ders notlari-insan ilişkileri

8/3/2019 DERS NOTLARI-insan ilikileri

1/45

KLERARASI LETMKiileraras iletiimi szl ve szsz iletiim olarak iki gruba ayrmak

mmkndr. Szl iletiim denince akla konuma dili gelmektedir. Kiinin kendinianlatmas ve bakalarn anlamas konuarak gereklemektedir. Konuarak duygular aktarlabilmekte, kiilik ortaya konulmakta, dncelerle dnya gr yanstlmakta,sonuta kii kendini ifade etmektedir.

Bunun yannda kiinin yaad sre boyunca devam eden yolculuunda szsziletiimin yeri yadsnamamaktadr. Szsz iletiim ierisinde beden dili iletiimkurarken byk nem kazanmaktadr. Bu durumda etkili bir iletiim iin beden dilini baarl bir ekilde kullanmak ya da kardaki kiinin beden dilini anlamak zorunlu halegelmektedir.

Szl letiimAristonun nl bir sz, szl iletiim asndan son derece nemli bir noktay

vurgulamaktadr: Akll insanlar her dndklerini sylemezler ancak her sylediklerini dnrler. Bu sz konuarak anlaan kiilerin, salkl iletiimde bulunabilmek iin dikkate almalar son derece nemlidir. Bu dorultuda baarya ulaanszl iletiimlerin retken olduu, insanlarn amalarna erimesine, yararl bilgilerikullanmasna, kendilerini daha mutlu hissetmesine yardmc olarak yaamn kalitesiniykselttii ifade edilmektedir.

Uluslararas ilikilerde atmalarn zmnde nerilen ilk kural olan masadakal ve mzakerelere devam et kural, masada kaldka konuma ansnn artaca vekonutuka zme daha fazla yaklalaca gereine dayandrlmaktadr. Uluslararasilikiler asndan geerli olan bu kural, insan ilikilerinin de temelini oluturmakta veyklmamas gereken en nemli kprnn iletiim kprs olduunu gzler nnesermektedir.

Szl iletiim, ortak simgelerin en gelimii olan dil olgusu ilegereklemektedir. Dil, bireyin dnyay alglaynda nemli rol oynar. Dilin yaps -grameri ve kavram daarc- dnce davranlarmz kesin bir biimde belirlemesede, belli seim eilimlerimizi gsterir. nk dil, dnyaya bakmzn veyaantlarmz yorumlaymzn zel bir biimidir.

Dolaysyla dil, bireyin kendini ve evresini anlama ve anlamlandrmasndanemli bir rol oynamaktadr. Kiiler rettikleri bilgileri dil yardmyla birbirlerineaktararak anlamlandrmakta ve bylece iletiim kurmaktadr. Burada sesin tonu, hz,

iddeti ve vurgusu ayr bir nem kazanmaktadr.Buna bal olarak insan teki canllardan ayran temel zelliklerden birininkonuma yetisi olduu grlmektedir. Konuma insann yaam srecinin temeldinamiklerinden, asal eylemlerinden birini oluturmaktadr. Konumak; insanngelime srecinde de nefes almak, beslenmek ve yrmek gibi birka ilk eylemdenhemen sonra yaanan ana eylemlerdendir.

Dil insanlarn dndklerini ve duyduklarn birbirlerine iletmek iingelitirdikleri, szck ve iaretlerden oluan bir iletiim ve etkileim aracdr. Sesler,iaretler ve yazmadan meydana gelen dili renme gc insann benzer canllar arasnda farkllamasn ve gelimesini salamtr.

Gerekten de iletiim denince akla ilk gelen kiileraras iletiim ve bu amala en

yaygn kullanlan bir ara olarak dildir. Dil, hereyden nce kavramlar belirten bir

1


2/45

gstergeler sistemidir. Terminoloji, yap, deyimler ve kltr elerini bir araya getirentoplumsal bir olgudur ki, kiisel olan konuma onunla var olmaktadr. Zira herkes bir dili, kendi ana dilini konumaktadr. letiim balamnda dil bir anlam taycsdr.Anlam ise iletiimin anahtar, iletiim srecinin odak noktasdr.Szl iletiim bireyin ve toplumun yaam biimini etkiledii gibi, toplumun kltrel,ekonomik, sosyal ve siyasal yapsna paralel bir geliim izgisi gstermektedir. Dilzerinde aratrma yapanlarn almalarnda, iinde yaadklar toplumsal koullarnizlerini bulmak mmkn olmaktadr. Dolaysyla her toplum, iinde bulunduu doal vetoplumsal koullara uygun bir dili ortaya karmakta ve her dilin iinde kiinin dnyaya bak asn ve dnce yapsn oluturan doann ve sosyal yapnn bir kalb, modeliyer almaktadr.

letiimde kullanlan szckler, kiilerin, nesnelerin ve olaylarn kendilerinideil, onlar temsil eden soyut simgeler olmakta, bu soyutlamalar srasnda simgeler aralarndaki benzerlik ve farkllklara gre ayrt edilmekte, birletirilmekte vesnflandrlmaktadr. Bunlarn nda dilin, bir tanmlama ilevinin olduu kadar, bir snflandrma ve deerlendirme ilevinin de olduu ifade edilmektedir.

Szl iletiimde dolaysyla konuma dilinde bulunan simgeler ve kavramlarn,evrenin alglanmasnda ve anlamlandrlmasnda ok nemli etkilere sahip olduugrlmektedir. evreyle ilgili bak as, deerlendirme ve anlamlandrmalar byk lde dilde var olan simgeler ve kavramlar nda oluturulmaktadr.

Szl iletiim dil ve dil tesi olmak zere iki alt snfa ayrlmaktadr. nsanlarnkarlkl konumalar ve yazmalar dille iletiim olarak deerlendirilirken, ses tonu,sesin hz, iddeti, hangi kelimelerin vurguland, duraklamalar, dolaysyla sesinnitelii ile ilgili zellikler, dil tesi iletiim olarak ifade edilmektedir. Dille iletiimdekiilerin ne syledikleri, dil tesi iletiimde ise nasl syledikleri n plana kmaktadr.

nsanlarn yaad her yerde dil vardr; dilin kullanld her yerde dekonuulduu ve iitildii iin dilin temelini ses dnyas oluturur. Bu adan bakldnda szl iletiimde, mesajn ieriinin yan sra iletili biimi de nemtamaktadr. letiim esnasnda kiinin ses tonu psikolojik durumunu yanstmaktadr.Bu durumda ise, bireyin ne sylediinin yan sra nasl syledii de nemkazanmaktadr.

Szsz letiim

Kiileraras iletiimin, yaamn her alannda byk nem kazand gnmzde,

iletiim sadece szel ifadelerden ibaret olmamakta, szel ifadelerin yan sra szsziletiim unsurlarna daha fazla nem verilmektedir.Szsz iletiim, iki kii arasndaki mesafeyle balamakta, duru, oturu, giyim,

kuam, yz ve bedenin biimi, mimik, jest gibi deiik bir ok eden oluan geni bir yelpaze iinde srdrlmektedir. Szsz iletiimde insann iinde bulunduu alan; bualan iinde yaplan hareketler ba, el, kol hareketlerinin oluturduu jestler; yzn farklifadeleri yani mimikler rol oynamaktadr. Buna bal olarak, szsz iletiimde iletininhareketlerden olutuu grlmektedir. Bu hareketlerin bir blm igdlerden,drtlerden kaynaklanmakta, bir blm de renilmekte ve taklit edilmektedir.

Kiileraras iletiimde bavurulan simgesel kodlar iinde szsz olanlar, oukez bilincinde olmakszn, bununla birlikte kanlmaz olarak srekli kullanlmaktadr.

Beden dili ile kiinin kendi bilinalt ile iletiim kurabilmesi mmkn olmaktadr.

2


3/45

Karlalan kiiler zerinde ilk izlenim yaratmada beden dilinin nemli bir etkenolduu grlmektedir. Kiiler sylediklerine gre deil, grnlerine greyarglanmakta, bu yargda ounlukla bilinalt n plana kmaktadr. Yarglar analizedildiinde, nyarglara ve varsaymlara dayand ifade edilmektedir.

Szsz mesajlar szl mesajlar pekitirebilmekte, dzenleyebilmekte ya daszl mesajlarla eliebilmektedir. Bu nedenle iletiimin szel olmayan unsurlarnnszl unsurlardan daha nemli olabilecei sonucuna varlmaktadr. letiim srecindekardaki kiinin gnderdii szsz mesajlar, verilecek karla ya da belirli bir durumda oynanacak role ilikin karar verme esnasnda sk sk kullanlmaktadr.

Davranlarn szcklerden daha yksek sesli olduu sylenebilmektedir.Szsz iletiim rastlantsal ya da planl olarak ortaya kabilecei gibi, her iki durumdada szel olmayan davranlar, alglamay ve verilecek karl etkilemektedir. Teknik adan bakldnda, alglama yeteneinin ya da sezgilerinin kuvvetli olduu sylenenkiilerin bu yeteneklerinin, aslnda bakalarnn szsz mesajlarn okuma ve bu szsziaretleri szl mesajlarla karlatrma yetenei olduu grlmektedir.

Uzun yllar kiileraras iletiimin temelini konumann oluturduu gereiylekarlalmaktadr. letiimin doas ile ilgili bu yanlgnn, kiinin iitme ile birlikte enok gelimi olan grsel kanallar aracl ile amlad szsz iletiim kodlarnagereken nemin verilmemesine neden olduu ortaya kmakta, szsz iletiimle ilgili bilimsel aratrmalarn son dnemlerde gerekletirildii grlmektedir.

Baz davranlarn kltrel olarak renilen ve alkanlk halini alan davranlar ya da genetik davranlar olup olmad konusunda tartmalarn srd grlmektedir.Bununla birlikte, szsz temel davranlarn ounun sonradan renildii ve eitlihareket ve davranlarn anlamnn kltrel olarak belirlendii ifade edilmektedir.

Aratrmalara gre, ya ve cinsiyet gibi deikenlerin beden dili zerinde etkisiolduu belirtilmektedir. Ya ilerledike jest ve mimiklere ait szsz iaretlerin daha iyianlald, bununla birlikte yz ifadelerinin deerlendirilmesinde yan nemli bir etkisinin olmad grlmektedir. Cinsiyet de szsz mesajlarn deerlendirilmesinde,rol olduu anlalan bir deikendir. Szsz iletiimin nemli bir blmn oluturangrsel kodlarn kullanm, insann iletiim tarihi kadar eskiye dayanmaktadr. lkel vegeleneksel toplumlarn insannn, gerek gnlk uygulamalarda gerekse de din kkenlitrenler iin son derece yetkin grsel kodlar gelitirdii grlmektedir. Toplumlarnyaam biimlerindeki deiiklikler, kiilerarasndaki ilikileri etkilemekte, deienyaam biimlerine paralel olarak, szl ve szsz iletiim biimlerinde de farkllklar

ortaya kmaktadr. Toplumdaki retim, dnce ve yaam biimi, birbirlerini karlklolarak etkileyerek birlikte deiime uramakta, bu deiim de konuulan dilin,selamlama ekillerinin, szsz iletiimde kullanlan aralarn deimesine yolamaktadr.

Szsz letiimin zellikleriSzsz iletiimin kiileraras iletiim srecinde iki nemli ileve sahip olduu

grlmektedir. Bunlardan birincisi szsz mesajlarla birtakm anlamlarniletilebilmesidir. rnein, kardaki kiiyle araya konan mesafe, o kiiyle olan dostluk dzeyinin bir belirtisi olarak grlmekte, ban sallanmasyla bir grn onaylandifade edilmekte, yakaya taklan rozet kiinin mesleini gstermektedir.

3


4/45

Szsz iletiimin ikinci ilevini ise, szl iletiimi desteklemesi ve onunakclna katkda bulunmas oluturmaktadr. Kii konuarak ifade ettii grn,yzn ve bedenini kullanarak desteklemekte, daha anlaml hale getirmektedir. Onudinleyen kii ise, yine ortaya koyduu szsz mesajlaryla konuana geribildirimvermektedir. Buna bal olarak dinleyicinin konuyla ne kadar ilgili olduu, sylenenlerianlayp anlamad konusunda birtakm ipular elde edilmektedir. Szsz iletiimalemi; szl ifadenin anlamn mkemmelletiren ve tamamlayan iradi (istemli) ve gayriiradi (istemsiz) iaretler btndr. Bu noktada kiileraras iletiim srecinde nemliilevlere sahip olan szsz iletiimin zelliklerini ise yle ortaya koymak mmkndr: letiimsizlii Olanaksz Klma

Kiileraras iletiimin temel unsurlarndan birini mesajlarn szl ve szsznitelikte olmas oluturmaktadr. Dolaysyla iki kiinin bulunduu bir ortamda,aralarnda szl iletiim kurulmasa da, kiilerin davranlar, durular, aralarndakimesafe, yz ifadeleri gibi szsz mesajlar, bir adan sezgi dzeyinde nasl bir insanolduklar ya da o ortamda ne tr duygular tadklar konularnda ipular vermektedir.Suskunluk bile kardaki kiiye belli mesajlar iletmektedir.

Karnzdaki insana bir soru sorduunuz zaman size yant vermeme ansyoktur. Yantlarn dile getirmeseler bile yz ifadeleriyle, beden dilleriyle ya da baklaryla bir yant vereceklerdir.

Kiilerarasnda ortaya kan iletiim kopukluklarnn temel nedenini, bu trdeniletilerin yeterince deerlendirilememesi oluturmaktadr. Tm bunlarn nda szsziletiim ve beden dili, iletiim kuramamay imkansz hale getirmektedir.

Duygu ve Cokular Dile GetirmeRosenfeld tarafndan gerekletirilen bir aratrma sonucunda derse hazrlkl

gelen retmenlerin yz ifadeleri, konumadaki etkinlikleri, glmseme biimleri, jestve mimikleri gibi davranlarnn derse hazrlksz gelen retmenlerin aynidavranlarna oranla yaklak iki kat daha etkili olduu bulunmutur. Kimi zaman,insanlarn duygularn anlamak gerekten zordur. Kendilerine soramazsnz, nk nehissettiklerini ounlukla sylemek istemezler; sylemek isteseler bile, ou kezduygularn kendileri de pek bilemezler. Bu kiilerin kafalarnn iine girip nehissettiklerini renemeyeceimize gre, yz ifadelerine, beden belirtilerine bakarak, oanda nasl bir duygu iinde olduklarn anlamaya alrz.

Bilisel iletilerin aktarlmasnda temel ara olan konuma dili, duygu vecokularn ifade edilmesinde ou durumda yetersiz kalmaktadr. Konuma dilindeki

szckler genelde ierik bilgisi tamakta, szsz iletiim ise duygusal bilgiyidavurmaktadr. Jestler ve mimikler kiinin iinde bulunduu duygularn en etkili biimde aa kmasn salamaktadr. Bir bak, bir dokunula sevginin ifadeedilmesi, ard arda sralanan sevgi szcklerinden ok daha etkili olmaktadr.

Kiinin el, kol ve bacak hareketleri, hatta parmaklarnn hareketi bile iindekigerek duygular yanstmaktadr. "Pek ok insan bedenlerinin bir dili olduundan;konuabildiinden haberdar bile deildir. Kelimeler sizi kandrabilir ama beden aslayalan sylemez. Kiilerarasndaki likileri Tanmlama

Ses tonu, bedenin duruu, araya konan mesafe gibi szsz iletiim geleri,ilikilerin nasl anlalmas gerektiini belirlemektedir. Bu trden iletiler ikincil

ilikilerde birbirini tanmayan kiiler asndan olduu kadar, birincil ilikilerde de

4


5/45

olduka nemlidir. nk ilikilerin biimi ve yn hakkndaki tanmlama, o ankiiletiim biimini ve gereini de etkilemektedir.

Her zaman canayakn davranan, scak ve sevecen bir tonla konuan kiinin,resmi bir tavrla konumasndan ve el skmasndan, ya bulunulan ortamn gereklerineuygun olarak byle davrand sonucu karlmakta ya da iinde bulunduu ruhsaldurumla balantl olarak ilikilerini nasl belirlemek istediini aklamaktadr. Szel erik Hakknda Bilgi Verme

Szsz iletiim genellikle szl iletiimin yorumlanmasnda, bir baka deyileszel iletilerin anlamlandrlmasnda ipular vermektedir. Ayn szel ieriin deiik tonlarda ya da deiik bedensel hareketlerle ifade edilmesi, deiik anlamlar ortayakoymaktadr. Dolaysyla bu durumun, kiilerarasnda iletiim srecinde belirlenmi yada belirlenmekte olan ilikilerle yakndan ilgili olduu grlmektedir. Szsz iletiiminilikilerin ve szl iletiimin ieriinin nasl anlalmas gerektiini bildiren bu zellii,st iletiim salama zellii olarak aklanmaktadr.Gvenilir Mesajlar Salama

Szsz iletiim biimlerinin genelde szl mesajlarn desteklenmesi ve pekitirilmesi biiminde kullanld grlmektedir. Baz durumlarda kiilerin gerek duygu ve dncelerini dile getiremedikleri, kastedilenden ok farkl szler ortayakoyduklar gereiyle karlalmaktadr. Bu durumda belli bir konuda kiilerin gerek duygu ve dnceleriyle ilgili olarak szsz mesajlarn, szl mesajlardan dahagvenilir olduu belirtilmektedir. Bu nedenle sylenenlerin gerekliini yakalamak iin, bu trden mesajlara her zaman bilinli olmasa da dikkat edilmektedir. Bir bak ya dasuskunluk, ou durumda szlerden daha gvenilir anlamlar ortaya koymaktadr.

Bununla birlikte, szsz mesajlarn belirsizlik tadklar da grlmektedir.Szsz iletiimin duygular belirtmesi, bu belirsizliin kaynan oluturmaktadr. Belli bir ortamda suskunluu gzlemlenen kiinin bu davrannn, ekingenlik, saygl olma,yorgunluk ya da ilgisizlik gibi nedenlerin hangisinden kaynaklanm olabileceinirenebilmek iin, ortam koullar ve dier szl ve szsz mesajlarnn birlikteincelenmesi gerekmektedir. Kltre Gre Biimlenme

Konuma ve yaz dili ile kyaslandnda szsz iletiim biimlerinin dahaevrensel bir nitelik tad grlmektedir. Anlamlar asndan benzerlikler bulunmasna karn, her toplumun kltrnde szsz iletiim geleri daarc ve budaarcn kullanm biiminin kendine zg olduu ifade edilmektedir. rnein glme

davran kiinin sevincini, bir eyi komik bulmasn yanstma asndan evrensel bir davran olmakla birlikte, kimin nerede ve nasl glecei kltrel olarak belirlenmektedir.ift Anlamllk

ou durumda kiinin szl ve szsz mesajlar, birbiriyle elien, farklanlamlar vurgulamaktadr. Sinirli olan kiinin ses tonu, yz ifadesi ve bedeni, kzgnlk duygular yanstan mesajlar gnderdii halde, szl mesajlar tamamen farkl bir ierik ortaya koyabilmektedir. Szl ve szsz mesajlar arasndaki bu eliki, her zaman buekilde belirgin olmamaktadr. Kii bazen eitli sebeplere bal olarak, olduundan yada hissettiinden farkl grnmeye almaktadr. Bu elikileri kendinde ve bakalarnda yakalamasn renen kiinin, insan ilikilerinde daha gl bir duruma

5


6/45

gemeye balad ve dier kiilerle daha derin ilikiler kurma olanana sahip olduugrlmektedir.

Belirsizlik Szsz iletiimde belirsizlik derecesinin yksek olduu sonucuna varlmaktadr.Kardaki kiinin gnderdii szsz mesajlarn pek ok anlam olabilmekte, bu anlamseeneklerinden hangisinin doru olduunu anlamak iin, szl mesaja bavurmak gerekebilmektedir. Szsz iletiimin gerek duygular daha iyi yanstabilmesine karn,deiik yorumlara ak olmas, ksa bir srede belirli bir yorumu benimseyip her eyinanlald sonucunun karlmasnn doru olmadn vurgulamaktadr.

Ses tonunun, yz ifadelerinin, bedenin gergin ya da gevek oluunun, duru veoturu konumunun, jestlerin kiinin i aleminin belirtileri olarak ele alnmas, ancak bunlardan karlan anlamn belli bir zaman sresi iinde baka gzlemlerlekarlatrlmas son derece nemlidir.Szsz letiimin Blmleri

Beden dilinin deeri, szsz iletiimle szl iletiim bir btn oluturduundaortaya kmaktadr. Kii, farkl hareketlerin anlamn anladnda, kelimeleregereksinim duymakszn bir mesaj iletmekte, bu hareketlerin tek bana yeterliolabildii durumlar yaratabilmektedir.

Szsz iletiimi eitli blmlere ayrarak incelemek mmkndr. Genelanlamda deerlendirildiinde yz ve beden, bedensel temas, mekan kullanm ve aralar olarak ortaya konulabilmektedir. Bu blmler aada ayrntlaryla incelenmektedir.Yz ve Beden

Szsz iletiimde kiilerin yz ifadeleri, duru, jestler ve mimiklerlekarlarndaki kiilere mesajlar ilettikleri grlmektedir. Bu noktada bilinli olmasa ve belirli bir kurala dayanmasa da, insanlar bakalarn d grnlerine gredeerlendirmektedir. Kii tant, konutuu kiinin ncelikle yzne bakmaktadr. Okiiye kar olan davranlarnda, tutumlarnda, yz ifadesinin kiide brakt izlenimyn verici bir rol oynamaktadr.

Bununla birlikte yz ifadelerini anlamann kolay olmad, nk yzifadelerinin olduka hzl deitii ifade edilmektedir. Yaplan aratrmalar, yzifadelerinin saniyenin 1/5i gibi ksa bir srede deitiini ortaya koymaktadr.

Baka bir kiiyle ne zaman, ne kadar sklkla ve ne kadar uzun bir sre gz gzegelindii, kiinin ilikisi hakknda ok nemli bilgiler gndermesinin, zellikle deilikisinde ne kadar egemen ya da samimi olmak istediini gstermesinin bir yolu

olarak deerlendirilmektedir.Birisinin gznn iine dik dik bakmak, egemenlie kar basit bir meydanokumadr. Gzle flrt etmek, samimileme arzusunu gstermektedir. Gz temas,gven ve ilginin belirtisidir. Ancak gz temas kurmak iin de, ba ve yz de uygun bir ekilde hareket ettirmek gerekmektedir. Konumann banda gzle temas kurmak,dinleyici zerinde egemenlik kurma, dinleyiciyi dikkat gstermeye zorlama arzusunugstermektedir. Konumann sonunda yaplan gz temas, daha samimi bir ilikiye,geri bildirim arzusuna, dinleyicinin nasl bir tepki verdiini grme arzusuna iaretetmektedir.

Ba, vcudun ats ve kontrol merkezidir. Ban iinde bulunan beyin, tmdavranlarn ve hayati fonksiyonlarn merkezi durumundadr. Ban kullanmnn

kardaki kiiyle iletiimi daha etkin hale getirdii grlmektedir.

6


7/45

Ba ile verilen iaretler, bir kiiyi onaylama, evet ya da hayr deme,etkileimin ve konumann izlendiini gsterme gibi hareketleri kapsamaktadr. Kafasallamalar ayn zamanda konumay kesme ya da srdrme gibi anlamlara da sahiptir.Avrupal ve Amerikallarn hayr yerine balarn iki yana, Trklerin ise aa yukarsallamalar, bu bedensel harekette de kltrleraras farklln varln gstermektedir.

En ok kullanlan szsz simgeler olan yz ifadeleri, konumay tamamlayc ve pekitirici hareketlerdir. Konumann balamn yine yz ifadeleri belirlemektedir.Kiinin konumalarnn nitelii, yzndeki deiimlerle birlikte yorumlanmaktadr.Psikolojik dengelerini yitirmi kiilerin yz ifadeleriyle konumalar arasnda ou kez bir uyum grlmemektedir.

nsan yznde pek ok anlamn gizli olduu ifade edilmektedir. Yzifadelerinin, dier grsel gstergelerle karlatrldnda, kltrler arasnda daha azfarkllama gsterdii ortaya kmaktadr. Yaplan aratrmalar, mutluluk, korku, fke,hayret, znt, tiksinti gibi temel yz jestlerinin btn kltrlerde hemen hemen aynolduunu gstermektedir.

Duygu ve cokular yze yanstan mimiklerin olumasnda yz kaslarnnhareketi, kaslp gevemesi rol oynamaktadr. Yz kaslarnn hareketlerinin bir blmnn igd ve drtlere bal olduu, doutan geldii, beyin kabuununaltndaki yaplarn tad genetik plan ve programlarn yzn grnmn verirken,ayn zamanda bu grnme mimiklerle anlam ve renk katt ifade edilmektedir. ocuk gelitike duygulanm ve cokularn mimiklerle anlatlmas, bakalarnn davranlarnntaklit edilmesiyle geliip, biimlenmekte ve kalplamaktadr. Dolaysyla duygulanmve cokularn mimiklerle ifade edilmesinin, iinde yaanlan topluma ve toplumkesimine gre deitii grlmekte, toplumsallama sreci iinde kltrle balantlolarak kazanld, benimsendii ve sakland ortaya kmaktadr.

Mimikler dnda kii jestleriyle de nemli mesajlar iletebilmektedir. Jestler birincil, konuma ikincildir. Konuma ie yaramadnda jestler yine n planagelmektedir. Gnmzde baz insanbilimciler, yaptklar aratrmalar sonucu,insanlararas etkileimde jest, mimik ve bedensel davranlarn szcklerden daha byk bir nem tad grn savunmaktadr.

Nasl szckler tam anlamlarn ancak bir cmlenin iinde veriyorlarsa, jestler de ancak kiiliin tm belirtileri iinde doru olarak anlamlandrlabilmektedir.Jestlerin fikirlere uygun olmas ve onlar aa karmas gerektii vurgulanmaktadr.Tavr ve hareketin amasz, anlamsz ve makinelemi olmayp konumada anlatlmak

istenen dncelere yol gsterici olmas son derece nemlidir. Jestin kelimelerin yerinitutmamas ve ayn zamanda kelimelerden ayr ve bamsz olmamas gerektii ifadeedilmektedir. Bu noktada tavr ve hareket kelimenin yol arkada, rehberi olarak deerlendirilmektedir.

Jestler; kulaa ses araclyla gelen kelimeleri gz nnde resmeevirmektedir. Tavr ve hareket bir konumay canlandrr, bir tablo haline koyar. Onuniin bunlar sylenen szlere uygun olmaldr. Bu dorultuda amasz sallanan bir kolkonumacnn etkisini azaltmaktadr. Anlamsz yumruk skmak, bo yere kolun altksmn aa yukar sallamak, elleriyle ceket yakasn kavramak, ellerini ovuturmak,srekli sa elin iaret parman tehdit eder gibi sallamak ya da krsye yumruklavurmak, bir konumay olumsuz olarak etkilemektedir.

nsanlarn kendilerini ya da duygu ve dncelerini szcklerle ifade

7


8/45

edemedikleri dnemlerde, ellerini iletiim arac olarak kullandklar grlmektedir.Cisimlerin, varlklarn, izlenimlerin, duygu ve dncelerin, bir baka deyile duyulan,grlen ve hissedilenlerin el iaretleri ile anlatldna tank olunmaktadr.Jestler, el ve kol hareketleri kii kendisini kontrol etmeye alsa da, duygularortaya koymaktadr. Kzgn kii, ne kadar kontroll bir kii olursa olsun yumruklarnnskl oluu, kaslarnn gerginlii ve kollarnn nde oluuyla kzgnln aavurmaktadr. Karsndaki kiiye olumsuz eyler sylese de dokunma ihtiyacn duyankii, karsndakine yaknlk duyduunu ve ilgisini gstermektedir.

Bununla birlikte normal bir konumada jestlerin, mimikler kadar konumaytamamlayc eler olmad, daha ok psikolojik heyecan durumlarn gsterdii ifadeedilmektedir. Baz kltrlerin mmkn olduu oranda jestlerden kandgrlmektedir.

Yaplan deneyler sonucunda konuarak aklamalarda bulunan deneklere jestyapmalar yasaklandnda bunun kt sonular ortaya kard gzlemlenmektedir.Kii, konuurken yapt jestlerle aktiflemektedir. Bununla birlikte konuan kiininkarsnda dinleyici olsun olmasn ayn jestleri yapmad ifade edilmektedir. Bir ok jest bilinli olarak, kardaki kiiye yapaca etki dnlerek yaplmakta, buna balolarak telefon grmesinde ve dinleyiciler karsnda yz yze iken yaplan jestler arasnda farkllklar ortaya kmaktadr. Bedensel Temas

Szsz iletiim yollarndan birisi de bedensel temastr. Bedensel temas, vurmak,itmek, tutmak, el skmak, kucaklamak, pmek, dokunmak gibi bedensel hareketlerikapsamaktadr. Bu hareketlerin kullanmlar durumdan duruma farkllamakta vekiileraras ilikilerin eitli biimlerinde anlamlar deimektedir; rnein kart cinsler ya da kamusal ve zel mekanlar arasnda deiimler gstermektedir. Bedensel temasa,Dou-Arap ve Akdeniz kltrlerine gre Bat kltrlerinde daha az rastlandgrlmektedir.

Farkl bedensel temaslar kurarak kiinin karsndakine eitli mesajlar ilettiigrlmektedir. rnein el skma, kiinin karsndakini kendisine en azndan bir lde eit kabul ettiinin bir gstergesi olmakta, kardakinin elinin avular arasnaalnarak sklmas dostluu son derece anlalr biimde ifade etmektedir. Bir bakadostluk gsterme eklinin ise kiinin koluna, omzuna dokunma, yakasndakigrnmeyen tozlar silkeleme olduu sylenebilmektedir.

Dier szsz iletiim ekilleri gibi, bedensel temasn anlamnn kltrden kltre

deiebildii ve farkl kltrler arasnda yanl yorumlamalardan kaynaklanan iletiim problemleriyle karlald ortaya kmaktadr. zellikle mevcut toplumsal kurallaraaykr olan bedensel temaslar, farkl anlamlandrmalara yol aabildiinden iletiimsrecinin olumsuz bir boyut kazanmasnda belirleyici olabilmektedir. rneinkltrmzdeki geleneksellemi el pme eklinin byn elinin dudaa gtrlmesi biiminde olmasna karn, farkl ekilde el pen kiilerin bu davranlar evredekiler tarafndan samimiyetsizlik olarak yorumlanabilmektedir. Mekan Kullanm

Kiiye sokakta tanmad birisinin ok fazla yaklamas durumunda, kiininhemen geriye doru bir adm atarak, bu davranyla kardaki kiiye, kendisine fazlayaklamamas gerektii mesajn vermeye alt grlmektedir. Buna karn kiinin

yakndan tand kiilerin ellerini, kollarn tutarak ya da boyunlarna sarlarak onlarla

8


9/45

arasndaki mesafeyi sfra indirebildii ortaya kmaktadr. Genelde gnmzdeki Batkltrnde kiisel mekanlarn daha byk, Dou ve Akdeniz kltrlerinde ise kiiselmekanlarn daha kk olduu ifade edilmektedir.Kiilerin, kendi evrelerinde oluturduklar bo mekanlar yoluyla karlarndakikiilere birtakm mesajlar ilettikleri grlmektedir. nsan davranlaryla ilgili olarak yaplan almalarda, insan davranlarnn belirli biimlerinin renildii, belirli biimlerinin de insanolunda kaltmsal olarak varln srdrd genel olarak kabuledilmektedir. Bu noktada mekan duygusu dnda hibir eyin kaltsal olarak varolmadnn da ifade edildii grlmektedir. Mekann kullanm ve gereksinmelere bal olarak oluan zelliklerinin korunmas istei, hayvanlarda grld kadar yaygn ve ak olmasa bile insanlarda da bulunmaktadr. Burada szsz iletiim iinnemli olan, kiilerin davranlarn ve tutumlarn etkileyen mekann, zgl kullanm biimlerine bal olarak nasl bir mesaja dnt sorunudur.

Mekann, insan iin oluturduu deere gre drt temel ayrm yaplabileceiifade edilmektedir. Bunlar; samimi mesafe, kiisel mesafe, toplumsal mesafe vekamusal mesafe olarak belirtilmektedir.Samimi mesafe, kiinin yaad mekanda iliki iinde olduu tm dier nesne veznelere en yakn olduu uzaklk olarak deerlendirilmektedir. Hall, ikili bir samimiuzaklk kavram gelitirmektedir. Bunlardan birincisi olan yakn samimi uzaklk, gerek temas iermektedir. Birbirlerini pen sevgililerin ya da anne ile bebein ilikisi buuzaklk tanmna girmektedir. Uzak samimi mesafe ise, on santimetreden otuzsantimetreye kadar olan yaknl kapsamaktadr. Bu uzaklk, mekanlar olduu kadar kiilerin davranlarn da etkilemektedir.

Samimi mesafe, kiilerin birbirleriyle olan ilikilerinin belirlenmesini desalamaktadr. rnein, bakalaryla fazla fiziksel yaknlktan holanmad bilinen bir kiinin tant biriyle tokalat grldnde, bu grnm o kii ile tokalat kiiarasnda bir yaknln balad mesajn iletmektedir. Ayn zamanda, samimimesafenin kiilerin birbirlerine saygsnn da bir ltn oluturduu ifadeedilmektedir.

eitli kltrlerde, bu kiisel mesafe iine giren herkesi, o kltrn normlarnagre snflandrmak mmkndr. Uzaklk iinde belirli anlamlar olan hareketler yaplmaktadr; fakat iletiim bu kadaryla belirli istekleri ifade etmekten teyegidememektedir. Bu hareketlerin anlamlarnn iletilebilmesi iin, szsz iletiimin buyakn mesafedeki mekansal biimlerinin szel davranlarla tamamlanmas

gerekmektedir. rnein, kadn-erkek ilikilerinde kol kola dolama, belirli bir isteinifadesidir; bununla birlikte bunun ne tr bir istek olduunu belirtmek szel davrangerektirmektedir.

Kiisel mesafe, ortalama olarak yarm ile bir metre arasnda bulunan, Hallundeyiiyle bir kokteyl partideki kiilerin birbirleriyle en rahat biimde etkileimde bulunabildikleri mesafedir. Bu mesafenin ierdii mesajlar arasnda, kiisel yaknlk,samimiyet, sayg gibi samimi mesafede de belirtilen zellikler saylabilmektedir. Aynzamanda kiinin egemenlii altnda tutmak istedii ve hareket iin gereksinim duyduuen az uzakl (mekan) gstermekte, ayrca kiilerin kendilerini nasl algladnn bir lt olmaktadr.

Uzakln, kendilerine sayg duyulmasn isteyen kiiler tarafndan nasl

kullanld gzlemlendiinde, bunun tipik bir rneiyle karlalmaktadr. Bu tr

9


10/45

kiilerin, dierlerini belli mesafelerde tutarak, evrelerinde bir gvenlik ve egemenlik alan oluturduklar ve bu alana tecavz etmenin, insanlar arasnda belirli anlamlar olan jestler ve mimikler yoluyla engellendii grlmektedir.Toplumsal ve kamusal mesafe tanmlar, genellikle bir buuk metreden buuk metreye kadar olan mesafelerin toplumsal, daha fazla olan mesafelerin de kamusalolarak nitelendirilmesiyle farkllamaktadr.

Toplumsal mesafe, kiilerin statlerinden kaynaklanmakta; yani alglamasrecinde bir anlamda statnn belirlenmesi amacyla kullanlmaktadr. Szgelimi bir genel mdrn masas ile en yakn oturma koltuklar arasndaki mesafe, ya da bir ynetim kurulu bakannn toplant srasnda oturduu koltuun dier yelerdenuzakl, kiinin toplumsal statsnn dolayl bir gstergesidir. Bir siyasal liderin, bir miting srasnda en yakn dinleyicisiyle olan uzaklk da kamusal uzakla rnek olarak gsterilebilir. Toplumsal ve kamusal uzakln, bedensel ve szsz iletiime pek izinvermeyen, ancak szel davranla vurgulanan jest ve mimiklerle iletiimi mmknklan ortamlar oluturduu ifade edilmektedir.

Szsz iletiimin ncelikle bedensel mekann korunmasyla baladsylenebilmektedir. Bedensel tehdide kar btn jest ve mimikler, ounluklaigdsel biimlerde olumaktadr. Birok refleks hareketin varlk nedeni, bedenin detkilere kar duyarl davranmas ve dardan gelebilecek tehlikeleri yok etmeyehazrlkl olmas olarak deerlendirilmektedir.

Mekan kullanm yoluyla belirli mesajlar iletmenin en ak rneklerinden biri deliderlik statsnde grlenidir. Liderlik, mekansal adan genellikle ykseklik araclyla anlatlmaktadr. Bir grup iinde daha yksek yerde duran biriylekarlaldnda, onun grubun nde gelen kiilerinden biri olduu alglanmaktadr.Yksekte olmann ayn zamanda bir mekansal denetim olana saladndan, bu tr yerlerde olanlarn genellikle lider olarak algland grlmektedir. Ykseklik olarak mekansal mesaj, krallarn nnde eilme, el etek pme gibi davranlarda davurgulanmaktadr. Hatta bir kiinin nnde hafife de olsa eilmek, onun stnlnn benimsenmesi anlamna gelmektedir.

Kiilerin, kendilerine duyduklar gvenin lsnde, dierlerinin kiiselmekanlarna sokulmalarna o kadar fazla izin verdikleri ortaya konmaktadr.Kendilerinden emin olmayanlar ise, yaamlar boyunca hibir eyi denetleyememektenduyduklar bunalm kiisel mekanlarn koruyarak telafi etme yoluna gitmekte, bumekann ihlali karsnda saldrganca bir tutum taknabilmektedirler. Bu gibi kimseler,

kukusuz mekan korumak gibi igdsel bir duygunun bilincinde olmadklar iin,saldrganlklarn daha baka nedenlere dayandrmaktadr. Aralar

Kiileraras iletiimde mesaj iletmek iin bavurulan yollardan birisi de, birtakm aralar kullanmaktr. Rozetler ya da taklar takarak, kokular srerek, belirlikyafetlere brnerek, evredeki kiilere eitli mesajlar iletebilmektedir. eitlitoplumlarda askerlerin rtbelerini gsteren zel elbiseler ve iaretler, aralarndakiiletiimin, rnein selamlamann nasl gerekleeceini belirlemektedir.

Kiilerin birtakm aralar kullanarak kiisel mekanlarnn snrlarn dier kiilere bildirebilmeleri sz konusu olmaktadr. Kiinin herhangi bir yerde yanndakikoltua ceketini koyarak, evreye, o koltuun sahibi bulunduu mesajn verdii

grlmektedir. Ara ve mekan kullanm yoluyla stat belirtmek de mmkndr.

10


11/45

Genelde, kiilerin statlerinin ykselmesi kullandklar masalarn byklyle paralellik gstermektedir.

Kiileraras iletiimde ara kullanmnn baz durumlarda iletiimi engelleyicirol oynamas da sz konusu olmaktadr. Bu noktada Amerika'da bir psikolounmuayenehanesinde psikoloun, arada masa engeli olmakszn grt deneklerin,araya masa konularak grt deneklerden kendilerini rahat hissedenlerin saysnnok daha fazla olduu sonucuna ulalmaktadr.

Bir baka szsz iletiim arac olan giysiler, insann bedenini rten, onukoruyan, kltrn yanstan eyalar olmann yan sra, insanlarn iletiim srelerindekullandklar iletiim dillerinden de birisini oluturmaktadr. Kiiler, dierlerine vermek istedikleri mesajlar konuulan dil, yazl simgeler ve beden dilinin yan sra giysileriylekodlayarak da verebilmektedir. Farkl giyim biimleri, desenler, kumalar, renkler

deiik kltrlerde deiik biimlerde anlamlandrlmaktadr. zellikle yksek bir kltr dzeyine ulam toplumlarn bireyleri, konuacaklar kiinin ya da girecekleriiletiim srecinin niteliine gre giysi semeye zen gstermektedir.

Giysiler, kiileraras iletiimde zellikle mesajlarn alglanmas ve hedeflerinikna edilmesi ve hedef kitle zerinde olumlu bir imaj yaratlmasnda nemtamaktadr. letiimdeki kaynan fiziki grnmnn iyi olmasnn alc zerindeolumlu etkiler uyandrd bilinmektedir. Ortama gre seilmi gzel bir kyafet,kaynan kendisine duyduu gvenin ve hedef kitleyi oluturan bireylere kar duyduusaygnn gstergesi olarak deerlendirilmektedir.

Tm bunlarn sonucunda insann anlam ykleyebildii her eyin, iletiim amalkullanlabildii grlmektedir. Konuma dili bir baka deyile szl iletiimin yannda

yazl dil, ayrca gnmzde eitli almalarn gerekletirildii ve zerinde nemledurulan yz ifadeleri, mimikler, jestler, mesafeler gibi elerin oluturduu szszmesajlar, iletiimde kullanlan kodlar ifade etmektedir.Gnlk yaamda bavurulan simgesel kodlar iinde szsz olanlarn, anlam yaratma ve paylamada ou kez bilincinde olmakszn, bununla birlikte srekli kullanldgereiyle karlalmaktadr. Yukarda belirtilen tm unsurlar, kiilerin bakalarnamesaj iletmelerinde son derece nem tamakta, dolaysyla szl ve szsz iletiimin bir btnlk iersinde deerlendirilmesi gerekmektedir.KLERARASI LETM SRECNDE LETMSZLK

nsanlarn en temel zellii iletiim kurmaktr. Bununla birlikte ou zamankiilerin iletiim kurduklarn dndkleri halde iletiimsizliin iinde olduklarnalglayamayabildikleri gereiyle karlalmaktadr. letiimsizliin temelinde ouzaman evresel olduu kadar kiisel etkenlerin yatt grlmekte ve bu etkenlerin fazlasayda olduu ortaya kmaktadr.

rnein, kiilerin yaadklar duygularn sorumluluunu birbirlerineyklemeleri, bakalarn yeterince dinlememeleri, kendi grlerini tek gerek olarak deerlendirmeleri, karlarndakilerin sylediklerinin ieriinden ok nasl kiiler olduklar zerine odaklanmalar gibi eitli sebeplerle iletiimsizlii yaamalarnnkanlmaz olduu grlmektedir.LETMSZLK KAVRAMI

letiim, konuan bireyin (gnderici) sahip olduu gd, gereksinim, alg vetutumlarnn oluturduu duygu, dnce veya bilgilerin her trl yolla dinleyici (alc) bireye veya bireylere aktarlmas srecidir. Eer iletiim etkili ise, bir kimseden dier

11


12/45

kimseye iletilen dnce ve duygular bozulmadan, dier kii tarafndan olduu gibianlalmaktadr. Burada anlamlarn yaratlmas, ortaklatrlmas ve paylalmas srecivurgulanmaktadr. Etkili iletiimin amac iletmek istediimizi karmzdakine amaladmz biimdeiletebilmek, isteneni elde etmek ve beklenen tepkiyi uyandrmak olarak deerlendirildiinde, yaam boyu srdrlen iletiimde baar orannn yksek olmadgereiyle karlalmaktadr. Kiilerin ou kez, Ne istediimi anlatamadm;dndm iletemedim ya da yanl anlaldm,diye yakndklarna sklkla ahitolunmaktadr. letiim kurmann gln, iletiim srecini de aklayan u szler ok gzel anlatmaktadr: "Sylediimi sandn anladna inanyorum; ancak duyduunun benim demek istediimin olmadn kavradndan kukuluyum". Gerekten de kiininkarsndakine ya da karsndakilere kendisini tam anlamyla ifade edebilmesi ve tamanlamyla anlalabilmesinde birtakm engellerin ortaya kt, dolaysyla etkili bir iletiim iinde olunamad grlmektedir.

letiimde karlalan engeller bir anlamda kiilerin duygusal zelliklerinden,kstllklarndan, bir anlamda da iletiim srecinin yeterince bilinmemesindenkaynaklanmaktadr. Bakalarnn duygu ve dncelerini onlarla zdeleerek grmeduyarlln kazanmak, kukusuz iletiimin etkinliini salama asndan ok nemlidir.

Bireylere belirli bir topluluun alglama ve davran biimlerini, kltrelzdelii kazandran kltr, iletiim biimlerinin bir toplam olarak deerlendirilmektedir. Toplumlar ile kltrlerin gerekte iletiim araclnda varolupgeliebildikleri; paylalan deneyimlerle, belirli bir konuma oturduklar gzlenmektedir.Paylalmayan deneyimler ya da alkanlklar ise yeterli dzeyde empati kurmaysalayamayaca iin deiik kltr ya da topluluktan kiilerle etkili bir iletiim kurmaolaslnn yoksunluu ortaya kmaktadr. Bunun yannda, bugn dnyada kiilerikendi toplumlarna ya da kltrlerine bile yabanc yapabilecek ltte bir deiim hzve karmakl yaanmaktadr.

letiim, bir anlamda farkllklarn ve benzerliklerin paylam olarak deerlendirilebilmektedir. Kendini ifade etmenin, iletiim kurmak anlamna gelmedii,yalnzca iletiime giden basit bir adm oluturduu grlmektedir. Gerek iletiim ise,kiinin kendisini ifade etmesi, sylediklerinin duyulduuna dair kar taraftan teyitalmas, kardaki kiinin sylediklerini dinlemesi, onu gayet iyi duyduunu teyit etmesive anlam dnyalarnn uyumas olarak ifade edilen ve birbirini izleyen aamalar

kapsayan bir sretir.Olduka basit grnen bu ardk aamalarn, aslnda iinde pek ok tuzak barndrd ortaya kmaktadr. Kii aslnda karsndakinin sylediklerine deil, kendiduyduuna, yani kar tarafn sylediini dnd eye ya da onun szlerininkendinde yaratt ve tamamen kiisel olan etkiye, bir baka deyile sylenenlerinyansmasna tepki vermektedir. ou zaman sylenmek istenilenlerle kar tarafnduyduu arasnda son derece byk fark ortaya kmakta ve bu durumun karlklolduu gzlemlenmektedir.

Burada unutulmamas gereken nokta, kiinin karsndakini onaylamak ya dadncelerinin doru olduunu kabul etmek zorunluluunda olmaddr. Bu aamadakar tarafn bak asn grmek ve bu bak asnn ona ait olduunu kabul etmek son

derece nemlidir.

12


13/45

Yaplan aratrmalar, insanlarn birbirlerini anlayp sevebilmeleri iin salkliletiimin gerekli olduunu ortaya koymaktadr. Bununla birlikte, yaanan mutsuzluunve sevgisizliin ilk nedeni olarak salksz iletiim ileri srlmektedir. nsanlarnmutluluk duygusunu yaayabilmeleri iin ilgi ve sevginin gerekli olduu, ancak bu ilgive sevgi iin de insanlarn birbirlerini anlamalar, etkili bir biimde dinlemeleri,kendilerini bakalarna anlatmalarnn da kanlmaz olduu grlmektedir. Dolaysylasalkl anlama, dinleme ve anlatma iin kiilerarasnda verimli ve salkl bir iletiimsrecinin gereklemesi gerekmektedir.

Baarszln nedenleri konusunda yaplan aratrmalarn sonularna gre,duygusal hayatlarnda veya i yaamlarnda baarszla uram kiilerin yzde 80i, bakalaryla iyi ilikiler kuramamaktadr. Bu kiilerin en belirgin zellikleri iletiimkonusundaki yetersizlikleridir. Yine bu aratrmalarn sonularna gre, i yaamndaki baarda entelektel birikim ve i konusundaki beceri ile tecrbenin paynn yzde 25iken, nitelikli insan ilikileri kurmann paynn ise yzde 75 olduu ortaya kmaktadr.

Amerikan Purdue niversitesindeki aratrmaclar, be yl boyunca izledikleri,mhendislik diplomas alm rencileri; eitimleri boyunca en yksek notlar alanrenciler (A), eitimleri boyunca en dk notlar alan renciler (B), insan ilikilerikonusunda en baarl olduklar dnlen renciler (C) olarak kategoriyeayrmlardr.

Bu kategoriden hangisinin i yaamnda daha fazla para kazanddeerlendirildiinde, A ve B kategorileri karlatrldnda yllk gelirlerinde kaydadeer bir farkn olmad; A ve C kategorileri karlatrldnda, C kategorisinin yllk gelirinin A kategorisine gre ortalama yzde 15 fazla olduu; B ve C kategorilerikarlatrldnda ise, C kategorisinin yllk gelirinin B kategorisine gre ortalamayzde 35 fazla olduu ortaya kmaktadr.

Bu aratrmann ortaya koyduu sonular, nitelikli ilikiler kurmann nemini bir kez daha gzler nne sermektedir. Buna karn, eitli nedenlere bal olarak, iletiimsrecinde sorunlarla karlald ve iletiimsizliin tm boyutlaryla yaandgrlmektedir. Bu balamda, kiilerin, her ne kadar birok noktada birbirlerine benzemelerine karn, aslnda birbirlerinden farkl olduklar ve bu farkllklarn dailetiimsizliin ana kaynan oluturduu gzlenmektedir.

Kiilerin yaamda en zor zlen, zmede en zorlandklar sorunlar dierleriyleolan iletiim, anlama, anlatma sorunlardr. letiim sorunlarnn ypratc, mutsuz edici,strese sokan, uykusuz brakan bir etkide bulunduu ortaya kmaktadr. evredeki

kiilere bakldnda onlarn hepsi; farkl davranrlar, farkl dnrler, farkl yaarlar,farkl kararlar alrlar, farkl iletiim kurarlar, farkl alglarlar, farkl anlatrlar, farklanlarlar, farkl duygular vardr ve farkl tepkiler verirler.

Bu noktada yaamda baary ve mutluluu bu kadar ak ve net biimdeetkileyen iletiim, kiinin ne anlatt deil, nasl anlatt ve kardakinin ne anladolarak deerlendirilmektedir. Bu ifadeden hareketle, salkl ve verimli bir iletiimsrecinin gzkt kadar basit olmad gereiyle karlalmaktadr.

Bu noktada birlikte yaanlan, karlalan insanlarla salkl iletiim kurmak giderek nem kazanan bir beceri olarak deerlendirilmektedir. verenlerinelemanlarnda en fazla tercih ettikleri zellik konusunda yaplan bir aratrmada,ankete katlan kiilerden %84'nn en st sraya iyi ilikiler kurmay koyduu

grlmektedir. Dolaysyla iyi ilikiler kurmann, eitim ve deneyimden daha nce yer

13


14/45

almas, zerinde dnlmeye deer bir gerektir.Toplumsal bir varlk olan insan, srekli iletiim iindedir. Birok sorunun

kaynanda, kiilik, karakter, kltr vb. farkllklar yatmaktadr. Bu kadar deiik zelliklere sahip insanlarla istenildii dzeyde salkl iliki kurabilmek ise pek kolaygrnmemektedir. Bu balamda, fiziksel, cinsel, psikolojik ve ruhsal sorunlarnounun kkeninde kiinin kendisiyle ve bakalaryla olan iletiimsizlii yatmaktadr.

letiimin tarihi insanlk tarihi kadar eski olsa da artk iletiimin her zamankinden daha nemli hale geldii grlmektedir. nsanolunun nkleer savalar,salgn hastalklar kadar byk bir korkusunun daha olduu, bunun da yalnz kalmakorkusu olduu ifade edilmektedir. Yalnzl douran sebep ise iletiimsizliktir.letiimsizlii sadece kardaki insanlarla konuamamak, grememek olarak deerlendirmemek gerekmektedir. Bazen kiinin karlkl grt, konutuunudnd insanlarla da iletiimsizlik yaamas kanlmaz olmaktadr. Bir bakadeyile, iletiim sadece karlkl eylemsizlik olarak deerlendirilmemelidir; bazenkarlkl negatif eylemler de iletiimsizliktir.

2000li yllarda dnya siyasetinin, insan ilikilerinin en byk travmasnniletiimsizlik olduu sylenebilmektedir. Gvercinle haber salma, dumanlamesajlamalarn, yerini uydu balantlarna ve internet haberlemelerine braktgnmzde, iletiimsizlik problemi modern insann sorunu olarak dikkat ekmektedir.Kentlemeyle doru orantl olarak artan iletiimsizlik sorunu karsnda, insanlarn her zamankinden daha ok psikolojik sorunlar yaad gereiyle karlalmaktadr.

Kentlemenin iletiim eklini deitirmesi iletiimin bir bilim halinegelmesinde rol oynamtr. nk kentli nfusla beraber i dnyasnda alan insansays artm, i dnyas platformunda ise ok zel bir iletiime gerek duyulmutur. Bir dier taraftan hzl bir yaam tarzna yani fast food bir tarza giren insanlarn azalaniletiimlerini dzenlemek gerei ortaya kmtr.

Bu dorultuda, insanlarla anlaabilmeyi renmenin temel bir konu olduugrlmektedir. Birok frsatn hsranla biten bir sona gitmesinin nedenlerinin en banda ilikilerdeki baarszlk yer almaktadr. Projeler genellikle teknik yetenek ve bilgi eksikliinden tr baarsz olmamaktadr. ou zaman kiilerin i arkadalar, patronlar, mterileri veya alanlaryla arasndaki ilikilerdeki baarszlktankaynaklanmaktadr.

Buna bal olarak baarnn ana kaynan oluturan iletiime gereken neminverilmedii ortaya kmakta, amzn en byk hastal iletiimsizliin, insann

olduu her ortamda eitli nedenlerle yaanabildii grlmektedir. Birbirini anlamayan,dolaysyla iletiim srecinin temel amacn oluturan anlamann salanamadkiilerin arasndaki uzaklklarn, yeryzndeki tm uzaklklardan ok daha fazla olduugzlenmektedir.

letiim anda kiilerarasndaki iletiim srecinde, kiilerin dierlerinianlamaktan te konumaktan ok tarttklar, yargladklar, konumay bir atma veyarma haline dntrdkleri grlmekte, buna bal olarak da birbirleriyle salkliletiim kuramamann huzursuzluunu yaadklar gzlenmektedir. Bu noktada, insanilikilerinde sklkla gzlemlenen iletiimsizlik kavramnn genel erevesini ortayakoymak son derece nemlidir.

letiimsizlik kavram grlt ve iletiim kmesi kavramlarnn bir

tamamlaycsdr. Bu kavramlarla gelen tanmlama, iletiimi tek tarafl amal

14


15/45


16/45

samimi klann, iletiimde anlay ve doru anlalmay salayann ruh olduugrlmektedir. Bu nedenle salkl iletiim kurabilmek iin, iletiimin ruhunu anlamak son derece nemlidir.Kiinin sadece anlad bir eye anlam verebildii, anlamad bir eyin boluunu ise kendisinin verdii anlamlarla doldurmaya alt, buna bal olarak dayanl anlalmalarn ve birtakm sorunlarn ortaya kt grlmektedir.

Kiinin ruhsal zenginlii ya da fakirliinin, kendisini tanmasyla veduygularyla ne kadar bark olduuyla llebilmesi mmkn grnmektedir.Duygular kiinin i dnyasnn pusulalar olarak nitelendirilmektedir. Kiininduygularndan kopuk olduu lde, kendisine yabanclat gzlemlenmektedir. Pek ok kiinin duygularndan korktuu grlmekte, kiminin eitli durumlarda korkularn bastrd, kzgnln ifade etmekten sululuk duyduu, kiminin ise sevgisini,zntsn ya da neesini gsteremedii ortaya kmaktadr.

Kii, kendisine bakalarnn anlatt eyleri, kendisini tanma kapasitesi iindeanlamaktadr. Duyularyla karsndakini alglayan kiinin beyni, bu bilgileri ilemdengeirmekte ve karsndakiyle ilgili belli alglamalar oluturmaktadr. Bu alglamalarnounun da, kendisinin bilinaltna ittii ocukluk deneyimleriyle balantl olduuifade edilmektedir. Beyinden gelen mesaj sonucunda kiinin bedeni etkilenmekte, dier kiiyle ilikisinde kendisini rahat ya da gergin hissetme durumunda olmaktadr.

letiim evreden ve kltrden byk lde etkilenmektedir. Kiinin ruhsaldurumu, tutumu, kltrel alt yaps ve gemii hem gnderdii mesaj hem de aldmesaj byk lde etkilemektedir. Tm bu faktrler alnan mesajn yorumlanmasndave ona yant vermede etkili olmaktadr.KLERARASINDA LETMSZLE YOL AAN NEDENLER

Doru mesajn alcya ulamasndaki baarszlk u iki nedenden birine ya daikisine birden baldr:- letenin mesaj uygun bir ekilde gndermeyi baaramamas.- Alann mesaj doru yorumlamay baaramamas.evresel Nedenler

evrenin, iletiim srecini etkileyen btn koullar ierdii ve bu koullarn,iletiimi bozma zellii tadndan son derece nemli olduu grlmektedir. Bunoktada evreden gelen farkl uyaranlarn kiileraras iletiim srecinde etkili olduugzlenmektedir. Bu uyaranlar arasnda sosyal, ekonomik, politik, kltrel iklim, inilikl deiim ve dnmler, gelir seviyesi, i kayplar, ailenin dalmas, savalar,

teknoloji ve medya yer almakta, tm bu evresel uyaranlar iletiim srecinde birtakmaksaklklarn ortaya kmasna neden olabilmektedir.letiimi bozan en nemli evre koulunun ise grlt olduu ifade edilmektedir.

Bu balamda evre koullar sadece fiziksel artlarla snrl deildir, sosyal ortamlar da bir evre koulu olarak deerlendirilmektedir. inde gizli de olsa hata pay tamayandoal ya da insan yaps iletiim sisteminin olmad dnldnde, her trlelektronik sinyal, yazlan ya da konuulan szcklerin tmnn mutlaka ilerindeamalanan anlama u ya da bu lde de olsa belli bir engel oluturabilecek bir yaptadklar ortaya kmaktadr. Dolaysyla eitli fiziksel grltler, psikolojik (nyarglar, zihnin kark olmas gibi) ve nro-fizyolojik grltlerin (ba ars, iitme problemleri gibi) iletiim srecinin salkl bir ekilde srdrlmesini son derece

olumsuz etkiledii sylenebilmektedir.

16


17/45

letiimin gerekletii ve iinde iletiimi etkileyen elerin bulunduu iletiimortamnn doal ve fiziksel koullarnn (koullarn elverisiz olduu grltl, stresli,kokulu, scak, souk, dar, geni, aydnlk-karanlk ortamlar, eitli szsz mesajlar veren eyalarn yerletirilme dzeni vb.), iletiim srecini etkiledii ifade edilmektedir.Bu etki hem iletiim birimleri, hem de kanal zerinde grlebilmektedir. Szgelimi iyiaydnlatlmayan bir odada konuan iki kii birbirlerinin jest ve mimiklerini kolaycagremediklerinden, fiziksel grlt ieren bir grme kanal yoluyla iletiim kurmak zorunda kalmakta, karlkl konuma srasnda dardan bir kiinin yersiz ve zamanszaraya girmesi de grme ve iitme kanalnda toplumsal bir grlt yaratmaktadr.

letiime katlanlarn birbirlerine olan yaknlklarnn ve iletiim konusununiletiim ortamnda belirgin bir rol oynad ifade edilmektedir. rnein kiinin ok samimi olduu bir kii ile konumasnda setii szcklerle, hi tanmad biriyleyapt konumada setii szcklerin ayn olmad, bunun yannda ev ortamndakonuurken herhangi bir resmi dairede davrand gibi davranmad gzlenmektedir.Dolaysyla iletiim ortamnn kiileraras iletiim zerinde nemli bir rol oynadortaya kmaktadr.

Burada iletiimin bir dier boyutu olan teknolojik ynn de gz ard etmemek gerekmektedir. Gnmzde kitle iletiim aralarnn (televizyon, radyo, faks, bilgisayar,uydu yaynlar vs.) mesajlar da iletiim biimlerini byk boyutlarda etkilemektedir.Bu aralar sayesinde dnyadaki geliim, deiim ve dnmlerden, retilen bilgilerdenannda haberdar olunabilmektedir. nternet eriimi yoluyla dnyann farkl blgelerindeki insanlar etkileime gemekte, mesaj ak dorudan kiilerarasnda yzyze iletiim eklinde olmayp sanal bir ortamda gerekleebilmektedir. letiimin buyn, kiileraras ilikilerde birebir etkileimi bir anlamda ortadan kaldrp kiiyi sanal bir alemde tutsaklatrrken, bir yandan da kiinin annda evrensel mesajlara ulamasnkolaylatrmakta ve farkl kltrleri, farkl yaam biimlerini tanmaya olanak vermekte,toplumlar birbirine yaknlatrmakta, evrensel duyarllklar bir arada alglamaya frsatsalamaktadr. Kiinin yaam evrenini geniletmekte, kapal yaplar sorgulamasndaarac olmaktadr.

zellikle amz insannn, bir yandan kentleme, sanayileme ve teknolojik gelimelerin getirdii hzl deiim iinde yalnzla ve yabanclamaya dt, teyandan gnlk yaamnda bakalaryla iliki kurma ve srdrmenin kaygsn duyduugzlenmektedir. Bylece zm g bir ikilem iinde bulunan gnmz insan, stelik bilmeden yapt davran ve eylemlerle daha karmak sorunlar, elikiler, srtmeler

yaratabilmektedir.Bu durumda hem insann kendi i dnyasnda denge ve dzen bozulmakta, hemde kiileraras ilikide zlme, duygu ve dnce alveriinde bozulma, ortak deer,inan, ama ve kavramlarda kargaa, hatta atma olmaktadr.

lgisizlik, geim sknts, gelecek endiesi ve isiz kalma korkusunun yarattgvensizlie bal olarak ou kiinin yaamn karamsarlk ve umutsuzluk iindesrdrd ve bu nedenle kiileraras ilikilerde kaygdan, kzgnlktan, fkedenkaynaklanan iletilerle balant kurulduu grlmektedir. Bylece birbirlerinianlamayan, yeterince dinleyemeyen, dolaysyla iletiimsizlii youn olarak yaayankiilerin says arttka, bu durumun toplumun dengesini, dzenini olumsuz biimdeetkiledii ortaya kmaktadr.

Kiisel Nedenler

17


18/45

letiimsizliin evresel nedenler yannda, pek ok kiisel nedene bal olarak gerekletii grlmektedir. Bu balamda kiinin iletiim tarz ile varolma tarz/varolma dzeyi arasnda karlkl etkileim sz konusu olmaktadr. Kurduu iletiiminnitelii kiinin nasl bir insan olacan belirlerken, nasl bir insan olduu ise kuracailetiimi belirlemektedir.

Konuurken, tartrken, bir fikri savunurken ya da bir fikre hcum ederkengrlen bir kiinin hemen arkasnda onun hayatn anlatan bir filmin gsterilmesi,insanlarn konuurlarken vcutlarnda bir uzvun onlarn evrelerini, korkularn,arkadalarn, ocuklarn, hastalklarn v.b. birikimlerini (btn bir gemilerini)gsteren bir perde grevinde olmas durumunda, bugn birbirini anlamayan,anlamlandramayan dolays ile anlaamayan insanlarn saysnn azalabilmesiolaslnn olduu ifade edilmektedir. Bu noktada kiilerin birbirlerini dinlerken aynanda birka dakika iinde birbirlerinin hayatlarn seyrederek karsndaki kiilerinhangi etkiler altnda olutuunu grmelerinin, anlam dnyalarnn uyuamamaskonusundaki nedenlerle ilgili nemli ipularn verebilecei tartlmaktadr.

Tm bunlarn nda gerek iletiim, bir ilikinin farkl noktalarnda, eitlidzeylerde kiinin kendisini ifade edebildiinde, syledikleri duyulduunda ve onun dakarsndakini duyduunda ortaya kan paylam olarak deerlendirilebilmektedir.

Gnlk yaamda kiilerin hi ekinmeden kendilerini ifade etmeleri,hissettiklerini ve dndklerini dile getirmekten korkmalar yakn ilikilerin oundarastlanan bir durumdur. Ayrca kullanlan kelimelere ok fazla sorumluluk yklenmekte, buna karn onlarn herkes iin farkl gerekleri ifade ettii grlmektedir.

Kiinin hissettikleri ve syledikleri, sylemek istedikleri ve azndan kanlar arasnda birtakm farkllklar sz konusu olmaktadr. Bunun yan sra, sylediklerinin vekarsndakinin duyduklarnn da birbirlerinden byk lde farkl olduu gereiylekarlalmaktadr. Kardakinin duyduklar kendi alglama biimi ve referanslardorultusundadr. Buna bal olarak kii, ou durumda onun ne anladn veya neduyduunu bile bilememektedir.Bunun yan sra, her szel ifadede;- Kiinin dnd veya hissettii ey ve syleyebilecei ey arasnda,- Syledii ey ve karsndaki kiilerin, kelimelerinin barndrd eitli anlamlar arasnda kendilerini en ok etkileyen, duygulandran ya da korkutanlara ayrcalk tanyarak, duyduklar ve anladklar ey arasnda,- Karsndakinin duyduunu dnd ey ve karsndakinin, kendisinin onun

duyduunu dndn sand ey arasnda anlamazlklarn, arpklklarn ya dayanl anlamalarn ortaya kma riskinin olduka fazla olduu ifade edilmektedir.Bunun sonucunda, hissedilenler, dnlenler ve kelimeler arasndaki bu

kanlmaz farklln kiilerarasndaki mesafenin azaltlmas konusunda gz nnde bulundurulmas gerekmektedir. letiimi daha verimli klmak iin aba harcamadannce, btn szel ifadelerin bu tip bir eksiklik barndrdnn bilincine varmak sonderece nemlidir.

Bir baka ekilde deerlendirilecek olursa, iletiim kurmak iin yaplan her giriimin tabiatnda birtakm yanl anlamalarn olmas kanlmaz olmaktadr. Bunlaryle ifade etmek mmkndr:- Kardakinin duyduu, kiinin syledii ey deildir.

- Kii kardakinin sylediklerine deil, kendi duyduuna yant vermektedir.

18


19/45

- Olaylar, olgular ve sylenenleri kendi filtrelerinden geirmekte, kendi hassasiyetiyleyorumlamakta ve badatrmaktadr. Bununla birlikte kardaki kiinin hassasiyetinin,ifrelerinin ya da deer yarglarnn her zaman gz nnde bulundurulmas nemtamaktadr.- Kii bakalaryla uzlamaya kalkmadan nce, kendisiyle (korkular, arzular,snrlaryla) uzlamay ihmal etmektedir.- Kardaki kiiye kendi inanlarn kabul ettirmeye almaktadr.- Kardaki kiiyi, bak asnn ne kadar salam olduuna ikna etmeye almaktadr.- Kardakini deitirmek istemektedir.

Bunlarn yannda yarglar, yanstmalar, kyaslamalar, beklentilerden oluan birtakm etkenlerin iletiimsizlik srecini dourduu grlmektedir. Genel anlamdadeerlendirildiinde ise, iletiimsizlii ortaya karan yaygn hatalar yle sralamak mmkndr:- Zihin okuma, kiinin karsndakinin ne dndn bildiini dnmesi,- Kiinin, karsndakinden kendisinin ne dndn bilmesini beklemesi,- letiim srecinde aksayan birtakm noktalar ortaya ktnda, yanl bir ey yokmugibi hareket etmesi,- Kiinin bir sorunu uzun bir sre grmezlikten gelmesi durumunda, o sorunun ortadankalkaca dncesine sahip olmas,- Kiinin kendisine ya da dier kiiye kar drst olmamas.Kiilerarasnda iletiimsizliin yaanmasna yol aan bu kiisel nedenleri ise u balklar altnda deerlendirmek mmkndr:Kiisel Farkllklar

Kiisel farkllklarn iletiimsizlii ortaya karan en temel nedenlerden birinioluturduu grlmektedir. nsanlar arasndaki srtmeler, genellikle kiiler arasndaki farkllklardan kaynaklanmaktr.

Hemen her ortamda bakalar ile iyi iliki kurma becerisinin baarnn ok nemli bir faktr haline geldii gnmzde, bu becerinin de insan karakterlerinitanmaktan getii ifade edilmektedir.

nsanlarn yalar, cinsiyetleri, kiilik zellikleri, eitim ve kltr seviyeleri,gemiteki tecrbeleri insanlar arasndaki balca kiisel farkllklar oluturmaktadr.Bu tr kiisel farkllklar, salkl bir iletiim srecinin yaanmasnda en byk engellerden biri olarak deerlendirilmektedir.

letiim srecinde mesaj gnderen kiinin, fikir, inan, duygu, heyecan, deer ve

tutumlarn, dier kii iin anlaml olan szckler ya da baka ifade biimleri halindekodlayarak karsndakine ilettii, kardakinin de bu mesaj aldnda, ses ve jestlerikendisi iin anlaml olan ve onun fikir inan, duygu, heyecan, deer ve tutumlarntemsil eden szcklere ya da baka ifade biimlerine dntrd, yani bunlar deifreettii ya da yorumlad grlmektedir.

Mesajn yaps, iletiim srecindeki ilk karmak noktay oluturmaktadr. Her mesajn bir ierii (ilettii ey) ve bir ifadesi (ileti tarz) bulunmaktadr. Enformasyonu(ierii) iletmek iin, ou zaman szcklerden yararlanlmaktadr. Ama bazen de,kiinin ses tonu, konuma tarz ve vurgular niyetini ifade etmekte ya da mesajnnieriini gizlemektedir.

Kiilerin bazen farknda olmadan, enformasyonu anlaml seslerle dile

getirdikleri grlmektedir. Bylece ierii olan bir mesaj ilettiklerini sandklar, oysa

19


20/45

ses tonlar ya da konuma tarzlarnn bu ierii gizleyen bir baka mesaj ilettiigzlenmektedir. Dolaysyla bu anlaml sesleri kendi kullan tarzlar ya da mesajalann bunlar yorumlay, ieriin aktarlmasnn nnde engel oluturmaktadr. Bu dakastedilenden farkl bir mesajn iletilmesine neden olmakta ve iletiim srecinde ciddisorunlara yol amaktadr.

letiim srecinde kiilerin inan, nyarg, duygu, heyecan, deer vetutumlarnn oluturduu eitli almas g engelleri, ocukluun erkendnemlerinden itibaren edindikleri deneyimlerin dourup besledii ortaya kmaktadr.Btn kodlayclar (szckler, sesler ve jestler) bu filtrelerden gemekte, yani kiiselgemii bazen kiinin ifadelerine farknda olmad anlamlar katmaktadr. Dolaysylakiinin kendisinin bir enformasyon iletirken ve sylenenleri yorumlarken, kiiselgemiinin etkisi altnda olduu gereiyle karlalmaktadr.

Sonuta, iletiim srecinde szle ya da baka trl gnderilen mesajn, kiiningndermek istedii deil, kardakinin ald mesaj olduu grlmektedir. Kiininsyledikleri bir yana, nemli olan, dier kiinin bunu nasl yorumladdr.

Buna bal olarak mesajn yorumu konusunda gnderici ile alc arasnda gr birliine varlp anlam konsenss salanmad takdirde, etkili bir iletiimden szedilemeyecei ifade edilmektedir. Ne var ki bu, bazen ok fazla aba gerektirmektedir.Mesajn doru ya da geerli olup almad zerine anlamaya varmak zorunlu deilsede, insanlar birbirlerinin ne kastettiini anlamadklar srece, iletiimde bulunmuyorlar demektir.

Filtreler konsenssn nnde engel oluturmakta ve byle olduu lde de,kiilerin iletiim sorunlaryla karlamasna yol amaktadr. Ayn aile iinde yetimiiki kiinin bile durumlar birbirinden farkl grd, farkl deerlendirdii gereindenhareketle, aslnda belki de ayn aileden, hatta ayn olan hibir eyden sz edilmesininmmkn olmad ifade edilmektedir. nk, iki kiinin filtrelerini oluturandeneyimler hibir zaman birbirinin ayn olmamaktadr.

Kiinin zaman ve yer asndan konumu da filtrelerini etkilemekte, yaad yer ve dnem, deerlerini, dnyaya bak tarzn ve durumlar alglayn belirlemektedir.Ayn ekilde, aile iindeki konumu -tek ocuk mu, kk karde mi vb. olduu- dafiltrelerin oluumunda byk bir rol oynamaktadr.

Ayn ailede yetien insanlar bile farkl filtrelere sahip olduuna gre, deiik ailekltrlerinde ya da baka evrelerden gelen insanlar sz konusu olduundan, iletiimsrecinin salkl ilemesinde pek ok engelle karlalmas kanlmaz olmaktadr.

Filtreler, ayn lkenin deiik blgelerinde yetimi insanlar iin dilin defarkllamasna neden olmakta, baz szcklerin anlam, blgeden blgeye kk farkllklar gsterebilmektedir. Jestlerin de aile kltrne ve blgeye gre farkllklar gsterdii gzlenmektedir. Dolaysyla bu durum mesaj gnderenin kastettii eylerlemesaj alann yorumunun birbirinden farkl olmasna neden olmaktadr.

Kiisel farkllklar iinde deerlendirilen yan da kiileraras iletiim sreciniynlendirici bir etkide bulunduu sylenebilmektedir. Ayn yataki iki kiinin anlamasve farkl yalardaki iki insann anlamas kyaslandnda, ayn yatakilerin daha abuk anlatklar gzlenmekte, benzer ekilde yksek renimli bir kii ile hi okumam bir kiinin ayn evi paylatklar dnldnde, arada iletiim asndan byk uurumlar yaand grlmektedir.

Cinsiyetin de iletiim srelerini belirleyici bir rol oynad grlmektedir.

20


21/45

Erkek ve kadnlarn beyin yaplarnn farkl olduu ve bu farklln iletiim tarznadorudan yansd bilinmektedir. Yaplan aratrmalara gre, erkeklerde szel ve grselverilerin alannn birbirleriyle, kadnlarnkine gre daha az balantl olduu, kadnlarnise szel ve grsel alanlar koordine etme, dolaysyla grsel ve szl ifadeye dayal bilgileri btnletirme asndan daha yetenekli olduu aklanmaktadr. Bu da, erkekler bir btn iinde ancak belli bir alan zerinde younlarlarken, kadnlarn btn bir tabloyu gz nnde tutabildikleri anlamna gelmektedir.

Erkeklerde saldrganlk davrann yneten merkezlerin daha aktif olduu,kadnlarda ise duygusal merkezlerin belirleyici rol oynad belirtilmektedir. Buna balolarak bu zellikler, erkekleri iletiim srasnda daha kavgac ve rekabeti klarken,kadnlarn ibirliine daha yatkn olmalarna yol amaktadr Cinsiyet ayn zamandasylenenlerin farkl biimlerde kavranmas zerinde de etkili olmaktadr.

Btnyle cinsel kimlikle balantl olan bu karakteristik zelliklerin yol atfarkllklar, erkeklerin ve kadnlarn birbirinin mesajlarn nasl alp, nasldeerlendirdiklerini nemli lde belirlemektedir.

Mesajlarn alglanmasnda rol oynayan, dolaysyla iletiim srecini ynlendiren bir dier unsur da dindir. Toplumdaki gruplarn ortak mal olan dinin, insanlarn moralyaaylarna etki eden tavr ve hareketlerin biimlendirilmesinde etki edebildii, buna bal olarak dinsel deerlerin kiilerin sosyal yaamna ynelik emir ve yasaklar koymak suretiyle onlarn tutum ve davranlarn etkileyebildii ifade edilmektedir.Kiinin mensubu olduu dinin mesaj oluumunda ve alglanmasnda byk rol oynadsylenebilmektedir. Kiinin dine bak as ile, karsndakinin dini alglay biimiarasnda paralellik olmas, mesajn etkinliini artran bir faktr olarak deerlendirilmektedir.

Kiileraras iletiimde rol oynayan bir dier etmen de, kiilerin eitim seviyesi vesosyal statdr. Kiinin eitim seviyesi ykseldike, daha fazla eyi bilme ve daha genikapsaml dnme imkan da artmakta; bylece daha kolay ve salkl akl ve mantk yrtebilen kiinin olaylar daha iyi deerlendirebilecei gzlenmektedir. Dolaysylakiinin kendisini ifade edebilmesi ve karsndakinden gelen mesajlarn alglanmas veyorumlanmasnda eitim seviyesinin belirleyici olduu sylenebilmektedir.

Ayn ekilde bireyin sosyal stats de mesajn alglanmas ve benimsenmesi yada benimsenmemesi konularnda etkili olabilmektedir. Bu noktada iinde bulunduuaile yeleri, akraba ve komularyla i ve meslek gruplar ierisindeki yeri nemkazanmaktadr.

Tm bunlarn sonucunda kiisel farkllklarn, kiilerin anlam dnyalarn dafarkllatrd grlmekte, dolaysyla iletiim srecinde sorunlarla karlalmaktadr.Alglama Farkllklar

Kiilerin dnyay alglay tarzlarnn, dncelerini oluturup biimlendirmelerini de belirleyen etmen olduu grlmektedir. Alglarn, kiinindoduu andan itibaren balayan temel renme sreleri zerinde biimlenerek, tutumve davranlarn, hal ve tavrlarn, motivasyonlarn ve ilgilerini ierdii ifadeedilmektedir. Alglanan eylerin, dncelerin retili biimlerini de bilgilerintoplanmas, durum ve koullarn yorumlanmas ve tavr ve tutum aamalarndaetkiledii belirtilmektedir.

Buna bal olarak, insanlarn ayn durum ve koullarla kar karya kalsalar da,

ok nadir olarak ayn bilgileri topladklar, ayn bilgiyi kullanan insanlarn, kendi kiisel

21


22/45

deerlendirmelerine gre, o bilgiyi hemen hemen tamamen birbirlerinden farkl biimlerde yorumladklar ve bir durumu yorumlarken, aslnda sz konusu durumlailgisi bulunmayan olaylar, olgular ve etmenleri, onunla ilgiliymi gibi grebildikleridile getirilmektedir.

Kiilerin izlenimlerine, daha nceki deneyimlerine ve beklentilerine gre farklve kendine zg dnceler retmeleri dorultusunda, bilgilerin nyargl bir biimdetoplanp deerlendirilmesi olaslnn yksek olmas, sonuta iletiim srecinikanlmaz olarak etkilemektedir.

Alglama farkllklarnn, kiilerin benzer olgulara farkl tepkiler vermesisonucunu dourduu grlmekte, bu farkllklarn, kiilerin kiisel zelliklerinden,farkl deer yarglarndan, ihtiyalarndan ve gemi deneyimlerinden kaynaklandifade edilmektedir. Sonu olarak belirli kiilerden gelen mesajlar, alglamadakifarkllklar yznden ya hi alglanamamakta ya da yanl alglanmaktadr.

Baka bir deyile bu tr durumlarda kiiler duyduklarn deil, duymak istediklerini alglamaktadr. Buna gre kii, kendi ihtiyalarn karlayan ve inanlarile uyum ierisinde olan mesajlar duymaya daha ok meyilli olmakta ve mevcutinanlaryla elien ya da kendisine korkutucu gelen mesajlar da reddetme ya da tahrif etmeye eilimli bulunmaktadr.

Mesaj gnderen kii asndan alglama farkll da, karsndaki alcnnolaylar kendisi gibi algladn varsaymasyla ortaya kmaktadr. Bu husus, pek ok iletiim sorununun temelinde yer alan nedenlerden birini oluturmaktadr. Farkl bakalarna sahip kiiler, bunun farkna varmadklarnda, ou zaman ortak anlamadzeyine ulaamamaktadrlar.

Bir letiimsizlik Nedeni Olarak DuygularKiileraras iletiim srecinde duygularn son derece nemli olduu

grlmektedir. Duygular insanolunun yaamn srdrmek iin vardr. nsan,yaamyla ilgili olumlu ya da olumsuz durumlar duygular araclyla fark eder veevresine kar taknaca tutumu belirler.

Mesaj alma annda, kiinin o anki duygular, hissettikleri, mesaj anlama veyorumlamasna dorudan etki etmektedir. Kii, ayn mesaj kzgn ve sakin olduuzamanlarda farkl yorumlayabilmektedir. Bunun yannda ayn olayn ardndan birbirinden ok farkl duygularn yaanmas sz konusu olmaktadr.

Kiinin her eylemi nce duygularnn szgecinden gemekte, bir eylemhakknda hissettikleri, daima ne yaptn ve ne derecede iyi yaptn belirlemekte veya

etkilemektedir.letiimsizliin en byk nedenlerinden birini, duygusal yanlglarn ve yaananduygularn sorumluluunu, kiilerin birbirine yklemesinin oluturduugzlenmektedir. Davranlarn ve duygularn nedenlerini, kiinin kendi dnda oluanolaylarda, bakalarnn davranlarnda aramas, kendi duygu ve davranlarnn kendikontrolnde olmad anlamn ortaya karmaktadr. Genelde insan ilikilerinde vezelde iletiim srecinde bu yanlgnn iletiimsizliin kvlcmlarn oluturan nemli bir etken olduu grlmektedir.

Duygular hep insann zayf yannn simgesi sayld iin duygularn gc hibir zaman bilinememitir. Bununla birlikte bu bilgisizliin insanlara ok pahalya malolduu ifade edilmektedir. Duygular tanmamak, duygular anlamamak, duygular

dzenleyebilmek, sonuta da duygular ynetememek byk hatalarla denen bir yanl

22


23/45

olagelmitir. Duygularn ynetiminin neminin sonradan anlald grlmekte ve artk bilinmektedir ki, duygularn ynetemeyen insan akln da ynetememektedir.

Zeka dzeyinin yksekliine ve ok almaya ramen, duygusal olgunluktanyoksun olduklar iin yaamda baar salayamam, sosyal uyumlarngerekletirememi kiiler bizi, kiiliin bu ok nemli heyecansal boyutu zerindedndrmektedir.

Kiinin karsndaki kii hakknda kesin yarglara sahip olmas durumunda,ald mesaj yorumlay tarz, bu yargnn etkisi altnda kalmaktadr. Ayn ekildekiinin verdii herhangi bir mesajn, kardakilerin kendisi hakkndaki grlerininetkisi altnda kald grlmektedir. Bunun yannda, dierlerinden daha fazla ilgisiniynlendirdii eyle dorudan ilintili olan ve kendisine nemli gelen bilgileri toplamayaeilimli olurken, bunun aksine teki bilgileri ya grmezden gelmekte ya da fark etmemektedir.

Duygularn anlam transferinin gereklemesinde olumlu veya olumsuz roloynad grlmektedir. Bundan dolay da insanlarn duygularnn elverili olmaddurumlarda, iletiim engellenmektedir. Bu tr durumlarda, iletiimsizliin yaanmamasiin yaplmas gerekenin, kiinin duygularna hakimiyet kazanana kadar iletiimkurmay ertelemesi olduu ifade edilmektedir. Sonu olarak, kiilerin iinde bulunduklar duygusal durum, onlarn iletiim srecinde mesaj alma ve vermelerizerinde ynlendirici bir etkide bulunmaktadr.Kiileraras Alg

Bireyin d dnyadaki nesnelere ilikin olarak gerekleen alglamalar elealndnda, alglama sorununu bir sosyal alglama olarak deerlendirmek gerekmektedir. Bireyin iinde bulunduu sosyal ortama ve kendi psikolojik alanna bal olarak, alglamann somut duyumsal bir bilgilenme olmann tesinde sosyal bir olgu haline geldii grlmektedir.

Alg, kiileraras iletiimin ayrlmaz bir parasdr. letiim srasnda kiilerinok karmak algsal yaantlar geirdii, kendi davranlarn, karsndaki kiinindavranlarn alglad ve kendilerinin nasl alglandn alglamaya altgzlenmektedir. Bu srete yanl alglamalarn ortaya kt ve bunlarn da iletiimdesorunlara yol at ifade edilmektedir.

Alglamann, szl ve szsz iletiim asndan nemli bir ileve sahip olduugrlmektedir. Kiilerin, karlarndaki kiiden kendilerine ynelen, yz ve bedenhareketleri, ses tonu gibi uyarclar anlamlandrarak, yorumlayarak sosyal evreye

uyum salamaya altklar ifade edilmektedir.Kiilerin sosyal evre iinde birbirlerini alglamalar konusundaki almalar sosyalalg, sosyal bili en ok da kii algs ad altnda srdrlmektedir. nsanlarn birbirlerine ve belli gruplara kar oluturacaklar tutumlarda ve sergileyebilecekleriiletiim atmalarnda kii algs nemli bir rol oynamaktadr. nsanlarn birbirleriyle netr iletiimler kuracaklarn, birbirleriyle nasl geineceklerini yordamada (tahminetmede) ilk adm, onlarn birbirlerini nasl algladklarn belirlemek olmaldr.

Etkileim iinde olunan baka bireylerin alglanmas, o kiinin duygusal ve cokusaldurumu, o andaki mizac gibi, iliki annda geerli olan durumlara ait bilisel etkenlerle(alglama, yorumlama) bantldr; kii karsndakinin kiiliini bu etkenlere bakarak tanmaya almaktadr. Bakasn alglamak, onu, kltrel adan bir anlam tayan

belirli kategorilere yerletirmek ve bylece stat ve roln kavramak anlamna da

23


24/45

gelebilmektedir. Dolaysyla bakalarnn alglanmasnda, psikolojik ve sosyolojik birtakm kavramsal erevelerin nceden var olduu kabul edilebilmektedir. Bu psiko-sosyolojik erevelerin, her durumda gerek sz konusu toplumun kltrne, gerekse bireyin deneyimlerine ve sosyallemesine bal olduu ortaya konmaktadr.

Yani bireye herhangi bir kiilik zellii atfedildiinde, onunla balantl bakakiilik zelliklerinin de o bireyde bulunduu, otomatik olarak varsaylmaktadr.Atfedilen bu zellikler birbiriyle balantlandrldnda, o bireyin adeta zihinsel bir resmi izilmektedir. Kiinin belirli bir kii zerindeki deerlendirmesinin, bir yandanyaad deneyimlerde yer alm kiiler arasnda bilinli ya da bilinsiz olarak yaptok sayda karlatrma ve kyaslamalara, te yandan da, sz konusu kii ile o zamanakadar tanm olduu baz kimseler arasnda varsayd benzetme ve armlaradayandnn da gz nne alnmas gerekmektedir.

Sosyal alglamada, dier kiinin yalnzca merkezi, nemli zelliklerinin farkndaolunmas sz konusu olabilmektedir. Dierlerini alglamada, sadece Sherlock Holmesun yakalayabilecei, kk detaylar atlamak muhtemeldir. rnein, birininaksannn derhal fark ediliyor olmasna karn, sol elle ya da sa elle yaz yazmashaftalarca gzden karlabilmektedir. Byk miktarda dardan gelen uyarmolduunda, herhangi bir eyle megul olmak zordur. rnein, radyo akken retmeninsylediklerini duymak ya da retmen konuurken radyoyu duymak zordur. Arderecede uyarc ayn zamanda ortaya ktnda, ar duyumsal yklenmeyaanmaktadr. Bu durumun tersinde ise, az miktarda duyum, duyumsal kstlamayortaya karmaktadr.

Duyumlar kodlanp ksa dnemli hafzadan uzun dnemli hafzaya getiinde, benzer faktrler, olaylar ya da deneyimlerle birlikte depolanmaktadr. Bu transfer boyunca, duyumun benzersizlii kaybolmakta ve uzun dnemli hafzada nceden var olan dier imajlara daha benzer duruma gelmektedir. Bu sre kategoriletirme olarak ifade edilmektedir.

Kategoriletirme sreci, kiinin eitli biimlerde sosyal deneyimlerinietkileyebilmektedir. rnein, bazen kimin yaptna bakmakszn bir davrana belirli bir anlam verilmektedir. Gerekte phesiz davran yapmann nedeni deimektedir.Kategoriletirme, kiinin bir davran bir grubun nitelii olarak deerlendirmesinietkileyebilmektedir.

Kiilerarasnda iletiimin niteliini etkileyen izlenim oluturmay u alt balklar altnda incelemek mmkndr:

StereotipletirmeGndelik yaamda kiilerin ilerinde, eylemlerinde, brndkleri rollerde vestatlerinde grld, buna bal olarak da onlarn ilk nce toplumsal bir kimliklealgland ortaya kmaktadr. Btn bunlar kiinin ilk anda, herhangi bir eylemineilikin toplumsal tanmyla oluturulan belirli bir kategori ierisinde alglanmasna yolamaktadr.

Kiiler, bir kez toplumsal ilikiler iindeki kategorilere konulduktan sonra(meslek, toplumsal stat, giyim-kuam, fiziksel grnt), artk o kiiler hakknda bazdncelere sahip olunmaya balanmaktadr. rnein, bir gen niversite rencilerikategorisine yerletikten sonra, dierleri iin artk belirli zellikleri olan bir kiidir.Genel anlamda zihinlerdeki niversite rencisi grnts neyse, o gen de artk o

ynde bir belirlenmeye sahip olmakta ve onun btn davranlar bu nyargyla

24


25/45

alglanmaktadr. Bylece btn retmenler, btn renciler, btn memurlar, btnkadnlar gibi gndermelerle kiiler stereotipletirilmekte, belirli alg kategorileri iindegrlmeye balanmaktadr.nsan zihninin, alglad bilgiyi snflama ve adlandrma ihtiyac, doal olarak bu bilginin genellenmesine ve basitletirilmesine neden olmaktadr. nsanlarn bu biimde snflanarak genel kategorilere oturtulmas sonucunda ortaya kan kalplar stereotip olarak adlandrlmaktadr. Kadn-erkek, zenci-beyaz, yal-gen, Trk-yabanc,asker-sivil gibi kalplar bunun rnekleridir. Genellemeler bireysel farkllklaralglamaya engel olabilecei iin, nyarglara yol aarak kiileraras iletiimietkilemekte ve byk lde iletiimsizliin yaanmasna neden olmaktadr.

Genellikle bir grubu tanmlamak iin kullanlan zelliklerin, karlalan her yeiin gerekten doru olup olmad konusunda herhangi bir aratrma yaplmadgrlmektedir. Bu tr hkmler ilikilere zarar verebilmektedir. Stereotipletirmedendolay, muhtemelen bir ilikiyi oluturmann bile mmkn olmad ifade edilmektedir.

nsanlar snflara ayrmann, onlar alglama ve onlara kar davran biimlerinde son derece nemli olduu ortaya kmaktadr. nsanlar blmlere ayrmak (zenci/beyaz, erkek/kadn, konukan/sessiz, yal/gen), bir lde kiinin karmak dnyaya bak asn kolaylatrmada ve dnyay anlamada ilk adm oluturmaktadr.Kiinin belirli zellikleri belirli kategorilerle ilikilendiren inanlar, aileler, medya vearkadalar gibi dolayl kaynaklardan gelmektedir.

Kiinin belirli bir gruba yerletirdii kiilerin tipik rneiyle dorudan deneyimi, bakalaryla ilgili inanlar iin dier nemli bir kaynak oluturmaktadr. Onlarn birkayla iliki kurduktan sonra, bireylerin tm kategoriler iin kiilik zellikleriyleilgili sonular karlmaktadr. Bu tr sonular ounlukla yalnzca snrl dzeydekiilikiden sonra gelimektedir. Bununla birlikte, grubun pek ok yesiyle nemli ldeiletiimde bulunduktan sonra da oluturulabilmektedir.

Tektipletirme ya da stereotipletirme, ortak bir kltrel zellik, yaam tarz veeylem iinde bulunan kiilerin, bu ortak zelliklerin kiilerin kafasnda uyandrdarmlarla birletirerek oluturduu imgeler araclyla alglanmas olarak ifadeedilmektedir. Bu tr ortaklaa zelliklere sahip olan kiiler, daha sonra tek tek bireyler halinde de grlse, tektipletirme srecindeki yarglar, tm deerlendirmelere temeloluturmaktadr. Btn bir kategori, o anda gzlenen bireyin gerek durumu ne olursaolsun, onun deerlendirilmesi iin bir szge oluturmakta, bu szge iinde, toplumsalolarak belirli zelliklere sahip kiilerin yerletirildii kategoriler, bu zellikler hakknda

daha nce yaanan deneyimlerle oluan deer yarglar, kiinin ve karsndakinin oandaki durumu ve kar, eylemin nitelii ve btn bir toplumsal yap bulunmaktadr.Kiilerin alglanmasnda ortaya kan bu normlar, kiileraras ilikileri belirleyen bir ilev stlenmektedir. Kiinin nyargsz davrandn dnmesine karn, evresindekiilikilerin tmn (nesnelere ya da znelere ynelik) bu stereotipletirme sreci iindeoluturduu grlmektedir.

Stereotipletirme, nyargl deerlendirme yoluyla kiileri belirli baz kmeler iine yerletirerek grmektedir. Alglama srecinde ou kez toplumsal olarak oluturulan normlarn szgeci iinde belirlenen bir ilemdir. Genellikle toplumsaladan olumsuz deerlendirmeleri iermektedir. Sosyal psikoloji kavram olarak da, bireysel deerlendirmenin ve toplumsal ilikilerin zenginlii ve eitlilii yerine, tek

yanlln, ben merkezciliini ve zayfln belirten bir nitelemedir.

25


26/45

Anlama Srecini Olumsuz Etkileyen Nedenlernsanlar anlamann sze dktkleri kelimelerin tesine geebilmek ve satr

aralarn yorumlamak olarak deerlendirildii grlmektedir. letiim srecinindinlemeden sonraki aamasn oluturan anlama, konuulan konuyla ilgili farkldncelerin her birinin oturduklar mantklarn kendi ilerinde tutarl olduklarvarsaymn ve dncelerin birbirlerinden farkllklarn temel almaktadr.

Kiinin kendisini anlamadan, karsndaki kiinin kendisini nasldeerlendirebileceini bilmeden bakalarn anlayabilmesi olas deildir. Bu noktadancelikle kiinin kendini tanmas, isel iletiiminin salkl olmasnn bakalarnndnyalarn anlamlandrmada son derece nemli olduu grlmektedir.

letiim srecinde anlamay engelleyen eitli nedenler sz konusu olmaktadr.Bunlar yle ifade etmek mmkndr:A Sadakati Ve Ben Bilirimcilik

Kardaki kiiyi anlamay olumsuz etkileyen, dolaysyla iletiimsizlie nedenolan a sadakatinde, kiinin kendi gereini, tek gereklik olarak algladgrlmektedir. Kiinin dnceleri, nyarglar, egolar, korkular, arzular ve bakaduygularyla birlikte; gereklii nasl algladnn bir aynasdr.

A sadakati ve ben bilirimcilik, kiinin tmyle kendi i iletilerinin mantksaldngs iinde kalmas ve bu dngy bir kale gibi savunmas olarak deerlendirilmektedir. Kendi bak alarna son derece sadk olan bu kiiler,anlamaktan ok grlerinin dierlerince anlalmas ve kabul edilmesi iin abaharcamaktadr.

nsanlarn dncelerini deitirmeye almak, bir meseleyi zmenin en gyollarndan biri olarak deerlendirilmektedir. Dierleri, o kiinin dncesini kabuletmek iin kendi dncelerini bir tarafa brakmak zorundadrlar. Bu, insanlarn,genelde yaptklarnn tersidir. ounlukla, kiilerin, yanldklarn itiraf etmektense,gerekleri kendi nyarglarn dorulayacak ekilde yorumlamay tercih ettiklerigrlmektedir.

Kiinin meseleyi zmenin, olaylar bakalarnn kiinin kendi asndangrmeleri gerektii inancn tamas, insanlarn gr ayrlklar karsnda nasldavrandklarn aklamaktadr. Herkes, kendisinin hakl olduuna inanmakta; ardndan,karsndakini pes ettirmeyi dnerek, kendi bak asn dayatp, meselenin kendiistedii ekilde zlmesi iin uramaktadr. nsanlarn, ne olursa olsun, kendimantklarnn doru olduunu dndkleri sylenebilmektedir.

Kii konuma srasnda kendisini hakl olmann ve kazanmann cazibesinekaptrmakta, bu noktadan sonra onun iin, hakl olmak, karsndakinin nehissettiinden ok daha nemli hale gelmektedir. Bu durumda kazanmann, haklolmann, artk ilikinin niteliinden ok daha fazla nem kazand gzlenmektedir.yle ki, artk konumann nitelii ve kiinin karsndakinden bir eyler renebilmeansnn bile nemini yitirdii, karlalan durumun, kiilere, birbirlerinden bir eyler renip, birbirlerine zevk ve deer verebilme, ilikilerini derinletirme ans tanrken, birdenbire bir yar ve atmaya dnt ortaya kmaktadr.

Gnlk yaamda da bu dorultuda kiilerin birbirlerine bazen, hatta, ou zamannesnelere davrand gibi davrand ve bylece eitli sosyal ortamlarda iletiimsizliinyoun olarak yaand grlmektedir. Dierlerinin duygularn ve dncelerini

kontrol etme ve yarglamaya almaktan vazgemenin, onlarn dorularn grp

26


27/45

kabullenmeyi renmenin sevgi ve huzur dolu bir dnyaya kavuabilmek iin ok nemli bir adm olduu vurgulanmaktadr

Tm bunlarn nda kendi bak alarna son derece sadk olan kiilerinkarlarndakilere u tr geribildirimlerde bulunduklar sylenebilmektedir: Manta BrnmeKiinin karsndakini dinledikten sonra manta brnerek geribildirimde bulunmas,karsndakinin hatalarn ortaya koymakta, davranlarna belli snrlamalar getirerek olmas ya da olmamas gerekenleri vurgulamaktadr. Aktarlan byle bir mesaj,kardaki kiide savunucu tutumlarn harekete gemesine, kiinin yetersizlik duygularyaamasna neden olmaktadr. Buna bal olarak etkili dinlemenin gereklemedii veiletiimde kopukluklarn yaand grlmektedir. Ahlak Dersi Verme

Sylenenler karsnda ahlak dersi ieren yantlar oluturulmas sonucundailetiim sreci, dorularn ve yanllarn kar karya geldii, son derece derintartmalarn yaand bir iletiimsizlik ortamna dnebilmektedir. Bu durum, kiideyine kendi bak asn savunucu tutumlar yaratmakta, zorunluluk ya da sululuk duygular yaamasna yol amaktadr.t Verme, zm nerme

Gnlk yaamda kiilerin yaadklarn, duygu ve dncelerini aktarmaamalarnn farkl nedenlerden kaynakland grlmektedir. Kii, kar tarafnkendisini anlamasn beklerken, kar tarafn anlatlanlara ilikin getirdii zmnerileri ve verdii tler, kiiyi sorun zme becerisinden yoksun, aciz bir durumagetirmektedir. Anlalma istei duyan kiinin, birtakm tlerle kar karya kaldgrlmektedir. Bu durumun da kiide, sorunlar karsnda sklkla zm isteyen bir bamllk yaratt ya da kendi bak asna balanarak direnme oluturduu ifadeedilmektedir.Yarglama, Sulama, Eletirme

Colorado niversitesinden O.J.Harvey, kullanlan dil ile iddet arasndakiilikiyi aratrrken, dnyadaki bir ok lkenin edebiyatndan rasgele rnekler alm,insanlar snflandran ve yarglayan kelimelerin skln bir izelgeye dkmtr.Bulgular, bu tr kelimelerin kullanm skl ile iddete bavurma arasnda yksek bir korelasyon olduunu gstermektedir. nsanlar iyi ya da kt diye ayran vektlerin cezalandrlmay hak ettiine inanan kltrlere oranla, insanlarn ihtiyalarnn planda tutan kltrlerde ok daha az iddet kullanlmas artc deildir.

Dolaysyla kardaki kiiyi yarglayc, sulayc ve eletiren bir nitelik tayanmesajlarn ksa ve uzun vadede iletiimsizliin yaanmasna neden olduu belirtilmektedir. Hi kimse eletiriyi sevmez. En iyi sonucu insanlar savunmayaitmesi, en kts de saldrya sebep olmasdr. Buna bal olarak bu tr mesajlar alankiiler, yetersizlik ve kar koyma duygularn youn bir biimde yaamaktadr.

Birini dinlerken kiinin verdii ilk tepki, derhal yaplan isel bir deerlendirmeolma eilimindedir: Syledikleri normal, garip, yanl, doru, gzel, adil, vs. Bu ekildekardakinin fikirlerini ve hareketlerini kendi referanslarna gre snflandrmaktadr.Ama bakalarn bu ekilde kuralc yntemlerle deerlendirmek ve onlara nyarglarlayaklamak, iletiimsizliin arln hissettirmesine neden olmaktadr. Bakalarnanlamann kiinin kendi deer yarglarn ve kiisel inanlarn bir kenara koyduunda

mmkn olabilecei ifade edilmektedir.

27


28/45

Tan KoymaBaz kiilerin iletiim kurduklar dier kiilere bir anlamda psikologca bir tavrla

yaklaarak, olaylarn nedenleriyle ilgili birtakm tehislerde bulunduklar, tankoyduklar gzlemlenmektedir. Kiinin ifade ettiklerine, karsndaki tarafndan tankonulmas, kendisine inanlmad ya da iletiimsizlii ortaya karan en nemlinedenlerden birini oluturan yanl anlald duygularn yaamasylasonulanmaktadr.Kiiletirme

letiim srecinde anlamay engelleyen etkenlerden birini oluturan kiiletirme,kiinin gelen mesaj anlamlandrma srecinde kiiliine ynelik bir anlam aramaabasn ortaya koymaktadr. Belirli bir konu ya da olayla ilgili farkl bak alar vefarkl grler ifade edilmekte, dolaysyla her eyden nce bu farkl grlerinanlalmas esas amac oluturmakta, ancak burada kendisine yneltilen mesajkiiletirmek, kiileri, bir kiilik savann ortasnda brakmaktadr. Konuma srasndakardakinin kiiliiyle ilgili varlan yarglarn yanstlmas, kiinin kar saldryagemesine ve karlkl kiilik yaktrmalarnn ortaya kmasna neden olmaktadr.Bylece tartlan konu bir kenara braklmakta, tamamen bir kiilik savayaanmaktadr.

Bununla birlikte, iletiim srecinde kiilerin birbirlerine bilinli olarak kiilikleriyle ilgili deerler ilettikleri gereiyle karlalmaktadr. Ancak iletiimsizlik sorununun yaanmamas iin burada nemli olann, kiilikle ilgili deerlendirmeleringz nne alnmayp, gelen mesajn ana noktalarn zmseyebilmek olduugrlmektedir. Kardaki kiinin, mesajnn znde ne aktarmaya alt zerindeodaklanlmas gerekmektedir. Buna bal olarak iletiimde bir anlamda kiiliksizdavranabilmenin nemi belirtilmektedir. Salkl bir iletiim ortamnn oluturulmas,kiilik deerlendirmelerinden arndrlm, karlkl benlerin sava ya da yar halindeolmad, buna karn farkl bak alarnn aktarld ve kyasland bir dzeninsalanmasyla mmkn hale gelmektedir.Zihin Okuma

Zihin okuma yanstma olarak tanmlanan bir sretir. Kiinin karsndakilerinkendisi gibi hissedecekleri inancyla dnerek ya da sezgi ile kardaki kiinin bir hareketini anlamlandrp dndklerine, hissettiklerine ve yapp yapmayaca eyleredair sonular kartmaktr. Bakalarn yeterince dikkatli gzlemleme, dinlemek,anlamak ve hissetmek yerine, kiinin nyarg ve kendi retileriyle yola karak

kararlar almas, sonulara ulamas da irrasyonel bir dnce biimini oluturmakta ve bu durum da iletiim kopukluklarna neden olmaktadr.Zihin okuma, sahip olunduu varsaylan ben deerini, srekli olarak bakalarnn

szl ya da szsz davranlarna bakarak tartp bimek ve tahmin etmeyi iermektedir.Zihin okuyucular iyi senaristtirler. Ufack bir hareketten yola karak, kimin nedndn, ne hissettiini, ne yapacan, yapmayacan kafalarnda karara balamaktadr. Bir zihin okuyucu sezgiden, belli belirsiz tahminden, bir iki gemideneyimden kaynaklanan varsaymlar zerine koca bir senaryo oluturabilmektedir.

Bu konuyla ilgili gnlk yaamda sklkla gzlemlenen bir rnek, kafas eitlidncelerle dolu birinin, bir ortamda karlat dier tand kiiyi grmemesine bal olarak o kii tarafndan benimle konumak istemiyor zihin okumas yaplmasdr.

Eer, baz alkanlklar ve zellikler konusunda nyarglysa, herkesin kendisi gibi

28


29/45

dndn sanmaktadr. Zihin okuyuculuk, baz yarglara ok abuk varp, bunlarn bakalar iin geerli olup olmadn test etmeye gerek duymamaktr.

letiimsizlii Ortaya karan Gereki Olmayan rrasyonel Dnce Biimlerinsan ilikilerinin herhangi bir zaman diliminde yaanan mutluluk dzeyi ya dagerginlik ve ortaya kan sonular rastlantsal olmamaktadr. likilerin sonucunu belirleyenin, taraflarn yaplm ve yaplmam davranlar olduu ifade edilmektedir.Dolaysyla bu durum, iliki srecinde yer alan her kiinin, o ilikiden sorumluolduunu gstermekte ve ilikinin olumasndaki etkilerinin nemini vurgulamaktadr.

letiim srecinde grnenleri bir tarafa brakarak, grnmeyen olaslklara yada belirsizliklere odaklanmak, iletiim kopukluklarnn gndeme gelmesine zeminhazrlayan belirli dnce biimlerini aa vurmaktadr. zellikle meli, mallkonuan, kendi tercihlerini tek doruymu gibi sunan ve birtakm kutuplamdncelere ve kalp yarglara sahip olan kiilerin, en dikkat ekici zelliklerininolaslkl dnme alkanlndan yoksun olmalar olduu ortaya kmaktadr.

Ar genellemelerde bulunma, olaylara ve insanlara kar ya hep ya hi tarzyaklama, kekeci dnme, bakalarnn fikirlerini deitirme gayreti iinde olma,sahip olduu kurallarn asla deimeyeceini dnme, hi etkisi olmad haldeolaylardan kendisini sorumlu tutma ya da zerine alnma bu kalplam dnceler arasnda yer almaktadr.Filtreleme

Filtreleme, toptanc benlik anlaynn en dolaysz ifadesi olarak deerlendirilmektedir. Filtrelemede temel aksaklk; belirli bir btn, bireyi, olay, bir tek eye dayal olarak, dier eleri ya saf d ederek ya da onlara seici bir krlk gelitirerek deerlendirmesindedir. Szgelimi eletirilere duyarl bir alana, patronunun bir gn, genelde yapt iten memnun olduunu, ancak u an yapt ii biraz daha hzl tamamlamasn rica ettii dnldnde, o kiinin bu yaklama, patronun kendisini yava olarak grd anlamn verdii gzlenmektedir. alan, buolayda toptanc bir benlik anlayna sahip olarak hareket etmekte ve patronun kendisiniyava bir personel olarak grdn ve ben deerini yitirdiini dnp kendisinikertmektedir.

Bylece bu rnekteki kii patronun, hzl bir tempoda alma isteini, bireyseldeerini kltc bir eylem olarak yorumlayp filtrelediinden, patronunun iineynelttii vgy, filtreleme iinde gz ard etmektedir. nk patron alanndanikayet etmemi, sadece 'ii hzl yapmasn' istemitir. Bu ekilde btnn tek bir

parasn alp deerlendirme yapmak btn grmeyi engellemekte ve krlk meydanagetirmektedir.Ar Genelleme

Filtrelemede, bir btne bakp, onun bir veya birka esine, ayrntsna veya parasna taklarak, o btn hakknda bir deer biilmesine karn, filtrelemenin tamtersi olan bu dnce biiminde, olayn btn gzler nnde deilken bile, tek bir zellik veya eden bir btne genelleme yaplmas sz konusu olmaktadr. Argenellemede tek bir zellik, btnn tamamn oluturmaktadr. Bu kiilerinkonumalarnda, 'sk sk, her zaman, asla, daima, hi kimse, herkes, kesinlikle'kelimelerini yaygn bir biimde kullandklar grlmektedir. Ar genellemede bir zellik, performans ya da davran hakknda verilecek hkm -btnn dier

niteliklerini grmeden- btn hakknda bir hkm olarak kabul edilmektedir.

29


30/45

Kiinin bir arkadann kendisiyle sinemaya gelmemesi durumunda 'Benisevmiyor' diye dnmesi, ar genelleme yapmas demektir. Oysa arkada sinemayagitmeyi sadece kendi nedenlerine bal olarak istememitir. Ayn ekilde bir kii tek bir hata yaptnda o kii hep hatal davranr' anlamlarnn verilmesi, ar genellemernekleridir.

Gnlk yaamda kiileraras ilikilerde, ar genelleme yoluyla ok saydaetiketlemeler yapld gereiyle karlalmaktadr. Ayenin yzne baklmaz,Engin deerli bir insandr, Uur ie yaramaz, Beceriksiz biriyim ifadeleri, toptancetiketlerdir. Bunlar her insan ilikisinde duymak olasdr. Kiinin toptanc benlik anlayn gelitirmesi durumunda, bu etiketleri hem kendine hem de bakalarnarahatlkla uygulayabildii grlmektedir. Bu inancn mantna gre, bakalarnnyneltebilecekleri ar genellemelerden kanlmas gerekmektedir. nk, hatayapmann, evrenin gznden dmeye neden olduu, bir zayflk iareti olduu, kiiyiaptal gibi gsterdii ve hatann gizlenmesi gerektiine inanlmaktadr.

Yine bu anlay dorultusunda, bakalarnn belirli davran ve szl

ders notlari-insan ilişkileri

Documents