Spar Bilimleri Dergisi

Hacettepe T. of Sport Sciences

1998, (9), 3, 11 - 31

DERS DI~I OKLIL SPOR ETKiNLiKLERi VE YENiDEN ORGUTLENMESi*

Zekai PEHLlvAN

Mersin Universitesi Fen-Edebiyat Fakultesi Beden Egitimi ve Spor Bblumu

6ZET Bu eresurmemn genel emect, orteocretim kurumlannda (de viet ve ozel) ders

dl$1 okul spor etkinliklerinin mevcut durum ve eorunlenrun erestmtmes! ve buna

bagll olarak da ders dl$1 okul spor etkinliklerinin sorunlermtn coziimune yonetit:

yeni bir orqutlenme model! geli$tirmektir. Arestumernn evrenini 1995 yilt itibariy­

Ie, 76 il ve itcetetinaeki devlet liselerinde qorev yapan 2132; ve 74 ozet genelli­

sede qorev yapan 202 olmak iizere toplam 2334 beden eqititni ogretmeni oius­

tutmektedtr. Orneklem grubunu ise bu okullarda qorev yapan 1108 beden egiti­

mi ogretmeni otusturmekiedtr. Veriler anket formu araclllgtyla toptenmtsnr. Ge­

cetli anket formu oreru % 54.5'dir (603 anket) Elde edilen verilerin istetisilki r;o­zumunde yuzde (%), etitmetik ortalama (X), t testi ve Ki-Kare Baglmslzllk Testi

(X) kullantlml$tlr.

Ogretmenlerin % 43.6'sl ders dl$1 okul spor etkinlikterinin "genel egitimin ve

sporun amar;lanna uygun bicimde yapllmadlgtnl" betinmislerdir. "Feztesiyte uy­

gun" bulanlann orent ise % 8A'dUr. Bu daglltm okul tiuit baklmtnd;~ enlemt, bu­

tunmustut (p<0.05). Ogretmenlerin % 59.5'i okul spor etkinJiklerinin hem "yens­

me-senlik, turnuva ve solen" biciminde organize edilmesini isterken, sadece "ya­

risme" blciminde organize edilmesini isteyenlerin oretu % 159'dur. Bu daglltm

okul tun: bekimmden istatistiki olarak entemsiz buiunmustur (p>0.05). Ogret­

menlerin toplam % 60.2'si okul sporunun yeniden orgUtienmesinin "cok gerekli"

otouiiunu beiittmislerdir. Okul spor etkinliklerinin "Okul Spor Kuiiipteri-Pede­

n Bu calismamn bir kisrru 6-7 Arahk 1996 tarihlerinde yapilan 3. Ulusal Beden Egitimi ve Spor Sempozyumunda bildiri olarak sunulrnustur

Geli~ Tarihi 16.03.1999 Yayrna Kabul Tarihi . 22.09.1999

11

Ders DI~1 Okul Spor Etkinlikleri

rasyon ve Konfederasyon" biciminde orgutlenmesi gerektigi goru§une "cok katllanlar"ln oretu %

67.4'dur. Bu oran okul tiui) bektmmden istatistiki olarak enlemstz bulunmustur (p>0.05). Elde edilen but­

gular ve ogretmenlerin oneriteri I§Igmda, ders dl§1 okul spar etkinlikleri icin; "okul spar kutiipter!" bici­

minde yeni bir model onetis!erestumectntn dusimcesi olarak geli§tirilmi§tir.

Anahtar Kelimeler: Beden egitimi ogretmenleri, ders d/§I okul spar etkinlikleri, okul spar kulupleri.

FREE-TIME SCHOOL SPORT ACTIVITES AND THEIR REORGANIZATION

ABSTRACT

The genaral purpose of this research is to describe the existing conditions and the problems of free­

time school sport activities and, in this context, to develop a new model of organization to solve the prob­

lems of private and public schools in secondary education. Population of the research, for the time of

1995, consists total of 2334 physical edu. ztion teachers that 2132 of them works in public schools aro­

und 76 provincial centers and towns and 202 of them works in 74 private high school (90banoglu, 1992;

OiE, 1994). Sample group consists 1108 physical education teachers that works in these schools. Raw

data are collected with a questionnaire. Valid percent of the questionnaire is 54.5 (603 ones). Percenta­

ge (%), aritmetic mean (X), t-test and chi-square (X2) are used for statistical analysis of the raw data.

Forty three point six percent (43.6 %) of teachers argues that free-time sport activities are "inadequ­

ate with general purpose of education and sport". Their 8.4 % argues that these activities are "extremely

adequate". This distribution is meaningful in accordance with school type (p<0.05). Teachers' 59.5 % al­

so argues that sport activities should be organized in the forms of "competitions-festivals", "tournaments"

15.9 % prefers that "competition" should be free from others. This distribution is statistically meaningless

(p>0.05). 60.2 % of teachers says it is "very necessary" that school sports should be reorganized. Pro­

portional rate of teachers believes that school sport activities should be organized in the from of "Fede­

ration or Confederation of School Sport Clubs" is 67 %. This rate is statistically insignificant (p>0.05).

On the basis of these data, researcher advices a new model that emphasize free-time school sport

activities organized as "school sport clubs".

Key Words: Physical education teachers, free-time school sport activities, school sport clubs.

clals yagda;,; anlamda bir egitim proqrarru dinamik bir yaprya sahip olup, sadece okulda ve do­

layrsryla derslerle srrurh tutulrnayrp, egitimin genel amaclan doqrultusunda ders drsmda da de­

yam ettirilmesi gereken ve bir dizi etkinlikle beraber sonunda da deqerlendirrneyi iceren bir

surec olarak ifade edilmektedir (Binbasioqlu, 1986; Erturk, 1986; vans, 1988). Diger yandan,

n ogrenci merkezli" egitim ve ogretim anlayrsmm qecerli olduqu qunurnuzde, bireysel tarkh­

hklann var olduqu strut ortarrunda istenen duzeyde bir qelisrnenin saqlanmasi da olanakli go­

rulrnemektedir (Bucher, 1987: 17; lpsiroqlu, 1990).

Egitim proqrarrurun bir parcasi olarak; okulda, ders saatlerinin drsmda, egitimin genel

amaclan doqrultusunda, ogrencilerin ilgi ve gereksinimlerine yonelik, onlann kislliklerini qelis­

tirmek icln, okul yonetlrninin bilgisi ve rehberliqi altmda yaprlan planlr, proqrarnli ve duzenli ca­

lrsrnalar (Blnbasroqlu, 1986) olarak tarif edilen ders dl;';1 etkinlikler, ogrencilerin ilgi ve gerek­

12

Pehlivan

sinmelerini doyurduqu gibi, onlann iyi bir yurttashk eqitimi kazanmalanna da yardim etmekte­

dir. Okuldaki dersler her ne kadar ogretim programlanna ve ogrencilerin ilgi, istek ve qerek­

sinrnelerine gore yapilsa da, bunlann ulasamadiq: noktalann var oldugu kabul edilmektedir.

Bu noktalara ulasrnak ve ogrencilerin gelecekteki yasarnlanna etki edecek davraruslann ka­

zandmlrnasi ders dl~1 etkinliklerle murnkun olabilmektedir.

Bu yuzden ders drs: etkinlikler cocuqun dusunrnesine, karar vermesine, bir isi yaprnasma

ve sonuclandrrrnasma olanak vermektedir. Cunku ders drsmdaki etkinlikler strut ortarmna

oranla daha demokratik ve ogrenci merkezlidir (Krslal}, 1989). Diger taraftan, ders drs: etkin­

liklerin bir egitimsel islevi de "okul tobisi" ve "okuie uyum" konusunda etkili olmasrdrr. Okul

fobisi cocuqun okuldan, sosyal etkinliklerden ve ogrenme yasantilanndan uzaklasrnasma ne­

den olduqundan, akademik ve sosyal qelismeyi ciddi bir bicirnde etkilemektedir (Salk, 1990).

Cocuqun okul tobisinden kurtulabilmesi iyin psikoterapi tedavinin yarusrra oyun, spor v.b. gi­

bi ders drs: egitim etkinliklerine katilrnasi sonucu okula daha fazla baqlanmada, derslerini ve

ogretmenlerini sevmede etkin rol oynarnaktadrr (Yavuzer, 1992).

Gunurnuz eqitim proqrarnlan uyqulamasmda cocuk ve gencin oyun ve hareket thtlyacr,

beden egitimi ders saatleri icinde karsilanrnasi mumkun deqildir, Bununla birlikte egitim ku­

rumlannda yeterli ders saati duzeyinde ve istenilen bicirnde beden egitimi dersinin okutulma­

mast da bu dersten genel egitimin arnaclan doqrultusunda yeterli fayda saqlanarnamasma

neden olrnaktadrr (Alemdar, 1991; Pehlivan, 1992). Bundan delay: okul spor etkinliklerinin

dersin disrna tasacak bir bicimde planlarup organize edilmesi zorunlu olrnaktadrr.

Ders dis: okul spor etkinliklerine yonelik yapilan arasttrma ve incelemeler srrurh sayrda 01­

masma ragmen, bu konuda yaprlan cahsrnalar genelde ders drs: okul sporundan beklenen ya­

rann elde edilemedlqinl ve bu arasnrrnalarda gerek yasal duzenlerneierden ve gerekse yone­

tim uygulamalanndan kaynaklanan engeilemelerle kar~lla~lldlg, acik bicimde belirtilmektedir

(Gunduz, 1991: Muratli ve Bulbul, 1992; Ozcanoqlu, 1993).

Bu cahsmarun genel arnacr: egitim proqrarm ac.smdan "devlet" ve "ozel'' ortaoqretim ku­

rumlannda qorev yapan beden egitimi ogretmenlerinin, ders drs: okul sporuna yonelik goru~

ve dusuncelenru arastirmak, ve buna bagll olarak, ders dl~1 okul spor etkinliklerirY.'l sorunlan­

run cozurnune yonelik yeni bir orqutlenrne modeli qelistirrnektir.

YONTEM

Betimsel turde ve 1995 yrlinda organize edilen bu arastrrma, butun coqraf bolqeleri kap­

sayacak bicimde planlanrrusnr. Arastrrrnarun evrenini 76 il ve bunlara bagll ilcelerdeki devlet

genelliselerinde qorev yap an 2132 ve 74 ozel genellisede qorev yapan 202 olmak uzere top­

lam 2334 beden egitimi ogretmeni olusturrnaktadrr (DiE, 1994; Cobanoqlu, 1992) Arasttrrna­

run ornekleminl; kalkrnrrushk duzeyine (kalkinrrus, orta duzeyde kalkrnrrus ve kalkinmakta

alan) gore secilen (Resmi Gazete, 1992; KOSGEB, 1992) 34 ildeki 289 devlet ve 74 ozel li­

sede qorev yapan (906 resrni, 202 ozel) toplam 1108 beden egitimi ogretmeni olusturrnak­

tadrr. Arastirma verileri; arastrrrnaci taranndan uzman karns: alinarak hazrrlanrrus ve on uygu­

13

DeI's DlJl Okul Spot Etkinlikleri

lama olarak 14 beden egitimi bgretmeni ve uy alan dist (iki egitim bilimleri, bir sosyoloji) 01­

mak uzere toplam 17 kisinin qoruslerine belirli araliklarla (10-15 gun) basvurulduktan sonra

gerekli duzeltrneler yaprlarak coqaltnmasma karar verilmis olan "anket formu" ile toplanrrustrr.

Anket formu; "bgretmenleri tarumlayrci bilgiler", "ders dl91 okul spor etkinliklerine iliskin bgret­

men qoruslerl'' ve "ders drs: okul spor etkinliklerinin yeniden orqutlenrnesine ybnelik bgretmen

goru9lerini" toplayabilecek bicirnde olmak uzere Uy bolumden ve 49 sorudan olusturulrnustur.

Posta yoluyla gbnderilen anket torrnlanrun geriye dbnen ve qecerli anketlerin oraru devlet li­

selerinde % 53.6 (n: 486), ozel liselerde ise % 58.0 (n: 117) duzeyinde qerceklesrnistir. Top­

lam geyerli anket sayis: 603 ve cram % 55.8'dlr.

Arastrrmada elde edilen verilerin cozurnunde StatView TM512 paket program kunarulrrus ve

daqrlrrnlara ili9kin yuzde (%), aritmetik ortalama (X) ve standart sapma (s) istatistikleri elde

edilrnistir. Tarurnlayici istatistik olarak aritmetik ortalama kuliaruldrqmda ilgili daqthrn standart

sapma ile birlikte verilrrustir (X±S). Gruplararasi karsrlastrrrnalarda "iki ortalama arasmdaki far­2

kin bnemlilik testi (t testi) ve Ki-Kare (X) testleri kullamlrrustrr (Surnbuloqlu ve Surnbuloqlu,

1993: 156) "Coklu Yarut" verilen tablolarda yorumlar sadece yuzdeler yardtrmyla yaprlrrustrr.

Verilerin analizinde hata payi olarak 0.05 duzeyi ahnrrusnr.

BULGULAR

1. Ogretmenlere lllskln Tarumlayrci Bulgular

Tablo 1'de arastrrrnaya katilan bgretmenlerin okul turune gbre cinsiyet, hizmet YIIJ, hattalik

ders yukteri ve cahstrklan okulda spor salonuna sahip olup olmama dururnlanna ybnelik bul­

gular ve istatistik analizleri yer alrnaktadrr.

Tablo 1. Tarurnlayict bulgular

Devlet Lisesi Ozel Lise Toplam istatistik

Degi!?kenler n % n % N % analizlerl

Cinsiyet 2

Erkek 353 82.9 73 17.1 426 70.6 sd: 1, X: 4.769

Bayan 133 75.2 44 24.8 177 29.4 p<0.05

Spor salonu 2

Var 160 32.9 79 67.5 239 396 sd:1,X:47.18

Yok 326 67.1 38 32.5 364 60.4 p<0.05

Toplam 486 80.6 117 19.4 603 100.0

Hizmet ylll (X±S) 13.3±6.3 11.2±6.6 12.3±6.3 sd: 116, t: 3.113, p<0.05

Ders yuku (X±S) 22.5±5.5 19.7±6.0 21.1±5.9 sd: 116, t: 2.014, p<0.05

14

- -

Pehlivan

Tablo 1'de gbrOldOgO gibi arastrrrnaya katrlan bgretmenlerin % 80.6'sl devlet lisesinde ve

% 19.4'0 de bzellisede cahsrnaktadrr. Ogretmenlerin % 70.6'sl "erkek", % 29.4'0 'beyen'tnr.

Toplam olarak bgretmenlerin % 39.6'sl spor salonuna sahip okulda qorev yaprnaktadir. Bu

oran devlet liselerinde % 32.9, ozel liselerde ise % 67.5 olarak daha yuksek duzeyde bulun­

mustur. Devlet liselerinde calisan bgretmenlerin hizmet yrh ortalarnasiX:13.3±6.3, ozel lisele­

rin ortalarnasi ise X:11.2±6.6'dlr. iki grubun hizmet yth ortalarnalan devlet okullan lehine ista­

tistiki olarak anlamh bulunrnustur, Devlet okulunda calisan bgretmenlerin hattalrk ders yuku

ortalarnasi X: 22.5±5.5, ozel okulda ise X: 19.7±6,0 dOzeyindedir. Bu ortalamalar (hizmet YIII

ve ders yuku) arasindaki fark da yine istatistiksel olarak anlarnh bulunrnustur.

Tablo 2'de arastrrrnaya katilan beden egitimi bgretmenlerinin calistrklan okul turune gore

sahip olduklan spor tesisi durumuna yonelik daqrlun bulunrnaktadrr,

Tablo 2. Ogretmenlerin sahip olduqu spor tesisi durumu

Devlet Lisesi Ozel Lise Toplam *

Spor tesisi n % n % N %

Acik voleybol 336 69.1 81 67.3 411 68.1

Spor salonu 160 32.9 79 67.5 239 39.6

Futbol 150 30.8 48 41.0 198 328

Acrk basketbol 112 23,0 67 57.3 179 29.7

Diger 55 11.3 46 39.3 107 17.7

Toplam 813 321 1134

n Birden tazla secenek i§aretlendigi icin yuzdeler; n: 486. n 117 ve N: 603 uzerinden almrmstrr.

Tablo 2'de bgretmenler strasryla "eci« voievbol", "spot selonu", "tutboi", ve "ag/k basket­

bo/"tesislerine sahip olduklanru belirtmislerdlr. Ancak bu geneI siralarna okul tUrD' olarak ba­

klldlglnda farkhhk qosterrnektedir. Ozel okulda cahsan bgretmenler ilk sirada "spor sa/onu"na

sahip olduklan bulunrnustur.

Arastrrrnaya katrlan butun beden egitimi ogretmenlerinin % 64'0 okullarda cocuk ve gen­

cin hareket ihtiyacuu karsilarnada beden egitimi derslerinin "yeiersiz" olduqunu beurtrnislerdir.

2. Ders DI~I Okul Spor Etkinliklerine lliskln Ogretmen G6r[j~leri

Bu oolurnde: arastrrrnaya katilan bgretmenler ders dis: spor etkinliklerinin qerekliliqlne, ya­

P"I~ arnacma, organizasyon bicimine, ogrencinin akademik basansuu nasil etkilediqine, og­

retmen ve ogrenci katrlrrruru engelleyen faktbrler ve sorunlanrn iceren bgretmen gbrO~lerine

yonelik bulgular yer almaktadrr,

15

Ders Dt§t Okul Spor Etkinlikleri

Arastarrnaya katrlan butun bgretmenlerin % 91.7'si ders dis: akul spar etkinliklerinin "ge­

rekliligine" inandrklanru itade etrnislerdir. Okul turu bakumndan istatistiksel alarak anlarnsrz

bulunan bu tarklrlrk (p>0.05), her iki grupta gbrev yapan bgretmenlerin bu gereklilik kanusun­

da ayru gbrO~O paylastrklan bicirninde yorumlanabilir.

Tabla 3'de ulke genelinde ders dl~1 akul spar etkinliklerinin genel egitimin ve sparun arnac­

lanna ne aranda uygun yaprldrqma ybnelik bgretmen qoruslerinin daqrhrru yer alrnaktadir.

Tablo 3. Ders drs: spartif etkinliklerin genel egitimin arnacma uygun yap/lip

yaptlmadrqma lllskin bgretmen gbrO~leri.

Devlet Lisesi Ozel Lise Toplam

Ogretmen G6rO~leri n % n 0/0 N %

Uygun yaprhyor 111 22.8 53 45.3 164 27.2

Uygun yaprlrmyor 375 77.2 64 54.7 439 72.8

Taplam 486 60.6 117 19.4 603 100.0

so. 1, X': 24.024, P<0.05

Tabla 3'de bgretmenlerin % 72.8'i ders dis: spartif etkinliklerin genel egitimin amacma "uy­

gun yapllmadlglnt" belirtirken, "uygun yaplldlgml" ileri sOrenlerin orani % 27.2 alarak bulun­

rnustur. Okul tOrO bakirrundan bu dagilim istatistiksel olarak analiz edildiginde anlarnh bulun­

mustur. Her iki gruptaki bgretmenlerin ayru gbrO~O paylasrnadiklan sbylenebilir.

Tabla 4'de arastrrrnaya katrlan bgretmenlerin ders dis: okul spar etkinliklerinin hangi amac­

lara ybnelik yaprldiqma iliskin gbrO~leri yer atrnaktadrr.

Tablo 4: Okul spar etkinliklerinin yaprhs arnaci

Devlet Lisesi Ozel Lise Toplam*

Ogretmen G6rO~leri n % n 0/0 N 0/0

1. Spar yapma all~kanllgl

kazandrrrnak 351 72.2 74 63.2 425 705

2. Cocuqun hareket ve

ayun ihtiyacrru gidermek 194 39.9 33 28.2 227 37.6

16

Pehlivan

3. Bos zaman I

degerlendirmek 162 33.3 47 40.2 209 34.6

4. Genel egitimin

arnaclan nI qerceklestirmek 159 32.7 42 35.9 201 33.3

5. Reklam, dereee, 6dul ve

doyum saqlamak 141 29.0 51 43.6 192 31.8

6. Elit sporeu yetistirrnek 145 29.8 29 24.8 174 28.8

7. Alt yap: olusturrnak 135 27.7 38 32.4 173 287

8. Egzersiz ucreti alabilmek,

maddi kazanc saqlarnak 103 21.2 22 188 125 20.7

9. Diger 16 3.3 5 4.3 21 3.5

Toplam 1406 342 1748

n Birden tazla soccnek isaretiendlql icin yuzdeler: n: 486, n: 117 ve N: 603 uzorinden al.nrrustrr

Tablo 4'Te 6gretmenlerin ders drs: etkinlikler hangi arnaclara y6nelik yaprldrqma lllskin g6­

rus belirtirken; her iki grup 6gretmenlerin birinei sirada 6greneilere "spot yapma all$kanllgl ka­

zendtttne", devlet liselerindeki 6gretmenler ikinei srraca "cocuqun hareket ve oyun intiyecim

gidermek" blcirnlnce g6ru~ belirtmis olrnalanna karsilrk, ozel liselerde ikinei sirada "reklam,

derece, odOI almak ve doyum saglamak" oldugu bulunrnustur. Her iki okul turunde de ucun­

cu srrada "bo$ zaman/an deger/endirmek", dorduncu srrada da "genel egitimin emectenrn ger­

cektestitmek" yer alrnaktadrr. Ogretmenler "diger" bolumunde: "zoruntulukten", "oku! yoneti­

miyle iyi qecinmek", "yasak savmak", "okut disiplinini saglamak"ve "egitim dl$1emeclenn" bu­

lunduqunu bildlrrnislerd'r.

Tablo 5'de ders drs: okul spor orqanizasyonlanmn yapihs bicimine y6nelik 6gretmen g6­~,

rusleri verilrnistir.

Tablo 5. Ders dl~1 okul spor etkinliklerinin organizasyon bicirni.

Devlet Lisesi Ozel Lise Toplam

Organizasyon blcirnl n % n % N %

Yansrna bicirninde 72 14.8 24 20.5 96 15.9

$enlik ve turnuva biciminde 125 25.7 23 19.7 148 24.6

Her ikisi biciminde 289 59.5 70 59.8 359 59.5

Toplam 486 100.0 117 100.0 603 100.0

so 2, x2 3.337, P > 0.05

17

Ders Dtsi Okul Spor Etkinlikleri

Tabla 5'den de anlasrlacaq: gibi ogretmenlerin % 59.5'i ders dl~1 akul spar faaliyetlerinin

hem "yertsme" ve hem de "setill): ve turnuva" biciminde organize edilmesi gerektiQj goru~un­

dedirler. Ancak bu daqrhrn akul turu baknrundan istatistiksel alarak anlamh buiunmamrstrr. Bu

analiz, akul turu bakrrnmdan ogretmenlerin tarkl: cusunrnedik'eri anlarruna gelmektedir.

Genel alarak ogretmenlerin % 75.2'si spartif faaliyetlere katrhrnm ogrencinin "akademik

bssensun ettmt", % 16.2'si "ba$anYI etkilememekte" bicirninde goru~ belirtirken, "ba$anyl du­

siuur" dusuncesinde olanlann oraru % 8.6 drr. Bu kanudaki goru~ tarklihklan akul turu degi:;;­

keni acismdan istatistiki alarak anlarnh bulunrnustur (Sd: 2, l: 6.762, p<0.05).

Tabla 6'da ders dl~1 akul spar etkinliklerine ogrenci katrhrmru engelleyen fakt6rlere yonelik

ogretmen qoruslerinin akul turune gore dagillmi yer almaktadir,

Tabla 6. Okul spar etkinliklerine ogrenci katrhrrum engelleyen taktorler.

Devlet Lisesi Ozel Lise Taplam *

Faktorler n % n % N %

1. Ogretmenlerin isteksiztiqi 442 90.9 100 94.0 542 91.5

2. Basansiz alma karkusu 311 63.9 75 64.1 386 64.0

3. Ara9, qerec, salon yeterslzliqi 225 46.3 47 40.1 272 45.1

4. Ders yukunun fazlalallgl 173 35.6 73 62.4 246 40.8

5. Velilerin ilgisizligi 158 32.5 31 26.5 189 31.3

6. Oniversiteye hazrrhk kurslan 143 29.4 41 35.0 184 30.5

7. Okul ybnetiminin ilgisizligi 134 27.5 17 14.5 151 25.0

8. Basanrun odullendiri'rnernesi 87 17.9 6 5.1 93 15.4

9. Okulun spar kulturunun eksikligi 66 13.6 17 14.5 83 13.4 r .

Taplam 1739 407 2146

.n Birden fazla secenek isaretlendiqi i<;in yuzdeler: n: 486, n: 117 ve N: 603 uzerinden almrrusnr,

Tabla 6'da ogretmenler ders dis: akul spar etkinliklerine ogrenci katrhrmru engelleyen fak­

tbrlerin birinci sirasmda, "dgretmenlerin isteksizligi''ni, ikinci srrada ise; "derslerden besensiz

alma korkusu''nun geldigini qosterrnislerdir. Devlet okullannda ucuncu sirada "erec-qerec ve

salon yetersizligi" qosterilirken, ozel akullarda bu stray: "dgrencilerin ders yuklerinin fazlallgl"

alrrustrr.

Tabla 7'de akul turu deqiskenine gore, ders drs: akul spar etkinliklerine bgretmenlerin ka­

numm: engelleyen taktorlenn neler olduquna ybnelik bgretmen qoruslerinin stralamast veril­

rnistir.

18

Pehlivan

Tablo 7. Okul spor etkinliklerine bgretmenlerin katthrruru engelleyen faktorler

Oevlet Lisesi Ozel Lise Toplam *

Faktorler n % n % N %

1. Ara9, qerec ve tesis yetersizliql 324 66.6 60 51.3 384 63.7

2. Ders yukunun fazlaligl 213 43.8 63 53.8 276 45.7

3. Okul ybnetiminin ilgisizligi 163 33.5 39 33.9 202 33.4

4. Spor kulturu yetersizligi 173 35.6 22 18.8 195 32.3

5. Genel motivasyon yetersizligi 129 26.5 39 33.3 168 27.8

6. Ueretlerin yetersizliqi 134 27.6 32 27.3 166 27.5

7. Ybnetieilerin alan drs: oluslan 97 19.9 23 19.6 120 19.9

8. Basanrun odutlendirilrnernesi 97 19.5 22 188 119 19.7

9. Ogretmenin ilgisizligi 81 16.6 29 24.8 110 18.2

Toplam 1411 329 1740

(*) Birden lazla sec;enek isaretlendiqi ic;inyuzdeler: n: 486, n 117, N: 603 uzorinden ahnrrust.r.

Tablo 7'de ders drs: okul spor etkinliklerine bgretmenlerin katthrruru engelleyen faktbrlerin

basrnda; devlet okullarrnda "erec-qerec ve tesis yetersiz/igi" gelirken bu faktbr bzel liselerde

ikinei stray: alrnaktadrr. Ozel okullarda birinei srrada ise "ogretmen/erin ders ytJk/erinin faz/aiJ­

gl" gelmektedir. Bu faktbr devlet okullannda ikinei sirada qosterilrnistir. Toplam olarak ucuncu

srrada "okui yonetiminlr: i/gisiz/igi" oldugu bulunrnustur.

Okullararas: spor yansrnalanna katnan bgreneilerin sorunlarirun birinci sirasmda: "diger

ders/erden oesenstz o/ma korkusu" (% 32.5), ikinci sirada: "diger ogretmen/erin o/umsuz tu­

tumu" (% 24.7), ucuncu sirada: "devemsizhk sotunu" (% 17.6) ve dorduncu srrsda da; "okui

vonetimlnin i/gisiz ka/I$I" (% 10.8), besinci sirada: "velilerin o/umsuz tutumien" (% 9.4), altm­

el sirada; "sakatlanma ve tedavi sorunu" (% 4.9) bulunrnustur. Okul turu bakirrundan bu dagl­

11m istatistiksel olarak anlarnh bu'unrnarrustrr (Sd: 5, X2 : 6.679, p>0.05). Bu istatistiki sonuc

her iki grupta bulunan bgretmenlerin qoruslerinde ortaklik oiduqu biciminde yorumlanabilir.

3. Oers OJ!?I Okul Spor Faaliyetlerinin Orglitlenmesine Yonelik Bulgular

Okul sporundan beklentileri karsrlarnada bgretmenler; "Okul Spor Kollan" uyqulamasrru %

51.2 oraruyla "yetersiz", % 28.3 oranryla "cote az yeter/i" ve % 20.5 oramyla da "yeterli" oldu­

gu qorusundedirler. Bu daqrhrn okul turu bakrrrundan istatistiki olarak anlarnu bulunmarmstrr

(Sd: 2, X2: 5.707, p>0.05). Her iki gruptaki bgretmenler ayru gbru$u paylastrklan anlasrlrnak­

tadrr.

19

Ders Dtst Okul Spor Etkinlikleri

Tablo 8'de arastrrrnaya katrlan ogretmenlerin okullanndakl yetenekli ogrencilerin kendileri­

ni qelistirrneleri icin nasil bir uygulama yaptrklanna yonelik bulgular verilrnistir.

Tablo 8. Yetenekli ogrenciler icin yapilan uygulama bicirni.

Devlet Lisesi Ozel Lise Toplam

Uygulama blciml n % n % N %

Spor kulubune qonderiyor 341 70.2 65 55.6 406 67.3

Okul takimlannda tutuyor 105 21.6 43 36.7 148 24.6

Herhangi bir uygulama yaprruyor 40 8.2 9 7.7 49 8.1

Toplam 486 80.6 117 19.4 603 100.0

Sd: 2, X2 : 11.838, p<O.05

Tablo 8'de okullarda yetenekli ogrencilerin qelisirni icin ogretmenlerin top lam olarak %

67.3'u bu ogrencileri "emeior spor kulUplerine gonderdigini", % 24.6'sl "okul tetamtennae tut­

tuqunu", ve % 8.1 'i de "herhangi bit uygulama yapmadlgml" ifade etrnislerdir, Ogretmenlerin

bu dusunceleri caustrklan okul turu bakrrrundan istatistiki olarak anlarnh bulunrnustur, Okul to­

ru bakirrundan ogretmenlerin Iarkh uygulamalar yaptrklan dusunulebilir.

Ogretmenlerin % 55.9'u okul-kulup i;;birliginin "nic" yaprlrnadrqrru, % 18.2'si "biraz" yapildr­

glnl ve % 25.9'u da "co« fazla" yaprldrqrru belirtrnislerdir, Bu bulgulara gore ogretmen qorusle­

ri arasrndaki Iarkuhk okul turu bakrrrundan istatistiksel olarak anlarnh bulunrnarrustif'(Sd: 4, X2:

6.095, p>0.05). Her iki okul turundeki ogretmenler ayrn gorO;;u paylasrnaktadntar.

Toplam olarak okul-kulup i;;birligini engelleyen taktorler srrasryia; 1. "KulUplerde etiyepiy«

onem veritmeyisi" (% 63.7); 2. "Kuluplerde beden egitimi ogretmenlerinin gore v yapmaY/~/" (%

61.8); 3. "Koordinasyon eksikligi" (% 46.4); 4. "KulUp yonetici ve entrenotterln isteksizligi" (%

40.0); 5. "Tesvitc ve motivasyon eksikligi" (% 36.0); 6. "Yasal yaptmmlann otmeyiss"(% 19.4) ve

7. "Spor koltennm ilgisizligi" (% 13.9) oldugu bulunmustur.

Tablo 9'da arastrrrnaya katilan ogretmenlerin okul spor etkinliklerinin "Okul Spar Kulupleri­

Federasyon ve Konfederasyon" bicirninde yeniden orqutlenrnesine yonelik qoruslerine iliskin

bulgular yer almaktadir.

20

Pehlivan

Tabla 9. Okul sporunun "Okul Spor Kulupleri-Federasyon ve Konfederasyon" bicirninde

yeniden orqutlenrnesine ilif?kin bgretmen qoruslerl

Devlet Lisesi Ozel Lise Toplarn

Ogretmen goruli'leri n % n % N %

Cok katrhyor 144 50.2 54 46.1 406 674

Katrhyor 207 42.6 53 45.3 148 24.5

Cok az katrhyor 35 7.2 10 8.6 49 8.1

Toplam 486 80.6 117 194 603 100.0

Sd: 2, x2: 0.702, p>0.05

Tablo 9'da bgretmenlerin toplam olarak % 674'u okul spor etkinliklerinin "Okul Spar Ku­

luplerl-Federasyon ve Kanfederasyan" bicirnlnde orqutlenrnesi gerektigi qorusune "cok

katJIdl[JlnJ", % 24.5'i bu gbruf?e "katJldlgmt"ve % 8.1 'j de "90kaz katt/dlglnJ"belirtmif?lerdir. Okul

turu acismdan bu daqihrn istatistiki olarak anlamh bulunrnarrustrr (Sd: 2, X2: 0.702, p>0.05).

Arasurrnaya katilan bgretmenlere gbre okul spor kulupleri blcirnindeki bir orqutlenrne rno­

deli ilk aln sirada su taydalan saqlayacaktrr: 1. "Okul ybneticileri ve veliler sporun icine ceki­

lecektir" (% 47.9); 2. "Ogrenci katihrm saqlanacaktir'' (% 42.9); 3. "Ogrenciler kendi kuluple­

rinde kendi bgretmenleri taratindan egitilecektir" (% 384); 4. "Ogrenci-bgretmen-veli-ybnetici

iletislmi saqlanacaktir'' (% 35.8); 5. "Okutlann olanaklan verimli kullamlacaktrr" (% 29.0); 6.

"Performans sporu ic;;in kaynak akirm htzlanacaktrr" (% 28.8).

Tablo 10'da ders drs: sportif etkinliklere katihmda bgrenci sayrsiru artirmak icin nelerin ya­

pumas: qerektiqlne ybnelik bgretmen qoruslerinin daglllmi okul turune gbre verilmistir,

Tabla 10. Spora bgrenci katrhrruru artrrrnak icin neler yaprlmah.

Resmi Lise Ozel Lise Toplarn * Ogretmen Goruli'leri n % n % N %

1. Basarih bgrencileri odullendirmek 322 66.2 63 53.8 385 63.8

2. Spor alanlanru c;;ogaltmak 314 64.6 58 49.5 372 61.7

3. Organizasyonlann sayrsiru arttrrnak 233 47.9 75 64.1 308 51.0

4. Yen; bir orqutlsnme modeli olusturrnak 186 38.3 48 41.0 234 38.8

5. Yarismalan "tek arnac" olmaktan

cikarrnak 159 32.7 52 444 211 35.0

21

Ders Dis: Okul Spot Etkinlikleri

6. Ogretmenleri odullendirmek 102 21.0 22 18.8 124 20.5

7. Ogretmen sayisirn artrrrnak 55 11.3 13 11.1 68 11.2 .

8. Her yansrnada yeni oyunculara

yer vermek 48 9.8 11 9.4 59 9.8

Toplam 1419 342 1761

n Birden tazla secenek isaretlendiqi iCin yuzdeler: n: 486, n: 117 ve N: 603 uzerinden annm.snr.

Tablo 1O'da ogretmenlere gore ders drs: sportif etkinliklere daha lazla ogrencinin katihrru­

ru saglamak icin birinci strada "ba$an/I ogrenci/erin oduliendirlimest" (% 63.8); ikinci sirada

"spor yaptlabi/ir a/an/ann r;:oga/t//mas/" (% 61.7); uCfuncu srrada ise "okullererest ve oku/ icl

spor organizasyon/annm seytsmu: ertmlmest" (% 51) aglrlikll olarak belirtilmistir. Bu siralarna

okul tUru bakirrundan ise farkhlrk qosterrnektedir.

Tablo 11'de arastrrrnaya katuan ogretmenlerin, ulke genelinde her yrl okullar bir hafta bo­

yunca tatil edilerek "19 Mayrs Ataturk'u Anma, Genglik ve Spor $enlikleri" duzenlenmesi one­

risine yonelik goru~leri yer alrnaktadrr,

Tablo 11. Ogretmenlerin, Olke genelinde her yrl okullar bir hafta boyunca tatil edilerek "19

Mayrs Ataturk'u Anma, Genglik ve Spor $enlikleri" duzenlenrnesi onerisine yonelik goru~leri.

Resmi Lise Ozel Lise Toplam

Ogretmen G6ru~leri Sayl % Sayl % Sayl %

1. Tamamen katrhyor 380 78.2 88 75.2 468 77.6

2. Kararsiz 36 7.4 10 8.6 46 7.6

3. Hig katrlrruyor 70 144 19 16.2 89 14.8

Toplam 486 80.6 117 194 603 100.0

Sd 2, x2: 0.438, p>OO5

Tabla 11'de beden egitimi ogretmenleri % 77.6 oraruyla "her yll okullar bir hafta bayunca

tatil edilerek once il ve sonra bolqe duzeyinde "19 Mayrs AtatUrk'u Anma, Genc;lik ve Spor

;>enlikleri" duzentenrnesi onerisine "tememenkat//dlg/m" belirtrnislerdir. Bu oneriye "hir;: kat//­

medtkienm" bildirenlerin oraru ise % 14.8 olarak bulunrnustur. Bu oneriye verilen yan.tlar okul

turu bakrrrnndan istatistiksel olarak anlarnh butunrnarmstrr.

22

Pehlivan

TARTI$MA

GOnOmOz egitiminde okul programlan icerik ve zaman acismdan yetersiz kalrnaktadrr.

Ders drs: etkinliklerin amaci bu eksikligi tamamlamaya yardrrnci olabilecek niteliktedir (Nixon

and Jewett, 1974: 273). Egitimin devam eden bir surec olougu dikkate allndrgrnda, ders drs:

etkinliklerin onerni de anlasilrms olacaktir. KOltOr aktanrru, kendini ifade etmenin yarusira co­

cuk ve gencin genel egitiminde onernli yeri olan oyunun (Huizinga, 1995: 233; Suits, 1995:

100), ders saatleri icerisinde cocuk ve qenclerin ihtiyacianru karsilayabilecek durumda olma­

dlglndan, bu etkinligi dersin drsma tasrrrnak zoruntuluqu doqrnaktadrr. Beden egitimi ogret­

menlerinin bu konuda qorus birligine sahip olduklan anlastlrnaktadtr,

Ders drs: okul spor etkinliklerinin yurutulrnesinde arac-qerec, tesis ve personel bakirrun­

dan ozel tiselerin devlet liselerinden daha fazla olanaqa sahip olduklan qorulrnektedir (Tablo

2). Ancak, bu fazlallgln istenen duzeyde olmadlgl anlasrlrnaktadrr (SOmer, 1983: 37). Devlet

liselerinin spor tesisi eksikliginin ihmal yuzunden olduqu kabul edilse de, ozel liselerde cocu­

gun egitiminden ate, ozendirici bir unsur olarak bile okullann yaprrrumn planlanrnasmda spor

tesisine yer verilrneyisl, cocuqun egitiminde sport if etkinliklerin bneminin kavrarulrnadiqrru ve

ozel okullarm egitimden cok ticari bir kayq: ta~ldrgl sbylenebilir.

Ogretmenlerin deviet ve ozel okulda cahsryor olmalan, okul sporunun egitimsel arnaclan­

na yonellk qoruslerinde bir tarkhbk yaratrnarmstrr. Aynca, beden egitimi ogretmenleri, bugOn

yapilan ders drs: okul spor etkinliklerinin de "qostermeli« almaktan oteye bir anlam testmedt­

gl" dusuncesindedirier (Tablo 4). Yani, yaprlan ders dis: etkinliklerin olmasi gerektigi blcirnde

ve coskuda olrnadiqr anlasurnaktadrr. "Performans", sporun doqasmda olan bir durumdur. An­

cak, ders drs: okul spor etkinliklerini sadece "yensme" olarak alqilarnak ve organize etmek,

kazanmak it;:in egitsel baz: tutum ve davraruslardan uzaklasrnayi beraberinde getirmektedir

(Maffulli, 1992: 561; Orhun, 1992: 413). Bu nedenle, Tablo 5'de de gbrOldOgO gibi ogretmen­

ler, ders drs: spor etkinliklerinden ust dOzeyde verim elde edebilmek it;:in yansrnayla birlikte

senlik ve turnuvalar bicirnindeki organizasyonlann daha egitsel olabileceqi gbrO~Qndedirler.

Robbins'in (1990: 34) Kanada orneqmde belirttiqi gibi; okul spor programlan"oyun, dans, rek­

reasyon, macera ve kulturel i~birligi" gibi alanlarda, yansmaya tazla ozen qostermeden solen

biciminde yapuryor olmasi, bizim bulduqumuz bu bulguyu desteklemektedir.

Egitimde ve basanda motivasyon vazqecilrnez bir etmendir (Woolfolk, 1998: 227). Sura­

dan hareketle, ders dl~1 okul spor etkinliklerine bgrenci katrhrruru engelleyen etmenlerin basm­

da "ogretmenlerin isteksizligi''nin gelmesi (Tablo 6), onlann motivasyonlannda onernli bir ek­

sikligin var olduqunu gostermektedir. Ogretmenlerin kauhrruru engelleyen etmenlerin basmda

"arar;:-gerer;: ve malzeme eksikligi''nin gbsterilmesi (Tablo 7), ogretmenin cosku ve isteqinin

azalrnasma etki edecsqi bilinse de, bgretmenlerin "odQl/endirilmeleri" dururnunda, bu etkinlik­

leri daha kapsarnh bicirnde ve ozvertyle surdurebilecekleri gOt;:, inane ve istekte olduklanru

sbyleyebiliriz.

23

Ders Dtst Okul Spar Etkinlikleri

Sporun qelisrnesi kuluplesrne ile orantrhdrr (Aicinena, 1992: 61). Okullannda yetenekli ve

basarih olan ogrencilerin qelisimi icin ogretmenlerin % 76.3'0 bu ogrencileri spor kulOplerine

gonderdigini belirtrnis olrnaian (Tablo 8), sporun kalkmrnasmda kuluplerin onernli birer kurum

olduquna olan inanclanndandrr. Ancak, spor kulOplerinin buqunku yonetirn bicirnl ve olanak­

lan bu gereksinmeye yarut verecek durumda qorulrnernektedir (Bilir, 1987). Beden egitimi og­

retmenleri buyuk coqunlukla, buqunku orqutlenrne bicirniyle bu etkinliklerin belirlenen amaca

uygun bicimde yaprlabileceqine manrnamaktadrrlar (Tablo 3). Ayru zamanda ogretmenler,

okul-kulup i~birliginifl de istenen dOzeyde olrnadrqrn: ve qelistirilrnesi qerektiqi yonunde gorO~

bildirrnislerdir. Bu bulgu Ozmen'in (1976) ortaya koyduqu "aile-okul-kulup'' ucqenin: destekler

niteliktedir. Bu baqlarnda, okul sporunun yeniden "Okul Spor KulOpleri-Federasyon ve Konfe­

derasyon" bicirninde orqutlenrnesi (Tablo 9), ogretmenler taranndan bu eksikligi ortadan kal­

diraoilecek en uygun orqutlenrne modeli olarak qorulrnektedir.

GOnOmOz uyqularnalanyla cocuqun genel egitiminde spordan daha tazla yararlarulabilrne­

si lcln cocuqun ilgi, istek ve yeteneklerini dikkate almak gerekmektedir (Jewett, 1995). Bu ne­

den Ie cocuk ve qencleri spora cekrnek icin okullar bir hafta boyunca tatil edilerek, sadece per­

formansa yonelik deqil, butun cocuklann ve okullann katrhrruyla festival havasi icerislnde spor

senlikleri dOzenlenmesinin daha anlarnh ve egitsel olacaqi inancrndayrz. Ogretmenlerin bu

oneriye buyuk oranda steak bakrnalan (Tablo 11), buqun yaprlanlann ogrenciye istendik dav­

rarustan kazandrrrnada yetersiz kaldiqmdan delay: olduqu soylenebilir,

SONUc; VE ONERiLER

Sonuc olarak; ogretmenler, buqunku okul sporunun isteyisinden memnun deqillerdir. Ken­

dilerine yetki, sorumluluk ve olanak verildiqinde daha basanli cahsrnalar yapabilecekleri soy­

lenebilir. Bunun icinde, ogretmenlerin karar sureclerine katrlrrruna ozen qosterilmesi ve moti­

ve edilmeleri onern tasimaktadrr. Okul sporunun "Okul Spor KulOpleri" bicirnlnde yeniden or­

gOtlenmesi ve bu orqut aracrhqryla fazla sayida ogrencinin spora katrltrm sonucu,<?grencilerin

genel egitimlerinin yarusrra, performans sporu icin altyapi olusturulablleceqlne ogretmenlerin

inandrklan ve bunu da basarabiiecek istek ve qucte olduklan sonucuna varrnaktayrz. Bulgular

aracrlrqryla olusrnus olan bu yarq: sonucunda "Okul Spor Kulupleri" bicirninde yeni bir model

onerlsi arastirmaci taratmdan qellstlrilrneye cahsilmrstrr. Bu bulgular 1~lglnda a~agldaki oneri­

lerde bulunulabilinir:

1. Ders dl~1 okul sporunda, ogrencinin kisilik qelisirni ve ileri yaslarda spor yapma ahs­

kanllgl edinmesi temel arnac olarak belirlenmeli ve ogretmenler de bu amac: qercek­

lestirecek bicirnde yetistirilmelidir.

2. Ders drst okul spor etkinlikleri sadece yansmaya yonelik degil, bununla birlikte senlik,

turnuva, solen v.b bicnninde organize edilmelidir.

3. Yoneticiler, okul spor etkinliklerine fazla sayida ogrenci katrhrmru saqlarnak icin; ogret­

24

Pehlivan

menleri bdOllendirmeli, cosku ve istek yaratrnau, spor yaptlabilir alanlan gogaltmall, or­

ganizasyon sayrsiru arnrrnah, bgrencilerin, derslerden ve Oniversite sinavlannda basa­

r1SIZ olma korkusunu yenmeleri yonunde bnlemler alrnahdirtar.

4. Ders dl~1 spar etkinliklerine bgretmen katrhrruru saqlarnak icin: okullarin arac-qerec ve

tesis bakrrmndan donatrlmasi, okul ybneticilerinin belirlenmesinde ders dl~1 etkinlikle­

rin egitsel bnemini kavrarrus kisilerden olusmasma bzen gbsterilmeli ve okul ybneti­

minde beden egitimi bgretmenlerine yer verilmelidir.

5. Okullarda bgretmen basansuun olcutu: sadece yansrnalarda derece almak degil, ayn:

zamanda ders drs: spor etkinliklerine katrlan bgrenci sayisrna gbre olrnalidrr.

6. Sportif yartsmalara katrlan bgrencileri okul ybnetimi tesvik edip bdOllendirmeli, diger

brans bgretmenleri bu bgrencilere sevgi ve ilgi gbsterilmeli, bgrencilerin sportif etkin­

liklere katrldrklanndan dolayi "kaynlan ogrenci"durumuna dusurulrnernesine bzen qos­

terilmelidir.

7. Sadece yrlda bir kere yansrna bigimindeki okul spar orqanizasyonlan yeterli olmamak­

tadrr. Bu nedenle, yansrnay: da kapsayacak bicirnde Olke genelinde her yrl okullar bir

hatta tatil edilerek, once il ve sonra bblge dOzeyinde "19 Mayls Atatiirk'ij Anma,

Gen{:lik ve Spor $enlikleri" dOzenlenmesi icin gerekli yasal dOzenlemeler yapilmah­

dir.

8. Dernekler kanununda gerekli yasal dOzenleme yapilarak baqrrnsiz bir Spor KulOpleri

Kanunu cikartrlrnah ve "Okul Spar Kullipleri" kurulrnasi yolu acrlrnahdrr. Ogretmen­

lerden elde edilen qorusler doqrultusunda arastrrmaci taratmdan tasarlanan okul spar

kulupleri ve brgOtlermesine iliskln model onerisi asaqida yer almaktadrr.

DERS DI$I OKUL SPaR ETKiNLiKLERiNiN YENiDEN

ORGUTLENMEsiNE YONELiK MODEL ONERisi

"Okul Spor Kuliipleri"

1. Gerek{:e

Okullann gorevi; icinde banndtrdlgl bireylerin yeteneklerini sonuna kadar kullanabilmeleri

tcin, ilgi duyulan alanlarda gerekli onemi veretmekur. Cocuk ve gencin hareket ve oyun ihti­

yecmt kerstleme« etnectyte bugQnkQ ediyt« okutulan "Beden Egitimi Dersi" bu imiyec, kar$lla­

mada yetersiz keknelaed«. Yetersiz oIan Beden Egitimi dersinde doyuma utesemeyen ogren­

ci, ders distnde olusturulen spor organizasyonlanna katllmak istemektedir. Okul Spor Kollan

Yonetmeliqi'ne (Resmi Gazete, 1991) gore yeptlen bu organizasyonlar ogrencilerin beklenti­

lerini kar$llayamaml$tlr. 9QnkQ, Okul Spor Kollan ozetk bir yepiy« sahip olmadlgl gibi, okul­

larda cosku ve katlllml da saglayamaml$tlr. Aynca, ders dismae yepiten sportif etkinlikler;

25

Ders DI~1 Okul Spor Etkinlikleri

okullereres) yensmeier performansa yonelik okiuqunden, ogrenei seyis! ve program ir;erigi

bekutnnden da smlrll kelmekted«.

Diger tarattan, ulke kaynaklannm verimli kuuenmu ecismden "0kul Spor Kuliiptert" bir;i­

minde bir orqutlenmenin daha etkili olaeagl du~unulmuktedir. Soyte ki; ulke sporunun geli~­

mesinde kaynak olarak qoruten her seviyedeki okullardan spor kutiiptenne "yetenekli" ve

"yeterli" sporeu ekutn buqime kadar saglanamam/~ ve bu ak/~ teseduitete tnrekttmisttr. Bu­

nun nedeni ise; spor kutuptetindekl entrenor ve yoneticilerin nitelik ve nieelik olarak yetersiz,

program ir;eriginin duzevsiz ve kulUplerin maddi kaynak sorunu icerisinde butunmetendtr. Ay­

m zamanda, yogun bir kit/eyi icinae benndiren okullara sporun qoturutmesi, agreneiyi tesvik

etmek bekimmden onemli oldugu kadar, spor egitiminin daha ehliyetli ki~iler tarafmdan yetnt­

mest ecistnden da onemlidir.

Gerek utk» sporunun kelkinmes, icin yetenek secin» ve geli~tirilmesi, gerekse okut oinen­cilerlnin genel egitimlerine yerdimci olunmest emectyie, onteri spor ortamlarma cekmek beki­

mtnden ders d/~1 okul spor etkinliklerinin kepsemlt bir bicimde yeniden orqintenmesi ve yuru­

tulmes! gerekmektedir. Buqiine kadar bircok bllimsel tooientide okul sporundan yeteri kadar

yererterulsmedtqi ve yeniden orquttenmesi gerektigi konusu qimdetne getirilmesine ragmen,

kepsemtt bir ceusme yepttemenusttr. Bu ltniyect kar~llamak emeciyts, okul sporuna yonelik

otusturulen "0kul Spor Kutiipteri" btclmindel« bit orqintenme modelinin bu intiyec, kersne­

yaeagl tnencmdeytz.

2. Ama9

Ortaogretim kurumlannda genr;lik r;agl oze/ligi testyen agreneilerin genel egitimlerine ve

ulke sporunun kalkmmasma yoneti« olarak; ders d/~1 okul spor etkinliklerinden ustun verim el­

de edebilmek ve ogrenei ketttuntm erttrtnek, okul sporunu ozerk ve yasal bir statUye kevustur­

mak; agrenei, agretmen, veli ve yonetici i1eti~imini saglamak ve otilen sporun icine cekmek,

ulke kaynaklannm okul ve okut sporu icin tiercenmestrn saglamak, bu modelin genet emecttu

otusturmektedtr. _,

Ozel amaclar:

Okullann varolan keynekterttu saha, salon, erec-qerecini verimli kullanmak.

Beden egitimi ogretmenlerinden yonetici, enirenor, aetusmen ve uzman

olarak faydalanmak ve onlara ek gelir saglamak.

Yetenekli agreneilerin spor egitimlerini kendi ogretmenleri ile all~/k

olduklan okul ortammda yeptumek.

Okul yoneticiterinl ve agrenei velilerinl zorunlu olarak sporun icine r;ekmek.

Fazla saylda ogreneiyi spora cekine«, onlann bu yolla genel egitimlerini saglamak.

Yeni maddi kaynaklar yaratmaya zorlamak

Mahalli idareleri ve yerel yonetlmleri Okul Spor KulUpleri araeillg/yla okula cektnek.

Okul sporuna devlet destegi saglamak.

26

Pehlivatl

Performans (elit) sporu icin kaynak ak/~/m tnrtendmne« ve etttrmek.

Okul sporunu sadece "yensme" anlaY/~mdan uzektestumek.

3. Kapsam

"Okul Spar Kutupteri" blclmlndekl bir orqunenme modeli; sadece ortaogretim (lise ve den­

gi) duzeyindeki okulten ve bu okullarda bulunan ogrenci, ogretmen, veli ve okul yoneticileri ile

mahalli yonetlciteri kepsemekted«.

4. Yasal Statiisii

Mevcut yasal duruma gore spar kulubu kurma 2098 seytt, Dernekler Kanunu'nun 57. mad­

desine gore olmaktadtr (Resmi Gazete, 1983). ilk once spar kulUplerinin kutulusu bu yasa

kapsammdan pkartllarak, haztrlanacak alan "Spor Kutiiptert Kanunu" dogrultusunda yonet­

melik olusturutetek "Okul Spar Kulupteri" de bu kanun kapsammda yasal stetiiye kevustutui­

mehdtr.

5. Gorevleri

1. Okullarda butiin ogrencilerin katllabilecegi spar orqenizesyontemn

programlamak ve diueniemek.

2. Yetenek tespiti yaparak, yetenekli ve ilgili ogrencilerin Okut Spar KulOpleri'nde

qetlsimterini planlamak ve onlan yontenalrme« lcln gerekli ki~i ve

kurulustene i~birl;g; yapmak.

6. Organ/an

Okul Spar KulUpleri su organlardan otusur;

1. Genel Kurul, 2. Yonetitn Kurulu, 3. Denetleme Kurulu, 4. Detusme Kurulu

Bu organlann goreV, yetki ve sorumiuluklen yasa koyucu taraftndan yonetmelikle diizen­

lenir.

7. Teskttettenmsst

Bu model $ekil 1'de goruldugu gibi "Okul Spor Kuli.ipleri-Federasyon ve Konfederas­

yon" biciminde te~kilatlanacak ve orquuenecektlr. Her okul bir "Kulup" biciminde edienouu«.

Her il "Federasyon" ve merkezi Ankara'da olmak uzere "Okul Sporlan Konfederasyonu" oius­

tutuiur. KulOp-Federasyon ve Konfederasyon'un organlan secimle oiusturulur. Aynca, Te~ki­

lat Semesmde da goruldugu gibi okul sporunu ilgilendiren bez, kurum ve kurulu~/ar da bu olu­

sumde temsil edilmekte ve kararlara keuun» uygun qorinmektedir.

8. Sporcu Ak/~1 ve Organizasyonlar

$ekil 2 'de gosterildigi gibi Okul Spar Kuiuplett kendi icinde lig usutu eseslenne bagll ole­

27

Ders Dl:jl Okul Spor Etkinlikleri

KONFEDERASYON Darusrna K. Denetleme K. I ~ GENEL KURULU ~ I

Yiinetim Kurulu ( Baskan )

~tmatbr Spar II Spar Egitimi,ll TMOK (1~ I

I/OkUI Spor Kulb. Temsileisi (3)

Fed. Temsileisi (3) Temsileisi (1) Temsileisi (1) IOkul Spar KulOp III MEB I I GSGM )1 uluplen Konf. Bl' . (2) T ...

emsileisi (1) nrrncrsi ernsilcisl

FEDERASYON

GENEL KURULU I Yiinetim Kurulu

( Baskan ) I I I I I I

OgreneiII Genclik ve Spar II I II Spor Egitim, II Mahalf Y'III,Mi"i Egtim Velisi (2) Bilimeisi (1) Tems (1) MOd. Temsileisi (1) Mud. Tems (1) I

IOKUL SPOR KULUBU GENEL KURULU I Yiinetim Kurulu

( Baskan ) I I I I

Okul OgreneiBeden Egitimi II Spar Dall I KaptanlanOgretmeni (2) Ybnetieisi (1) veusi (2) Ternstlcisi (2) I I I I

$ekil 1. Okul Spar Kutupleri-Federasyon ve Kanfederasyan Teskilat $emasl

rak ur;: esemet, olacak bicimae organize oleceklerdtr. Bunlar $ekil 2 'de garuldugu gibi yUkan­

dan a$agJYa; "1. Okul Kiimesi", "2. Okul Kumes;" ve "3. Okul Kutnesi" bicitnindedtr. Oaha son­

ra emetor spor kumeleri ve ligler, en ucte da milli tekunter olacak bicitnde sporcu akl$1 sagla­

necekttr. Bir ust kumeye ctkme alr;:ut(j; Okul Spor KulUbu'nun okullerereei vensmeterde elde

etti{ji besenye baglldlr

Bu kUlUpler, amatdr spor kuiupleriyle paralellik qosterecek, Okul Spor KUlUbunde oyna­

yan bir sporcu eym zamanda emetor spor kulupterinde de oynayabilecektir Sporcunun anu

kesilmeyecektir Okulunu bitiren sporcu agrencinin okul kUlUbuyle ili$kisini kesmede kendi is­

tegi esestu.

28

Pehlivan

1. Am at or Kiimc

2. Amator KUnze

3. Amator Kiime

$ekil 2. Sporcu Akl:;; $emasl ve Okul Kurnelerinin Olusturulmast

Milli

1. Ug

2. Lig

3. Lig

9. Kuliip Kurma O/fLitter!

Her akul kutup kurabilir. Ancak, alt yetns! ve oleneklen yeterli almayanlar "Okutler Ligi"nde

ust kumeye ctkmede zarluk cekebuiner. Spar kufQbu kurmayan akullar arganizasyanlara ke­

ttlamaz.

10.0yelik

Okul Spar Kulupleri'ne a akulda celisen butim ogretmenler, istekli veliler, spar delt kaptan­

Ian esl! uye alabilirler. Okulun butun Ogrencileri dagal uye alarak kabul edilecek ve aidat ode­

yeceklerdir. Bu kanu; ilgili yonetmelikle duzenlenmetidir.

29

Ders Dtst Okul Spor Etkinlikleri

KAYNAKLAR

Aicinena, S. (1992). Youth sport readiness: a predictive model for success. The Physical Educator.

49 (2), Spring, pp. 58-66.

Alemdar, O. (1991). Cocuk ve spor. Turk-Alman Dlyalcqunda Spor Ahlakl ve Spor Felsefesine

Yeni Yaklasrrnlar, (Ed: Atilla Erdemli). istanbul: Maya Matbaacrlik ve Yaymcilrk Ltd. $ti.

Binbasroqlu, C. (1986). Ders dl~1 etkinliklerin niteligi, bnemi ve degeri. <;:agda~ Egitim Dergisi. 14,

28-32.

Bucher, C A. (1987). Management of Physical Education and Athletic programs. (9th Ed). To­

ronto: Times Mirror / Mosby College Publishing

Cobanoclu, Y (1992). Cocuk egitiminde spor olgusunun tarihsel qelisimi. Egitim Bilimleri Dergisi.

(Beden Egitimi ve Spor Ozel Sayrsi). 1 (1): 19-21.

DiE. (1994) Milli Egitim istatistikleri "Orgun Egitim 1991-1992". Basbakanlik, DiE Yaymlan No:

1681. Ankara: DiE Matbaasi.

Erturk, S. (1986). Egitimde Program Gellstlrrne. (5. Baskl). Ankara: Meteksan Ltd. $ti.

Gunduz, [\' (1988). Ortaoqretirn kurumlannda beden aqitim] ve spor etkinliklerini nasil daha verimli

ve i~levsel duruma getirebiliriz. Ortaogretim Kurumlannda Beden Egitimi ve Sorunlan. Ankara: TED

Yaymlan No: 6. $afak Matbaacrlrk, 219-224.

Huizinga, J. (1995). Homo Ludens 'Oyunun Toplumsal lslevl Ozerine Bir Deneme". istanbul: Ay­

nntl Yaymlan.

ip~iroglu, N. (1990). ya9da~ egitimden ne anhyoruz. Yaratrci Toplum Yolunda <;:agda~ Egitim. yag­

das Yasarru Destekleme Derneqi Yaymlan No: 1. istanbul: Dogan Ofset.

Jewett, A.E., Balin, L. L, Ennis, C D. (1995). The Curriculum Process in Physical Education. (2th.

Ed.). WCB. C. Brown and Benchmark, Wisconsin: A Times Mirror Company.

KI~lall, A. T. (1989). Demokrasi egitiminde oneriler. Demokrasi lctn Egitim. Ankara: TED Yayrnlan

No:13. $afak Matbaacihk.

KOlfyigit, F. (1992). Okul ilfi ve dl~1 sportif egitim ortarruna Bursa birimi itibariyle istatistiki acidan ba­

kll? I. Egitim Kururnlannda Beden Egitimi ve Spor Sempozyumu. Ankara: Milli Egitim Bastrnevi. 19­

21 Aralrk, 273-279.

KOSGEB. (1992). Turkiye imalat Sanayinin iller Bazinda Sektorel Gostergeleri. (Ed: B. Mutlu

Gokcesu; Servet KOlfak). Ankara.

Maffulli, N. (1992). The growing child in sport. British Medical Bulletin, Vol: 48, No: 3, pp. 561-68.

Muratll, S, Bulbul, H. (1992). Temel egitimde spor organizasyonu Ozerins yeni model arastrrrnasr.

Spor Bilimleri II. Ulusal Kongresi Bildirileri. Ankara: Hacettepe Universitesi, Spor Bilimleri ve Tekno­

lojisi Yuksekokulu Yayrru, No: 3. Onlar Ajans ve Matbaacihk. 20-22 Kaslm. 93-98.

Nixon, John E. (1974). An Introduction to Physical Education. (Eighth Ed.). Toronto: W. B. Sa­

uders Company.

Orhun, A. (1992) Fair play okul sporunda bir egitim ilkesidir. Spor Bilimleri II. Ulusal Kongresi Bil­

30

Pe11livan

dirileri "20-22 Kasun 1992". Ankara: H. U. Spor Bilimleri ve Teknolojisi YLiksek Okulu Yaym No: 3, ss:

410-5.

Ozcanoqlu, A. B. (1993). Ortaoqretirnde Okul Spor Faaliyetlerine Katillmin Ogrencilerin Akademik

Basarrlan Uzerindeki Etkileri. Yayrrnianrnarrus Yuksek Lisans Tezi. Gazi Universitesi. Sagllk Bilimler Ens­

titusu.

OzrneriO (1976). C;agda~ Sporda Egitim Oc;geni. (Belirsiz).

Pehlivan, Z. (1992). Ders dl~1 spor taaliyetlerinde beden egitimi ogretmeninin yeri ve onerni. I. Egi­

tim Kurumlannda Beden Egitimi ve Spor Sempozyumu. Ankara: Milli Egitim Basunevi. 19-21 Arahk.

249-55.

Hesrni Gazete. (1983). Dernekler Kanunu. Kanun No: 2098, Tarih: 7.10.1983, Sayi: 18184.

Resmi Gazete. (1989). ilk6gretim ve Orta6gretim Kurumlanndaki Ogrencilerin Ders DI~I Egitim

ve Ogretim Faaliyetleri Hakkinda Y6netmelik. Tarih: 8 kasun 1989, Sayi: 20336, ss. 24-8.

Hesrni Gazete. (1991). Okul Spor Kollan Yonetmellql. Tarih: 1 Nisan 1991, Sayr: 20832.

Resmi Gazete. (1992). Kalkrnmada Oncelikli Yoreler Yonetmeliql, Tarih: 16 Ekirn 1992, Sayi:

21377, ss: 12.

Robbins, S. G. (1990). Physical education in Canadian schools. Journal of Physical Education,

Recreation and Dance. Vol: 63, No: 2, pp. 34-38.

Salk, L. (1990). Bebeklikten Yeti~kinlige C;ocugun Duygusal Sorunlan. Remzi Kitabevi. (4. Bas­

kr). istanbul: Evrim Matbaacrhk Ltd. $ti.

Suits, B. (1995). C;ekirge "Oyun, Yasarn ve Otopya". istanbul: Aynnt: Yayinlan

Surnbuloqlu, K ve Surnbuloqlu, V. (1993). Biyoistatistik. Ankara: Ozdemir Yaymcihk Ltd. $ti.

Surner, R. (1983). Futbolumuzdaki spor. Spor Yorum. 1983(5), s: 31.

Vans, F. (1988). Egitimde Program Gellstlrrne (Teori ve Teknikler). Ankara: Ankara Universitesi

Egitim FakLiltesi Yaym No: 157. Ankara Universitesi Basimevi.

Woolfolk, A. E. (1998). Educational Psychology. (7th Ed). USA Boston: Allyn and Bacon.

Yavuzer, H. (1992). C;ocuk Psikolojisi. Hernzi Kitabevi. Ankara: Evrim Matbaacihk Ltd. $ti.

31