Psikolojiye Giriş Dersi (2012-2013)

• Dersin Hocası: Doç. Dr. Ali Ayten• Dersin Kitapları– Psikolojiye Giriş-Kemal Sayar-Mehmet Dinç– Psikoloji ve Din-Ali Ayten

Psikoloji deyince ilk aklınıza gelenler?

• 1. fare• 2. laboratuvar• 3. labirent• 4. delilik• 5. kişisel gelişim

Derste İşlenecek Konular• Psikolojinin Konusu, Uzmanlık Alanları, Metotları, Tarihçesi• Duyum ve Algı• Öğrenme• Bellek• Duygular• Motivasyon• Zekâ• Kişilik• Gelişim Psikolojisi• Anormal Psikolojisi• Sosyal Psikoloji• Klinik Psikoloji

Psukhe + LogosPscyche (ruh) ve logos (bilgi) kelimelerinden oluşur: Ruhbilim

Pscyche/ruh/: Algı, düşünce, zeka, duygu ve davranış gibi beynin ve zihnin işlevlerinden kaynaklanan süreçlerdir.

İnsanın ruhi yaşayışı ve davranışlarını inceler.Duyuş, düşünüş ve davranış…

Davranışı ve davranışın altında yatan süreçleri bilimsel olarak tanımlar. İnsanın çevresiyle olan ilişkileri inceler.

Rüyalar? İnsanlar niçin ve nasıl davranır? Nasıl öğreniyor ve nasıl unutuyoruz? İnsanı daha iyi anlama, ileriyi yordama, insanın daha olumlu yönde gelişmesine yardımda bulunma…

PSİKOLOJİ NEDİR?

PSİKOLOJİNİN AMAÇLARI• İnsanı tanıma ve tanımlama. – Nedir? Sorusunu cevaplandırmaya çalışır. – Kişilik nedir, zeka nedir, davranış nedir?

• İnsan davranışlarını anlama ve açıklama. – Neden? Nasıl? Niçin? Sorularını cevaplandırmaya çalışır.– Gürültülü ortamlarda çalışmak kişiyi nasıl etkiler?

• İnsan davranışlarını önceden tahmin edebilmek.– Öğrenme, algılama gibi alanlarda kestirimde bulunmak

• İnsan davranışlarını kontrol etmek.– Zeka geriliğini önlemek, unutmayı azaltmak, hatırlamayı

güçlendirmek gibi.

Neden Psikoloji• Kendini tanımak• Davranışların, duyguların, algıların ve düşüncelerin sebebine dair

fikir edinmek• Davranışlar, duyuş ve düşünüşler nelerden etkilenir• Sağlıklı ve uyumlu bir hayat nasıl yakalanır. • Bireysel ve toplumsal hayatta optimal verim nasıl alınır• Doğamızdaki olumsuz eğilimler nelerdir nasıl yönlendirilebilir• Olumlu özellikler nelerdir nasıl geliştirilebilir.

• …………………

Psikolojide Uzmanlık Alanları

Psikolojide Uzmanlık Alanları

• Genel Psikoloji– Psikoloji alanıyla ilgili temel ilke ve kuramlar– Temel kavramlar– Kurucular ve ilgi alanları

Psikolojide Uzmanlık Alanları

• Deneysel Psikoloji– Laboratuar ortamı– Davranışı etkileyen uyarıcılar

Psikolojide Uzmanlık Alanları

• Sosyal Psikoloji– Birey grubu nasıl etkiler– Nasıl etkilenir– Grup içerisinde birey

Psikolojide Uzmanlık Alanları

• Gelişim Psikolojisi– Bireyin hayatı boyunca geçirdiği evreler– Gelişim sürecinde kazanılanlar– Bireysel farklılıklar– Bebeklik, çocukluk, ergenlik, yetişkinlik, orta yaş, yaşlılık, ihtiyarlık vb– Zihinsel, duygusal, bedensel, psikososyal vb gelişim

Psikolojide Uzmanlık Alanları

• Eğitim Psikolojisi– İnsan nasıl öğrenir?– Verimli bir eğitim nasıl olur?– Öğrenme kuramları?– Zeka, motivasyon, algılama, düşünme eğitim

ilişkisi

Psikolojide Uzmanlık Alanları

• Klinik Psikoloji– Bireyin kendisi ve çevresiyle uyumu– Duygusal, düşünsel ve davranışsal sorunlar?– Ruh sağlığı, ruh sağlığını etkileyen unsurlar

Psikolojide Uzmanlık Alanları

• Endüstri ve Örgüt Psikolojisi– Endüstri alanında insanların veriminin artırılması

(iş doyumu)– Birlikte çalışma becerilerinin artırılması– Kuruma eleman seçimi ve verimli bir şekilde

çalışmasının sağlanması.

Psikolojide Uzmanlık Alanları

Din Psikolojisi– Dinin insan üzerindeki etkilerinin belirlenmesi– Bireyin dinle olan her türlü ilişkisinin psikolojinin

verileriyle araştırılması– Dindarlık, dini gelişim, din ve ruh sağlığı, din

değiştirme vb konular

Psikolojide Uzmanlık Alanları

• Adli Psikoloji– Sanık ve tanığın psikolojik durumları– Bireylerin sorgulanma, ceza evindeki psikolojik

durumları– Dindarlık, dini gelişim, din ve ruh sağlığı, din

değiştirme vb konular

APA (Amerikan Psikologlar Derneği, 1892)

• 56 farklı uzmanlık alanı için bkz. www.apa.org• Kadın psikolojisi• Sağlık Psikolojisi• Travma Psikolojisi• Aile psikolojisi• Medya psikolojisi

Psikoloji Tarihi

Modern Psikoloji Tarihi (Platon ve Aristo’dan Günümüze)

Eski Çağda Antik Yunanda Psikolojivari Çalışmalar

• Felsefenin Bir İlgi alanı olarak psikoloji• Gnothe se auton, Kendini Tanı• ربه عرف فقد نفسه عرف من• Pythagoras (c. 580–c. 500 B.C.): ilk filozof• Hippocrates (c. 460–c. 377 B.C.): Algılama, motor hareketler ve

bilişsel faaliyetler beyin tarafından kontrol edilir. Sara, zatürre gibi hastalıkların tespiti…

• Socrates (470–399 B.C.): Psikolojik problemlerin ilk açık tanımlamaları, bilgi problemi, davranış problemi, denetim problemi.

• Bilgi nedir, inançtan farkı nedir. Fikir nedir? Vs Kişi neden iyi davranmalı? İyi olan nedir?

Eski Çağda Antik Yunanda Psikolojivari Çalışmalar

• Platon (427–347 B.C.): افالطون. Cumhuriyet isimli eserinde Socratesin görüşlerini geliştirmiştir.– Dialoglar’ında psikolojiye dair pek çok konu tartışılmıştır.

Aristo (384–322 B.C.): ilk büyük psikologlardandır. • Psişe kitabı• Hayatın biyolojik, sosyal ve siyasi boyutlarını içeren

sistematik psikolojiyi geliştirmiştir.• Öğrenme, motivasyon, duygu, soyut düşünme,• Cinsiyet çalışmaları, genetik psikoloji ve sosyo-biyolojinin

öncülüğünü yapmıştır.• Eudaimonia (mutlu hayat) ve erdemler.• İnsan nefsini üçe ayırır.

Nefs

hayvani bitkisel insani

Eski Çağdan sonra 17. yüzyıla kadar Psikoloji

zihin ve zihinsel hayatın doğasına dair iç gözlemi içeren çalışmalar

Algılama, düşünme, hareket ve hafıza süreçlerindeki problemlere yönelik tıbbi çalışmalar

Saint Augustine (354–430)

Orta Çağda İslam Dünyasında Psikolojivari Çalışmalarاإلسالمي العالم في النفس علم

• Haris el-Muhasibi• Kindi• Farabi• İbni Sina• İbn Heysem• Gazali• İbni Rüşd• İbni Tufeyl• İbn Kayyim el-Cevziyye

1. Düşünme gücü2. Arzu etme gücü3. Hayal gücü4. Duyum gücü5. Besleyici güç

Farabi (d.870-ö. 950)

• İlmü’n-Nefs konusunda en çok eser yazan İbn-i Sinâdır.

• eş-Şifâ isimli büyük ansiklopedik eserinin “et-Tab’iyyât” kısmının altıncı disiplinini oluşturan “Kitâbü’n-Nefs”

• Psikosomatik tıp dalının öncüsü olmuştur. • Ona göre ruhsal olaylarla bedensel olaylar

arasında karşılıklı ilişki olduğu gibi, farklı kişilerin ruhsal dünyaları arasında da iletişim ve etkileşim vardır. Telkin, hipnoz, nazar, büyü gibi olaylar işte böyle bir “ruhsal etki”ye dayanmaktadır.

İbn Sina (980-1037)

• Rüya ve vahy psikolojisi ile ilgili görüşleri geliştirerek, daha detaylı bir teori haline getirmiştir.

• Her insanda, fiziki âlem gibi metafizik âlemle de iletişim kurma ve bilgi edinme yeteneği vardır.

• “ilişki testleri” denilen araştırma tekniğini Freud ve Bruer’den çok önceleri onun kullandığı kabul edilmektedir.

• Risâle fî def’i gami’l-mevt. • El-Hüzn ve Def’ul-ğamm ve’l-

hemm. • es-Salâtü ve mâhiyetühâ.• Nörobiyolojik yaklaşımın

öncüsü.

İbn Sina (980-1037)

• İslam psikolojisinin esaslarını gerçek anlamda Gazzâli ortaya koymuştur.

• Gerçekten de o sistemli iç gözlem ve davranış tahliline dayalı yaklaşımlarıyla pek çok yeni görüşler dile getirmiştir.

• İhyâu Ulûmi’d-Din, psikolojik kavramlaştırmalar, tahliller ve tasnifler yönünden oldukça zengindir.

• “Acâibü’l-Kalb” bölümü, kalb, nefs ve ruh gibi psikolojik kavramların tanımlarıyla başlamakta, insandaki temel güdüler, duygular ve arzular ve eğilimler hakkında bilgi verir.

• Gazzâli’ye göre, ilâhî yüceliğe ulaşmak olgun kamil insan olmak ancak akıl vasıtasıyla doğal dürtü ve isteklerin denetim altına alınmasına bağlıdır.

• Mîzzânü’l-Amel, ahlâk psikolojisi• el-Munkizu mine’d-Dalâl

Gazali (1058-1111)

Fizyolojik güdüler

Saldırganlık

Kötülük yapma güdüsü

benlik güdüsü

4 Temel Güdü

Gazalinin Motivasyon Teorisi

Gazaliye göre insanın güdülenme durumu• akıldan gelip geçen şey الهاجش• düşünce biraz kişiyi oyalar الخاطر• النفس şöylemi yapsam böylemi حدث

yapsam• düşündüğünü yapmaya kasıt vardır الهم• kesinlikle yapacağına karar verir العزم• العمل

René Descartes (1596–1650)

• Rönasans 1450-1600• Astronomi, fizik ve diğer alandaki gelişmeler psikolojinin

de ortaya çıkışını hızlandırdı• Zihin beden etkileşimi zihin ile bedenin fiziksel olma

olmama noktasında ayrıldığını söyler.• Bilinç üzerine bilimsel çalışma yapılabileceğini

göstermiştir• Davranış üzerine yaptığı çalışmayla davranışçılığı

etkilemiştir, çatışmalar üzerine yaptığı çalışmalarla psikanalizi etkilemiştir

• İç gözlem ile belirgin fikirlere ulaşılabileceğini göstermiştir.

ThomasHobbes (1588–1679)

• Deneyselcilik: Kanıtsız bilgi olmaz• Makine olarak insan• İnsanlar doğuştan, aç gözlü, bencil

ve saldırgandır. • Ölüm korkusu insana sosyal düzeni

kurmaya motive eder.• Determinist görüş,• Özgür iradenin reddi

John Locke (1632–1704)

• Tabula Rasa • Fikirler, düşünme esnasında ortaya çıkan zihinsel

imgelerdir.• Zevk ve acı iki temel duygudur. Sevgi, arzu, neşe,

nefret, üzüntü, korku, kıskançlık, utanma ve umut gibi duygular bu iki temel duygudan çıkar.

• Bilgiler, zihindeki fikirler üzerinde aktif düşünmeyle elde edilir. Fikirler arasında birleştirme ve ilişki kurma yoluyla kendimi, dünya hakkında anlayış sahibi oluruz.

• Yanlış inançlarda çağrışımla olur. Bal örneği.• Paul Ekman: Yüz ifadelerinin öğretilmediği zihnin boş

olmadığına dair bir deney Yeni Gine’de

Auguste Comte (1798–1857)

• Pozitivizm: Emin olacağımız şey herkes tarafından görülen şeydir.

• Bilimin verisi herkes tarafından görülebilir bu yüzden güvenilirdir.

• Üç hal kanunu: Toplumlar doğal olayları şöyle açıkladılar. 1. Evre: ilke dini evre, açıklamalar batıl inanca , büyü vb. ve mistisizmle açıklandı. 2. Evre metafizik dönem: görülmeyen özelliklere ve ilkelere göre açıklandır. 3. Evre. Pozitist evre: gelişmiş bu evrede bilimsel bilgiyle açıklandı.

• Bilim insanlığın yeni dini. İnsanlık tanrı, filozof ve bilim adamları peygamber

İlk Psikoloji Laboratuarı

Wilhelm

Wundt, 1879,

Leipzig

(Almanya)

Psikoloji laboratuarı

Körler Bir Fili Nasıl Tarif Eder?

Modern Psikolojideki Yaklaşımlar

Yapısalcılık (Wilhelm Wundt, Edward Titchener)

Davranışçılık (John Watson)

İşlevselcilik (John Dewey, William James)

Psikanaliz (Sigmund Freud, Carl Gustav Jung)

Gestalt Ekolü (Max Wertheimer, Kurt Lewin)

Hümanist Psikoloji (Abraham Maslow, Carl Rogers)

Transpersonel Psikoloji (Abraham Maslow, Robert Frager, Mustafa Merter)

Pozitif psikoloji (Martin Seligman, Chris Petterson)

Biyopsikolojik Yaklaşım

Bilişsel Psikoloji

Yapısalcılık-Structuralismİşlevselcilik-FunctionalismGestalt Psikolojisi

Yapısalcılık-Structuralism• Wilhelm Wundt (1832-1920), Oswald Külpe, Edward

Tichener• Psikolojinin konusu bilinçtir.• Bilinci yapısal açıdan çözümleyerek ruhsal olayları daha iyi

anlayabiliriz. • Psikolojinin amacı, bilinç denilen bu karmaşık olayı

çözümlemek, zihnin en yalın unsurlarını araştırmak ve bunlar arasındaki ilişkileri bulup formüle etmektir.

• Yapısalcılar,– Temel problem olarak zihin (beyin) nedir, yapısı

nasıldır?– Psikoloji bilinçli davranışı araştırır.– Düşünmenin, bilincin, duyguların ve diğer zihinsel

durum ve aktivitelerin temel unsurları üzerinde yoğunlaşırlar.

– Zihnin yapısını araştırmak için iç gözlem (introspection).

İç Gözlem

• İç gözlem metodunda kişiye bir uyaran verilir (mesela bir nesne veya kâğıt üzerine yazılmış bir cümle) ve onunla ilgili düşünmesi ve tasvirler istenir.

• Kitap unsurlarına bölünür: Rengi, kapağı, harflerinin şekli vb.

• Haris el- Muhasibi, William James • Eleştiriler

Fonksiyonalizm• Yapısalcılığın ortaya çıkışından yaklaşık 20 yıl sonra (1900), • Yapısalcılar psikolojiyi çok daraltmıştır • William James, John Dewey• İnsan davranışını anlamak için sadece bilinç olaylarını çözümlemek yetersiz. • Zihnin ne olduğu değil, ne yaptığı, önemlidir.• Algılama ve düşünme nasıldır yerine ne işi yarar.• İşlevselciliğin en önemli özelliği eyleme ve yararcılığa dönük olmasıdır. • Dolayısıyla işlevselcilik beden ve zihin arasında düalist bir görüşle ayırım

yapma eğilimine karşı çıkmıştır. • olguların kendi başlarına iyi veya kötü değildir.• İÇ GÖZLEM

Fonksiyonalistler

Geştalt Psikolojisi• Yapısalcılığa tepki olarak doğdu.• Parça değil bütün• Almanya• “şekil”, “örüntü”, “biçim” anlamına gelir. • Davranışı çözümlemek yerine bir bütün olarak algılamak• Bilinç öğelerine ayrılamaz• Max Wertheimer, Kurk Koffka, Wolfgang Köhler• Ruhsal olayların bütününe ve tüm örgüsüne dikkat çektiler. • Yaşantılar bütün ve karmaşık olaylardır. Fiziksel, ruhsal,

çevresel ve içsel birçok etmenin belli biçimde örgütlenmesinden meydana gelmektedir.

• Bütün de içindeki öğelerin toplamından daha öte bir şey olup, kendine özgü nitelikler gösterir.

• Dolayısıyla sadece öğeleri incelemek bütün hakkında tam bir fikir vermez. Bir ev, tuğla, çimento, kereste yığınından ibaret değildir.

Geştalt Psikolojisi• Özetle Gestaltçiler,

– Bir şeyi oluşturan parçalar üzerinde değil, bütün üzerinde yoğunlaşırlar.

– Tek tek unsurları nasıl bir bütün olarak algıladığımız üzerinde dururlar.

– Bütün, unsurlarından daha anlamlı ve farklıdır.

– Algının nasıl organize edildiği üzerinde dururlar.

– ELMA ÖRNEĞİ

Davranışçı/Behaviorist Yaklaşım• Zihninin işleyişini iç gözlem metoduyla incelenemez. • iç gözlem metodu görecelidir.• Zihinde olup biten düşünce ve duygularla ilgilenmeden, gözlenebilen davranışı

incelemek• Gözlem ve deney• psikolojinin tek bilimsel yönteminin “gözlenebilen, ölçülebilen davranışları incelemek”

olması gerektiğini savunurlar. • John Watson, B. F. Skinner, I. Pavlov, Edward Tolman, Albert Bandura, Julian Rotter• B. F. Skinner, davranışçılığı laboratuara yansıtarak uyarıcı-tepki (davranış) psikolojisini

davranışçılığın temeli haline getirmiştir. • Bilinç devre dışı bırakılır• Uyarıcı-tepki psikolojisi organizmada olup biten biyolojik veya bilişsel süreçlerle

ilgilenmez. Amacı çevrede oluşan uyarıcı koşullarla ortaya çıkan davranış arasındaki ilişkiyi incelemektir.

• Öğrenme süreci, çevredeki ödüllendirme şartlarıyla açıklanır. Bir diğer davranışçı olan Pavlov, bu konuda önemli araştırmalar yapmıştır.

• Çevre belirleyicidir: Watson’ın sözü

Davranışçılık

• “Bir düzine sağlıklı küçük bebek verin bana, kendi özel dünyamda onları yetiştireceğim. Onlar için herhangi bir şey istemeden, onları doktor, avukat, sanatçı, esnaf, hatta dilenci veya hırsız olarak yetiştirebilirim.”

Klasik Koşullanma

Operant koşullanma

Davranışçılık/Behaviorism

Davranışçılık

Psikanalitik Yaklaşım• davranış iç güçler ve iç çatışmalarca motive

edilir.• Davranışı bilinçaltı yönlendirir; davranış içten

gelen bir dürtü sonucunda ortaya çıkar. • Bu dürtüler temel olarak: Cinsellik ve

saldırganlık içgüdüleri. • Dolayısıyla psiko-dinamik görüş ruhsal yaşamın

biyolojik temeline de dikkat çekmiştir. Yani davranışların daima içten gelen biyo-psikolojik nedenleri vardır.

• Freud’a göre dil sürçmeleri, unutkanlıklar ve rüyalar gibi rastlantı sayılabilecek olaylarda bile bir anlam vardır.

• Allah canını almasın: Beni öldürmek mi istiyorsun.

FREUD VE JUNG

FREUD VE JUNG

1909, Clark Üniversitesi, Amerika

Biyolojik Yaklaşım• Temel inceleme alanı beyindir.• Davranış biyolojik işleyişi yönünden incelenmelidir. • Sinir hücrelerinin yapısından, belirli karakterlerin ebeveynden

çocuklara nasıl tevarüs ettiğine, vücut fonksiyonlarının korku ve ümit duygusunu nasıl etkilediğine kadar biyolojik yapıyla ilgili alanı inceler.

• Bu yaklaşımı savunanlara göre kişinin salgı bezlerinin çalışması, kanın kimyasal yapısı, beslenme düzeni vb. davranışlarda etkilidir.

• Çevrede olan değişiklikler (hava basıncı, ısı, nem vb.) vücudun nöro-kimyasal yapısını etkiler ve davranışları yönlendirir. “Bahar yorgunluğu” buna örnek olarak verilebilir.

• tüm psikolojik olaylar bir biçimde beynin ve sinir sisteminin etkinliği sonucu ortaya çıkmaktadır

Biyolojik Yaklaşıma Göre Öğrenme

Hümanist Psikoloji Gestalt ekolünden yararlanarak insanı merkeze alır. Carl Rogers , Abraham Maslow ve Viktor Frankl Davranışçılar ve psikanalistler insanı tepkide bulunan bir varlık olarak görürken, hümanist

psikologlara göre insan kendi yaşantısı üzerine karar verebilen, davranışlarını kontrol edebilen, her an oluşum halinde olan bir varlıktır.

Hümanist psikologlar davranışçıların “salt bilimsel” anlayışı amaç edinmelerini eleştirirler. Onlara göre bilim amaç değil, ancak araç olabilir. Nihai amaç insanı anlamak olmalıdır.

Hümanist Psikologlara Göre, Her insanın duyuş, algılayış ve davranış biçimi farklıdır. İnsanın sadece “hayatta

kalmak”tan öte amaçları vardır. İnsan, potansiyellerini gerçekleştirme sorumluluğunu duyan ve kendi öz doğasına, içsel

yaşantılarına göre davranmak ve gelişmek isteyen bir varlıktır. İçinde yaşanılan an önemlidir. bakımdan fenomenci (olgusalcı) yöntemi benimserler. Buna göre insanlar içinde

bulundukları durumları kendilerine göre algılamakta ve buna göre davranmaktadırlar. Algılama olayında içsel faktörlerin rolü vardır.

hümanist yaklaşım otomatik biyolojik güçlerin, bilinçdışı süreçlerin veya çevrenin rolünü reddederek insanın hayat hakkında karar verme, davranışlarını kontrol etme ve kendini gerçekleştirme kapasitesine doğal olarak sahip olduğunu savunur.

Hümanist Psikoloji

Hümanist Psikoloji

Bilişsel Psikoloji/Cognitive Psychology

• Psikodinamik görüşün aksine insanı pasif değil, algılayan, uyarıcıları şekillendiren ve anlamlandıran aktif bir varlık olarak görür.

• Algılama, bellek ve düşünme gibi zihinsel süreçler üzerinde durur.

• İnsan bu süreçleri kullanarak çevresi ve kendisi hakkında yeni bilgiler edinir.

• Bilişsel psikoloji nasıl algıladığımızı ve dış dünyayı içimizde nasıl temsil ettiğimizi anlamaya çalışır.

• Organizmada yer alan bilişsel sürecin özellikleri ile gözlenebilen davranışlar arasındaki ilişkiyi araştırır

• İnsan bilgisayar benzerliği• Düşünme ve akıl yürütme, öğrenme,

unutma, problem çözme, başa çıkma

• Jean Piaget• Ulric Neisser , 1967’de

bu kavramı ilk kullanandır.

Bilişsel Psikoloji

Noam Chomsky“Dil psikolojisi”

1950lerden sonra bilgisayar alanındaki gelişmeler zihin hakkındaki düşünmelere

model olmuştur.

Bilişsel psikologlar öğrenme, hafıza, algı, dil, gelişim ve problem

çözme konularına geri dönmüşlerdirreturn

Farklı Yaklaşımlar Farklı Bakış Açıları

Transpersonel Yaklaşım (Ben-ötesi Psikoloji)

• Doğunun bilgeliği ile Batı’nın bilimi• William James, Carl Gustav Jung ve

Erich Fromm gibi psikologlarda ilk örnekleri görülen bu yaklaşımın kurucusu, Abraham Maslow’dur.

• Davranışçılık, psikanaliz ve hümanist psikoloji ekollerinden sonra psikolojideki dördüncü gücü temsil eder.

• İnsanların bir bütünün (kozmoz) parçaları olduğu görüşünü savunan transpersonel yaklaşımın amacı, sezgisel ve rasyonel yaklaşımları birleştirerek, insanı daha bütüncül bir yaklaşımla açıklamaktır.

• Davranışçılıktaki deney ve psikanalizdeki rüyaların yerini meditasyon ve tefekkür teknikleri almıştır.

• Meditasyon ve tefekkür “ben ötesi”ne giden kral yoludur. Transpersonel psikoloji, bütünleştirici bilinç, üst düzey ihtiyaçlar, doruk deneyimler, merhamet, vecd, mistik tecrübe, Tanrısal öz, mutluluk, huşu, kendini aşma, ruh, kozmik uyum, meditasyon, ve maneviyat gibi konuları araştırmaktadır.

Transpersonel Psikoloji

• Günümüzde transpersonel psikoloji, Hint dinlerinin mistik anlayışları, batılı psikoloji ve felsefi düşünceleri, şaman kültürü, kelt kültürü, Amerikan Yerli Kültürü ve Tasavvuf kültüründen unsurlar taşımaktadır.

• 1969’dan itibaren Transpesonel Psikoloji Dergisi (Journal of Transpersonal Psychology) yayınlanmaktadır.

• 1972’de Transpersonel Psikoloji Derneği kurulmuştur. James Fadiman, Frances Vaughan, Daniel Goleman, Robert Frager ve Stanislav Grof bu alandaki önemli isimlerdendir.

• Mustafa Merter’dir.

Robert Frager Bir zamanlar Transpersonel Psikoloji’nin başkanlığını da yapan Frager, tasavvuf psikolojisi üzerine yaptığı çalışmalarıyla meşhurdur.

Bilişsel Psikoloji

ZekaDil

Düşünme/problem çözme

Hafıza

Algı

Dikkat

Pozitif Psikoloji Yaklaşımı• Psikolojideki mevcut yaklaşımların

insanın olumsuz yönleri üzerine yoğunlaşmasına bir eleştiri olarak doğmuştur.

• 1998 yılında Amerikan Psikoloji Derneği’nin başkanlığını yapan Martin Seligman bu yaklaşımın temellerini atmıştır.

• Pozitif psikoloji yaklşımını benimseyen psikologlar, psikolojinin özellikle dünya savaşları sonrasında ortaya çıkan sorunlara fazlaca yoğunlaşarak genelde insanın olumsuz yönleri üzerinde durduklarını ve hayatı yaşamaya değer kılan özelliklerle yeterince ilgilenmediklerini savunmaktadır.

• Seligman’a göre psikoloji sadece hastalığın, zayıflığın ve zararın değil, gücün ve erdemin de ilmidir. Pozitif psikoloji yaklaşımı, mutluluğu ve iyi oluşu temel hedef olarak belirler.

• İnsan hayatındaki problemlerin giderilmesi kadar iyi olan potansiyellerin de geliştirilmesini amaçlar. Erdemler ve değerler olmaksızın gerçek anlamda mutluluk ve huzura ulaşılamaz. Bu yaklaşıma göre dinlerin ve kadim kültürlerin de dile getirdiği altı temel erdemin (hikmet, cesaret, insanlık, adalet, ılımlılık, maneviyat) geliştirilmesi son derece önemlidir. Bu yaklaşıma göre, hayatın sürdürülebilir olması için yardımseverlik, diğerkamlık, affedicilik, vefa, alçakgönüllük ve empatinin büyük önemi vardır. İrade, dışsal şartlardan daha önemlidir. Pozitif psikoloji, insanın sadece problemli yönlerini gidermekle kalmaz onun olumlu yönlerinin geliştirilmesini de hedefler. Bu yaklaşım oldukça yeni olmasına rağmen hızla gelişmektedir.

Pozitif Psikoloji

Martin Seligman Mihaly Csikszentmihalyi

Pozitif Psikoloji ve Değerler

• Affetme• Alçakgönüllülük• Vefa• Sabır• Tevekkül• Şükür• Yardımseverlik• Dürüstlük

• Kanaat• Adalet• Cesaret• Hikmet• İtidal

Kitap Tavsiyeleri

Osmanlı’da Psikoloji

• “Psikoloji” kavramının kullanıldığı ilk eser, İlm-i Ruh isimli eseriyle Hoca Tahsin Efendi’ye aittir.(1870ler)

• 1900’lü yılların başlarında tercüme faaliyetleri ivme kazanmıştır.

• Çevireler büyük oranda Fransızca’dan yapılmıştır ancak İngilizce ve Almanca’dan da azımsanmayacak oranda çeviri vardır.

• 19. yüzyılın ortalarında kurulan Bab-ı Ali Tercüme Odası’nın etkisi oldukça büyüktür.

• Suad Efendi, Asri Şeytanlar Peygamberi, 1926

Türkiye’de İlk Psikoloji Laboratuarı

• Türkiye'de psikolojinin tarihini 15.yy da Sultan 2. Mehmed döneminde kurulan akıl hastanesine dayandırabiliriz.

• İstanbul Üniversitesi (1933), psikolojinin gelişmesinde önder konumundadır.

• Ayrıca bu kurum raporlarını yazılı olarak da yayınlama imkanı bulmuştur. Bu yayınların içeriğini, okul çocukları üzerinde yapılan test sonuçlarının değerlendirilmesi ve yabancı dilden Türkçe’ye yapılan tercümelerden oluşmuştur.

Davranışa Sebep Olan Nedir?

Davranış

• Doğuştan Gelen-Fıtri Sonradan Kazanılan-Çevre

• Davranışlarımız (özelliklerimiz) doğuştan mı gelir, yoksa sonradan çevre tarafından mı kazandırılır?

• Gelişim psikolojisi• Biyolojik yaklaşım vs davranışçılık

Katılım& Çevre

Doğa Eğitime Kaşrı

• Davranışın Bilinçli Bilinçsiz Faktörleri

• Davranışlarımız, bilincinde olduğumuz güçlerce mi, yoksa bilince çıkamayan güçlerce mi belirlenir?

• Psikodinamik yaklaşımlar (psikanaliz ve türevleri) bilişsel psikoloji

• Gözlenebilir Davranış İçsel Zihinsel Süreçler

• Psikoloji hangi noktaya yoğunlaşmalı? Dışarıdan bir gözlemci tarafından gözlenebilen davranışa mı,

yoksa gözlenemeyen düşünce sürecine mi? • Davranışçılık Bilişsel Psikoloji

Seçenek Özgürlüğü Önceden Belirlenme

• Davranışlarımız özgür irademizle mi belirlenir, yoksa irademizin kontrolü

dışındaki faktörlerce mi?• Biyolojik Yaklaşım, Psikanaliz vs Hümanist Psikoloji, Pozitif Psikoloji

Bireysel Farklılıklar Evrensel Prensipler

• Davranışlarımız kendimize ait özelliklerimizin bir neticesi midir, yoksa diğer insanlarla aynı biyolojik yapıyı ve

tecrübeleri mi paylaşırız? • Biyolojik Yaklaşım, Hümanist Psikoloji,

Pozitif Psikoloji

Beş Ekol

Deney Gözlem Survey Dökümantasyon

Psikolojide Metot ve Teknikler

Metot Nedir?

• İzlenilen Yol,• Birden fazla yöntem aynı

araştırmada kullanılabilir.• Bilimsel Yöntem • Bilimsel Yöntemin Ayırt

Edici Özellikleri• Düzenlidir• Veriye dayanır, • Nesneldir• Analitiktir (neden-sonuç

ilişkisi), • Tekrar edilebilir.

Metotlar

• Deneysel Yöntem• Değişken “gözlenebilen farklı değerler

alabilen özellikler. Cinsiyet. Yaş vb. • Laboratuarlar• Deney yoluyla değişkenler arasındaki

ilişkilerin incelenmesi. Bağımlı değişken bağımsız değişken.

• Dindarlık ve sağlık ilişkisi, kuran okumanın psikolojik etkisi vb. Meditasyon araştırmaları, dua araştırmaları...vs.

• Oruç tutanlarda beyin hareketleri..vs

• Gözlem Yöntemi• İç gözlem• Dış gözlem • Katılımlı gözlem• Yerlilerin yardımlaşma davranışının

gözlenmesi, bir hastanın tepkilerinin gözlenmesi, bir cemaat içerisinde cemaatsel yapının, zikir anının gözlenmesi…vb.

Metotlar

• Tarama Yöntemi (Survey)• Örnekle tekniğiyle büyük kitleye dair Özelliklerin ölçülmesidir.• Anket • Mülakat• Anketler (Dindarlık anketleri, Değer anketleri, depresyon

stres, kaygı öfke vs)

• Mülakat: Açık uçlu sorular. Derinlemesine inceleme.• Hayatımdan memnunum 1…………………7 ve 1……..5• Ölmekten korkuyorum 1……………………….7• Hayatın büsbütün anlamını kaybettiğini düşünürüm• Herzaman………………………..Hiçbir Zaman

Örnekleme Tekniği?

• Bütün bir kitle (evren) yerine, onun bütün özellikleri hakkında bilgi verecek “örnek, temsili” bir parçanın seçilip incelenmesine dayanır.

• Örneklemede esas, bütünü temsil edecek daha küçük bir sayıyı bilimsel bir teknikle tespit etmektir.

• Kartopu, tesadüfi, kotalama

Yaşam Memnuniyeti Ölçeği

• Aşağıdaki ifadelerin yanına size uyma derecesine göre 1 ile 7arasındaki rakamlarını yazınız. 7 size çok uygun olduğunu 1 ise hiç uygun olmadığını göstermektedir.

• ___Pek çok yönüyle idealimdeki hayatı yaşıyorum.• ____ Hayat şartlarım mükemmeldir.• ____ Hayatımdan memnunum.• ____ Şimdiye kadar hayatta istediğim çoğu şeyi elde ettim.• ____ Dünyaya yeniden gelseydim, hayatımda neredeyse hiç

bir değişiklik yapmazdım.

Metotlar

Dokümantasyon Yöntemi• Dini metinlerin incelenmesi• Biyografi ve otobiyografiler• Tarihi belgeler…• İkincil veriler..vs

PSİKOLOJİNİN KULLANIMI

• Psikologlar zihinde geçenleri okumaz.• Düşünme üzerinde çalışır, davranışların

değişmesi için tavsiyelerde bulunur. • İnsan için iyi olan nedir?• İnsan için kötü olan nedir?• Mutsuzluk ve mutluluk• Kutsal bilgi değildir. • Yanlış kullanılmıştır.

Psikolojinin kullanımı

• Cesaret, iyimserlik, şükür ve affedicilik…• Bağlama uygun konular, savaş travmalar, itaat

ve uyum, kişilik• İnsancıl yaklaşımlar ağırlık kazanmaya devam

ediyor.• Sorgulanan durum: İnsan, bencillikle

güdülenmiş, örtük veya açık olarak böyle olması gereken bir varlık”

Psikolojinin Kullanımı

• Yerelleşme,• Amerika merkezli kültürel değerleri yansıtıyor• Yerelleşmenin uzantısı olarak اإلسالمي النفس علم• Maneviyatin görmezden gelinmesi• Değerden bağımsızlık yok• Erdemsiz mutlu olunmaz• Reklam endüstrisi yuvarlak ve eğimli karakterler iyi

köşeli ve kırık çizgiler kötü

Eleştirel Düşünce ve Psikoloji

• Bilimin bütün alanları için eleştirel bakış• Kanıtın nedir? • Deneyler iyi yapılmış mı?• Zihinsel dinamizm…akış• Açık zihinlilik…• Sahte psikolojiler: Avuç içine bakarak gelecek okumak,

kafatası ile zeka ilişkisi, • Astroloji• Sömürgeci mantık Afrikalıyı beyinsiz Beyinsiz Avrupalı

Psikologlar şüpheci olmalı ve eleştirel düşünmeli

Kanıt nedir?Nasıl toplanmıştır?

Psikoloji Deneyseldir/Bilimseldir

Psikolojinin sonuçları geleneğe veya sağduyuya değil araştırmaya

dayanır

Bilimsel metotlarla elde edilen bilgi

ÖZETLENELER ÖĞRENDİK?

Tanım

Temel konular

Uzmanlık Alanları

Yaklaşımlar/Ekoller

Tartışma Alanları

Metotlar

Kullanım Alanı