DEPRESJA w wieku DEPRESJA w wieku młodzieńczym, próby młodzieńczym, próby

samobójcze.samobójcze.

Opracowała: Opracowała: psycholog Ewa Rubaj - Biskupskapsycholog Ewa Rubaj - Biskupska

KLASYFIKACJA ZABURZEŃ DEPRESYJNYCHKLASYFIKACJA ZABURZEŃ DEPRESYJNYCH

W klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa W klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego zwanego Psychiatrycznego zwanego DSM IV wyszczególnione są 3 główne kategorie DSM IV wyszczególnione są 3 główne kategorie zaburzeń depresyjnych dziecka:zaburzeń depresyjnych dziecka:

- depresja wielka- depresja wielka- zaburzenia dystymiczne zwane depresją - zaburzenia dystymiczne zwane depresją

nerwicowąnerwicową- zaburzenia depresyjne, które nie spełniają - zaburzenia depresyjne, które nie spełniają

kryteriów depresji wielkiej kryteriów depresji wielkiej ani depresji ani depresji nerwicowejnerwicowej

Depresja wielkaDepresja wielka charakteryzuje się poprzez obecność jednego lub kilku dużych charakteryzuje się poprzez obecność jednego lub kilku dużych epizodów depresyjnych, do zdiagnozowania, których u dziecka niezbędna jest obecność epizodów depresyjnych, do zdiagnozowania, których u dziecka niezbędna jest obecność jednego z dwóch symptomów zasadniczych:jednego z dwóch symptomów zasadniczych:1. dysforycznego, obniżonego nastroju lub/i1. dysforycznego, obniżonego nastroju lub/i2. utraty zainteresowania tym, co dotychczas wykonywało z przyjemnością (anhedonia)2. utraty zainteresowania tym, co dotychczas wykonywało z przyjemnością (anhedonia)

oraz co najmniej 4 symptomów towarzyszących:oraz co najmniej 4 symptomów towarzyszących:

1. zaburzenia łaknienia (utrata bądź przybranie na wadze)1. zaburzenia łaknienia (utrata bądź przybranie na wadze)2. zaburzenia snu (insomnia lub hipersomnia)2. zaburzenia snu (insomnia lub hipersomnia)3. psychomotoryczne pobudzenie bądź spowolnienie3. psychomotoryczne pobudzenie bądź spowolnienie4. męczliwość,4. męczliwość,5. negatywną samoocenę i/lub poczucie winy5. negatywną samoocenę i/lub poczucie winy6. trudności w koncentracji uwagi6. trudności w koncentracji uwagi7. myśli i/lub czyny samobójcze7. myśli i/lub czyny samobójcze

Obecność symptomów zasadniczych i co najmniej 4 symptomów towarzyszących Obecność symptomów zasadniczych i co najmniej 4 symptomów towarzyszących powinno utrzymywać się prawie każdego dnia przez ostatnie dwa tygodnie. powinno utrzymywać się prawie każdego dnia przez ostatnie dwa tygodnie. Symptomy nie mogą spełniać kryteriów diagnostycznych dla mieszanych epizodów Symptomy nie mogą spełniać kryteriów diagnostycznych dla mieszanych epizodów maniakalno-depresyjnych.maniakalno-depresyjnych.

Powodują one poważne trudności w funkcjonowaniu społecznym dziecka i w innych ważnychPowodują one poważne trudności w funkcjonowaniu społecznym dziecka i w innych ważnych obszarach życia, nie będąc konsekwencją zażywania narkotyków, leków bądź rezultatem aktualnego obszarach życia, nie będąc konsekwencją zażywania narkotyków, leków bądź rezultatem aktualnego stanu zdrowia dziecka.stanu zdrowia dziecka.Obecność symptomów nie może być wyjaśniona procesem żałoby.Obecność symptomów nie może być wyjaśniona procesem żałoby.

Depresja nerwicowaDepresja nerwicowa charakteryzuje się poprzez chroniczne charakteryzuje się poprzez chroniczne zaburzenie nastroju u dorosłych utrzymuje się przez 2 lata u dzieci i zaburzenie nastroju u dorosłych utrzymuje się przez 2 lata u dzieci i adolescentów dominuje raczej gniew i/lub skłonność do irytacji adolescentów dominuje raczej gniew i/lub skłonność do irytacji utrzymujący się w okresie ostatniego roku. Dodatkowo niezbędna jest utrzymujący się w okresie ostatniego roku. Dodatkowo niezbędna jest obecność dwóch lub więcej symptomów towarzyszących:obecność dwóch lub więcej symptomów towarzyszących:

1. zaburzenia łaknienia1. zaburzenia łaknienia2. zaburzenia snu2. zaburzenia snu3. utrata energii, męczliwość3. utrata energii, męczliwość4. negatywna samoocena4. negatywna samoocena5. obniżająca się koncentracja uwagi i trudności w 5. obniżająca się koncentracja uwagi i trudności w

podejmowaniu podejmowaniu decyzjidecyzji6. poczucie bezradności6. poczucie bezradności

Depresji nie diagnozuje się w sytuacji, kiedy objawy są bezpośrednią Depresji nie diagnozuje się w sytuacji, kiedy objawy są bezpośrednią konsekwencją zażywania narkotyków, leków, są również pochodną konsekwencją zażywania narkotyków, leków, są również pochodną aktualnego stanu zdrowia. aktualnego stanu zdrowia. Do depresji nerwicowej zalicza się depresję w reakcji żałoby oraz Do depresji nerwicowej zalicza się depresję w reakcji żałoby oraz depresyjną reakcję adaptacyjną.depresyjną reakcję adaptacyjną.

Zaburzenia depresyjne nie spełniające Zaburzenia depresyjne nie spełniające kryteriów diagnostycznych kryteriów diagnostycznych dla depresji wielkiej i dla depresji wielkiej i depresji nerwicowej, diagnozuje się u dzieci, które depresji nerwicowej, diagnozuje się u dzieci, które cierpią na chroniczne zaburzenia nastroju, cierpią na chroniczne zaburzenia nastroju, manifestują w zachowaniu symptomy depresyjne, manifestują w zachowaniu symptomy depresyjne, lecz okres prawidłowego funkcjonowania bez lecz okres prawidłowego funkcjonowania bez obecności symptomów depresyjnych jest dłuższy obecności symptomów depresyjnych jest dłuższy niż 5 miesięcy.niż 5 miesięcy.

Sama obecność symptomów depresyjnych nie jest Sama obecność symptomów depresyjnych nie jest wystarczającym warunkiem do zdiagnozowania u wystarczającym warunkiem do zdiagnozowania u

dziecka depresji.dziecka depresji.

Depresji dziecięcej często towarzyszą:Depresji dziecięcej często towarzyszą:- zaburzenia lękowe (20 - 70%)- zaburzenia lękowe (20 - 70%)- zespół deficytu uwagi - zespół deficytu uwagi - fobia szkolna z zachowaniami unikającymi (45% - fobia szkolna z zachowaniami unikającymi (45% dzieci i 27% adolescentów)dzieci i 27% adolescentów)- zaburzenia zachowania- zaburzenia zachowania- nasilony lęk separacyjny (58% dzieci i 37% - nasilony lęk separacyjny (58% dzieci i 37%

adolescentów)adolescentów)- trudności w funkcjonowaniu społecznym - trudności w funkcjonowaniu społecznym

- syndrom chronicznego zmęczenia.- syndrom chronicznego zmęczenia.

DEPRESJA DZIECKA DEPRESJA DZIECKA W MŁODSZYM WIEKU W MŁODSZYM WIEKU

SZKOLNYMSZKOLNYM

Zgodnie z klasyfikacją DSM-IV dzieci z diagnozą Zgodnie z klasyfikacją DSM-IV dzieci z diagnozą depresji wielkiej manifestują jeden lub dwa symptomy depresji wielkiej manifestują jeden lub dwa symptomy zasadnicze oraz co najmniej 4 towarzyszące. zasadnicze oraz co najmniej 4 towarzyszące.

Niektóre dzieci mogą raczej manifestować utratę Niektóre dzieci mogą raczej manifestować utratę zainteresowania otoczeniem niż poważne zaburzenie, zainteresowania otoczeniem niż poważne zaburzenie, obniżenie nastroju. Ponadto zaburzenia nastroju mogą u obniżenie nastroju. Ponadto zaburzenia nastroju mogą u dzieci przyjmować inną formę niż tylko smutek. dzieci przyjmować inną formę niż tylko smutek.

U niektórych z nich na plan pierwszy wysuwają się U niektórych z nich na plan pierwszy wysuwają się

gniew, agresja, złość czy irytacja.gniew, agresja, złość czy irytacja.

Kovacs stwierdził, że depresja nerwicowa Kovacs stwierdził, że depresja nerwicowa manifestuje się poprzez obniżony nastrój, poczucie bycia manifestuje się poprzez obniżony nastrój, poczucie bycia niekochanym, drażliwość, gniew, samoobwinianie się, niekochanym, drażliwość, gniew, samoobwinianie się, problemy somatyczne. Można zaobserwować lęk, problemy somatyczne. Można zaobserwować lęk, nieposłuszeństwo, skłonność do reagowania oporem, nieposłuszeństwo, skłonność do reagowania oporem, rzadszą nieobecność szkolną, mniej nasiloną utratą rzadszą nieobecność szkolną, mniej nasiloną utratą zainteresowań, wycofywaniem się z kontaktów zainteresowań, wycofywaniem się z kontaktów społecznych, poczuciem winy, zaburzeniami koncentracji. społecznych, poczuciem winy, zaburzeniami koncentracji.

Natomiast w depresji wielkiej częściej spotyka się Natomiast w depresji wielkiej częściej spotyka się zaburzenia snu, nasiloną utratę zainteresowania tym, co zaburzenia snu, nasiloną utratę zainteresowania tym, co kiedyś sprawiało przyjemność, zaburzenia łaknienia oraz kiedyś sprawiało przyjemność, zaburzenia łaknienia oraz

utratę wagi ciała.utratę wagi ciała.

Zmiany rozwojowe w zakresie Zmiany rozwojowe w zakresie symptomów depresji:symptomów depresji:

Dzieciństwo: Dzieciństwo: a) zaburzenia nastroju: skłonność do irytacji, płaczliwość, a) zaburzenia nastroju: skłonność do irytacji, płaczliwość, smutek, żal.smutek, żal.b) objawy wegetatywne: bezsenność, utrata apetytub) objawy wegetatywne: bezsenność, utrata apetytuc) zaburzenia zachowania: hiperaktywność, napady c) zaburzenia zachowania: hiperaktywność, napady wściekłości, nieobecność zabawy w aktywności dzieckawściekłości, nieobecność zabawy w aktywności dziecka

Młodszy wiek szkolny: wstydliwość, poczucie Młodszy wiek szkolny: wstydliwość, poczucie beznadziejności (po 8r.ż.), obniżona samoocena, nasilony beznadziejności (po 8r.ż.), obniżona samoocena, nasilony samokrytycyzm, tendencje masochistyczne, wzrastająca samokrytycyzm, tendencje masochistyczne, wzrastająca tendencja do posługiwania się depresyjnym stylem tendencja do posługiwania się depresyjnym stylem poznawczym, problemy szkolne (fobia szkolna)poznawczym, problemy szkolne (fobia szkolna)

Adolescencja: zaburzenia obrazu własnego ciała Adolescencja: zaburzenia obrazu własnego ciała (dysmorfobia), obecność symptomów typowych dla depresji (dysmorfobia), obecność symptomów typowych dla depresji

u osób dorosłych.u osób dorosłych.

Obserwuje się znaczące różnice w nasileniu Obserwuje się znaczące różnice w nasileniu symptomów depresji w wieku 8, 12 i 17 lat. Wraz ze symptomów depresji w wieku 8, 12 i 17 lat. Wraz ze wzrostem wieku życia dziecka nasilają się takie symptomy wzrostem wieku życia dziecka nasilają się takie symptomy jak: poczucie zmęczenia, brak płaczu w sytuacji doznania jak: poczucie zmęczenia, brak płaczu w sytuacji doznania krzywdy czy irytacja. (badania Kashani, Rosenberg, Reid)krzywdy czy irytacja. (badania Kashani, Rosenberg, Reid)

Depresja:Depresja:U 8-latków związana była z pesymizmem i wycofywaniem U 8-latków związana była z pesymizmem i wycofywaniem się z kontaktów społecznych.się z kontaktów społecznych.U 12-latków z pesymizmem oraz z symptomami natury U 12-latków z pesymizmem oraz z symptomami natury fizycznej- zaburzenia snu, bóle brzucha, zaburzenia fizycznej- zaburzenia snu, bóle brzucha, zaburzenia łaknieniałaknieniaU 17-latków symptomy depresyjne współwystępowały z U 17-latków symptomy depresyjne współwystępowały z koszmarami sennymi oraz z myślami samobójczymi i koszmarami sennymi oraz z myślami samobójczymi i czynami samobójczymi. Gdzie u ludzi dorosłych dominuje czynami samobójczymi. Gdzie u ludzi dorosłych dominuje obniżenie nastroju oraz melancholia.obniżenie nastroju oraz melancholia.

Ryan, Puig-Antich wskazują, iż dzieci z diagnozą Ryan, Puig-Antich wskazują, iż dzieci z diagnozą depresji częściej manifestują:depresji częściej manifestują: - pobudzenie psychomotoryczne - pobudzenie psychomotoryczne - dolegliwości fizyczne, - dolegliwości fizyczne, - płaczliwość, lęk i obawy, - płaczliwość, lęk i obawy, - depresyjny wygląd, - depresyjny wygląd, - lęk separacyjny, - lęk separacyjny,

Podczas, gdy u adolescentów częściej Podczas, gdy u adolescentów częściej zaobserwować można utratę zainteresowań, poczucie zaobserwować można utratę zainteresowań, poczucie bezradności, ucieczkę w sen, utratę bądź przybranie na bezradności, ucieczkę w sen, utratę bądź przybranie na wadze, czy nadużywanie alkoholu i branie narkotyków, wadze, czy nadużywanie alkoholu i branie narkotyków, zachowania aspołeczne, trudności w podejmowaniu zachowania aspołeczne, trudności w podejmowaniu decyzji, posępność, wycofywanie się z kontaktów decyzji, posępność, wycofywanie się z kontaktów społecznych, negatywne wyobrażenia dotyczące własnego społecznych, negatywne wyobrażenia dotyczące własnego ciała.ciała.

PŁEĆPŁEĆU dziewcząt bez diagnozy depresji obserwuje się: U dziewcząt bez diagnozy depresji obserwuje się:

zaburzenia łaknienia, męczliwość, utrata bądź przybranie zaburzenia łaknienia, męczliwość, utrata bądź przybranie na wadze, smutek oraz myśli samobójcze. na wadze, smutek oraz myśli samobójcze.

U dziewcząt z diagnozą depresji obserwuje się, że U dziewcząt z diagnozą depresji obserwuje się, że są spowolniałe, skłonne do wahań nastroju, z są spowolniałe, skłonne do wahań nastroju, z dominującymi negatywnymi wyobrażeniami dotyczącymi dominującymi negatywnymi wyobrażeniami dotyczącymi własnego ciała, nasiloną obecnością objawów własnego ciała, nasiloną obecnością objawów somatycznych, wzmożonym lękiem. somatycznych, wzmożonym lękiem.

Podczas, gdy chłopcy manifestują drażliwość, Podczas, gdy chłopcy manifestują drażliwość, zaburzenia w zachowaniu, agresję, autoagresję, zaburzenia w zachowaniu, agresję, autoagresję,

podejmowanie prób samobójczych dokonanychpodejmowanie prób samobójczych dokonanych. .

Generalnie objawy depresji u dzieci można podzielić na 4 Generalnie objawy depresji u dzieci można podzielić na 4 kategorie:kategorie:

1. Objawy emocjonalne - przygnębienie, utrata 1. Objawy emocjonalne - przygnębienie, utrata radości lub utrata związków emocjonalnych.radości lub utrata związków emocjonalnych.2. Objawy poznawcze - trudności z podejmowaniem 2. Objawy poznawcze - trudności z podejmowaniem decyzji, nieadekwatną, niską samoocenę, decyzji, nieadekwatną, niską samoocenę,

negatywne wyobrażenia dotyczące własnego ciała.negatywne wyobrażenia dotyczące własnego ciała.3. Objawy motywacyjne - sparaliżowanie woli, 3. Objawy motywacyjne - sparaliżowanie woli,

wycofanie się z kontaktów, wzrost zależności, wycofanie się z kontaktów, wzrost zależności, pojawiające pojawiające się myśli samobójcze.się myśli samobójcze.

4. Objawy fizyczne - zmęczenie, utrata apetytu, oraz 4. Objawy fizyczne - zmęczenie, utrata apetytu, oraz

zaburzenia snu.zaburzenia snu.

MYŚLI I CZYNY MYŚLI I CZYNY SAMOBÓJCZE W PRZEBIEGU SAMOBÓJCZE W PRZEBIEGU

DEPRESJI DZIECIĘCEJDEPRESJI DZIECIĘCEJ

Jak twierdzi Hołyst w samobójstwie usiłowanym wyróżnić Jak twierdzi Hołyst w samobójstwie usiłowanym wyróżnić można kilka etapów zachowań suicydalnych:można kilka etapów zachowań suicydalnych:Samobójstwo wyobrażoneSamobójstwo wyobrażone - występuje wówczas, gdy w - występuje wówczas, gdy w sytuacji przeżywanych trudności myślimy o samobójstwie, ale sytuacji przeżywanych trudności myślimy o samobójstwie, ale nie nie staje się ono celem upragnionym.staje się ono celem upragnionym.Samobójstwo upragnioneSamobójstwo upragnione - występuje wówczas, gdy w - występuje wówczas, gdy w sytuacji przeżywanych trudności myślimy o samobójstwie, i sytuacji przeżywanych trudności myślimy o samobójstwie, i staje staje się ono celem upragnionym, czymś oczekiwanym.się ono celem upragnionym, czymś oczekiwanym.Samobójstwo usiłowaneSamobójstwo usiłowane - występuje wówczas, gdy nie - występuje wówczas, gdy nie zmieniamy perspektywy widzenia własnej sytuacji, nie radzimy zmieniamy perspektywy widzenia własnej sytuacji, nie radzimy sobie sobie z nią i temu towarzyszyć może chęć podjęcia próby z nią i temu towarzyszyć może chęć podjęcia próby samobójczej, samobójczej, która nie kończy się śmiercią. która nie kończy się śmiercią. Samobójstwo dokonaneSamobójstwo dokonane - występuje w sytuacji, gdy próba - występuje w sytuacji, gdy próba

samobójcza kończy się śmiercią.samobójcza kończy się śmiercią.

Samobójstwa są rzadkie u dzieci przed 10 r.ż., Samobójstwa są rzadkie u dzieci przed 10 r.ż., starsze dzieci nie tylko myślą o śmierci, ale również starsze dzieci nie tylko myślą o śmierci, ale również podejmują czyny samobójcze. Liczba czynów podejmują czyny samobójcze. Liczba czynów samobójczych wzrasta między 15 - 19 r. ż. i po 20 r. ż. samobójczych wzrasta między 15 - 19 r. ż. i po 20 r. ż.

W świetle badań około 89% dzieci depresyjnych W świetle badań około 89% dzieci depresyjnych doświadczało myśli samobójczych. Kovacs wskazuje, że o doświadczało myśli samobójczych. Kovacs wskazuje, że o ile natężenie myśli samobójczych jest stabilne w czasie, na ile natężenie myśli samobójczych jest stabilne w czasie, na przełomie 8 - 13 r.ż., o tyle liczba podejmowanych czynów przełomie 8 - 13 r.ż., o tyle liczba podejmowanych czynów samobójczych u dzieci wzrasta wraz ze wzrostem ich wieku samobójczych u dzieci wzrasta wraz ze wzrostem ich wieku życia. życia.

Samobójstwo jest w USA trzecią przyczyną śmierci Samobójstwo jest w USA trzecią przyczyną śmierci młodych ludzi. W Wielkiej Brytanii drugą wśród mężczyzn w młodych ludzi. W Wielkiej Brytanii drugą wśród mężczyzn w

wieku 15 - 24 lat.wieku 15 - 24 lat.

PRZYCZYNY PRÓB SAMOBÓJCZYCHPRZYCZYNY PRÓB SAMOBÓJCZYCHMarttunen wyszczególnił jeden lub kilka czynników Marttunen wyszczególnił jeden lub kilka czynników

wyzwalających próbę samobójczą: rozwód rodziców, konflikty wyzwalających próbę samobójczą: rozwód rodziców, konflikty interpersonalne, trudności szkolne, choroba fizyczna i psychiczna interpersonalne, trudności szkolne, choroba fizyczna i psychiczna rodziców, problemy finansowe. rodziców, problemy finansowe.

Rich stwierdził, że przyczynami prób samobójczych u dzieci Rich stwierdził, że przyczynami prób samobójczych u dzieci młodszych są separacja, odrzucenie przez rówieśników. Natomiast u młodszych są separacja, odrzucenie przez rówieśników. Natomiast u starszych: konflikty interpersonalne, utrata dziewczyny, przyjaciela. starszych: konflikty interpersonalne, utrata dziewczyny, przyjaciela.

Przyczyną są także: Przyczyną są także: - fizyczna i/lub seksualna przemoc - fizyczna i/lub seksualna przemoc- próby samobójcze członka rodziny- próby samobójcze członka rodziny

Przyczyny myśli samobójczych:Przyczyny myśli samobójczych:U dzieci w wieku 6 - 12 lat: wysoki poziom depresji, niska samoocena, U dzieci w wieku 6 - 12 lat: wysoki poziom depresji, niska samoocena, poziom doświadczanego stresu, stopień zadowolenia z poziom doświadczanego stresu, stopień zadowolenia z otrzymywanego wsparcia społecznego. otrzymywanego wsparcia społecznego.

U dzieci starszych używanie alkoholu i narkotyków.U dzieci starszych używanie alkoholu i narkotyków.

Cel próby samobójczej w wieku dorastania:Cel próby samobójczej w wieku dorastania:- ucieczka przed nie dającym się znieść - ucieczka przed nie dającym się znieść

stanem psychicznym lub trudną sytuacją;stanem psychicznym lub trudną sytuacją;- odegranie się na innych poprzez wywołanie - odegranie się na innych poprzez wywołanie u nich poczucia winy;u nich poczucia winy;- wymierzenie sobie kary;- wymierzenie sobie kary;- zapewnienie sobie opieki i przyciągnięcie - zapewnienie sobie opieki i przyciągnięcie uwagi;uwagi;- poświęcenie się w imię wzniosłych celów.- poświęcenie się w imię wzniosłych celów.

Czynniki przyspieszające próbę samobójczą:Czynniki przyspieszające próbę samobójczą:- utrata rodziców lub przyjaciela w wyniku - utrata rodziców lub przyjaciela w wyniku śmierci, choroby; śmierci, choroby; - konflikt z rodzicami lub bliską osobą;- konflikt z rodzicami lub bliską osobą;- konflikt z prawem;- konflikt z prawem;- ciężka choroba własna;- ciężka choroba własna;- porażka podczas ważnego egzaminu;- porażka podczas ważnego egzaminu;- niechciana ciąża nastolatki;- niechciana ciąża nastolatki;- naśladowanie samobójstwa innych.- naśladowanie samobójstwa innych.

Cechy osobowości predysponujące do podjęcia Cechy osobowości predysponujące do podjęcia próby samobójczej:próby samobójczej:

- poczucie beznadziejności;- poczucie beznadziejności;- nadmierny perfekcjonizm;- nadmierny perfekcjonizm;- nadmierna impulsywność;- nadmierna impulsywność;- wysoki poziom wrogości i agresji;- wysoki poziom wrogości i agresji;- nieumiejętność radzenia sobie. - nieumiejętność radzenia sobie.

KONIECKONIEC