Dersin Sorumlusu: Dr. Hülya PEHLİVANDers Kodu-Adı: EBB498-Türk Eğitim Sistemi ve

Okul YönetimiHazırlayanlar: Ayşe KURT

Melike KARAARSLAN

Yönetim Kuramları ve Süreçlerinin Eğitime

Yansıması

1

Modern toplumlarda insanların hayatının önemli bir kısmı, çeşitli örgütlerin bir üyesi olarak ya da bu örgütlerle ilişkiler içinde geçer.

Modern insanın çevresi, çeşitli amaçlarla oluşturulmuş örgütler tarafından kuşatılmıştır.

Örneğin:Hastane, belediye, okul, fabrika gibi yerlerin hepsi birer örgüt olarak tanımlanır.

2

ÖRGÜT KAVRAMI: Örgüt (organizasyon/teşkilat), klasik bakış

açısından yaklaşıldığında mal ya da hizmet üretmek amacıyla oluşturulmuş yapı olarak tanımlanır.

Bu açıdan örgüt içinde yer alan insanlar, üretilecek mal ve hizmetlerin üretimi için gerekli araçlar; yönetici ise örgütsel üretim sürecinde; planlayıcı, kaynak sağlayıcı ve dağıtıcı, iletişim ve eşgüdüm sağlayıcı, hakem, kontrol edici vb. olarak görülür. 3

YÖNETİM KAVRAMI: Her ne kadar bazı yönetim bilimciler, yöneticilerin

görev ve rollerini bazı kategorilere ayırmakta ise de yöneticilerin gündelik yaptıkları işler gözlendiğinde onların pek çok görevi yerine getirdikleri ortaya çıkar. Yöneticilere yüklenen roller zaman içinde değişebilir.

Bir sınıflamaya göre okul yöneticilerin okulda gösterdikleri davranışlar, insanlar arası ilişkilerle ilgili, bilgiyle ilgili ve kararlarla ilgili olmak üzere üç başlıkta toplanmıştır.

4

YÖNETİM KAVRAMI: Başka bir sınıflamada yöneticilerin başlıca rolleri,

on başlıkta toplanmaktadır. Bunlar; Başkanlık, Liderlik, İşbirliği sağlama (diğer yöneticilerle dikey

olarak), Bilgi merkezi olma (birey ve birimler arası), Dağıtıcılık (bilgi ve değerlerin paylaşılması),

5

YÖNETİM KAVRAMI: Sözcülük, işletme sahipliği, Ara buluculuk, Kaynak dağıtıcılık, Temsilcilik ya da müzakerecilik rolleridir

(Mintzberg, 1973).

6

YÖNETİM KAVRAMI: Örgüt ve yönetim, disiplinler arası ortak bir

çalışma alanıdır.

Her bilim alanı, örgüt ve yönetim kavramlarını farklı açılardan çözmeye çalışır.

Örgüt ve yönetimle ilgili farklı teorilere göre de bu kavramların çözümlenmesi farklılaşır.

7

Örneğin; Rasyonel açıdan örgüt, bir üretim aracı olarak

görülürken; Politik açıdan bir güç, egemenlik ve çatışma

alanı; İnsani açıdan insanların beklenti ve ihtiyaçlarının

karşılandığı bir yaşam alanı; Kültürel ve sembolik açıdan da bir anlamlar ve

semboller sistemi olarak tanımlanır.8

FORMAL VE İNFORMAL ÖRGÜT:

Sosyal örgüt, formal örgüt, informal örgüt gibi kavramlar birbirinden farklı kavramlaştırmalardır.

Örneğin; aile, sosyal bir örgüt olarak tanımlanırken bir hastane ve bir fabrika, aynı zamanda formal bir örgüt olarak görülür.

Formal örgüt içindeki insanların çeşitli ilgi ve amaçlar çevresinde oluşturdukları gruplar da informal örgüt olarak nitelendirilir. 9

KÜLTÜRLERARASI FARKLILAŞMA VE YÖNETİM: İleri toplumlarda örgütsel yaşamı şekillendiren

temel kavramlar, para/çıkar, otorite, kurallar, rol, unvan, statü, bağımsızlık, nesnellik gibi kavramlardır. Dolayısıyla bu toplumlarda, örgüt, daha çok mekanik ve rasyonel özellikleriyle algılanır.

Batılı ülkelerde geliştirilen örgüt ve yönetimle ilgili yaklaşım ve modeller, aynı zamanda onların kültürel arka planını yansıtır. 10

KÜLTÜRLERARASI FARKLILAŞMA VE YÖNETİM: Örgütler, gözle görülen fiziksel nesneler

olmalarının ötesinde aynı zamanda insanlar tarafından oluşturulan ve insanlardan meydana gelen sosyal sistemlerdir.

11

ÖRGÜT VE YÖNETİME İLİŞKİN BAKIŞ AÇILARI

Rasyonel Açıdan Örgüt ve Yönetimi

İnsani Açıdan Örgüt ve Yönetim

Politik Açıdan Örgüt ve Yönetim

Sembolik-Kültürel Açıdan Örgüt ve Yönetim

12

RASYONEL AÇİDAN ÖRGÜT VE YÖNETİMİ: Rasyonel açıdan örgüt, belirlenmiş amaçları

gerçekleştirmek için oluşturulmuş bir yapıdır. Rasyonellik, örgütler açısından amaçların en üst düzeyde etkili bir biçimde gerçekleştirilmesini ifade eder.

Bu bakış açısından temel varsayımlar şunlardır: Örgütler, önceden belirlenmiş bazı amaçları

gerçekleştirmek için vardır. Örgüt yapısı, amaç, strateji, çevre, teknoloji ve

insan öğeleriyle uyumlu olmalıdır. 13

RASYONEL AÇİDAN ÖRGÜT VE YÖNETİMİ: Örgütte uzmanlaşma ve bireysel performans önemlidir.

Örgütsel sorunların esas kaynağı, uygun olmayan örgütsel yapı ve sistemlerdir.

Örgütsel etkililiği sağlamak için kontrol ve eşgüdüm önemlidir.

Örgütte kontrol ve eşgüdüm, otorite, kurallar, politikalar, standart işlemler, prosedürler, bilgi sistemleri, toplantılar gibi yollarla sağlanır.

14

RASYONEL AÇİDAN YÖNETİCİ NEDİR?

Bahsedilen konu ve kavramlar üzerinde yoğunlaşarak örgüt amaçlarının gerçekleştirilmesine çalışan kişidir.

Bu açıdan yönetici, amaçları gerçekleştirecek rolleri, görevleri, kaynakları dağıtan; iş bölümünü yapan, insanları performansları ölçüsünde ödüllendiren kişidir.

15

İNSANİ AÇİDAN ÖRGÜT VE YÖNETİM: İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak içindir. Örgüt

içindeki insanlarla örgüt arasındaki karşılıklı bağlılık ve uyum önemlidir.

Bu bakış açısından temel varsayımları şunlardır:

Örgütler, esas itibariyle insanların ihtiyaçlarını karşılamak için vardır.

Örgüt ve içinde yer alan insanlar, karşılıklı olarak birbirine muhtaçtır. 16

İNSANİ AÇİDAN ÖRGÜT VE YÖNETİM: Örgüt ile çalışanlar arasındaki uyum, her ikisinin

de yararınadır.

Örgütte, öncelikle çalışan insanların ihtiyaçları karşılanmalıdır.

Örgütteki insanlar, işten ve örgütten doyum sağlarlarsa, örgüt için daha yararlı ve verimli olurlar.

17

İNSANİ AÇIDAN YAKLAŞILDIĞINDA YÖNETİCİ NEDİR?

Öncelikle insani konularda bazı yeterliliklere sahip olmalı, insan ihtiyaçlarının farkında olmalı, örgüt içinde yer alan insanların fiziksel, sosyal ve psikolojik ihtiyaçlarının karşılanması üzerinde durulmalıdır.

18

POLİTİK AÇIDAN ÖRGÜT VE YÖNETİM: Bu açıdan örgüt, farklı amaç ve çıkarlara sahip

insanlardan oluşan gevşek yapılı ve karmaşık bir sistemdir. Burada üzerinde durulan temel kavramlar; iktidar, çıkar, çatışma, koalisyon, toplu sözleşme, kaynakların dağılımı gibi konulardır.

Bu bakış açısı, örgütsel rasyonelliğe karşı olup yönetici de dahil olmak üzere hiç kimsenin tarafsız olamayacağını ileri sürer.

19

POLİTİK AÇIDAN ÖRGÜT VE YÖNETİM:Bu bakış açısının temel varsayımları şunlardır:

Örgütler, çeşitli yönlerden farklı bireyler, bölümler, ilgi grupları, meslek grupları, cinsiyetler, etnik gruplar arasında oluşturulan koalisyonlardır.

Bunların her birinin inançları, değerleri, niyetleri, bilgi düzeyleri, gerçeği anlayış biçimleri, referansları farklıdır. 20

POLİTİK AÇIDAN ÖRGÜT VE YÖNETİM:

Örgütsel kararların çoğu, örgütteki kaynakların dağılımıyla ilgilidir.

Örgütlerde çatışma, kaçınılmaz bir olgudur.

Örgütlerde güç, önemli kaynaktır.

Örgütsel amaçlar, temel aktörlerin etkileşimiyle oluşur.

21

POLİTİK AÇIDAN YÖNETİCİ NEDİR? Bu açıdan yönetici; amaçları, ilgileri, çıkarları

farklı olan bu insanlar arasında koalisyonu sağlayan kişidir.

Örgütler, güç ve iktidara sahip olma konusunda kavgaların verildiği yerler ( çalışma alanları) olup böyle bir ortamda yöneticinin temel görevi, amaçları, ilgileri, ve çıkarları farklı olan insan ve insan grupları arasında uzlaşma ve koalisyonu sağlamak ve sürdürmektir. 22

SEMBOLİK-KÜLTÜREL AÇIDAN ÖRGÜT VE YÖNETİM Örgüte bilişsel ve sembolik açıdan yaklaşır.

İnsan, anlam ve sembol üreten bir varlık olarak görülür.

Bu açıdan bir örgüt, tiyatro, oyun yeri, drama, karnaval, kültür olarak tanımlanır.

Üzerinde durulan temel kavramlar, sembol, kültür, anlam, inanç, değer, norm, ritüel, mit, efsane gibi kavramlardır. 23

SEMBOLİK-KÜLTÜREL AÇIDAN ÖRGÜT VE YÖNETİM Bu bakış açısının temel varsayımları şunlardır:

Örgütte ne olduğu değil, olup bitenlerin insanlar için ne anlam ifade ettiği önemlidir.

Örgütsel olaylar, değişik bireyler için farklı anlamlar ifade eder.

Belirsizlik, problem çözme ve karar vermede rasyonelliği zorlaştırır. 24

SEMBOLİK-KÜLTÜREL AÇIDAN ÖRGÜT VE YÖNETİM

Belirsizliklerle karşılaşan insanlar, çatışmayı çözmek, kestirimi artırmak ve yön tayin etmek için semboller oluştururlar.

Semboller, örgütle ilgili bazı durumları açıklar, sorunları çözer, önemli olanı vurgular, bütünleşmeyi sağlar, eylemlere meşruiyet kazandırır, geçmişle bağ kurar, sosyalleştirir, belirsizliliği giderir ve istikrarı sağlar. 25

SEMBOLİK-KÜLTÜREL AÇIDAN YÖNETİCİ NEDİR? Anlamların yönetimidir. Yönetici, kültürel ve

sembolik bir lider olarak örgütsel anlamların ve kültürün oluşmasında önemli bir role sahiptir.

Mevcut bazı alışkanlık ve değerleri değiştirebilmek için öncelikle yöneticilerin insanların düşünce, beklenti, alışkanlık ve anlayışlarının nasıl oluşup geliştiğini bilmesi gerekir.

26

YÖNETİM NEDİR?

İşletmeler ve örgütler açısından yönetim, üretim faktörlerinden biri olarak görülür.

Yönetimin sosyal ve insani bir bilim alanı olarak kabul edilmesi ve gelişmeye başlamasıyla birlikte bu alanla ilgili çeşitli kavram, ilke, teori ve modeller geliştirilmeye başlanır.

27

YÖNETİM NEDİR? Yönetim, bir yönüyle insan davranışıyla ilgili

uygulamalı bir alandır. İnsan ise, çeşitli bilim alanlarının inceleme konusudur.

İnsan, biyoloji, psikoloji, sosyoloji, siyaset bilimi, iktisat, din, antropoloji, felsefe, tarih ve benzeri birçok alanın konusudur.

İnsan, mekanik bir varlık değildir. Bu nedenle insan davranışlarının önceden kestirilmesi, bunlara ilişkin temel ilkelerin belirlenmesi zordur. 28

ÖRGÜT VE YÖNETİMLE İLGİLİ TEORİLER Geleneksel sınıflama biçimlerinden biri olarak

örgüt ve yönetimle ilgili teoriler, üç başlıkta ele alınarak açıklanmıştır.

Bunlar;

Klasik,

Neo-klasik (insan ilişkileri ve davranışsal)

Çağcıl yaklaşımlardır.29

KLASİK ÖRGÜT VE YÖNETİM TEORİLERİ Bu başlık altında birbiriyle ilişkili çeşitli yaklaşımlar

yer alır. Bunlar, geçen yüzyılın başlarında ortaya çıkmış olup genel olarak;

Bilimsel yönetim (F.W.Taylor),

Yönetim süreçleri (H. Fayol),

Yönetim teorisi (L.Gulick ve L.Urwick),

Bürokrasi (M. Weber) gibi başlıklar altında toplanır (bursalıoğlu, 1978;1999). 30

BİLİMSEL YÖNETİM: Taylor’un yaklaşımı, “bilimsel yönetim” olarak

nitelendirilir. Bilimsel yönetimin etkileri, yirminci yüzyılın başlarından 1930’lara, hatta günümüze kadar uzanır.

Taylor, fabrikalarda bazı üretim sorunlarını gözleyerek işlerin daha verimli ve etkili bir biçimde nasıl yapılması gerektiği konusunda düşünmüş, birtakım olumsuzluklara dikkati çekmiştir. 31

BİLİMSEL YÖNETİM:

Gözlemlerine dayalı olarak bilimsel yönetimin ilkelerini belirlemeye çalışmıştır. Temel amaç, çalışanların verimliliğini arttırmaktır.

Taylor’a göre yöneticiler, işleri bilimsel olarak tanımlamalı, görevleri en iyi şekilde yapılabilmesi için işin en iyi yapılış yolunu bulmalıdır.

32

BİLİMSEL YÖNETİM:

İşler parçalara bölünmeli, tanımlanmalı, her görev için uygun insan seçilmeli, işin gereklerine uygun biçimde eğitilmelidir.

Yöneticilerin temel sorumluluğu, amaç belirleme, planlama ve denetim olmasına karşılık çalışanların temel görevi, verilen emir ve görevlerin yerine getirilmesidir.

33

YÖNETİM SÜREÇLERİ AKIMI: Klasik örgüt teorisi içinde yer alan kitaplardan

biri, endüstri mühendisi olan Henri Fayol tarafından 1916 tarihinde yazılan Genel ve Endüstriyel Yönetim adlı kitaptır.

Onun geliştirdiği yaklaşım, Yönetim Süreçleri olarak bilinir.

O, örgütler ve yönetimle ilgili 14 temel ilke geliştirmiştir. 34

Bu ilkeler şunlardır: İş bölümü, Otorite ve Sorumluluk, Disiplin, Emir-Komuta Birliği, Yön Birliği, Örgütsel Çıkarların Bireysel Çıkarların Önünde

Tutulması,

35

Adil Bir Ücret ve Ödül Sistemi, Merkeziyetçilik, Hiyerarşi, Düzen, Eşitlik, Örgüte Bağlılık, İnisiyatif, Birlik Ruhu. 36

YÖNETİM TEORİSİ: Klasik yaklaşımlar içinde yer alan çalışmalardan

biri de Luther Gulick ve Lyndall Urwick’in 1937’de yayımlanan Bilimsel Yönetim Üzerine Makaleler adlı çalışmadır.

Fayol’dan etkilenerek, etkili bir yönetim için üst yöneticilerin POSTCORB biçiminde formüle edilen aşağıdaki işleri yapmaları gerektiğini belirtmişlerdir. Bunlar, planlama, örgütlenme, kadrolama, emir verme, eşgüdüm, raporlama ve bütçelemedir.

37

İDEAL BÜROKRASİ: Klasik örgüt teorileri içinde yer alan

yaklaşımlardan biri de Max Weber’in İdeal Bürokrasi yaklaşımıdır. Weber’e göre, bürokrasinin temel ilkeleri şunlardır:

İşlerin bölünmesi ve uzmanlaşma, Kişisel tercihlerden uzak durma, Otoriteye dayalı hiyerarşi, Kurallar ve düzenlemeler, Belgecilik.

38

İDEAL BÜROKRASİ: Weber’in bürokrasi modelinde üzerinde önemle

durulan kavramlar şunlardır: Kurallar, hiyerarşi, işlerin bölümlenmesi, belgecilik, rasyonellik, nesnellik, işbölümü, uzmanlaşma, işe göre insan seçimi, çalışanların eğitimi, örgütte bireysel tercihlere yer verilmemesi, statüye dayalı ücret, performansa göre ödül, makam gücü ve meşru güçtür.

39

NEOKLASİK ÖRGÜT VE YÖNETİM TEORİLERİBu başlık altında toplana yaklaşımlar, İnsan İlişkileri Yaklaşımı, Davranışsal Yaklaşımlar, Çevresel Yaklaşımlar gibi farklı başlıklar altında inceler.

Bu teoride, klasik teorilerde göz ardı edilen insan unsuruna, örgüt içi ve dışı çevreyle ilişkili ve etkileşime dikkat çekilmiştir.

Neoklasik yaklaşımlarda insan, öncelikle sosyal bir varlık olarak ele alınmıştır.

40

NEOKLASİK ÖRGÜT VE YÖNETİM TEORİLERİ İnsanların karşılanması gereken birtakım sosyal ve

psikolojik ihtiyaçları vardır.

İnsan, sadece ekonomik, rasyonel bir varlık değil, aynı zamanda sosyal bir varlıktır.

İşyerinde arkadaşlık ilişkileri, insanların grupla ilişkilerini güçlendirir.

Çalışan insanlar, birlikte oldukları çalışma gruplarından etkilenirler (Şişman ve Turan, 2003).

41

NEOKLASİK ÖRGÜT VE YÖNETİM TEORİLERİ Neoklasik yaklaşımlar içinde yer alan

yaklaşımlardan biri “sosyal sistem” yaklaşımıdır. Sosyal sistem yaklaşımıyla ilgili farklı modeller geliştirilmiştir.

Bu konuda ilk modellerden biri Jakob Getzels ve Egon Guba tarafından geliştirilmiş olup Getzels-Guba Modeli (1957) olarak bilinir.

Bu modelin iki temel öğesi vardır. Bunlar, kurum boyutu ve birey boyutudur.

42

NEOKLASİK ÖRGÜT VE YÖNETİM TEORİLERİ Modele göre, kurum boyutu, rol ve

beklentilerden oluşurken birey boyutu da kişilik ve ihtiyaçlardan meydana gelir.

Modele göre sosyal davranış, rol ve kişiliğin etkileşimini bir işlevi olarak açıklanır. Buna göre sosyal davranışın anlaşılabilmesi için kurum ve birey etkileşiminin çözümlenmesi gerekli görülür.

43

Sosyal Sistemde Yapı Boyutu: Bu boyutu oluşturan temel kavramlar, kurum, kurumsal roller ve beklentilerdir.

Beklenti, kurumsal açıdan tanımlanmış herhangi bire rolün yerine getirilmesine ilişkin beklentileri ifade eder.

Sosyal Sistemde Birey Boyutu: Bu boyutta temel

kavramlar, birey, kişilik ve ihtiyaçlardır. 44

ÇAĞCIL ÖRGÜT VE YÖNETİM TEORİLERİ Çağcıl yönetim düşüncesinde birbirinden farklı

görüşler ve yaklaşımlar gözlenmektedir. Bunlar, amaçlara göre yönetim, yeni kuramsalcılık, olumsallık teorisi, yöneylem araştırması gibi farklı başlıklar altında toplanmaktadır. Bu yaklaşımların bir kısmı (Karar Teorisi, Yöneylem Araştırması) matematik, istatistik ve bilgisayar alanlarından uzmanların geliştirmeye çalıştığı nicel modellerdir. Son yıllarda, post modern örgüt ve yönetim teorileri de söz konusu edilmeye başlanmıştır.

45

YENİ KURUMSALCILIK TEORİSİ: Bu teoriye göre; bir kurum, bireylerin kendilerini

bazı çıkar ve değerlere adadıkları bir yapı olarak tanımlanır.

Burada vurgu yapılan temel kavram,’ değerler’ olup bir örgütte tarihsel süreç içinde gelişen değerlerin korunup güçlendirilmesi, kurumsalcılığın özünü oluşturur.

46

DEĞERLERE DAYALI YÖNETİM: 20. Yüzyılın sonlarına doğru ‘değerlere dayalı

yönetim’ akımı gelişti. Bu süreçte yönetimde özerklik, esneklik, bağımsızlık, profesyonellik, yaratıcılık gibi kavramlar ön plana çıktı.

Değerler, örgüt kültürünün de önemli öğesidir. Bir örgütte yararlılık, üretkenlik ve kalite, temel

değerler olarak görülürse, örgütteki gündelik davranış, eylem ve faaliyetlere de bunlar yol gösterecektir.

Dolayısıyla değerler örgütten örgüte değişebilir. 47

Z KURAMI:

Her örgütün başlı başına farklı bir yaşama alanına ve kültür olduğu, dolayısıyla örgüt ve yönetimin doğasını açıklamada evrensel bakış açılarının yetersiz kaldığıdır.

Örgütler, benzer insanlardan oluşan yerler

olmayıp ilgileri, çıkarları, değerleri, dünyayı algılayışları ve yorumlayışları farklılaşan insanlardan oluşabilir(Şişman,2002). 48

YÖNETİM SÜREÇLERİ Yönetim süreçleri; karar verme, planlama,

örgütleme, iletişim, etkileme, koordinasyon ve değerlendirme biçiminde sınıflanmıştır. Bu süreçlerden bir kısmı kısaca şöyle açıklanmıştır:

Karar Verme: Bir problem durumuyla ilgili gerçekleştirilecek eylemlerin belirlenmesine dönük zihinsel bir faaliyettir. Karar verme, yönetim sürecinin merkezinde yer alır.

49

YÖNETİM SÜREÇLERİRasyonel Karar Verme Süreci: Amaçları tanımlama, Problemleri tanımlama, Öncelikleri belirleme, Olası nedenleri belirleme, Alternatifleri belirleme ve değerlendirme, Çözüm biçimini oluşturma ve karar verme, Seçilen çözüm biçimini uygulama, Uygulamayı izleme ve sonuçları değerlendirme, Yeni problemleri tanımlama.

50

YÖNETİM SÜREÇLERİBireysel ya da Grupla Karar Verme: Karar verme sürecinde, geçmişteki

uygulamalardan, başka örgütlerin uygulamalarından, uzman kişilerden, kıdemli personelden, üst yöneticilerden yararlanılabilir.

İyi Bir Kararın Özellikleri: Karar, olabildiğince insanları motive edici, uzlaştırıcı ve koordine edici olmalıdır.

51

Planlama: Önceden belirlenmiş kurumsal amaçları gerçekleştirmek için yapılması gereken işlerin belirlenmesi ve izlenecek yolların seçilmesi sürecidir.

Planlama; geleceği tahmin etmeyi, gelecekteki fırsat, risk ve tehditleri görmeyi, seçenekler arasından tercih yapmayı, öncelikleri belirlemeyi gerektirir.

52

İLETİŞİM Bireyler arasında duygu, düşünce, niyet ve

bilgilerin paylaşılması süreci olarak tanımlanır. Çift yönlü işleyen, anlam üzerine kurulu bir

süreçtir.

Bir iletişim sürecinde yer alan öğelerin anlamı şöyledir:

53

İLETİŞİM Kaynak: İletişim sürecinin başlatıcısı, anlamın ileticisi Mesaj: Göndericinin paylaşmak istediği görüş veya

deneyim, Kodlama: Mesajı belirli semboller içine yerleştirme, Ortam: Mesajı taşıyıcılar, Alıcı: Anlamın iletildiği muhatap, Kod açma: Mesajın alıcıya ulaşması ve alıcı

tarafından sembollerin yorumlanması, dönüştürülmesi,

Engeller: Mesajın ulaşmasına etki eden faktörler, 54

İLETİŞİM Geribildirim: Alıcının mesajı gönderene tepkisi

(Lunenbug 1995)

Üstten aşağıya doğru iletişim: Geleneksel anlamda üstten alta doğru iletişim emirlere ve talimatlara dayanır. Bu yolla üst yönetimin politikaları, talimatları, resmi bilgiler, astlara aktarılır.

55

İLETİŞİM Aşağıdan yukarıya doğru iletişim: Bu tür

iletişimde alt kademedekiler üst kademelere öneri ve şikâyetlerini iletirler. Bu tür bir süreç, iletişimden çok bilgilendirme olarak tanımlanır.

Çapraz iletişim: Bu tür iletişim, örgütte farklı düzeylerde yer alan birimler arasında gerçekleşen iletişimdir.

Yatay İletişim: Aynı düzeydeki birey ve birimler arasında gerçekleşen iletişimdir.

56

İLETİŞİMİN AMACI VE İŞLEVİ: İletişimin başlıca işlevleri şöyle sıralanabilir: İnsan davranışını etkilemek ve değiştirmek, Örgütte haber ve bilgi akışı ağı kurmak, Birey ve gruplar arasındaki ilişkileri geliştirmek, Koordinasyonu sağlamak, Örgütsel görevleri gerçekleştirmek, Örgüt üyelerini bilgilendirmek, İnsanlara emir vermek ve onları yönlendirmek.

57

İLETİŞİM YOLLARI VE BİÇİMLERİ: İletişim, sözlü iletişim, yazılı iletişim, sözsüz

iletişim (beden dili,jestler ve mimikler) olarak sınıflandırılır.

En etkili iletişim yüz yüze iletişimdir. İletişimde kullanılan kanallar arttıkça iletişimin gücü ve etkisi artar.

Başlıca iletişim kanalları, yüz yüze konuşmalar, telefon, faks, mektup ve yazı, el kitapları, bültenler,raporlar, e-mail, video konferans, sesli mail vb. olarak sıralanabilir.

58

İLETİŞİM ENGELLERİ: Bireysel faktörler: Bireyin psikolojik

durumu,önyargıları, duyguları, saplantıları vb.

Algıda seçicilik: Bireyin mesajı bilerek ya da bilmeyerek farklı biçimde algılaması.

Seçici dinleme: Bireyin işine geleni dinlemesi, gelmeyenleri savsaklaması.

Kaynağın güvenirliği: Mesajı alanın kaynağa olan güven düzeyi. 59

İLETİŞİM ENGELLERİ: İletişim yükü: İletişimin kapsamının fazla ya da düşük

düzeyde olması.

Fiziksel faktörler: Gürültü, uzaklık, iletişim araçlarındaki teknik arızalar.

Dil ve anlamla ilgili faktörler: Mesajı oluşturan sembollerin farklı algılanması.

Hiyerarşiye bağlı faktörler: Bireyler arası alt-üst ve statü farklılıkları.

Kültürel faktörler: İletişimde bulunan bireyler arsasındaki kültürel farklılıklar.

60

İLETİŞİMDE YÖNETİCİNİN ROLÜ: İletişimi iyileştirmek için, mesajları basit olarak

düzenlemek, anlaşılır kavram ve sözcükler kullanmak, alıcının mesajı tam olarak algılayıp algılamadığını bilmek, gerekirse mesajı tekrar etmek gerekir.

Kanalları iyi seçmek, çoklu kanla kullanmak gerekir.

61

KOORDİNASYON Ortak amaçlar doğrultusunda planlı etkinliklere

katılan bireyleri, birbirlerini davranış ve eylemlerinden bilgi sahibi olmaları sürecidir.

Koordinasyon Araçları: Koordinasyonun sağlanabilmesi için öncelikle

bireylerin ortak amaçlar doğrultusunda çalışmaya istekli olması gerekir. Başlıca koordinasyon sağlama araçları olarak, yasalar, gelenekler, bilgi, beceri ahlaki ilkeler, çıktılar, iş standartları, denetim gibi mekanizmalar sayılabilir.

62

KOORDİNASYONUN SONUÇLARI: Örgütün ve örgütsel işlevlerin sürekliliğini

sağlama, Üyeler arasında yardımlaşma ve işbirliği

sağlama, Kaynakların etkili ve verimli kullanılmasını

sağlama, Kararların uygulamaya yansıtılmasını sağlama, Üyelerin birbirinden ve yaptıklarından haberdar

olmalarını sağlama.63

DEĞERLENDİRME Değerlendirme, örgütsel açıdan yukarıdaki

süreçlere bağlı olarak verilen kararlar, yapılan planlamalar, sağlanan koordinasyon ve iletişim sonunda ulaşılan sonuçların gözden geçirilmesi, örgütsel amaçların gerçekleşme düzeyinin belirlenmesi sürecidir.

64

DEĞERLENDİRME AMAÇLARI: Bir örgütte değerlendirme, örgütün işleyiş

biçiminin, örgütün amaçlara ulaşma düzeyinin, üretimi öngörülen ürünün\hizmetin önceden belirlenen standartlara uygunluğunun ve örgütsel uygulamaların başarı düzeyinin belirlenmesi vb. amaçlarla yapılabilir.

65

DEĞERLENDİRME KONULARI: Çalışanların örgütün amaçlarını anlama ve

yorumlama durumunu belirleme, Çalışanların başarı ve performansını belirleme, Kullanılan araç-gereç ve yöntemlerin amaca

uygunluğunu belirleme, Üretilen ürünün\hizmetin amaca\standartlara

uygunluğunu belirleme, Üretilen ürünün\hizmetin beklentileri karşılama

düzeyini belirleme, Örgütün fiziki alt yapısının yeterlik düzeyini

belirleme.66

DEĞERLENDİRMEDE CEVAPLANACAK SORULAR: Ne\neler değerlendirilecek?(değerlendirmeye konu

olan boyut, başarı, performans vb.) Kim\kimler tarafından değerlendirilecek? (yönetici,

öğretmenler kurulu, denetçi vb.) Nasıl değerlendirilecek? (değerlendirmede

kullanılacak yöntem ve teknikler) Nelere göre değerlendirilecek? (değerlendirmede

kullanılacak ölçütler, standartlar) Hangi verilere göre değerlendirilecek? (sınav

sonuçları, okula devam oranı, suç oranı vb.) gibi sorulardır. 67

DEĞERLENDİRME AŞAMALARI: Değerlendirme süreci, ardışık aşamalardan

meydana gelir. Bu süreçte öncelikle değerlendirme için standartların belirlenmesi, daha sonra gerçekleşen durumun ölçülmesi, standartların ve gerçekleşen durumun karşılaştırılması ve son olarak da düzeltici bildirim ve önlemlerin alınması gereklidir.

68

DEĞERLENDİRME AŞAMALARI: Değerlendirmede başlıca örgütsel araçlar olarak

kişisel gözlemler, görüşmeler, araştırmaların sonuçları (anketler, testler), istatistikler, raporlar ve dokümanlar vb. kullanılabilir.

69

70