka istorija datira od gornjeg karbona.

Klasa CYCADOPSIDA Cycas revoluta, cikas palma, sago palma Naziv potie od grke rijei KYKAS, kojom Teofrast obiljeava neku vrstu nepoznate palme

Recentni (dananji) cikasi su rasprostranjene u tropskim i subtropskim oblastima Afrike, Azije, June Amerike i Australije

Imaju reliktni karakter, bile su posebno prisutne u mezozoiku era cikasa

Jedina preivjela vrsta iz porodice Cycadaceae dok su sve ostale poznate kao fosili

Veoma su dekorativne biljke koje se koriste u hortikulturi Stablo se ne grana i na vrhu nosi snop grubih listova, svake godine ili svake druge obrazuju se novi perasti listovi, a stari se odbacuju ostavljajui oiljke na osnovu kojih se moe odrediti starost drveta. List dug do 2 m, perast.

Nakon prestanka rasta vegetcijskog vrha iznad listova obrazuju se muke i enske cvasti (dvodoma biljka). Nakon cvjetanja obrazuje se novi vegetacijski vrh koji potiskuje cvasti u stranu i nastavlja simpodijalni rast.

Stabla su dvodomaKlasa GNETOPSIDA Welwitschia mirabilis, velviija

kamenite pustinje Afrike Naseljava pustinje Angole, jugozapadne Afrike u pustinji Namib gdje je godinja koliina padavina 25 mm

To je kserofilna biljka prilagoena na izrazito aridna (suna) stanita

Zbog svog izgleda je esto zovu monstrum biljka

Stablo je gomoljasto iji obim dostie do 4 m, a veim dijelom se nalazi u zemlji

Sa stabla koje se nalazi u zemlji polaze dva dugaka lista koja narastu do 3 m i vie Listovi imaju paralelnu nervaturu, koasti, postavljeni naspramno, stalno rastu zahvaljujui interkalarnom meristemu, pri vrhu se uzduno cijepaju i izumiru

Listovi traju koliko i biljka, a procjenjuje se da ivi i do 2000 godina.Klasa GNETOPSIDA Ephedra distachya L. (syn. E. vulgaris)atlanska efedra, metlina Rasprostranjena je od jugoistone Evrope do Azije

U naoj flori su zastupljene 2 vrste roda Ephedra (E. fragilis i E. major) u submediteranskom i mediteranskom podruju .

Sadri alkaloid efedrin koji se koristi u narodnoj medicini.

Ima crvene plodove koji su jestivi i blago slatki

Biljka su jednopolneKlasa GINKGOPSIDA Ginkgo biloba L., reliktDvodoma biljka

Ime potie od japanskog GIN-KYO

Reliktna vrsta (mezozoika ) koja se zbog starosti naziva i ivi fosli Predstavlja ostatak nekada dobro rasprostranjene flore

U tercijeru je ova vrsta je imala veliki areal pa se esto u literaturi navodi kao tercijarni relikt

Ova vrsta se zadrala kao autohtona samo u Kini, Japanu i Koreji gdje predstavlja kultno drvo i sadi se oko hramova i grobova, a u ostalim dijelovima svijeta se uzgaja po parkovima i botanikim batama

Naraste preko 35 m

Na prirodnim stanitima gdje je autohtona vrsta dostie starost na 1000 godina

Stablo je granato i opbrazuje piramidalnu kronju, dvodoma biljka

Najvei dio stabla zauzima drvo, dok je sr slabo razvijena

Ne stvara smolu

Sjeme se koristi u medicini i ishrani

O ljekovitosti listova postoje stari kineski zapisiFam. Pinaceae Pseudotsuga menziesii duglazija, Ime potie od grke rijei PSEUDES, lani i od imena roda Tsuga, zbog slinosti sa njom. Ime duglazija je u ast botaniara Davida Douglasa koji je donio sjeme u Evropu 1827. godine

Potie sa zapada Sjeverne Amerike, gdje pokriva golema umska prostranstva

Jedno od najveih stabala na planeti koje dostie 100 m visine

iarke su visee, pojedinane, na troje podijeljenih svijetlih zalisaka koji stre izmeu tamnih ljuspi

Brzo raste

Kora u mladosti glatka sa vidljivim kesicama smole, u starosti duboko vertikalno izbrazdanaFam. Pinaceae Abies alba Mill., jela

Rod Abies ima 40 vrsta koje su rasprostranjene na sjevernoj hemisferi

Kod nas raste samo jela Abies alba koja je rasprostranjena na planinama srednje, june i dijlom zapadne Evrope.

Drvo visoko do 75 m prenika 1.5 m, drvo bez smonih kanala

Kora odraslog stabla bjeliastosiva, puca u obliku uglastih ljuspi

Jela raste u irokom rasponu od mediteransko preko montanog do subalpskog pojasa

Obino gradi ume sa bukvom i smrom, a rijee sa bijelim boromFam. Pinaceae Picea abies (L.)Karst. syn. Picea excelsa DC., smra

Ime potie od latinske rijei PIX-smola

Rasprostranjena je od Skandinavije do Balkanskog poluostrva i do Alpa, zastupljena je u naoj flori

Kronja trouglasta, kora crvenkasta, puca u ljuskama

Picea abies raste u u istim i mjeovitim umama sa bukvom, jelom i bijelim borom

Smra je vezana za gorski i subalpski pojas, a pogoduje joj vlana i hladna klima, teko uspijeva u ravniciFam. Pinaceae Picea omorika (Pani) Purkyne syn. Pinus omorika Pani, Panieva omorikatercijerni relikt, lokalni-endemit

Drvo visoko do 50 m, usko piramidalnog habitusa

Kora tanka, smee boje, puca u ljuspe

Muki cvijetovi svijetlo crveni (resoliki), a enski ljubiasti (mlade iarke)

Sputa se do 400 m visine i die do 1700 m Ovu vrstu je otkrio Josif Pani 1875. na strmim padinama klisure Bijelog Rzava u zaseoku Zaovine.

Ona je endem zapadne Srbije i istone Bosne

Njen areal je u srednjem toku Drine, podruja oko Srebrenice, Viegrada, Rogatice, Foe i na planinama Tari i Zvijezdi u Srbiji

ONA JE TERCIJARNI RELIKT, STENOENDEM i PALEOENDEM

Njena stanita su strme krenjake litice, sjeverno eksponirane

Gradi iste ili mjeovite sastojine sa: smrom, jelom, bijelim i crnim borom, bukvom i javoromFam. Pinaceae Pinus nigra Arn., crni bor

Raste na toplim i suvim stanitima na krenjakim, dolomitnim ili serpentinskim podlogama od brdskog, preko gorskog do subalpskog pojasa.

Crni bor je veoma polimorfna vrsta koja se diferencira na vie podvrsta, Pinus nigra subsp. austriaca gradi iste ili mjeovite ume u brdskom, gorskom i subalpskom pojasuFam. Pinaceae Pinus sylvestris L., bijeli bor

Drvo je piramidalne kronje koja naraste do 35 m

Kora bijelog bora je prepoznatljive narandaste boje, ljuspasto se ljuti

Ova vrsta naseljava razliita stanita i sree se od kserotermnih uma sa vrijesovima i crnim jasenom do uma sa tresetitima.

Penje se do subalpskog pojasaFam. Pinaceae Pinus heldreichii Christ.,munika subendemit Balkanskog poluostrva, reliktna vrsta Tercijarni relikt i endem Balkanskog poluostrva i junog dijela Apeninskog poluostrva

Munika raste na strmim, negostoljubivim, stjenovitim i suvim terenima na krenjakoj podlozi.

Gradi vei broj endeminih zajednica

Drvo visoko do 30 m, prenik 1m, a moe 2-3 m

Kora na starim stablima pepeljasto siva, duboko uglasto ispucalaFam.Pinaceae Pinus peuce Gris., molikaendemit Balkanskog poluostrva i reliktna vrsta Endem centralnog dijela Balkanskog poluostrva

Molika raste na sjevernim padinama silikatnih masiva rijee na krenjakim,na svjeim, vlanim i dubokim zemljitima sa smrom i jelom, u gorskom i subalpskom pojasu

Najnia stanita su na oko 600 m, a najvia na 2000 m

Drvo visoko do 25 m sa usko ovalnom ili koninom kronjom 5 iglica na kratkom izdanku

Fam. Pinaceae Pinus mugo Turr.

bor krivulj, planinski bor, klekovina bora Grm do 3 m rijetko vii, sa krivim stablom

Kora je sivosmea, sa nepravilnim ljuspama

Raste na gornjoj granici ume, u subalpskom pojasu gdje gradi karakteristine zajednice (od 1400-1900)

Habitus krivulja odraava surove klimatske uslove pod kojim iviFam. Pinaceae Pinus strobus Linc.,

borovac, Vajmutov bor Naziv potie od starog latinskog naziva kojim se oznaavalo neodreeno smolasto stablo

Vrsta je rasprostranjena u podruju jugoistone Kanade i sjeveroistoka SAD

Biljka naraste do 40 m

Kronje su usamljenih primjeraka unjaste, a grane se sputaju do zemlje

Listovi su savitljivi, u rukavcu po 5 iglica

iarke blago savijene, starije visee

Pogodan je kao dekorativna biljka, u Evropu uneen oko 1770. godineFam. Pinaceae Larix decidua Mill.,evropski ari Ime potie iz vremena starih Rimljana

Autohtona vrsta gorskog podruja srednje Evrope do 2000 m ili u Engleskoj nia podruja koja su svjea i vlana

Listopadni etinar, lie opada zimi

Moe narasti do 40 m,uspravna stabla, promjera veeg od 1,5 m

Interesantno je da ga napada gljivica pod imenom rak ariaFam. Pinaceae Cedrus deodara, himalajski kedar Ime potie od snskritskog naziav DEVADARA-drvo bogova radi toga to se cijenila velianstvenost stabla i trajnost drevta.

Vrsta je rasprostranjena na Himalajima, Afganistana i Beludistanu na visinama od 1100-4000 m

Izrasta do 50 m sa piramidalnom kronjom iji je vrh nagnut

Ovaj cedar se razlikuje od drugih po dugakim i mekanim listovima, viseim glavnim granama i iarkama koje nikada nisu udubljene na vrhu

U aziji se njegovo drvo upotrebljava za izradu hramova, a u Egiptu sarkofaga za mumije

U Evropi se uzgaja kao ukrasno drvo, a najpovoljniji uslovi za uzgoj su u sredozemljuFam. Pinaceae Cedrus atlantica, atlanski kedar, samoniklo raste samo na planinama Atlas i Rifa u Aliru Naziv potie od latinske rijei cedrus, odnosno grke kedros, to znai nedovoljno poznato drvo

Autohtono je u gorskim podrujima Alira i Maroka

U Evropu je uneen 1827.

Listovi su igliasti, skupljeni u uperke, kruti i savijeni u luk

iarke uspravne i na vrhu udubljene ukastozeleei-ljubiaste

U Evropi se sadi kao ukrasna vrsta, uspijeva u blagom podneblju koja su vlanaFam. Cupressaceae Juniperus communis L., kleka, venja Rasprostranjena je na itavoj sjevernoj hemisferi od nivoa mora do 3750 m

Obino grmolika i polegla biljka koja moe narsti do 10 m, ali ije stablo nije nikada vee od 10cm.

Listovi igliasti i bodljikavi

iarka je boba, zelena-tamnoplaviasta

Od smolastih i mirisnih boba dobiva se ljekovita esencija, rakija din i klekovaa

Boba se upotrebljava i kao zainska biljkaFam. Cupressaceae Juniperus oxycedrus L., crvena kleka Naziv potie od grke rijei OXYS-bodljikav i cedros to znai neodreeno

Sredozemna vrsta

Narste najvie do 8 m

Igliasti i prljenasto rasporeeni listovi sive boje, a odozdo imaju dvije bijele crte

Boba je crvenkasta sa tri sjemenke

Uestvuje u izgradnji sredozemne ikare, makije

Drvo je smolastoFam. Cupressaceae Thuja occidentalis-tuja obina Najvjerovatnije potie od grke rijei THYON ili THIA, tj. drvo koje stvara smolu ili tamjan jer se za vrijeme vjerskuh obreda smola koristila kao tamjan

Rasprostranjena je na jugoistoku Kanade i sjeveroistoku SAD, te od Nove kotske do sjeverne Karoline

Vrsta obino visoka 18-20 m

Listovi ljuskasti poredani jedan iznad drugog odozgo zagasitozeleni, a odozdo ukastozeleni

iarke jajaste

Lie iri ugodan miris radi otrovnog ulja u njemu

Od mekog i laganog drveta koristi se u dobivanju kedrovog uljaChameacyparus lawsoniana-empres kalifornijski Naziv potie od grke rijei HAMAI-nizak i KYPARISSOS-empres, ali ima slinost sa pravim empresom po emu je dobio ime

Vrsta je rasprostranjena na zapadnim obalama Sjeverne Amerike od Oregona do Kalifornije

Drvo visoko do 50 m, slino empresu

Uzgaja se, moe se razmnoavati reznicama, slui za formiranje drvoreda i ivih ogradaFam. Cupressaceae, Cupressus sempervirens-vitki empres Dobila je ime po trajnom liu tamnozelenom bojom

Autohtona je vrsta za istono Sredozemlje

Visoka je 20-30 m, sa promjenljivim oblikom kronje, a najtipinije su piramidalne rairene kronje

Listovi su ljuspasti rasporeeni poput crijepova, tamnozelene boje sa smolastim lijezdama

Od produkata smolastih kanala proizvodi se empresovo ulje poznatu u farmaceutskoj industrijiFam. Taxaceae Taxus baccata L., tisa reliktna vrsta Tisa je prisutna u naoj flori

Raste kao bun ili nisko drvo do 20 m visine

Kronja je iroko zaobljena i kupasta

Kora je crvenkasto smea i debela

Tisa je dvodoma biljka

Tisa raste u pojasu bukovih uma pojedinano ili u skupinama

Uglavnom se javlja na sjevernim ekspozicijama Svi delovi biljke osim arilusa sadre otrovni alkaloid taksinFam.Taxaceae Sequoiadendron giganteum, dinovska sekvoja,mamutovac dinovski

Naziv biljke potie od naziva roda Sequoia i grke rijei DENDRON-stablo

Autohtono je drvo srednje Kalifornije

Gigantsko drvo visoko do 96 m , a mogu doiviti do 3500 starosti, to je teko pouzdano utvrditi jer niti jedan primjerak nije umro radi starosti ve je smrt bila izazvana nekom nepogodom

Stablo sa kronjom ima piramidalan oblik, crvenosmee kore, grane su smjetene visoko, savijene nadolje

Listovi su ljuspasti, uiljeni, dugi do 6 mm

iarke su jajaste, mlade okrenute gore, a dozrele su visee

U Englesku je uneena vrsta 1853. godine, veoma adaptibilna, a naroito uspijeva na sveem i vlanom podrujuSequoia sempervirens (D. Don) Endel-obalni mamutovac Vrsta je dobila naziv po eroke Indijancu Gistu (1770-1843) koga je njegovo pleme zvalo Sequoiah. Sastavio je prvu abecedu to je njegovom plemenu omoguilo opismenjavanje

Autohtono je drvo Sjeverne Amerike, u obalnom podruju Kalifornije gdje obrazuje prostrane ume na nadmorskoj visini do 1000 m

U Evropu je unijeta 1840. godine, gdje se uzgaja po parkovima u primorskim krajevima.

Ova vrsta ima najvee stablo na svijetu, do 110 m, a dostie starost do 1500 godinaMetasequoia glyptostroboides- META zajedno, blizu i sequoia kojoj je slinaTaxodiaceae Metasekvoja je listopadni etinar, visoke piramidalne forme, kratkih i mekih etina Odlikuje se brzim rastom, pa za godinu dana moe da naraste i do dva metra, a stablo moe da dostigne 35 metara visine. Metasekvoji odgovaraju stanita sa dosta vlage u zemlji i vazduhu, a dobro podnosi i nie temperature. Kao fosil je naena u Japanu 1941. godine, a malo zatim u Kini odakle je preneena u Ameriku i EvropuTaxodium distichum Naziv vrste potie od grke rijei TAXOS-tisa i EIDOS-slian, zbog listova koji podsjeaju na neke vrste roda Tisa

Porijeklom je sa juga SAD, gdje raste u movarnim podrujima i uzdu rijeka od Misisipija do Floride

Listopadni etinar koji naraste do 40 mRAZDIO MAGNOLIOPHYTA - skrivenosjemenjae Sjemeni zametak iz koga nastaje sjeme je zatvoren u jednom ili vie plodnih listia ili karpela

Gametofitska faza veoma redukovana

Muki gametofit se sastoji od 3, a enski od 8 jedara

Obrazuje se cvijetni omota (perijant)

Posjeduju traheje i sitaste cijevi sa elijama pratilicama

Modu biti drvenaste, jednogodinje, dvogodinje i viegodinje zeljaste biljke

Razdio Magnolliophyta se dijeli na dvije klase Magnoliopsida (dikotiledone biljke) i Liliopsida (monokotiledone biljke)Neke razlike izmeu dikotiledonih i monokotiledonih biljakaMagnoliopsideLiliopside

Embrion sa dva kotiledonaEmbrion sa jednim kotiledonom

Korijenak klice se razvija u glavni korijen i bono korijenjeGlavni korijen rano odumire i zamjenjuju ga brojno adventivno korijenje

Provodni snopii otvoreni, poredani u krugProvodni snopii zatvoreni, razbacani u stabljici

Drvenaste i zeljaste biljkeZeljaste biljke

Listovi sa drkom, mreaste nervatureListovi bez drke, paralelne nervature

Cvijetovi pentamerni ili tetramerniCvijetovi trimerni

Polenova zrna trikolpatnaPolenova zrna monokolpatna

Magnoliaceae Liriodendron tulipifera L. tulipanovac Drvo iroke kronje sa sjajnim, krupnim, zelenim listovima koji lie na liru, a cvijetovi na cvijet lale

Poseban ukras su cvjetovi koji su slini cvjetovima lala, krupni su i ute boje. Raste relativno brzo. Koristi se za pojedinanu sadnju zbog svoje visine a odlian je i za drvorede.

Fam. Platanaceae Platanus x acerifolia platan javorolisni Rod Platanus obuhvata 10 vrsta rasprostranjenih od Balkanskog poluostrva, zapadne Azije i Kavkaza do Himalaja i u Sjevernoj Americi.

Gaje se u drvoredima i parkovimaFam. Ranunculaceae Clematis vitalba -pavit Naziv potie od grke rijei KLEMA vitica, raljika, to je naziv u Grka za razne vrste puzavica

Rasprostranjena u junoj i srednjoj Evropi, Mala Azija, sjeverna Afrika

Viegodinja biljka, lijana, sa jakim vornatim rizomom

Stabljika obino do 3 cm debljine i dugaka 10 m

Ruderalna biljka koja se rzvija pored puteva, ikaraFam. Betulaceae Betula pendula Roth. obina breza Rasprostranjena u zapadnoj, sjevernoj i junoj Evropi, Maloj Aziji, Balkansko poluostrvo, Sibir i Kavkaz

Drvo do 30 m visoko sa nepravilno jajastom krunom lade granice povijene prekrivene glatkom korom sa ljepljivim bradavicama

Kora bijela, ljuti se u horizontalnim trakama, na starim stablima kora je crna i duboko ispucala

Muke rese bez drke vise, enske na drkama u doba cvjetanja uspravne

Breza se pojedinano javlja u razliitim fitocenozama koje se razvijaju na silikatnoj podlozi. To su bukove ume, bukovo-jelove, smreve ume, ume Panieve omorike, zatim se javlja sa borom krivuljom.

Masovno se javlja kao pionirska vrsta na sjeinama i poaritima pomenutih umskih zajednica, ali preteno na suvljim stanitima sa dosta svjetlosti.

Javlja se kao pionirska vrsta oko rudnika.Fam. Betulaceae Betula pubescens Ehrh. maljava breza ili tresavska breza Rasprostranjena u sjevernoj i srednjoj Evropi

Kora na stablima gotovo do osnove bijela bez debele mrtve kore

Mlade granice mane vise od obine breze i pokrivene su maljama.

Mladi listovi i peteljka maljavi

Kod nas je zabiljeena na Han Kramu i Ravnoj planini-Dugo polje.Fam. Betulaceae Alnus glutinosa Gaertn., crna jova Oba biljna vrsta je rasprostranjena u Evropi, Sredozemlje, Kavkaz, jugozapadna Azija i zapadni Sibir

Drvo visoko do 20 m , kora u poetku glatka, kasnije smea, uzduno i popreno ispucala u ljuspe

Uestvuje u izgradnji azonalne vegetacije i javlja se uz rijeka i rijeica nizijskih i brdskih predijela do 1000m visine.

Pored nekih vrsta vrba spada u nae najhigrofilnaije drvee

Uestvuje u izgradnji higrofilnih zajednica zajedno sa poljskim jasenom, poljskim brijestom, hrastom lunjakom, bijelom vrbom i topolom i drugimFam. Betulaceae Alnus incana (L.) Moench bijela jova Rasprostranjena je u sjevernoj, srednjoj, istonoj i junoj Evropi, Kavkazu, jugpzapadnoj Aziji kao borealna vrsta

Stanita su na naplavnim zemljitima kraj potoka i manjih rijeka u rasponu od 500-1300 m

Izgrauje azonalnu vegetaciju gradei zajednicu Alnetum incanae

Pionirska je vrsta na grubom aluvijumu koja popravlja, uvruje i povezuje zemlju

Drvo crvenkasto do utocrveno, lako, meko i kratkotrajno (osim u vodi).

Kora se upotrebljava za boju koe i tkanine

Drvo se upotrebljava kao gorivo, za izradu furnira...Fam. Corylaceae Corylus avellana L., lijeska Naziv potie od grke rijei KERYS- u vezi sa zelenim ovojom koji pokriva plod

Opte rasprostranjenje (Skandinavija, sem sjevernih dijelova), srednja Evropa, zapadna Evropa, Sredozemlje, Balkan, Kipar i Mala Azija. U junoj Evropi moe se nai na 1800 m nadmorske visine

Najea bunasta vrsta naih uma

esta je u hrastovo-grabovim i montanim bukovim umama

U hrastovim umama se javlja kao podrast

Moe se javiti i kao pionirska vrsta na toilim i svjeim nanosima

Drvo lijeske je fino, srednje teko, lako se cijepa i male je trajnosti, upotrebljava se u stolarstvu i rezbarstvu

Plod ljenikFam. Corylaceae Corylus colurna L. medvjea lijska, din lijeska, turska lijeska Drvo visoko 25 -30 do 1 m i vie u prsnom promjeru, sa kupastom do iroko zaobljenom kronjom

Rasprostranjena u Rumuniji, na Balkanskom poluostrvu, Mala Azija, Iran, indo-hamalajska oblast

Reliktna vrsta

Uestvuje u izgradnji niza zajednica sa bukvom, grabom, crnim borom koje se povezuju u reliktnu vegetaciju

Drvo je ruiasto, vrsto, dobro se obrauje, slui za izradu namjetaja, furnira

Zbog kvaliteta drveta mnogo je unitavana

Poto korijenom dobro vezuje tern moe se koristiti kao poljozatitne i vjetrobrane pojaseve

Koristi se kao ukrasno drvo

Fam. Corylaceae Carpinus betulus L. obini grab, bijeli grab, grab Srednja, zapadna i juna Evropa, jugozapadna Azija, Kavkaz gdje se u istonom umama i u izgradnji lunjakovo-jasenovih uma.

Drvo je tvrdo i ilavo, teko se cijepa, dobivaju se trupci, rezana graa, a odlino je kao ogrevno drvo.

zakavkazju penje do 2000 m.

Uestvuje u izgradnji hrastovo-grabovih uma kao edifikatorska vrsta, javlja se u montanim bukovimFam. Corylaceae Carpinus orientalis L. grabi, bijelograbi grab Rasprostranjen u srednjoj i jugoistonoj Evropini jugozapadnoj Aziji

Gradi asocijaciju Carpinetum orientalis, javlja se na toplijim lokalitetima u zajednicama cera i sladuna

Vrlo esto izgrauje ikare neznatne privredne i ekonomske vrijednosti

Ima ulogu da titi zemljite od erozije, odronjavanja i ispiranjaFam. Corylaceae Ostrya carpinifolia L. crni grab Rasprostranjen u Srednjoj Evropi, Balkan, Mala Azija i sjeverozapadni Iran

Uglavnom se javlja u pojasu hrastovih uma. Uestvuje u izgradnji zajednica sa cerom, kitnjakom i javorom

Drvo je crvenkastosmee boje, bez sjaja, vrsto i ilavo. Upotrebljava se u rezbarstvu, kolarstvu i izradu raznog alata.Fam. Fagaceae Fagus sylvatica, bukva Prirodno je rsprostranjena gotovo u cijloj Evropi, nema je u paniji i veem dijlu Grke

Uestvuje u izgradnji istih bukovih uma, u mjeovitih liarskih i mjeovito liarsko-etinarskih uma. Vrsta kod nas iroko rasprostranjena od brdskog do planinskog pojasa od 60- 2100 m.

Jedna od naih najvanijih vrsta koja izgrauje prostrane komplekse dragocjenih istih ili mjeovitih bukovih uma koje predstavljaju neprocjenjivo nacionalno bogatstvo

Koristi se kao gorivo, kao graa, a plodovi sadre visok procenat mastiFam. Fagaceae Castanea sativa, pitomi kesten Prapostojbina ove vrste je Mala Azija, a na podruje Evrope je doneena u doba rimskog carstava

Kod nas je rijetko rasprostranjena

Ima veoma hranljive plodove bogate mastima, bjelanevinama, eerom i mineralnim materijama

Drvo odlinog kvaliteta

Dekorativna vrsta

Od kore se dobivaju tanini

Dobro pelinja paaFam. Fagaceae Quercus maacedonica (Q.trojana ) L. makedonski hrast Domovina: juna Italija, BiH, Juna Dalmacija, Crna Gora, Makedonija, Metohija, Albanija, Grka, sjeverozapadna Mala Azija.

Naseljava predjele sa mediteranskom i submediteranskom klimom