DENİM EFEKTLENDİRME

YÖNTEMLERİ

HAZIRLAYAN: DEMET KÜÇÜK-17320906156

DERS: SEM 770-SEMİNER DERSİ

DANIŞMAN: DOÇ. DR. ONUR BALCI

Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi,

Fen Bilimleri Enstitüsü

Tekstil Mühendisliği Anabilim Dalı

Mayıs 2017

31.05.2017 1

İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ

2. DENİMDE MEKANİK VE KİMYASAL YOLLA EFEKT VERME

2.1 Resin (Reçine)

2.2 Yaş İşlemler

2.2.1Rinse Yıkama

2.2.2 Enzim Yıkama

2.2.2.1 Asidik Selülazlar

2.2.2.2 Nötral Selülazlar

2.2.3 Taş Yıkama

2.2.4 Ağartma Efekti

2.2.4.1 Sodyum Hipoklorit (NaOCl)- Hipo Ağartması

2.2.4.2 KMnO4 (Potasyum Permanganat) Ağartması

2.2.4.3 Enzimatik Ağartma

2.2.5 Parça Boyama

2.2.6 Tint Boyama

2.2.7 Ozon İle Yıkama

2.3 Kuru İşlemler

2.3.1 Zımpara

2.3.2 Kumlama

2.3.3 Lazer İle Efektlendirme

31.05.2017 2

1. GİRİŞ 19. yüzyılın ortasında Levi Strauss tarafından

üretilen denim ya da bilinen adıyla ‘Blue Jean’,ilk kez Amerika’da maden işçileri içinüretilmiş olan pantolon çeşididir. Sağlamlılığıve kiri saklama özelliği sayesinde kısa süredediğer çalışma alanlarında da kullanımıyaygınlaşmıştır.

31.05.2017 3

İlk Denim pantolonlar

31.05.2017 4

İndigo boyalı çözgü ipliklerinin ortaları

beyaz kenarları ise boyalı olmakta ve buna

da “ring dyeing” denilmektedir. pH’ın

kontrolü ile “ring dyeing” özelliği

belirlenmektedir.

31.05.2017 5

Şekilde indigo boyalı çözgü ipliğinin kesit

görünümü ve “ring dyeing” özelliğinin pH

ile değişimi görülmektedir. Yıkama

islemlerinin daha kolay olması için pH

10,8-11,2 civarı yapılan boyamaların daha

iyi olduğu görülmektedir.

31.05.2017 6

İndigo boyalı çözgü ipliğinde “ring dyeing ” özelliğinin pH ile değişimi

31.05.2017 7

İndigo ağacı

PAMUK

Harman hallaç Harman Hallaç

Tarak Tarak

Cer I-II Cer I-II

Fitil Open End Makinesi

Ring İplik Makinesi

Bobin Makinesi

İPLİKHalat Sarma Çözgü Hazırlama

Halat Boyama (Rope Dye) Çözgü Boyama+Haşıl

Halat Açma (Slasher)

Haşıl

DOKUMA

TERBİYE İŞLEMLERİKALİTE KONTROL VE PAKETLEME

KONFEKSİYON (DİKİM)

31.05.2017 8

Günümüzde denim giysilerin üretiminde

sadece %100 pamuklu iplikler değil,

poliamid, Lycra®, poliester gibi iplikler de

kullanılmaktadır. Denim kumaşlara

konfeksiyon sonrası istenilen görünüm

efektleri çeşitli yıkamalarla verilmektedir.

31.05.2017 9

Denim ürünler, 1970’li yıllara kadar, hiçbir

yıkama işlemine tabi tutulmaksızın, sadece

haşılı sökülerek satışa sunuldukları için

çok sert tutumlu ürünler olarak kabul

edilmişlerdir.

31.05.2017 10

31.05.2017 11

Farklı efektlerle yıkanmış denim ürünler

31.05.2017 12

Yıkama öncesi ve sonrası denim görüntüleri

31.05.2017 13

İşletme tipi numune yıkama makineleri

2. DENİMDE MEKANİK VE

KİMYASAL YOLLA EFEKT VERME

2.1 Resin (Reçine) Genellikle ilk proses olarak uygulanır.

Sprey tabancası ile veya daldırmametoduyla yapılır.

Çok koyu yıkamalar istendiğinde rengikoyuda tutmak için kullanılır. Örneğinsadece 10 dakika ön yıkamadan oluşan birproses, resinli kumaşa yapıldığında, renkdaha koyuda kalır.

31.05.2017 14

31.05.2017 15

Zımpara yapılan bölgelerde daha iyi sonuç

alınması için yapılır.

Daldırma yöntemi ile yapılan resin daha

çok kırışıklık efekti (wrinkle) almak için

veya sert tuşeler elde etmek için

kullanılır.

31.05.2017 16

2.2 Yaş İşlemler

2.2.1 Rinse yıkama

Klasik bir denim yıkama prosesinde

kurutma öncesi yapılan son işlem adımıdır.

Yumuşatma ile ürün üzerinde istenen tuşe

efektinin verilmesi sağlanır. Kullanılan

yumuşatıcı maddeler, kumaşın belirli bir

yumuşaklık ve dökümlülüğe sahip olmasını

sağlar.

31.05.2017 17

31.05.2017 18

Ham Kumaş RinseYıkama Efekti

2.2.2 Enzim yıkama

Daha canlı ve yıpranmamış jean eldesi için,

enzimlerin kullanıldığı yıkama prosesleri

büyük önem taşımaktadır. Böylece denim

ürünlerin ömrü de artmış olmaktadır.

31.05.2017 19

Ham Kumaş Enzim Yıkama Efekti

Denim ürünlerde boya sökme amacıyla

(enzim ile taş yıkama ya da sadece enzim

ile yıkama prosesinde) kullanılan enzim

‘selülaz’ enzimidir. Bio-parlatma (enzimatik

tüy dökme) işleminde daha çok asidik

selülazlar tercih edilirken, denim kumaştan

mamül ürünlere uygulanan enzimatik taş

yıkama prosesinde veya taş

kullanılmaksızın sadece enzim ile

gerçekleştirilen yıkamalarda nötral selülaz

enzimleri tercih edilmektedir.

31.05.2017 20

31.05.2017 21

Ham Kumaş Enzim Yıkama

2.2.2.1 Asidik selülazlar,

45-55°C’de ve 4,5-5,5 pH aralığında

maksimum etki gösterirler. pH 6’ya

çıkıldığında ise, renk sökme etkisi

%40’ların altına düşmektedir.

31.05.2017 22

2.2.2.2 Nötral selülazlar,

50-60°C ‘de ve 6-8 pH aralığında

maksimum etki gösterirler. En büyük etkiyi

pH 6’da sağlamakla birlikte, pH 7-7,5

arasında renk sökme etkileri %90’ların

üzerindedir.

31.05.2017 23

2.2.3 Taş Yıkama

Ürün üzerinde istenen eskimiş veya

yıpranma efektleri bu bölümde

gerçekleşmektedir. Ayrıca işletmelerde

mekanik sürtünme etkisini artırmak

amacıyla ponza taşı da kullanılır. Efekti çok

fazla olan bir üründe ise enzim ve taş

birlikte kullanılmaktadır.

31.05.2017 24

Taş kullanılarak yapılan yıkamanın

avantajları:

Kısa yıkama süresi

Yumuşak ve dolgun tuşe

Düşük maliyet

Yüksek mekanik etki

İndigo boyalı ürünlerde gri nüanslı etki,

31.05.2017 25

Taş kullanılarak yapılan yıkamanın

dezavantajları:

Taş tozu

Makine aşınması

Taşların ayıklanmasının zorluğu olarak

sıralanabilmektedir.

31.05.2017 26

31.05.2017 27

Ham Kumaş Taş Yıkama

2.2.4 Ağartma Efekti

Oksidasyon işlemiyle boya sökme

prosesidir. Boya sökümü düzgün şekilde

veya gerekli bölgelere yapılabilir. Açık

renkte, orta renkte ve koyu renkte

ağartma olmak üzere genelde 3

kategoride olur.

31.05.2017 28

2.2.4.1Sodyumhipoklorit(Na

OCl) - Hipo ağartması

Boyar maddeler arasında, hiponun

kükürt ile girdiği reaksiyon, indigo ile

olana göre daha hızlıdır. Bu sebeple kükürt

zemin(bottom) veya üst boyamalı(topping)

kumaşlarda, hipo önce kükürt boyar

maddeyi uzaklaştırır. Potasyum

Permanganat ağartmasına kıyasla, hipo ile

ağartma da renk tonu daha mavi olur.

31.05.2017 29

2.2.4.2 KMnO4 (Potasyum

permanganat) ağartması

Ağartıcı, önce indigo ile reaksiyona

girdiğinden, permanganat ağartması, hipo

ağartmasına göre daha gri bir renk tonu

verir. Nötralizasyon yapılmadan önce nasıl

bir renk elde edildiği görülemez.

31.05.2017 30

2.2.4.3 Enzimatik ağartma

Ağartıcı enzim sadece indigo ile

reaksiyona girerek enzimatik ağartma

yapar. Mukavemet kaybına sebep olmaz.

Sadece indigoya etkidiği için, kükürt boyar

madde içeren denim kumaşlarda, gri

renk tonunun korunmasını sağlar.

31.05.2017 31

31.05.2017 32

Ham Kumaş Ağartma Kumaş

2.2.5 Parça Boyama

Ham veya ön terbiyesi yapılmış örgü veya

dokuma kumaşlardan mamul ürünlerin

direkt, pigment veya reaktif

boyarmaddelerle istenilen renklere

boyanması işlemidir.

31.05.2017 33

2.2.6 Tint Boyama

Ürüne sararmış veya kirli görünüm

kazandırmak amacıyla tüm yıkama

işlemlerinden sonra yapılabilen ek bir

boyama işlemidir. Tint boyama ile istenilen

renk ve nüansta kirlenmiş görüntüsü

almak mümkündür.

31.05.2017 34

2.2.7 Ozon ile yıkama

İndigo ile boyanmış denim kumaşınrenginin açılması ve kumaşın ağartılmasıiçin ozon yöntemi kullanılmaktadır. FarklıpH, sıcaklık ve nem oranlarındagerçekleştirilen çalışmada farklı sürelerlede çalışılarak renk açılmaları gözlenmiştir.Oldukça kısa bir sürede ozonun denimağartma üzerindeki başarısı kanıtlanmışbulunmaktadır.

31.05.2017 35

31.05.2017 36

Ozon makinesi

1. Su çıkış konteynırı

2. Çıkış fuları

kontrolleri

3. Giriş fuları

kontrolleri

4. Su giriş konteynırı

5. Kumaş toplama

cihazı

6. Kapı

7. Ozon kamarası

8. Kumaş toplama

cihazı

9. Kumaş besleme

cihazı

2.3 Kuru İşlemler

2.3.1 Zımpara

Ham denim giysiye yapılan zımpara işlemi,kuru işlemlerin başında gelmektedir. Zımparayapılacak giysi, hava yastıkları ile şişirilebilen,“manken” denilenaparatlara yerleştirilir. Seçilen modele göre,zımpara ile aşındırma yapılır.

31.05.2017 37

Standardı koruyabilmek ve üretim hızınıartırmak amacı ile zımpara işlemi yapanrobotlar geliştirilmiştir. Sadece standartbazı desenleri çıkaran bu robotlar, üretimhızlarını oldukça artırmış olsa da, doğaleskitmelerin yerini hiç bir şeyinalamayacağı denim dünyasında, otomasyonbir yere kadar kullanılabilecektir.

31.05.2017 38

2.3.2 Kumlama(Rodeo)

Kumlama işleminde de, bölgesel aşınma

efekti elde edilir. Bir tabanca ile denim giysi

üzerine yüksek basınca kum püskürtülür ve

indigo boyalı elyafın kumaştan ayrılması

sağlanır. Verimi düşük olan ve malzeme

sarfiyatının fazla olduğu bu sistem aynı

zamanda kalifiye iş gücü gerektirir.

31.05.2017 39

2.3.3 Lazer İle Efektlendirme

Denim kumaşın lazer makinesi üzerinde

lazerin değdiği bölgelerden yakılması

suretiyle efekt verilmesi işlemidir. Denim

kumaşa açık en halinde lazer işlemi

yapılabileceği gibi mamül halinde de

yapılabilir.

31.05.2017 40

31.05.2017 41

Açık en lazer makinesi

31.05.2017 42

Mamül lazer makinesi

31.05.2017 43

Lazer işleminde yoğunluk testi

31.05.2017 44

Açık en lazer baskıda bir desen raporu

31.05.2017 45

Lazerle yapılmış yıkama efektleri

31.05.2017 46

Ozonlanmış kumaş Ozonlanmamış kumaş

31.05.2017 47

Lazer ile denim yıpratma efektleri

TEŞEKKÜRLER..

31.05.2017 48