1

MANYUAḼA WO BVISWA U YA NGA TSHIPIḒA TSHA VHU 14 TSHA MULAYO WA

ṰHUṰHUWEDZO YA TSWIKELELO YA MAFHUNGO WA 2000 (MULAYO WA VHU 2

WA 2000)

2

Zwi re ngomu

1. MARANGAPHANḒA ............................................................................. ........................................................................3

2. ṰHALUTSHEDZO............................................................................ ..............................................................................4

3. TSUMBANḒILA YA KHOMISHINI YA PFANELO DZA VHATHU NGA HA KUSHUMISELE KWA MULAYO ........................................................................... ......................................................................................................... ..............4

4. NGA HA MUHASHO ..................................................................................... ................................................................5

5. ZWIDODOMBEDZWA ZWA VHUKWAMANI ZWA MUOFISIRI WA MAFHUNGO NA VHAFARISA MUOFISIRI WA MAFHUNGO................................................................................................................................ ..................8

6. THERO NA KHETHEKANYO DZA MAFHUNGO DZINE MUHASHO WA VHA NADZ......................................10

7. U BVISELA KHAGALA NGA U TOU FUNA NA MAFHUNGO ANE A DZULA A HONE ...................................14

8. MAITELE A KHUMBELO DZA TSWIKELELO YA DZIREKHODO.......................................................................16

9. PFANELO YA KHAṰHULULO YA NGA NGOMU KANA KHUMBELO YA THUSO KHA KHOTHE ....................................................................................................................................................... ..........................................17

10. NZUDZANYO DZINE DZA TENDELA U DZHENELELA HA TSHITSHAVHA KHA U BVELEDZA

MBEKANYAMAITELE SA ZWE ZWA SUMBEDZISWA ZWONE KHA TSHIPIḒA TSHA VHU 14(1)(g) TSHA PAIA

................................................................................................... ...........................................................................18

11. M A Ṅ W E M A F H U N G O S A Z W E A S U M B E D Z I S W A Z W O N E U Y A N G A T S H I P I Ḓ A T S H A V H U 14(1) (I) TSHA MULAYO. ……………………………………………………….......19

12. U KHWINISA NA U WANALA HA UYU MANYUAḼA SA ZWE ZWA SUMBEDZISWA ZWONE KHA

TSHIPIḒA TSHA VHU 14(2) TSHAMULAYO.................................................................................................................. .19

MUENGEDZO WA A ............................................................................................. ..............................................................20

MUENGEDZO WA B…....................................................................................................................... .................................25

MUENGEDZO WA C..........................................................................................................................................................29

3

1. MARANGAPHANḒA

Tshipiḓa tsha vhu 32(1)(a) tsha Ndayotewa ya Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe, ya 1996 tshi

sumbedza uri muṅwe na muṅwe u na pfanelo ya u swikelela mafhungo maṅwe na maṅwe

ane muvhuso wa vha nao na mafhungo maṅwe na maṅwe ane muthu a vha nao ane a

ṱoḓea malugana na u shumisa kana u tsireledza pfanelo ifhio kana ifhio. Mulayo wa

Ṱhuṱhuwedzo ya Tswikelelo ya Mafhungo wa 2000 (Mulayo wa vhu 2 wa 2000) (une afha

wa vhidzwa “PAIA”) ndi mulayo wa lushaka we wa phasiswa u itela u ṱuṱuwedza pfanelo ya ndayotewa ya tswikelelo ya mafhungo.

PAIA i ṋetshedza vhathu vhoṱhe vha Afrika Tshipembe pfanelo ya u swikelela rekhodo dza muvhuso, zwiimiswa zwa muvhuso na zwa phuraivete. Zwi tevhelaho ndi ndivho dzine PAIA ya ṱoḓa u dzi swikelela: • U khwaṱhisedza uri Muvhuso u dzhenelela kha u ṱuṱuwedza mvelele ya pfanelo dza

vhathu na vhulamukanyi ha zwa matshilisano; • U ṱuṱuwedza u vha khagala na u ḓithomela nḓila dzine vhathu vha tou dzi funa na dza u

kombetshedza kana maitele ane a ita uri pfanelo dza tswikelelo ya mafhungo dzi shumiswe nga u ṱavhanya nga nḓila i leluwaho nahone i sa ḓuri nga hune zwa konadzea; na

• U ṱuṱuwedza u vha khagala, vhuḓifhinduleli na kuvhusele kwavhuḓi kwa zwiimiswa zwoṱhe zwa muvhuso na zwa phuraivete nga u ṋea maanḓa na u gudisa muṅwe na muṅwe u pfesesa pfanelo dzavho u ya nga PAIA uri vha kone u shumisa pfanelo dzavho kha zwiimiswa zwa muvhuso na zwa phuraivete, u itela u pfesesa mishumo na kushumele kwa zwiimiswa zwa muvhuso na u ṱhaṱhuvha zwavhuḓi na u dzhenelela kha u dzhia tsheo nga zwimiswa zwa muvhuso dzine dza kwama pfanelo dzavho.

Naho zwo ralo, PAIA i ṱanganedza uri pfanelo yeneyo ya tswikelelo ya mafhungo yo ḓitika

nga nga mikano i pfeseseaho nahone i ṱoḓa u dzhiela nṱha ndeme ya pfanelo ya muhumbeli ya u wana mafhungo hu tshi vhambedzwa na pfanelo ya muofisiri wa mafhungo ya u hanela u swikelela mafhungo zwi tshi khou itiswa nga zwiitisi zwo sumbedzwaho kha Tshipiḓa tsha vhu 2 tsha Ndima ya vhu 4 ya PAIA.

U ya nga tshipiḓa tsha vhu 14 tsha PAIA, zwiimiswa zwoṱhe zwa muvhuso zwi tea u vha na

manyuaḽa dza mafhungo u itela u thusa muthu muṅwe na muṅwe ane a ṱoḓa u swikelela rekhodo dza zwiimiswa zwa muvhuso. Malugana na izwi, Muhasho wa Fulufulu wo takala wo kona u anḓadza uyu Manyuaḽa u na fhulufhelo ḽa uri mafhungo a re nga ngomu hawo a ḓo

thusa na u khwaṱhisedza uri khumbelo dzoṱhe dza tswikelelo ya mafhungo dzi shumanwa

nadzo zwavhuḓi nahone nga vhukoni, nahone u ita ngauralo zwi ḓo ṱuṱuwedza ndivho na muya wa PAIA.

4

2. ṰHALUTSHEDZO

Kha uyu manyuaḽa ipfi kana ḽifurase ḽo ṱalutshedzwaho kha Mulayo wa Ṱhuṱhuwedzo ya

Tswikelelo ya Mafhungo wa 2000, ḽi amba zwenezwo, nga nnḓa ha musi zwi re ngomu

zwi tshi sumbedza nga iṅwe nḓila -

“Muhasho” zwi amba Muhasho wa Fulufulu nahone u ḓo katela na ofisi dzawo dza dzingu; “muofisiri wa mafhungo” zwi amba Mulangi-Dzhenerala wa Muhasho wa Fulufulu; “Manyuaḽa” zwi amba manyuaḽa wo ṅwaliwaho u ya nga tshipiḓa tsha vhu 14 tsha Mulayo; “muhumbeli ane a vha muṋe” zwi amba muthu ane a khou humbela tswikelelo ya rekhodo dzine dza vha na mafhungo nga ha muhumbeli; “mushumi” zwi amba muthu muṅwe na muṅwe ane a shuma kana a ṋetshedza tshumelo kha kana o imela Muhasho nahone ane a tea u wana muholo, hu tshi katelwa vhoṱhe vha tshoṱhe na vha tshifhinganyana na vhashumi vha konṱiraka;

“ rekhodo” zwi amba mafhungo maṅwe na maṅwe o rekhodiwaho, hu sa sedzwi uri

ndi a tshivhumbeo tshifhio na uri o rekhodiwa nga nḓilaḓe, ane a khou rekhodiwa kana ane a vha nga fhasi ha ndaulo ya Muhasho, hu sa sedzwi uri o bveledzwa kana ho ngo bveledzwa nga Muhasho; “vhulanguli ho teaho” zwi amba Minisṱa wa Fulufulu; “khumbelo” zwi amba khumbelo ya tswikelelo ya rekhodo dza Muhasho; “muhumbeli” zwi amba muthu muṅwe na muṅwe (nga nnḓa ha tshiimiswa tsha

muvhuso tsho sumbedzwaho kha phara ya (a) kana (b)(i) ya ṱhalutshedzo ya ‘tshiimiswa tsha muvhuso’ kha PAIA, kana muofisiri watsho) ane a ita khumbelo ya tswikelelo ya rekhodo dza Muhasho nahone hu katelwa na muthu muṅwe na muṅwe o imelaho muthu onoyo kana muhumbeli; na “SAHRC” zwi amba Khomishini yaPfanelo dza Vhathu ya Afrika Tshipembe.

3. TSUMBANḒILA YA KHOMISHINI YA PFANELO DZA VHATHU NGA HA KUSHUMELE KWA MULAYO

5

SAHRC ndi tshiimiswa tsha lushaka tshine tsha vha na vhuḓifhinduleli ha u ṱuṱuwedza

u ṱhonifha pfanelo dza vhathu na mvelele ya pfanelo dza vhathu; u ṱuṱuwedza tsireledzo, mveledziso na tswikelelo ya pfanelo dza vhathu na u lavhelesa na u sedzulusa thevhedzelo ya pfanelo dza vhathu kha Riphabuḽiki;

SAHRC yo anḓadza tsumbanḓila, sa zwe zwa sumbedziswa zwone nga tshipiḓa tsha

vhu 10, malugana na uri vha nga shumisa hani PAIA nahone tsumbanḓila i wanala nga

nyambo dzoṱhe dza tshiofisi kha SAHRC. Zwidodombedzwa zwa vhukwamani zwa

SAHRC zwi nga nḓila i tevhelaho: The South African Human Rights Commission: The Access to Information Unit: Promotion of Access to Information Act 2 of 2000 The Research and Documentation Department 33 Hoofd Street, Forum III Braampark BRAAMFONTEIN 2198

Luṱingo: +27 11 877 3600

Webusaithi: www.sahrc.org.za

Emeiḽi: paia@sahrc.org.za

4. NGA HA MUHASHO

4.1 VHUḒIFHINDULELI, NDIVHO NA BONO ZWA MUHASHO

Vhuḓifhinduleli

U vhona uri hu vha na u ṋetshedza fulufulu ho tsireledzeaho nahone hu bvelaho

phanḓa malugana na mveledziso ya ikonomi na zwa matshilisano.

Ndivho U laula na u khwinisa sekithara u itela u ṋetshedza fulufulu ḽo tsireledzeaho, ḽi

bvelaho phanḓa nahone ḽi swikeleleaho (ḽi sa ḓuri).

Bono 2014 Sekithara ya fulufulu yo khwiniswaho i bvelaho phanḓa ine ya vha na tswikelelo

6

nga u angaredza kha nḓisedzo dza fulufulu dza musalauno dza vhoṱhe nga 2014.

Bono 2025 U khwinisa muvango wa fulufulu nga u vha na 30% ya fulufulu ḽo kunaho nga 2025.

4.2 TSHIVHUMBEO TSHA DZANGANO

4.2.1 Muhasho wo vhumbiwa nga ofisi ya lushaka ine ya wanala kha Vundu ḽa Gauteng na Ofisi dza Dzingu dzo fhambanaho dzine dza wanala Eastern Cape() Free State(), KwaZulu-Natal (Durban), Limpopo (Polokwane), Mpumalanga(Witbank) Northern Cape (Kimberley), Western Cape(Cape Town), Gauteng (Pretoria) North West(Klerksdorp).

4.2.2 Matavhi a Muhasho a nga nḓila i tevhelaho:

(a) Tshumelo dzo ṱanganelwaho (b) Vhulanguli na Thevhedzelo (c) Tshumelo dza Ndangulo ya Masheleni (d) Mbekanyamushumo dza Fulufulu na Thandela (e) Mbekanyamaitele ya Fulufulu na Nzudzanyo (f) Petiroḽiamu na Ndaulo ya Zwibveledzwa zwa Peṱirioḽiamu

(g) Fulufulu ḽa Nyukiḽia

(h) Fulufulu ḽo Kunaho

4.2.3 Muhasho u na zwivhumbeo zwihulwane zwo sumbedzwaho afho fhasi:

TSHIVHUMBEO TSHA DZANGANO TSHIHULWANE TSHO TENDELWAHO

MUHASHO WA FULUFULU

ZWIIMISWA ZWI NO SHUMISANA

MINISṰA MUFARISA MINISṰA

MUHASHO WA FULUFULU

NDIVHO: U vhona ur i hu na tshumiso yavhuḓ i na u shumisa tshomedzo

dza fu lufulu nga nḓ i la yo ts ire ledzeaho. To ensure the optimal utilisation and safe exploitation of energy resources.

MISHUMO:

1. U bveledza, u tikedza na u shumisa mbekanyamaitele ya fulufulu yo ṱanganyiswaho (Mulayo, Ndaulo, nz .) na mutheo wa nzudzanyo.

2. U langula ndaulo ya peṱiroḽiamu na zwibveledzwa zwa

peṱiroḽiamu.

3. U langa nḓowetshumo ya Afrika Tshipembe

ya Nyukiḽia.

4. U langa na u konisa mveledziso na u shumisa nzudzanyo dza fulufulu ḽo kunaho

nahone ḽi vusuludzeaho. 5. U langula, u konanya, u monithara na u vhiga nga ha mbekanyamushumo

mbekanyamushumo dza fulufulu na thandela. 6. U ṋetshedza thikhedzo yo ṱanganelwaho, mishumo ya kuvhusele na thevhedzelo kha

Muhasho wa Fulufulu na Sekithara ya Fulufulu.

OFISI YA MULANGI-

DZHENERALA

NDIVHO: U ṋetshedza thikhedzo ya ndangulo na ndaulo kha Mulangi-Dzhenerala: wa Fulufulu.

DAIREKHITHOREITHI KHULWANE YA TSHUMELO DZA MINISṰA NA PHALAMENNDE

NDIVHO: U ṋetshedza thikhedzo ya minisṱa na phalamennde

kha Minisṱa na Mufarisa Minisṱa wa Fulufulu.

DAIREKHITHOREITHI YA TSHUMELO DZA ODITHI

NDIVHO: U ṋetshedza tshumelo dza odithi/ṱholambalelano kha Muhasho wa Fulufulu na Sekithara ya Fulufulu.

DAVHI MBEKANYAMAITELE YA FULUFULU

NA NZUDZANYO NDIVHO: U bveledza, u tikedza na u shumisa

mbekanyamaitele ya fulufulu yo ṱanganyiswaho (Mulayo, Ndaulo, nz.) na mutheo wa nzudzanyo.

DAVHI PEṰIROḼIAMU NA NDAULO YA ZWIBVELEDZWA ZWA

PEṰIROḼIAMUN

NDIVHO: U langa ndaulo ya peṱiroḽiamu na zwibveledzwa zwa

peṱiroḽiamu.

DAVHI FULUFULU ḼA

NYUKIḼIA

NDIVHO: U langa Nḓowetshumo ya Nyuki ḽia ya Afrika Tshipembe.

DAVHI FULUFULU ḼO KUNAHO NAHONE

ḼI VUSULUDZEAHO PURPOSE: To manage and facilitate the development and

implementation of clean and renewable energy initiatives.

DAVHI

MBEKANYAMUSHUMO DZA FULUFULU NA THANDELA

NDIVHO: U langa, u konanya, u lavhelesa na u vhiga nga ha mbekanyamushumo na thandela dza nga ha fulufulu

DAVHI

TSHUMELO DZO ṰANGANELWAHO

NDIVHO: U ṋetshedza thikhedzo yo ṱanganelwaho kha Muhasho wa Fulufulu na Sekithara ya Fulufulu.

DAVHI TSHUMELO DZA NDANGULO YA MASHELENI

NDIVHO: U ṋetshedza thikhedzo ya masheleni na ndangulo

ya ndunzhendunzhe ya nḓisedzo kha Muhasho wa Fulufulu na Sekithara ya Fulufulu.

DAVHI KUVHUSELE NA THEVHEDZELO

NDIVHO: U ṋetshedza mishumo ya kuvhusele na thevhedzelo kha Muhasho wa Fulufulu na Sekithara ya Fuluful

8

5. ZWIDODOMBEDZWA ZWA VHUKWAMANI ZWA MUOFISIRI WA MAFHUNGO NA VHAFARISA VHAOFISIRI VHA MAFHUNGO

5.1 Muofisiri wa Mafhungo

Dr Wolsey Barnard Acting Director-General Private Bag X96 PRETORIA 0001 Luṱingo: +27 12 406 7667 Fekisi: +27 12 341 7713 :

5.2 Khumbelo DZOṰHE dza rekhodo dza muhasho na khaṱhululo iṅwe na

iṅwe ya nga ngomu u ya nga tshipiḓa tsha vhu 74 tsha PAIA, dzi ḓo

rumelwa kha Mulangi: wa Tshumelo dza zwa Mulayo nga iṅwe na iṅwe

ya nḓila dzi tevhelaho:

Nga poswo kha – Muhasho wa Fulufulu Private Bag X96 PRETORIA 0001;

Nga tshanḓa kha- 5th Floor Muhasho wa Fulufulu: Ofisi Khulwane 192 Visagie Street (Cnr Visagie and Paul Kruger Streets) Pretoria;

Nga fekisi kha - Fekisi: +27 12 323 5842; or

Nga e-meiḽi: paia@energy.gov.za .

5.3 Vhafarisa Vhaofisiri vha Mafhungo

Vhaofisiri vha tevhelaho vho nangiwa sa Vhafarisa Vhaofisiri u ya nga tshipiḓa tsha vhu 17(1) tsha PAIA.

Ms Saandhri Naidoo Mulangi: Tshumelo dza zwa Mulayo

9

Private Bag X96 PRETORIA 0001 Luṱingo: +27 12 406 7508

Mr Lucas Mulaudzi Pfareli ya Mufarisa Mulangi-Dzhenerala: Tshumelo dzo Ṱanganelwaho Private Bag X96 PRETORIA 0001 Luṱingo: +27 12 406 7666

Mr Lloyd Ganta Chief Operations Officer Private Bag X96 PRETORIA 0001 Luṱingo: +27 12 406 7677

Mr Tseliso Maqubela Mufarisa-Mulangi Dzhenerala: Peṱiroḽimu na Ndaulo ya Zwibveledzwa zwa Peṱiroḽiamu Private Bag X96 PRETORIA 0001 Luṱingo: +27 12 406 7648

Mr Ompie Aphane Mufarisa-Mulangi Dzhenerala: Mbekanyamaitele ya Fulufulu na Nzudzanyo Private Bag X96 PRETORIA 0001 Luṱingo: +27 12 406 7660

Mrs Yvonne Chetty Chief Financial Officer Private Bag X96 PRETORIA 0001 Luṱingo: +27 12 406 7641

10

Mr Zizamele Mbambo Mufarisa Mulangi-Dzhenerala: Fulufulu ḽa Nyukiḽia Private Bag X96 PRETORIA 0001 Luṱingo: +27 12 406 7665

Dr Wolsey Barnard Mufarisa Mulangi-Dzhenerala: Mbekanyamushumo dza Fulufulu na Thandela Private Bag X96 PRETORIA 0001 Luṱingo: +27 12 406 7667

Mr Daniel Ndou Pfareli ya Mulangi Muhulwane: Tshumelo dza zwa Vhashumi na dza Thikhedzo Private Bag X96 PRETORIA 0001 Luṱingo: +27 12 406 7430

6. THERO NA KHETHEKANYO DZA MAFHUNGO ANE MUHASHO WA VHA NADZO

Afho fhasi ndi mutevhe wa thero dzine Muhasho wa Fulufulu wa vha na rekhodo na khethekanyo dza rekhodo nga fhasi ha thero iṅwe na iṅwe. Mutevhe a wo ngo fhelela

nahone u nga kha ḓi khwiniswa tshifhinga tshiṅwe na tshiṅwe. Rekhodo dza thero dzo fhambanaho a dzi sokou wanala nahone tswikelelo kha rekhodo zwi ya nga uri mafhungo ane a vha kha rekhodo ndi a lushakaḓe.

6.1 Mutheo wa Mulayo na Ndaulo

• Mbekanyamaitele dza Fulufulu • Mulayo wa Fulufulu • Ndaulo dzo bviswaho u ya nga Mulayo wa Fulufulu; • Milayotibe • Miṅwe milayo na ndaulo

6.2 U Dzudzanya na Ndaulo

• Mbekanyamaitele dza nga Ngomu

11

• Mishumo • U ṋetshedza maanḓa • U thomiwa ha zwipiḓa zwiswa na dziofisi • U dzudzanya • Tshumelo dza Odithi (Ṱholambalelano) • Miṱangano • Ndangulo ya Tsireledzo • Mbekanyamushumo na Thandela • U lavhelesa na u Ṱola/u Ṱhaṱhuvha • Maitele na Ndangulo ya Khombo (Risiki) • Redzhisiṱara ya Khombo • Tshatha ya Komiti ya Ndangulo ya Khombo • Maambiwa a Komiti ya Ndangulo ya Khombo • Mbekanyamaitele ya Ndangulo ya Khombo • Maitele a Ndangulo ya Khombo • Nzudzanyo ya u thoma u shuma ha Ndangulo ya Khombo • Tsedzuluso ya Khombo na Nḓila ya u kona u Wana • Mutheo wa Ndangulo ya Khombo • Marifhi a u Thola a Miraḓo ya Komiti ya Ndangulo ya Khombo • Maitele a Kushumele o Ḓoweleaho a Ndangulo ya Khombo • Bugutshumiswa ya Tsedzuluso ya Khombo • Milayo ya Vhuḓifari ya Muhasho • Maitele/Nzudzanyo ya u Thivhela Vhufhura • Fraud Implementation Plan • Mbekanyamaitele ya u Thivhela Vhufhura • Mbekanyamaitele ya u Ambulula • Nzudzanyo ya Maitele • Nzudzanyo ya Kushumele ya Ṅwaha nga Ṅwaha • Mivhigo

6.3 Ndangulo ya zwa Vhashumi

• Mbekanyamaitele ya Ndangulo ya zwa Vhashumi • Ṱhuṱhuwedzo ya Vhukoni ha Mveledziso ya Dzangano • Ṱholo/Ṱhaṱhuvho ya Mushumo • Phurofaiḽi dza mushumo/Ṱhalutshedzo Ndangulo ya Tshanduko/Mvelele ya Dzangano na u Dzhenelela ha Mikhwa Dizaini ya Tshivhumbeo tsha Muhasho • Tshiimiswa tsha Vhashumi • Ndangulo ya kushumele • Ṋetshedzo ya vhashumi, hu tshi katelwa khungedzelo, u tholiwa, u

iswa huṅwe lwa tshifhinganyana kana u iswa huṅwe lwa tshoṱhe • Nyimele dza Mushumo • U fheliswa ha Mushumo (Tshumelo) • Ndangulo ya Kushumele • Vhushaka vhukati ha Vhatholi na Vhashumi/Vhushaka ha Vhashumi • Mveledziso ya Vhashumi • Mbekanyamushumo ya zwa Mutakalo wa Vhashumi

12

• Mutakalo na Tsireledzo Mushumoni • Ndinganyiso ya Matholele

6.4 Ndangulo ya Masheleni

• Mbekanyamaitele dza Mbalelano dza Ndangulo na Nzudzanyo ya Masheleni • Ndangulo ya Mbuelo

• Mafhungo a u tshimbila ha tshelede ine ya ṱanganedzwa na u shumiswa • U Kovhekanywa ha TEF, AENE, na ENE • Ndangulo ya Tshinyalelo

• Mivhigo ya u Lavhelesa ya ṅwaha na mugaganyagwama na mivhigo ya ndangulo ya tshinyalelo

6.5 Ndangulo ya Ndunzhendunzhe ya Nḓisedzo

• Ṱhoḓea na u Renga • Ndaulo ya Thendara • Ndangulo ya Matshimbidzele • Ndangulo ya Thundu/Ndaka

6.6 Ndangulo ya Tshomedzo

• Mbekanyamaitele dza Ndangulo ya Tshomedzo • Zwifhaṱo zwa Dziofisi • Tshumelo

6.7 Ndangulo ya u Enda na Zwiendedzi

• Mbekanyamaitele dza u Enda na Zwiendedzi • Ndangulo ya u Enda

6.8 Tshumelo dza Mafhungo

• Ndangulo ya Nḓivho • Ndangulo ya Rekhodo • Ndangulo ya Mafhungo • PAIA • Ḽaiburari • Nzudzanyo, Mbekanyamaitele na Maitele zwa ICT

6.9 Vhudavhidzani

13

• Mbekanyamaitele dza Vhudavhidzani • Tshumelo dza Nzudzanyo na Nyanḓadzo • Tshumelo dza Thikhedzo na Vhukwamani • U fha zwibveledzwa madzina • U maketa • Nyanḓadzo ya midia/vhoramafhungo, dziinthaviyu, u lavhelesa na mivhigo • Zwo ṱumbulwaho kha midia • Zwipitshi

6.10 Vhukonanyi ha Dzitshaka

• Mbekanyamaitele ya Vhukonanyi ha Dzitshaka • Nyendo dza Seli na Miṱangano • Thendelano dza Dzitshaka

6.11 Tshumelo dza zwa mulayo

• Milayo ya Fulufulu: Mvetamveto na Khwiniso • Tsengo • Dzikhaṱhululo • Mihumbulo ya zwa Mulayo na Ṱhalutshedzo • Dzikonṱiraka na Memorandamu wa Thendelano

6.12 Mveledziso ya Mbekanyamaitele

• Mbekanyamaitele ya Muḓagasi • Mbekanyamaitele ya Nḓisedzo ya Muḓagasi • Mbekanyamaitele ya Malasha na Xasi • Mbekanyamaitele ya Themamveledziso ya Peṱiroḽiamu na Peṱiroḽiamu • Mbekanyamaitele ya Nyukiḽia

6.13 Nzudzanyo yo Ṱanganyiswaho ya Fulufulu

• Mbekanyamaitele ya Nzudzanyo ya Fulufulu • Nzudzanyo ya Khetho dza Nḓisedzo • Mveledziso ya Themamveledziso • Ṱhalutshedzo ya Ṱhoḓea dza Sekithara ya Makete • Ndangulo ya Mafhungo a Fulufulu, Disaini ya Maitele na Nyanḓadzo • Ikonomi ya Fulufulu • Tsenguluso ya Ikonomi Khulwane

6.14 Fulufulu ḽa Nyukiḽia

14

• Mbekanyamaitele ya Fulufulu ḽa Nyukiḽia • Tsireledzo ya Nyukiḽia, Vhuḓifhinduleli na Ndangulo ya Shishi, • Thekhinoḽodzhi ya Nyukiḽia • Nyukiḽia i sa Thathabi • Thekhinoḽodzhi ya Fulufulu • U shumiswa ha Nyukiḽia na Thevhedzelo • Tsireledzo ya Nyukiḽia na Fulufulu

6.15 Maitele

• Maitele a Haiḓirokhaboni (khaboni ya maḓi) hu tshi katelwa na u Vhea

Mitengo ya Peṱiroḽiamu • Thendelo ya Peṱiroḽiamu • Thevhedzelo ya Peṱiroḽiamu, u Lavhelesa na u Shumisa • Mbekanyamushumo na Nzudzanyo dza Lushaka dza u Dzhenisa Muḓagasi

dzo Ṱanganyiswaho

• Fulufulu ḽo Kunaho • Vhulanguli ha Lushaka ho Nangiwaho • Fulufulu ḽiswa na ḽi vusuludzeaho • U Shumisa Fulufulu zwavhuḓi na Vhupo

7. U BVISELA KHAGALA NGA U TOU FUNA NA MAFHUNGO ANE A DZULA A HONE

7.1 U ya nga tshipiḓa tsha vhu 14(1)(e) tsha Mulayo, Muhasho u na khethekanyo dzi tevhelaho dza dzirekhodo dzine dza dzula dzi hone dzine vha nga dzi kopa na u dzi sedza vha songo thoma vha ita khumbelo ya tswikelelo u ya nga PAIA: (a) Milayo, Milayotibe na Ndaulo zwo anḓadzwaho nga

Muhasho; (b) mbekanyamaitele na tsumbanḓila zwo anḓadzwaho; (c) fomo dza

khumbelo; (d) bugutshumiswa ya

vhukwamani; (e) nyanḓadzo dza

eḽekhiṱhironiki

(f) zwibugwana zwo anḓadzwaho (g) matheriala wa u kungedzela, hu tshi katelwa na zwibugwana zwa

15

khungedzelo zwa muhasho (h) mabammbiri a

mafhungo o anḓadzwaho

(i) phosiṱara na zwibugwana zwo

anḓadzwaho (j) mivhigo yo

anḓadzwaho (k) nzudzanyo ya

maitele; (l) nzudzanyo dza kushumele

dza ṅwaha nga ṅwaha;

(m) mivhigo ya ṅwaha; (n) zwipitshi zwa

mugaganyagwama; (o) sekhuḽa dza mishumo; na (p) Thendelano dza khoro ya vhukonanyi .

7.2 Dziṅwe rekhodo dzi nga swikelelwa kha inthanete kha webusaithi ya tshiofisi ya

Muhasho kha: www.energy.gov.za nahone vhathu vha ṱuṱuwedzwa u shumisa

webusaithi phanḓa ha musi vha tshi rumela khumbelo dzavho.

7.3 Fomo dza khumbelo ya thendelo u ya nga Mulayo wa Zwibveledzwa zwa Peṱiroḽiamu wa 1977 (Mulayo wa vhu 120 wa 1977) dzi ḓo wanala mahala kha Vhalangi vha Dzingu. Vhalangi vha a wanala malugana na u sedza kha Ofisi dza Dzingu dza Muhasho nga tshifhinga tsho sumbedzwaho tshine hu nga vhigiwa mbilaelo; naho zwo ralo, u swikelela nga u tou funa kha idzi rekhodo hu ḓo tendeliwa arali dzenedzo dzi si na mafhungo a tshiphiri a muthu wa vhuraru

kana Vhahumbeli vha dziḽaisentsi (thendelo) u ya nga Mulayo wa Zwibveledzwa

zwa Peṱiroḽiamu, wa 1977. Muthu muṅwe na muṅwe ane a ita khumbelo ya

tswikelelo kha khumbelo yo vhigwaho kha Mulangi nga nnḓa ha tshifhinga tsho

tendelwaho tsha u sedza u tea u humbela tswikelelo u ya nga tshipiḓa tsha vhu 8 tshi re afho fhasi.

16

7.4 Naa hu na fomo dza khumbelo ya tswikelelo dzine dza tea u ḓadziwa sa izwi

rekhodo dzoṱhe dzi tshi dzula dzi hone u ya nga itshi tshipiḓa. Naho zwo ralo,

vha ḓo tea u badela mbadelo ya u kopa hune zwa vha zwo tea.

8. MAITELE A KHUMBELO YA TSWIKELELO YA DZIREKHODO

8.1 Khumbelo dzoṱhe dza tswikelelo ya rekhodo u ya nga PAIA dzi tea u ṋetshedzwa

nga u ḓadza Fomo ya A kha Muengedzo wa A ya rumelwa kha Mulangi: wa

Tshumelo dza zwa Mulayo nga poswo, fekisi kana nga tshanḓa sa zwe zwa

sumbedziswa zwone kha tshipiḓa tsha vhu 5.2 afho nṱha. Muthu muṅwe na

muṅwe ane a ṱoḓa thuso malugana na u ḓadza Fomo ya A, a nga kwama

Mulangi: wa Tshumelo ya zwa Mulayo nga luṱingo.

8.2 Nga nnḓa ha musi khumbelo yo itwa nga muthu ene muṋe kana muthu ane a vha o tendelwa u sa badela, mbadelo ya khumbelo ine ya vha R35.00 i tea u badeliwa kha mubadelisi kha Ofisi Khulwane kana kha akhaunthu ya bannga ya Muhasho nahone vhuṱanzi ha hone vhu tea u iswa kha Muhasho. Malugana na

thendelo ya u sa badela ine ya ṋetshedzwa nga Minisṱa u ya nga tshipiḓa tsha

vhu 22(8) tsha PAIA, vha humbelwa uri vha ḓadze Tshipiḓa tsha E tsha Fomo

ya A. Zwidodombedzwa zwa u bannga zwa Muhasho zwi nga nḓila i tevhelaho:

Akhaunthu ya Bannga: Nedbank Limited Dzina ḽa Davhi: Corporate Client Service Johannesburg Khoudu ya Davhi: 14 54 05 Dzina ḽa Akhaunthu: Department of Energy Nomboro ya Akhaunthu: 1454 117 737

Nomboro ya Referentsi: PAIA 8/4/2 Tshifani na maḽeḓere a u thoma a madzina a Muhumbeli

8.3 Musi khumbelo yo ṱanganedzwa, Mulangi: wa Tshumelo ya zwa Mulayo u ḓo isa

khumbelo kha Mufarisa Muofisiri wa Mafhungo o teaho ane a ḓo dzhia tsheo kha

tshifhinga tsho tiwaho. Tsheo i ḓo dzhiiwa hu sa athu fhela maḓuvha a 30 ho

17

ṱanganedzwa khumbelo, naho zwo ralo itshi tshifhinga tshi nga engedzwa nga

maṅwe maḓuvha a 30 nga Mufarisa Muofisiri wa Mafhungo kha dziṅwe nyimele.

8.4 Arali thendelo ya tswikelelo ya rekhodo yo ṋetshedzwa nga Muhasho,

muhumbeli u ḓo ḓivhadzwa nahone a humbelwa uri a badele mbadelo ya tswikelelo yo sumbedzwaho sa zwe zwa sumbedziswa zwone kha Muengedzo wa C phanḓa ha musi tswikelelo i tshi tendelwa. Arali tswikelelo i tshi ṱoḓiwa nga

tshiṅwe tshivhumbeo, muhumbeli, u ya nga tshipiḓa tsha vhu 28 tsha PAIA u ḓo

ṋetshedzwa thendelo ya tswikelelo nga tshivhumbeo tshenetsho, nga nnḓa ha

musi u ita zwenezwo zwi tshi ḓo thithisa ndaulo ya Muhasho, zwa tshinyadza

rekhodo, kana u pfuka pfanelo dza vhuṋe ha maṅwalo ane a si vhe a muvhuso kana Muhasho.

8.5 Arali khumbelo yo haniwa, muhumbeli u ḓo ḓivhadzwa nga hazwo na u ṋewa mbuno malugana na tsheo.

9. PFANELO YA KHAṰHULULO YA NGA NGOMU KANA KHUMBELO KHA KHOTHE YA THUSO

9.1 Arali khumbelo ya tswikelelo ya rekhodo ya Muhasho yo hanelwa hu na tshiitisi, muhumbeli u na pfanelo ya u ita khumbelo ya khaṱhululo ya nga

ngomu kha vhulanguli ho teaho, ane a vha Minisṱa wa Fulufulu, nga u ḓadza

FOMO YA B na u i isa kha Mulangi: wa Tshumelo ya zwa Mulayo nga nḓila

ye ha ṱalutshedziswa zwone kha tshipiḓa tsha vhu 5.2. Muthu wa vhuraru

kana tshigwada tsha vhuraru tshi nga vhiga khaṱhululo ya nga ngomu kha vhulanguli ho teaho tshi tshi khou hanedzana na tsheo ya muofisiri wa mafhungo ya u ṋetshedza khumbelo ya tswikelelo. Zwi tevhelaho ndi zwiṅwe

zwiitisi zwine muhumbeli a nga vhiga khaṱhululo ya nga ngomu malugana nazwo

kha Minisṱa wa Fulufulu, a tshi khou hanedzana na tsheo yo dzhiiwaho nga muofisiri wa mafhungo: • Musi muhumbeli a songo fushea nga mbadelo dzine a fanela u dzi badela

malugana na khumbelo. • Musi muhumbeli a songo fushea nga ha nyengedzedzo ya tshifhinga tsha

u shumana na khumbelo. • Arali tshivhumbeo tsha tswikelelo tshine rekhodo dza vha dzo

ṋetshedzwa ngatsho tshi sa tshimbilelani na tshivhumbeo tshine

18

muhumbeli a ṱoḓa tshone.

9.2 Khaṱhululo ya nga ngomu i tea u vhigiwa hu sa athu fhela maḓuvha a 60. Naho

zwo ralo, Minisṱa wa Fulufulu a nga tendela khaṱhululo ya nga ngomu yo lengaho arali hu na tshiitisi tshi pfalaho.

9.3 Hune ha wanala uri khaṱhululo ya nga ngomu ya muhumbeli kha Minisṱa

waFulufulu a yo ngo tshimbila zwavhuḓi, muhumbeli a nga ita khumbelo ya

thuso yo teaho khothe hu sa athu fhela maḓuvha a 180.

10. NZUDZANYO DZINE DZA TENDELA U DZHENELELA HA TSHITSHAVHA KHA U BVELEDZA MBEKANYAMAITELE SA ZWE ZWA SUMBEDZISWA ZWONE KHA TSHIPIḒA TSHA VHU 14(1)(g) TSHA PAIA

10.1 Muhasho tshifhinga tshiṅwe na tshiṅwe u nga kuvhanganya vhupfiwa na mihumbulo ya tshitshavha kha mulayo wa mvetamveto, (Milayotibe na Ndaulo) na zwiṅwe zwithu nahone tshitshavha tshi khou rambiwa uri tshi ṋetshedze vhupfiwa hatsho na mihumbulo musi hu tshi vha na izwi zwikhala.

10.2 Muhasho ndi tshipiḓa tsha davhi ḽa muvhuso. Naho hu tshi nga vha hu si na zwivhumbeo zwo khetheaho malugana na u dzhenelela ha tshitshavha kha u bveledza mbekanyamaitele, miraḓo ya tshitshavha i nga ṱuṱuwedza zwi si khagala u bveledzwa ha mbekanyamaitele nga- (a) u dzhenela khetho dza lushaka; (b) u davhidzana na vhaimeleli vhavho vho khethiwaho; (c) u dzhenelela kha maitele a u dzhenelela ha tshitshavha a Phalamennde

ya Afrika Tshipembe na komiti dzayo; (d) u dzhenela miṱangano ya Phalamennde; na (e) u swikelela Phalamennde na komiti dzayo nga kha midia.

19

10.3 A hu na tshithu tshine tsha thivhela muthu ufhio kana ufhio u ṋetshedza

mihumbulo, vhupfiwa kana u vhudzisa nga u tou ṅwala kha Minisṱa kana Mulangi-Dzhenerala wa Muhasho.

11. MAṊWE MAFHUNGO SA ZWE A SUMBEDZISWA ZWONE U YA NGA

TSHIPIḒA TSHA VHU 14(1) TSHA MULAYO

Zwa zwino a hu na maṅwe mafhungo o randelwaho nga Minisṱa wa Vhulamukanyi na Mveledziso ya Ndayotewa.

12. U KHWINISWA NA U WANALA HA UYU MANYUAḼA SA ZWE ZWA

SUMBEDZISWA ZWONE KHA TSHIPIḒA TSHA VHU 14(2) TSHA MULAYO.

Tshipiḓa tsha vhu 14(2) tsha Mulayo tshi sumbedza uri uyu manyuaḽa, arali zwo tea, u

tea u khwinisa na u anḓadza nga zwifhinga zwi sa fhiriho ṅwaha muthihi.

Manyuaḽa u ḓo anḓadzwa kha webusaithi ya tshiofisi ya Muhasho,

www.energy.gov.za nahone u ḓo wanala Ofisini Khulwane na kha Ofisi dza Vundu dza

Muhasho nga nyambo dzoṱhe dza tshiofisi.

20

MUENGEDZO WA A

Fomo ya A

Khumbelo ya tswikelelo ya rekhodo ya tshiimiswa tsha muvhuso

(Tshipiḓa tsha vhu 18(1) tsha Mulayo wa Ṱhuṱhuwedzo ya Tswikelelo ya Mafhungo wa 2000 (Mulayo wa vhu 2 wa 200)) [Ndaulo ya vhu 6]

HU SHUMISWA NGA MUHASHO Nomboro ya referentsi: Yo ṱanganedzwa nga

(kha vha fhe

dzina na tshifani zwa muofisiri wa mafhungo/mufarisa muofisiri wa mafhungo nga ḽa

(fhethu).

(datumu)

Mbadelo ya khumbelo (arali i hone): R ......................................... Diphosithi (arali i hone): R ......................................... Mbadelo ya tswikelelo: R ..........................................

TSAINO YA MUOFISIRI WA MAFHUNGO/MUFARISA MUOFISRI WA MAFHUNGO

A Zwidodombedzwa zwa tshiimiswa tsha tshitshavha

Muofisiri wa Mafhungo/Mufarisa Muofisiri wa Mafhungo:

21

B Zwidodombedzwa zwa muthu ane a khou humbela tswikelelo ya rekhodo

(a) Zwidodombedzwa zwa muthu ane a khou humbela tswikelelo ya rekhodo zwi tea u

ṋetshedzwa afho fhasi.

(b) Aḓirese na/kana nomboro ya fekisi kha Riphabuḽiki ine mafhungo a tea u rumelwa

khayo,i tea u ṋetshedzwa

(c) Vhuṱanzi ha vhuimo vhune khumbelo ya khou itwa khaho, arali zwo tea, vhu tea u

nambatedzwa.

Madzina nga vhuḓalo na zwifani:

Nomboro ya vhuṋe:

Aḓirese ya Poswo:

Nomboro ya fekisi: Nomboro ya luṱingo: Aḓirese ya E-meiḽi: _

Vhuimo vhune khumbelo ya khou itwa khaho, musi i tshi khou itelwa muṅwe muthu: _

C Zwidodombedzwa zwa muthu ane a khou itelwa khumbelo

Itshi tshipiḓa tshi tea u ḓadziwa FHEDZI arali khumbelo ya mafhungo i tshi khou itelwa muṅwe

muthu.

Madzina nga vhuḓalo na tshifani:

Nomboro ya vhuṋe:

D Zwidodombedzwa zwa rekhodo

(a) Kha vha fhe zwidodombedzwa nga vhuḓalo zwa rekhodo ye ha itiwa khumbelo ya

tswikelelo yayo, hu tshi katelwa na nomboro ya referentsi arali vha tshi i ḓivha, uri vha kone u

wanelwa rekhodo. (b) Arali tshikhala tsho ṋetshedzwaho tshi tshiṱuku, vha humbelwa uri vha bvele phanḓa

kha siaṱari ḽa thungo vha ḽi nambatedze kha iyi fomo. Muhumbeli u tea u saina masiaṱari

oṱhe o engedzwaho.

22

1 Ṱhalutshedzo ya rekhodo kana tshipiḓa tsho teaho tsha rekhodo:

2 Nomboro ya referentsi, arali zwo tea: 3 Zwiṅwe zwidodombedzwa zwa rekhodo:

E Mbadelo

(a) Khumbelo ya tswikelelo ya rekhodo, nga nnḓa ha rekhodo dzi re na

zwidodombedzwa zwa vhone vhaṋe, i ḓo tshimbidzwa fhedzi nga murahu ha musi

mbadelo ya khumbelo yo badelwa. (b) Vha ḓo ḓivhadzwa nga ha masheleni ane a tea u badelwa sa mbadelo ya khumbelo.

(c) Mbadelo dza tswikelelo ya rekhodo dzi ya ngauri vha ṱoḓa tswikelelo ya tshivhumbeo

tshifhio na tshifhinga tshi pfeseseaho tshine tsha ṱoḓea tsha u i ṱoḓa na u i dzudzanya. (d) Arali vho tendelwa uri vha songo badela mbadelo, vha humbelwa uri vha ambe uri ndi ngani vho tendelwa.

23

Tshiitisi tsha thendelo ya u sa badela:

F Tshivhumbeo tsha tswikelelo ya rekhodo

Arali vha tshi khou thivhelwa nga vhuholefhali u vhala, u sedza kana u thetshelesa

rekhodo nga tshivhumbeo tsha tswikelelo tsho ṋetshedzwaho kha 1 u swika kha 4 afho

fhasi, kha vha sumbedze vhuholefhali havho na tshivhumbeo tshine vha ṱoḓa rekhodo i

khatsho.

Vhuholefhali: Tshivhumbeo tsha rekhodo:

Kha vha swaye tshibogisi tsho teaho

nga X. VHA DZHIELE NZHELE: (a) U tevhedzelwa ha khumbelo yavho ya tswikelelo nga tshivhumbeo tsho sumbedzwaho zwi nga bva kha tshivhumbeo tshine rekhodo ya wanala ngatsho. (b) Tswikelelo nga tshivhumbeo tsho humbelwaho i nga kha ḓi haniwa kha dziṅwe

nyimele. Kha nyimele yeneyo vha ḓo ḓivhadzwa arali tswikelelo i tshi ḓo ṋetshedzwa nga

tshiṅwe tshivhumbeo.

(c) Mbadelo dzi badelwaho u itela u swikelela rekhodo, arali dzi hone, dzi ḓo tiwa zwi tshi

bva nga tshivhumbeo tshine tswikelelo ya khou humbelwa i khatsho.

1 Arali rekhodo yo tou ṅwaliwa kana yo tou phirinthiwa: khophi ya

rekhodo*

u ṱolwa ha rekhodo

2 Arali rekhodo i na zwifanyiso- (izwi zwi katela zwifanyiso, zwiḽaidi, video, zwifanyiso zwo itwaho nga khomphywutha, zwiketshe na zwiṅwevho.): u sedza zwifanyiso u kopa zwifanyiso * ṱhalutshedzo yo tou ṅwaliwaho ya

zwifanyiso* 3 Arali rekhodo dzi dza maipfi o rekhodiwaho kana mafhungo ane a nga

bveledzwa a vha mibvumo: u thetshelesa

luimbo (khasethe ya u thetshelesa

ṱhalutshedzo ya luimbo*

(ḽiṅwalo ḽo ṅwaliwaho kana ḽo phirinthiwaho)

24

4 Arali rekhodo i kha khomphyutha kana i ya iḽekiṱironiki kana i nga tshivhumbeo tshine tshine ya vhalea nga mutshini:

khophi ya rekhodo yo phirinthiwaho*

khophi ya mafhungo yo phirinthiwaho ine ya bva kha rekhodo*

khophi i re kha tshivhumbeo tshine ya vhalea nga khomphywutha* (disiki ya stifi kana tsitsikanyi)

* Arali vho humbela khophi ya ṱhalutshedzo ya rekhodo (afho nṱha), vha tama uri khophi kana ṱhalutshedzo i tou posiwa khavho? Mbadelo ya poswo

EE

HAI

Vha dzhiele nṱha uri arali rekhodo i si ho nga luambo lune vha lu takalela, tswikelelo i nga

ṋetshedzwa nga luambo lune rekhodo dza vha ngalwo.

Vha tama rekhodo i tshi vha nga luambo lufhio?

G Nḓivhadzo ya tsheo malugana na khumbelo ya tswikelelo

Vha ḓo ḓivhadzwa nga u tou ṅwala arali khumbelo yavho yo tendelwa/hanelwa. Arali vha

tshi ṱoḓa u ḓivhadzwa nga iṅwe nḓila, vha humbelwa uri vha sumbedze nḓila yeneyo na u

ṋetshedza zwidodombedzwa zwo teaho u itela khonadzeo ya u tevhedzela khumbelo yavho.

Vha ḓo ṱoḓa u ḓivhadzwa nga ha tsheo malugana na khumbelo yavho ya tswikelelo ya

rekhodo nga nḓilaḓe?

Yo sainiwa ḓuvha heḽi ḽa 20

TSAINO YA MUHUMBELI / MUTHU ANE A KHOU ITELWA KHUMBELO

25

MUENGEDZO WA B

NḒIVHADZO NGA HA

KHAṰHULULULO YA NGA NGOMU

(Tshipiḓa tsha vhu 75 tsha Mulayo wa Ṱhuṱhuwedzo ya Tswikelelo ya Mafhungo wa 2000 (Mulayo wa vhu 2 wa 2000) [Ndaulo ya vhu 8]

KHA VHA FHE NOMBORO YAVHO YA REFERENTSI:

A Zwidodombedzwa zwa tshiimiswa tsha muvhuso

Muofisiri wa Mafhungo/Mufarisa Muofisiri wa Mafhungo:

B Zwidodombedzwa zwa muhumbeli/muthu wa vhuraru ane a khou ita khumbelo ya khaṱhululo ya nga ngomu

(a) Zwidodombedzwa zwa muthu ane a khou ita khumbelo ya khaṱhululo zwi tea u

ṋetshedzwa afho fhasi.

(b) Vhuṱanzi ha vhuimo vhune khumbelo ya khaṱhululo ya khou itwa khaho, arali zwo

tea, vhu tea u nambatedzwa.

(c) Arali muthu ane a khou ita khumbelo ya khaṱhululo ya muthu wa vhuraru hu si

muthu we ita khumbelo ya mafhungo u thomani, zwidodombedzwa zwa muhumbeli zwi

tea u ṋetshedzwa kha C afho fhasi.

Madzina nga vhuḓalo na tshifani:

Nomboro ya vhuṋe: Aḓirese ya Poswo: _

Nomboro ya fekisi: Nomboro ya luṱingo: Aḓirese ya E-meiḽi: Vhuimo vhune khumbelo ya khaṱhululo ya itwa khaho i tshi itelwa muṅwe muthu:

26

C Zwidodombedzwa zwa muhumbeli

Itshi tshipiḓa tshi tea u ḓadziwa FHEDZI arali muthu wa vhuraru hu si muhumbeli ha vha ene

ane a ita khumbelo ya khaṱhululo ya nga ngomu.

Madzina nga vhuḓalo na tshifani:

Nomboro ya vhuṋe:

D Tsheo ine ya khou itelwa khaṱhululo ya nga ngomu

Kha vha swaye tsheo ine ya khou itelwa khaṱhululo ya nga ngomu nga X kha tshibogisi tsho

teaho: U hanelwa ha khumbelo ya tswikelelo

Tsheo malugana na mbadelo yo vhewaho u ya nga tshipiḓa tsha vhu 22 tsha Mulayo

Tsheo malugana na u engedza tshifhinga tsha malugana na u shumana na khumbelo u ya nga tshipiḓa tsha vhu 26(1) tsha Mulayo

Tsheo malugana na tshipiḓa tsha vhu 29(3) tsha Mulayo malugana na u hanela tswikelelo nga tshivhumbeo tshe tsha humbelwa nga muhumbeli

Tsheo ya u ṋetshedza khumbelo ya tswikelelo

E Zwiitisi zwa khaṱhululo

Arali tshikhala tshi tshiṱuku, vha humbelwa uri vha bvele phanḓa kha siaṱari ḽa thungo vha ḽi

nambatedze kha iyi fomo. Vha tea u saina masiaṱari oṱhe o engedzwaho.

Kha vha fhe zwiitisi zwa khaṱhululo ya nga ngomu:

Kha vha fhe maṅwe mafhungo ane a nga vha o tea malugana na u dzhiela nṱha khaṱhululo::

27

F Nḓivhadzo ya tsheo ya khaṱhululo

Vha ḓo ḓivhadzwa nga u tou ṅwala tsheo malugana na khaṱhululo yavho ya nga ngomu. Arali

vha tshi ṱoḓa u ḓivhadzwa nga iṅwe nḓila, vha humbelwa uri vha sumbedze nḓila yeneyo vha

dovhe vha ṋetshedze zwidodombedzwa zwo teaho uri hu kone u tevhedzelwa khumbelo

yavho.

Kha vha sumbedze nḓila:

Zwidodombedzwa zwa nḓila:

28

Yo sainiwa ḓuvha heḽi ḽa 20 _

TSAINO YA MUTHU ANE A KHOU ITA KHUMBELO YA KHAṰHULULO

HU SHUMISWA NGA MUHASHO: REKHODO YA TSHIOFISI YA KHAṰHULULO

YA NGA NGOMU: Khaṱhululo yo ṱanganedzwa nga ḽa (datumu) nga (kha vha sumbedze vhuimo, dzina na tshifani tsha muofisiri wa mafhungo/mufarisa muofisiri wa mafhungo).

Khaṱhululo dzine dza fhelekedzwa nga mbuno dza tsheo ya muofisiri wa mafhungo/mufarisa muofisiri wa mafhungo, nahone hune zwa vha zwo tea, zwidodombedzwa zwa muthu wa vhuraru ane rekhodo ya vha nga hae, zwo ṋetshedzwa nga muofisiri wa mafhungo/mufarisa

muofisiri wa mafhungo nga ḽa (datumu) kha vhulanguli ho teaho.

MVELELO DZA KHAṰHULULO: TSHEO YA MUOFISIRI WA MAFHUNGO/MUFARISA MUOFISIRI WA MAFHUNGO YO KHWAṰHISEDZWA/HO DZHIIWA TSHEO NTSWA:

DATUMU

VHULANGULI

YO ṰANGANEDZWA NGA MUOFISIRI WA MAFHUNGO/MUFARISA MUOFISIRI WA MAFHUNGO U BVA KHA VHULANGULI HO TEAHO (datumu):

29

MUENGEDZO WA

C

MBADELO KHA ZWIIMISWA ZWA MUVHUSO

1 Mbadelo ya khophi ya manyuaḽa sa zwe zwa sumbedziswa zwone kha ndaulo

ya vhu 5(c) ndi R0.60 khophi iṅwe na iṅwe ya siaṱari ḽa A4 kana tshipiḓa tshaḽo.

2 Mbadelo dza u bveledza hafhu dzo sumbedzwaho kha ndaulo ya vhu 7(1) dzi nga nḓila i tevhelaho:R

(a) Fothokhophi iṅwe na iṅwe ya siaṱari ḽa A4 kana tshipiḓa tsha zwenezwo kana tshivhumbeo tsha eironiki kana tshi vhaleaho nga mutshini

0.60

(b) Fothokhophi iṅwe na iṅwe ya siaṱari ḽa A4 kana tshipiḓa tsha zwenezwo tshine tsha

vha kha khomphywutha kana kha tshivhumbeo tsha eḽekṱironiki kana tshi vhaleaho nga mutshini

0.40

(c) Khophi ya khomphywutha i vhaleaho nga-

(i) disiki ya stifi 5.00

(ii) disiki ya tsitsikanyi ‘compact disk’

40.00

(d) (i) U wana ṱhalutshedzo ya zwifanyiso, ya siaṱari ḽa A4 kana tshipiḓa tshaḽo

22.00

(ii) Khophi ya zwifanyiso

60.00

(e) (i) Ṱhalutshedzo ya rekhodo dza u thetshelesa, siaṱari ḽa A4 kana tshipiḓa

tshaḽo

12.00

(ii) Khophi ya rekhodo ya u thetshelesa

17.00

3 Mbadelo ya khumbelo ya muhumbeli muṅwe na muṅwe nga nnḓa ha muhumbeli

ene muṋe yo sumbedzwaho kha ndaulo ya vhu 7(2) ndi R35.00.

4 Mbadelo dza tswikelelo dzine dza badelwa nga muhumbeli o sumbedzwaho kha ndaulo ya vhu 7(3) dzi nga nḓila i tevhelaho:

(1) (a) Fothokhophi iṅwe na iṅwe ya siaṱari ḽa A4 kana tshipiḓa tshaḽo 0.60

30

(b) Fothokhophi iṅwe na iṅwe ya siaṱari ḽa A4 kana tshipiḓa tshaḽo kana tshivhumbeo

tsha iḽekiṱhironiki kana tshi vhaleaho nga mutshini

0.40

(c) Khophi ya khomphywutha i vhaleaho nga -

(i) disiki ya stifi 5.00

(ii) disiki ya tsitsikanyi ‘compact disc’

40.00

(d) (i) U wana ṱhalutshedzo ya zwifanyiso, ya siaṱari ḽa A4 kana tshipiḓa tshaḽo

22.00

(ii) Khophi ya zwifanyiso 60.00

(e) (i) Ṱhalutshedzo ya rekhodo ya u thetshelesa, khophi ya siaṱari ḽa A4 kana

tshipiḓatshaḽo 12.00

(ii) Khophi ya rekhodo ya u thetshelesa 17.00

(f) U ṱoḓa na u dzudzanya rekhodo u itela u bvisela khagala, R15.00 nga awara iṅwe na

iṅwe kana tshipiḓa tsha awara, hu sa katelwi awara ya u thoma, ine ya vha ya u ṱoḓa na u dzudzanya honoho.

(2) U itela ndivho ya tshipiḓa tsha vhu 22(2) tsha Mulayo, hu shuma zwi tevhelaho: (a) Awara dza rathi sa awara dzine dza fanela u fhiriswa hu sa athu badelwa diphosithi; na

(b) tshararu tsha mbadelo dza tswikelelo tshi badelwa sa diphosithi nga muhumbeli.

(3) Mbadelo ya poswo i badelwa musi khophi ya rekhodo i tshi tea u poselwa muhumbeli.