descripciÓn de la estructura y armamento de …©sar.pdf · auxilium, ii n: auxilio, socorro,...

74
DESCRIPCIÓN DE LA ESTRUCTURA Y ARMAMENTO DE LAS NAVES. Namque ipsorum naves ad hunc modum factae armataeque erant: carinae aliquanto planiores quam nostrarum navium; prorae admodum erectae atque item puppes, ad magnitudinem fluctuum tempestatumque adcommodate; naves totae factae ex robore. César, B. G. 3, 13. Accomodate: a propósito, de manera apropiada, conforme Ad: prep ac: a, hacia, de. Admodum: absolutamente, muy, mucho, del todo Aliquanto: bastante, un poco, algo Armo 1 tr: armar, equipar Atque: y Carina, ae f: quilla Erectus, a, um: levantado, elevado Ex: prep abl: de, desde Facio, feci, factum 3 tr: hacer Fluctus, us m: ola, oleada, oleaje Hic, haec, hoc: este Ipse, a, um: el mismo, él mismo Item: del mismo modo, igualmente, asimismo Magnitudo, inis f: grandeza, magnitud Modus, i m: modo, manera Namque: conj: en efecto, efectivamente. Navis, is f: nave, embarcación Noster, tra, trum: nuestro Planus, a, um: plano, llano Prora, ae f: proa Puppis, is f: popa Quam: partícula: que -que: y Robur, oris n: roble. Tempestas, atis f: tiempo, tempestad Totus, a, um: todo 1

Upload: tranduong

Post on 04-Apr-2018

218 views

Category:

Documents


4 download

TRANSCRIPT

DESCRIPCIÓN DE LA ESTRUCTURA Y ARMAMENTO DE LAS NAVES.

Namque ipsorum naves ad hunc modum factae armataeque erant: carinae aliquanto planiores quam nostrarum navium; prorae admodum erectae atque item puppes, ad magnitudinem fluctuum tempestatumque adcommodate; naves totae factae ex robore. César, B. G. 3, 13.

Accomodate: a propósito, de manera apropiada, conforme Ad: prep ac: a, hacia, de.Admodum: absolutamente, muy, mucho, del todoAliquanto: bastante, un poco, algoArmo 1 tr: armar, equiparAtque: yCarina, ae f: quillaErectus, a, um: levantado, elevadoEx: prep abl: de, desdeFacio, feci, factum 3 tr: hacerFluctus, us m: ola, oleada, oleajeHic, haec, hoc: esteIpse, a, um: el mismo, él mismoItem: del mismo modo, igualmente, asimismoMagnitudo, inis f: grandeza, magnitudModus, i m: modo, maneraNamque: conj: en efecto, efectivamente.Navis, is f: nave, embarcaciónNoster, tra, trum: nuestroPlanus, a, um: plano, llanoProra, ae f: proaPuppis, is f: popaQuam: partícula: que-que: yRobur, oris n: roble.Tempestas, atis f: tiempo, tempestadTotus, a, um: todo

1

SE SIGUEN SUMANDO A CÉSAR TROPAS DE POMPEYO. TRAS LIBERAR A UN IMPORTANTE OFICIAL DE POMPEYO, CÉSAR LLEGA A BRINDIS.

Item reliquis itineribus non nullae cohortes in agmen Caesaris, aliae in equites incidunt. Reducitur ad eum, deprensus ex itinere, M. Magius, praefectus fabrum Cn. Pompei. Quem Caesar ad eum remittit cum mandatis. His datis mandatis, Brundisium cum legionibus sex pervenit. Caesar, B. C. 24, 4.

Ad: prep ac: a, hacia.Agmen, inis n: ejército en marcha, columna.Alius, a, ud: otro.Brundisium, ii n: Brindis (ciudad de Calabria)Caesar, ris m: César.Cn. Pompeius, ii m: Cneo Pompeyo (nombre propio)Cohors, ortis f: cohorte, tropa auxiliar.Cum: prep abl: conDeprendo, -endi, -ensum 3 tr: coger, capturar.Do, dedi, datum 1 tr: dar, entregar, confiar.Eques, itis m y f: jinete, caballería.Ex: prep abl: de, desde, enFaber, fabri m: obrero, artesano. Praefectus fabrum: capataz, jefe de ingenieros.Hic, haec, hoc: esteIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: en.Incido, -cidi, -casurus 3 int: precipitarse, caer encimaIs, ea, id: este, aquel.Item: del mismo modo, igualmente.Iter, itineris n: camino, marcha.Legio, onis f: legiónMandatum, i n: mandato, ordenN. Magius, i m: Numerio Magio (nombre propio)Non: noNullus, a, um: ninguno. Non nullus: alguno.Pervenio, -veni, -ventum 4 int: llegar, arribarPraefectus, i m: prefecto, gobernador, intendente.Qui, quae, quod: el cual, esteReduco, -duxi, -ductum 3 tr: conducir, acompañar, llevar a.Reliquus, a, um: restante.Remitto, -misi, -missum 3 tr: devolverSex: seis

2

LOS SOLDADOS DE CÉSAR ROMPEN LA FALANGE ENEMIGA.

Milites, e loco superiore pilis missis, facile hostium phalangem perfregerunt. Ea disiecta, gladiis destrictis in eos impetum fecerunt. Gallis magno ad pugnam erat impedimento quod, pluribus eorum scutis uno ictu pilorum transfixis et conligatis, cum ferrum se inflexisset, neque evellere neque satis commode pugnare poterant. Caesar, B. G. 1, 25.

Ad: prep ac: a, haciaCommode: conveniente, apropiada, bien, favorablementeConligo 1 tr: atar, reunir, trabarCum: conj: como, porqueDestringo, -strinxi, -trictum 3 tr: arrancar, sacar, desenvainarDisicio, -ieci, -iectum 3 tr: separar, dispersar, desbaratarE: prep abl: de, desdeEt: yEvello, -velli, -vulsum 3 tr: arrancar, sacarFacile: fácilmente, con facilidadFacio, feci, factum 3 tr: hacerFerrum, i n: hierroGalli, orum m pl: los galosGladium, ii n: espadaHostis, is m: enemigoIctus, us m: golpe, choqueImpedimentum, i n: impedimento, obstáculo, estorboImpetus, us m: movimiento, ataque, embestida, asaltoIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enInflecto, -flexi, -flectum 3 tr: doblar, retorcerIs, ea, id: aquel, él, esteLocus, i m: lugar, sitioMagnus, a, um: gran, grandeMiles, itis m: soldadoMitto, misi, missum 3 tr: enviar, lanzar, arrojar, tirarNeque: no; neque...neque: ni...niPerfringo, -fregi, fractum 3 tr: romper, quebrantar, quebrarPhalanx, ngis f: falange, ejército, tropaPilum, i n: dardo, lanzaPlures, a, ium (plural): más, varios, muchosPossum, potui irr tr e int: poder, ser capazPugna, ae f: lucha, combatePugno 1 int: luchar, combatirQuod: conj: el hecho de queSatis: bastante, suficienteScutum, i n: escudoSe, sui: él, seSum: ser, estar, tener (con dativo), servir (con dativo), ser propio de (con genitivo)Superior, ius: superior, más altoTransfigo, -fixi, -fixum 3 tr: traspasar, atravesarUnus, a, um: un, uno

3

CÉSAR ATACA A LOS PARTINOS.

Caesar, postquam Pompeium ad Asparagium esse cognovit, eodem cum exercitu profectus, expugnato in itinere oppido Parthinorum in quo Pompeius praesidium habebat, tertio die ad Pompeium pervenit iuxtaque eum castra posuit et postridie, eductis omnibus copiis, acie instructa, decernendi potestatem Pompeio fecit. Caesar, B. C. 3, 41.

Acies, iei f: tropa en orden de batalla, batalla, campo de batallaAd: prep ac: a, haciaAsparagium ii n: Asparagio (ciudad de Iliria)Caesar, ris m : CésarCastra, orum n pl: campamentoCognosco, -govi, -gnotum 3 tr: conocer, saberCopia, ae f: abundancia; tropasCum: prep abl: conDecerno, -crevi, -cretum 3 tr: luchar, combatirDies, diei m y f: díaEduco, -duxi, -ductum 3 tr: hacer salir, sacarEodem: al mismo lugar, allí mismoEt: yExercitus, us m: ejércitoExpugno 1 tr: expugnar, asaltarFacio, feci, factum 3, tr: hacer, cuasar, producirHabeo, -ui, -itum 2 tr: tenerIn: prep ac: a, hacia; prep abl: enInstruo, -truxi, -tructum 3 tr: instruir, poner en orden de combate, alinear las tropasIter, itineris n: caminoIuxta: prep ac: junto a, cerca deOmnis, e: todoOppidum, i n: ciudad, plaza fuerteParthini, orum m pl: partinos (habitantes de la ciudad de Parto, en Iliria)Pervenio, -veni, -ventum 4 int: arribar, llegarPompeius, ii m: PompeyoPono, posui, positum 3 tr: poner, colocar, disponerPostquam: conj: después que, cuandoPostridie: al día siguientePotestas, atis f: poder, potestadPraesidium, ii n: guardia, guarnición, destacamentoProficiscor, profectus sum dep 3 int: partir, marcharse, salir-que: yQui, quae, quod: el cualSum: ser, estarTertius, a, um: tercer

4

DESCRIPCIÓN DE LOS GALOS Y LOS GERMANOS.

Ac fuit antea tempus cum Germanos Galli virtute superarent, ultro bella inferrent, propter hominum multitudinem agrique inopiam trans Rhenum colonias mitterent. Itaque ea loca quae fertilissima Germaniae sunt circum Hercyniam silvam, quam Eratostheni et quibusdam Graecis fama notam esse video, quam illi Orcyniam appellant, Volcae Tectosages occupaverunt atque ibi consederunt. Caesar, B. G. VI, 24, 1-2.

Ac: yAger, agri m: campoAntea: antesAppello 1 tr: llamar, nombrarAtque: yBellum i n: guerraCircum: alrededor; prep ac: alrededor de, cerca de, junto aColonia, ae f: coloniaConsido, -sedi, -sessum 3 int: sentarse, posarse, acampar, detenerse, instalarse, establecerseCum: conj: cuandoEratosthenes, is m: Eratóstenes, nombre propioEt: yFama, ae f: fama, noticia, reputaciónFertilis, e: fértil, productivoGalli, orum m pl: los galosGermani, orum m pl: los germanosGermania, ae f: GermaniaGraeci, orum m pl: los griegosHercynia silva, ae f: la Selva Hercinia (hoy es la Selva Negra, en Alemania)Homo, inis m: hombreIbi: allíIlle, illa, illud: aquelInfero, intuli, illatum 3 tr: echar, llevar, hacer, producir, declararInopia, ae f: pobreza, escasez, inopiaIs, ea, id: aquelItaque: y asíLocus, i m: lugar, sitioMitto, misi, missum 3 tr: enviarMultitudo, inis f: multitud, gran númeroNosco, novi, notum 3 tr: conocer, saberOccupo1 tr: tomar posesión, ocuparPropter: cerca; prep ac: por, a causa de-que: yQui, quae, quod: el cualQuidam, quaedam quidam: uno, cierto, algunoRhenus, i m: el río RinSum: ser, estar, haberSupero 1 int: ser superior, superarTectosages, um m pl: los tectosagesTempus, oris n: tiempoTrans: prep ac: más allá de, al otro lado deUltro: al otro lado, más allá, además, todavíaVideo, visi, visum 2 tr: ver, comprender, concebirVirtus, utis f: virtud, valentía, valorVolcae, arum m pl: los volcos

5

MODO EN QUE LOS BRITANOS LUCHAN EN CARROS DE GUERRA.

Genus hoc est ex essedis pugnae. Primo per omnes partes perequitant et tela coniciunt atque ipso terrore equorum et strepitu rotarum ordines plerumque perturbant et, cum se inter equitum turmas insinuaverunt, ex essedis desiliunt et pedibus proeliantur. Caesar, B. G. 4, 33.

Atque: yConicio, -ieci, -iectum 3 tr: disparar, echar, arrojarCum: conj: cuandoDesilio, -silui, -sultum 4 int : saltar abajo, bajar saltandoEques, itis m: jineteEquus, i m: caballoEssedum, i n: carro de guerraEt: yEx: prep abl: de, desdeGenus, eris n: clase, género, tipo, modoHic, haec, hoc: esteInsinuo 1 tr: hacer entrar, introducirInter: prep ac: entreIpse, ipsa, ipsum: el mismoOmnis, e: todoOrdo, inis m: fila, hileraPars, rtis f: partePer: prep ac: por, a través dePerequito 1 int: ir a caballo de un lado a otro; tr: recorrer a caballoPerturbo 1 tr: perturbar, alterar, desordenarPes, pedis m: piePlerumque: a menudo, la mayor partePrimo: primeramente, en primer lugarProelior dep 1 int: pelear, luchar, combatirPugna, ae f: lucha, combateRota, ae f: ruedaSe, sui: él, ellos, seStrepitus, us m: estrépito, ruidoSum: ser ,estarTelum, i n: arma, dardoTerror, oris m: terror, espantoTurma, ae f: turma, escuadrón

6

LOS SOLDADOS DE CURIÓN ATACAN A LOS NÚMIDAS, QUE ESTÁN EN PLENO SUEÑO; UNOS SON MUERTOS Y OTROS CAEN PRISIONEROS.

Numidae enim quadam barbara consuetudine nullis ordinibus passim consederant. Hos opressos somno et dispersos adorti magnum eorum numerum interficiunt; multi perterriti profugiunt. Quo ipso ad Curionem equites revertuntur captivosque ad eum reducunt. Caesar, B C II, 38.

Ad, prep ac: a, haciaAdgredior, adgressus sum dep 3 tr: acercarse, atacarAdorior, adortus sum dep 4 tr: atacarAtque: yBarbarus, a, um: bárbaro, extranjeroCaptivus, i m: prisioneroConficio, -feci, -fectum 3 tr: hacer, terminarConsido, -sedi, -sessum 3 in: acampar, instalarseConsuetudo, inis f: costumbre, uso, hábitoCurio, nis: CuriónDispergo, -spersi, -spersum 3 tr: esparcir, sembrar, dispersarEnim: en efecto, en verdadEques, itis m y f: jinete, caballeríaEt: yFacio, feci, factum 3 tr: hacerHic, haec, hoc: esteHostis, is m y f: extranjero, enemigoImprudens, ntis: ignorante, desprevenidoInopinans, ntis: cogido por sorpresa, desapercibidoInterficio, -feci, -fectum 3 tr: matar, destruirIs, ea, id: ese, aquel, esteIter, itineris n: viaje, marcha, camino, ruta.Magnus, a, um: gran, grandeMitto, misi, missum 3 tr: enviarMultus, a, um: muchoNox, noctis f: nocheNullus, a, um: ningunoNumerus, i m: númeroNumidae, arum m pl: los númidasOpprimo, -pressi, -pressum 3 tr: oprimir, cubrir, abrumar, sorprenderOrdo, inis m: orden, sucesión, distribuciónPassim: desordenadamente, indistintamentePerterreo, -ui, -itum 2 tr: aterrar, llenar de espantoProfugio, -fugi 3 in: huir, escaparse-que: yQui, quae, quod: el cual; esteQuidam, quaedam, quidam: un tal, un cierto, uno, algunoReduco, -duxi, -ductum 3 tr: llevar, conducirRevertor, dep 3 in: volver, regresarSomnus, i m: sueño

7

OCTAVIO RODEA UNA CIUDAD. SUS HABITANTES PIDEN AYUDA A CÉSAR.

Quorum cognita sententia, Octavius quinis castris oppidum circumdedit atque uno tempore obsidione et oppugnationibus eos premere coepit. Illi omnia perpeti parati maxime a re frumentaria laborabant. Cui rei missis ad Caesarem legatis, auxilium ab eo petebant. Caesar, B C 3, 9.

A: prep abl: a, de, desde, porAb: ver A.Ad: prep ac: a, haciaAtque: yAuxilium, ii n: auxilio, socorro, ayudaCaesar, aris m: CésarCastra, orum n pl: campamentoCircumdo, -dedi, -datum 1 tr: poner alrededor, rodearCoepi, coeptum 3 tr: empezar, emprender, comenzarCognosco, -gnovi, -gnotum 3 tr: conocerEt: yFrumetarius, a, um: referente al trigo; res frumentaria: el suministro de trigo.Ille, illa, illud: él, aquelIs, ea, id: aquelLegatus, i m: legado, embajadorMaxime: muchísimo, lo más posible, sobre todoMitto, misi, missum 3 tr: enviarObsidio, onis f: asedio, sitio, bloqueoOctavius, ii m: OctavioOmnis, e: todoOppidum, i n: plaza fuerte, ciudadOppugnatio, onis f: ataque, asalto, asedioParo 1 tr: preparar, disponer, disponerse aPerpetior, -pessus sum dep 3 tr: sufrir, soportar, tolerarPeto, -tivi, -titum 3 tr: solicitar, pedirPremo, pressi, pressum 3 tr: apretar, estrechar, oprimirQui, quae, quod: el cual, esteQui, quae, quod: el cual, esteQuini, ae, a: cincoRes, rei: cosa, hechoSententia, ae f: pensamiento, opinión, sentencia, resoluciónTempus, temporis n: tiempoUnus, a, um: uno

8

CÉSAR, DESDE LAS PROXIMIDADES DEL CAMPAMENTO DE POMPEYO, OBSERVA LA DISPOSICIÓN DE LAS TROPAS DE ÉSTE.

Caesar, cum Pompei castris adpropinquasset, ad hunc modum aciem eius instructam animadvertit: erant in sinistro cornu legiones duae traditae a Caesare initio dissensionis ex senatus consulto, quarum una prima, altera tertia appellabatur. In eo loco ipse erat Pompeius. Caesar, B C 3, 88.

A: prep ab: de, desde, porAcies, ei f: tropaAd: prep ac: a, haciaAdpropinquo 1 int: acercarse, aproximarseAlter, a, um: otroAnimadverto, -rti, -rsum 3 tr: reconocer, constatar, observarAppello 1 tr: llamar, dar un nombre, mencionarCaesar, ris m: CésarCastra, orum n pl: campamentoConsultum, i n: deliberación, resolución, medidaCornu, us n: cuerno, extremo, punta, alaCum: conj: cuandoDissensio, onis f: divergencia, disensión, discordiaDuo, duae, duo: dosEx: prep abl: de, desde, porHic, haec, hoc: esteIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enInitium, ii n: inicio, comienzo, principioInstruo, -truxi, -tructum 3 tr: colocar, ajustar, instruirIpse, a, um: el mismo, él mismoIs, ea, id: él, aquelLegio, nis f: legiónLocus, i m: lugarModus, i m: modo, maneraPompeius, ii m: PompeyoPrimus, a, um: primerQui, quae, quod: el cualSenatus, us m: senadoSinister, tra, trum: izquierdoSum: ser, estarTertius, a, um: tercerTrado, -didi, -ditum 3 tr: entregar, dar, confiar, cederUnus, a, um: uno

9

CÉSAR EXPLICA LO QUE SUCEDIÓ DESPUÉS DE LA MUERTE DE ORGETÓRIX.

Post eius mortem nihilo minus Helvetii id quod constituerant facere conantur, ut e finibus suis exeant. Ubi iam se ad eam rem paratos esse arbitrati sunt, oppida sua omnia, numero ad duodecim, vicos ad quadringentos, reliqua privata aedificia incendunt. Caesar, B G 1, 5.

Ad: prep ac: a, haciaAedificium, ii n: edificioArbitror dep 1 tr: pensar, juzgar, creer, opinarConor dep 1 tr: prepararse, disponerse, emprender, intentarConstituo, -ui, -utum 3 tr: colocar, instituir, determinar, fijar, decidirDuodecim: doceE: prep abl: de, desdeExeo, -ii, -itum irr 4 int: salir, irseFacio, feci, factum 3 tr: hacer, realizarFinis, is, m y f: límite, fronteraHelvetii, iorum m pl: los helveciosIam: yaIncendo, -cendi, -censum 3 tr: encender, incendiarIs, ea, id: él, aquelMors, rtis f: muerteNihilo minus: nada menos, con todo, no obstanteNumerus, i m: númeroOmnis, e: todoOppidum, i n: ciudad fortificada, plaza fuerteParo 1 tr: preparar, disponerPost: prep ac: tras, después dePrivatus, a, um: privado, particularQuadringenti, ae, a: cuatrocientosQui, quae, quod: el cualReliquus, a, um: restanteRes, rei f: cosa, hechoSe, sui: él, ellos, seSuus, a, um: su, suyoUbi: conj: cuandoUt: conj: queVicus, i m: barrio, aldea, pueblo

10

LOS OSCENSES Y OTROS PUEBLOS DE HISPANIA PROMETEN A CÉSAR OBEDIENCIA Y AYUDA.

Interim Oscenses et Calagurritani mittunt ad Caesarem legatos et promittunt se facturos esse imperata. Hos Tarraconenses et Iacetani et Ausetani et paulo post Illurgavonenses, qui flumen Hiberum attingunt, insequuntur. Caesar petit ab his omnibus ut se frumento iuvent. Caesar, B C 1.

Ab: prep abl: de, desde, aAd: prep ac: a, haciaAttingo, -tigi, -tactum 3 tr: ser contiguo, colindarAusetani, orum m pl: los ausetanosCaesar, aris m: CésarCalagurritani, orum m pl: los calagurritanosEt: yFacio, feci, factum 3 tr: hacer, cumplirFlumen, inis n: ríoFrumentum, i n: trigo, granoHiberus, i m: el río EbroHic, haec, hoc: esteIacetani, orum m pl: los jacetanosIllurgavonenses, ium m pl: los ilurgavonensesImperatum, i n: orden, mandatoInsequor, -secutus sum dep 3 int y tr: seguirInterim: entre tanto, mientras tantoIuvo, iuvi, iutum 1 tr: ayudar, proporcionarLegatus, i m: legado, embajadorMitto, misi, missum 3 tr: enviarOmnis, e: todoOscensis, e: oscensePaulo: poco, un poco, algoPeto, -tivi, -titum 3 tr: pedir, exigir, reclamarPost: despuésPromitto, -misi, -missum 3 tr: prometerQui, quae, quod: el cualSe, sui: él, ellos, seTarraconenses, ium m pl: los tarraconensesUt: conj: que

11

CÉSAR SE QUEJA DE LAS INJURIAS DE SUS ENEMIGOS Y DE POMPEYO.

Quibus rebus cognitis, Caesar apud milites contionatur. Omnium temporum iniurias inimicorum in se commemorat; a quibus deductum ac depravatum Pompeium queritur invidia atque obtrectatione laudis suae, cuius ipse honori et dignitati semper faverit adiutorque fuerit. Caesar, Guerra civil, I, 7.

A, prep ab: de, desde, por.Ac: yAdiutor, oris m: el que ayuda, ayudante.Apud, prep ac: junto a, con, entre.Atque : yCaesar, aris, m: César. Cognosco, -gnovi, -gnitum, 3, tr., (cum, gnosco): conocer.Commemoro, 1, tr: recordar, evocar.Contionor, dep. 1, int y tr: estar reunido en asamblea, arengar, proclamar.Deduco, -duxi, -ductum, 3 tr: hacer bajar, llevar, desviar, hacer cambiar.Depravo, 1 tr: torcer, depravar, corromper.Dignitas, atis f: dignidad, mérito, virtud.Et: yFaveo, favi, fautum 2 int: favorecer, aplaudir.Honor, oris m: honor.In, prep ac: a, hacia, hasta, contra; prep ab: en, entre.Inimicus, a, um: enemigo, adversario.Inimicus, i, m: enemigo.Iniuria, ae, f: injusticia, afrenta, injuria.Invidia, ae f: antipatía, odio, envidia, celos.Ipse, ipsa, ipsum: él mismo.Laus, laudis f: alabanza, mérito, gloria.Miles, itis, m: soldado.Obtrectatio, onis f: detracción, maledicencia, envidia.Omnis, e: todo.Pompeius, ii, m: Pompeyo.-que: yQueror, questus sum, dep. 3 tr: quejarse, deplorar.Qui, quae, quod: el cual; este, esta, esto.Res, rei, f: cosa, hecho.Se, sui: él, ellos.Semper: siempre.Sum: ser.Suus, sua, suum: su, suyo.Tempus, oris, n: tiempo.

12

FABIO INTENTA ATRAERSE A LAS CIUDADES VECINAS Y, A TRAVÉS DE DOS PUENTES, PROCURA LA PROVISIÓN DE FORRAJE.

Fabius finitimarum civitatum animos litteris nuntiisque temptabat. In Sicori flumine pontes effecerat duos distantes inter se milia passuum IIII. His pontibus pabulatum mittebat, quod ea, quae citra flumen fuerant, comsumpserat. Caesar, Guerra civil, I, 40, 1.

Animus, i m: espíritu, ánimo, deseo.Citra, prep ac: sin llegar a, antes, cerca.Civitas, atis f: ciudad.Consumo, -sumpsi, -sumptum 3 tr: consumir, agotar, gastar, emplear.Disto, 1 in: distar, estar alejadoDuo, ae, o: dosEfficio, -feci, -fectum 3 tr: ejecutar, construir.Fabius, ii m: Fabio.Finitimus, a, um: vecino, limítrofe.Flumen, inis n: río, corriente.Hic, haec, hoc: este.In, prep ac: a, hacia, contra; prep ab: enInter, prep ac: entre, en, durante.Is, ea, id: este.Littera, ae f: letra.Litterae, arum f pl: escrito, carta.Milia, ium n pl de mille: mil, millares.Mitto, misi, missum 3 tr: enviar.Nuntius, ii m: mensajero, emisario.Pabulatum: supino de pabulor dep 1 in: forrajear.Passus, us m: paso.Pons, pontis m: puente.Qui, quae, quod: el cual.Quod: porque.Se, sui: él mismo.Sicoris, is m: Segre.Sum: ser, estar.Tempto, 1 tr: tentar, sondear, probar.

13

COSTUMBRES DE LOS BRITANOS.

Omnes vero se Britanni vitro inficiunt, quod caeruleum efficit colorem, atque hoc horridiores sunt in pugna aspectu; capilloque sunt promisso atque omni parte corporis rasa praeter caput et labrum superius. Uxores habent deni duodenique inter se communes et maxime fratres cum fratribus parentesque cum liberis. Caesar, Guerra de las galias 14, 2.

Aspectus, us m: aspectoAtque: yBritani, orum m pl: los britanosCaeruleus, a, um: azuladoCapillus, i m: cabelloCaput, itis n: cabezaColor, oris m: colorCommunis, e: comúnCorpus, oris n: cuerpoCum: prep abl: conDeni, ae, a: diezDuodeni, ae, a: doceEfficio, -feci, -fectum 3 tr: ejecutar, producir, obtenerEt: yFrater, tris m: hermanoHabeo, -ui, -itum 2 tr: tenerHic, haec, hoc: esteHorridus, a, um: horrendo, espantoso, terribleIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enInficio, -feci, -fectum 3 tr: impregnar, recubrirInter: pre ac: entreLabrum, i n: labioLiberi, orum m pl: hijosMaxime: muchísimo, lo más posible, sobre todo, principalmenteOmnis, e: todoParentes, um m pl: padresPars, partis f: partePraeter: excepto; prep ac: exceptoPromissus, a, um: largoPugna, ae f: lucha, combate-que: yQui, quae, quod: el cualRado, rasi, rasum 3 tr: afeitar, rasurarSe, sui: él, ellos, seSum: ser, estar, tenerSuperior, ius: más alto, superiorUxor, oris f: esposa, mujerVero: verdaderamente, en verdad, realmenteVitrum, i n: glasto

14

LA CABALLERÍA ATACA A LOS NÚMIDAS.

Equites missi nocte iter conficiunt, imprudentisque atque inopinantis hostis adgrediuntur. Numidae enim quadam barbara consuetudine nullis ordinibus passim consederant. Hos oppressos somno et dispersos adorti, magnum eorum numerum interficiunt; multi perterriti profugiunt. Quo facto, ad Curionem equites revertuntur captivosque ad eum reducunt. Caesar, Guerra civil, 2, 38, 4.

Ad, prep ac: a, haciaAdgredior, adgressus sum dep 3 tr: acercarse, atacarAdorior, adortus sum dep 4 tr: atacarAtque: yBarbarus, a, um: bárbaro, extranjeroCaptivus, i m: prisioneroConficio, -feci, -fectum 3 tr: hacer, terminarConsido, -sedi, -sessum 3 in: acampar, instalarseConsuetudo, inis f: costumbre, uso, hábitoCurio, nis: CuriónDispergo, -spersi, -spersum 3 tr: esparcir, sembrar, dispersarEnim: en efecto, en verdadEques, itis m y f: jinete, caballeríaEt: yFacio, feci, factum 3 tr: hacerHic, haec, hoc: esteHostis, is m y f: extranjero, enemigoImprudens, ntis: ignorante, desprevenidoInopinans, ntis: cogido por sorpresa, desapercibidoInterficio, -feci, -fectum 3 tr: matar, destruirIs, ea, id: ese, aquel, esteIter, itineris n: viaje, marcha, camino, ruta.Magnus, a, um: gran, grandeMitto, misi, missum 3 tr: enviarMultus, a, um: muchoNox, noctis f: nocheNullus, a, um: ningunoNumerus, i m: númeroNumidae, arum m pl: los númidasOpprimo, -pressi, -pressum 3 tr: oprimir, cubrir, abrumar, sorprenderOrdo, inis m: orden, sucesión, distribuciónPassim: desordenadamente, indistintamentePerterreo, -ui, -itum 2 tr: aterrar, llenar de espantoProfugio, -fugi 3 in: huir, escaparse-que: yQui, quae, quod: el cual; esteQuidam, quaedam, quidam: un tal, un cierto, uno, algunoReduco, -duxi, -ductum 3 tr: llevar, conducirRevertor, dep 3 in: volver, regresarSomnus, i m: sueño

15

CÉSAR DESCRIBE LA PRÁCTICA DE SACRIFICIOS HUMANOS POR PARTE DE LOS GALOS.

Natio est omnium Gallorum admodum dedita religionibus atque ob eam causam qui sunt adfecti gravioribus morbis quique in proeliis periculisque versantur, aut pro victimis homines inmolant aut se immolaturos (eos) vovent administrisque ad ea sacrificia Druidibus utuntur. Caesar, Guerra de las galias VI, 16, 1-3.

Ad: prep ac: a, hacia, paraAdficio, -feci, -fectum 3 tr: afectar, debilitarAdminister, tri m: agente, ayudanteAdmodum: absolutamente, muy, mucho, del todoAtque: yAut: oCausa, ae f: causa, motivoDedo, dedidi, deditum 3 tr: entregar, entregarse, dedicarse, consagrarseDruidae, arum m pl: los druidasGalli, orum m pl: los galosGravis, e: graveHomo, inis m: hombreIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enInmolo 1 tr: inmolar, sacrificar, matarIs, ea, id: aquel, esteMorbus, i m: enfermedadNatio, onis f: pueblo, naciónOb: prep ac: por, a causa deOmnis, e: todoPericulum, i n: prueba, peligro, riesgoPro: prep abl: por, en lugar de, en vez deProelium, ii n: combate, lucha-que: yQui, quae, quod: el cualReligio, onis f: religión, supersticiónSacrificium, ii n: sacrificioSe, sui: él, ellos, seSum: ser, estarUtor, usus sum dep 3 int: servirse de, usar, utilizar, emplearVersor, versatus sum (pasivo de verso) 1, tr: hallarse, estar, dedicarseVictima, ae f: víctima, animal destinado al sacrificioVoveo, vovi, votum 2 tr: hacer un voto, ofrecer, prometer

16

EL EJÉRCITO ROMANO COMBATE CON LOS BRITANOS.

Dum haec geruntur, nostris omnibus occupatis, qui erant in agris reliqui discesserunt. Secutae sunt continuos complures dies tempestates, quae nostros in castris continerent et hostem a pugna prohiberent. Interim barbari nuntios in omnes partes dimiserunt. Caesar, Guerra de las galias, 4, 34, 3.

A: prep abl: a, deAger, agri m: campoBarbarus, a, um: extranjero, bárbaroCastra, orum n pl: campamentoComplures, complura: muchos, muchísimosContineo, -tinui, -tentum 2 tr: mantener, conservar, retenerContinuus, a, um: continuo, seguido, siguienteDies, diei m y f: díaDimitto, -misi, -missum 3 tr: enviar, dispersar, disolverDiscedo, -cessi, -cessum 3 int: separarse, alejarse, abandonar, marcharseDum: mientrasEt: yGero, gessi, gestum 3 tr: llevar, engendrar, producir; pasiva: ser hecho, acontecer, sucederHic, haec, hoc: esteHostis, is m: enemigoIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enInterim: mientras tantoNoster, tra, trum: nuestroNuntius, ii m: nuncio, mensajeroOccupo 1 tr: ocuparOmnis, e: todoPars, rtis f: parteProhibeo, -ui, -itum 2 tr: alejar, apartar, impedirPugna, ae f: lucha, combateQui, quae, quod: el cualReliquus, a, um: restante, otroSequor, secutus sum dep 3 tr: seguir, proseguirSum: ser, estarTempestas, atis f: tiempo, tempestad

17

REACCIONES TRAS UN DISCURSO.

Duae fuerunt Ariovisti uxores: una Sueba natione, quam domo secum duxerat, altera Norica, regis Voccionis soror, quam in Gallia duxerat a fratre missam. Utraque in ea fuga periit. Duae filiae: harum altera occisa est, altera capta est. Caesar, Guerra de las galias I, 53, 4.

A: prep abl: a, de, porAlter, a, um: otroAriovistus, i m: AriovistoCapio, cepi, captum 3 tr: coger, tomar, capturar, hacer prisioneroDomus, us f: casa, patriaDuco, duxi, ductum 3 tr: hacer seguir, traer, llevar, conducirDuo, ae, o: dosFilia, ae f: hijaFrater, tris m: hermanoFuga, ae f: huidaGallia, ae f: la GaliaHic, haec, hoc: esteIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enIs, ea, id: él, aquel, eseMitto, misi, missum 3 tr: enviarNatio, onis f: pueblo, naciónNoricus, a, um: de Nórica (pueblo entre el Danubio y los Alpes)Occido, -cidi, -cisum 3 tr: cortar, herir, matarPereo, -ii, -itum irr 4 int: irse, perecer, morirQui, quae, quod: el cualRex, gis m: reySe, sui: él, ellos, seSoror, oris f: hermanaSuebus, a, um: de Sueva (pueblo de Germania)Sum: ser, estarUnus, a, um: unoUterque, utraque, utrumque: los dos, ambosUxor, oris f: esposa, mujerVoccio, onis m: Vocción (nombre propio)

18

CÉSAR SE DIRIGE HACIA LA CIUDAD EN LA QUE SABE QUE SE ENCUENTRA POMPEYO. AL LLEGAR ALLÍ, LE OFRECE OCASIÓN DE LUCHAR.

Caesar, postquam Pompeium ad Asparagium esse cognovit, eodem cum exercitu profectus, expugnato in itinere oppido in quo Pompeius praesidium habebat, tertio die ad Pompeium pervenit iuxtaque eum castra posuit; et postridie, eductis omnibus copiis, decernendi potestatem Pompeio fecit. Caesar, Guerra civil, 3, 41, 1.

Ad, prep acus: a, hacia.Asparagium, ii n: Asparagio (ciudad de Iliria).Caesar, aris m: César (nombre propio).Castra, orum n pl: campamento.Cognosco, gnovi, gnitum 3 tr: conocer, reconocer.Copia, arum n pl: tropa.Cum: prep abl: con; conj: cuando, puesto que, como.Decerno, crevi, cretum 3 tr: luchar, combatir.Dies, diei m y f: día.Educo, duxi, ductum 3 tr: hacer salir, sacar.Eodem: al mismo lugar, allí mismo.Et: y.Exercitus, us m: ejército.Expugno 1 tr: expugnar, tomar por asalto, vencer, someter, reducir.Facio, feci, factum 3 tr: hacer, producir, causar.Habeo, ui, itum 2 tr: tener, poseer.In: prep abl: en; prep acus: a, hacia.Is, ea, id: este, ese, aquel, él.Iter, itineris n: camino.Iuxta: adv: junto, cerca; prep acus: junto a, cerca de.Omnis, e: todo.Oppidum, i n: plaza fuerte, ciudad.Pervenio, veni, ventum 4 int: arribar, llegar.Pompeius, ii m: Pompeyo (nombre propio).Pono, posui, positum 3 tr: poner, colocar, disponer.Postquam, conj: después que, luego que, desde que.Postridie: al día siguiente.Potestas, atis f: poder, potestad, posibilidad, ocasión.Praesidium, ii n: protección, asilo, defensa, ayuda, guarnición, destacamento.Proficiscor, fectus sum dep 3 int: partir, marchar, marcharse, salir.-que: y.Qui, quae, quod: que, cual, quien.Sum, fui: ser, estar, haber, existir.Tertius, a, um: tercer, tercero.

19

LAS LEGIONES DE CÉSAR TOMAN POSICIONES.

Dum haec parat atque administrat, C. Fabium legatum cum legionibus tribus quas Narbone hiemandi causa disposuerat in Hispaniam praemittit celeriterque Pyrenaeos saltus occupari iubet. Reliquas legiones quae longius hiemabant subsequi iubet. Caesar, Guerra civil, 1, 37.

Administro 1 tr: preparar, disponerAtque: yC. Fabius, ii m: Gayo Fabio (nombre propio)Causa: ablativo que hace las veces de preposición de genitivo y se coloca detrás de la palabra a la que rige: a causa de, por razón de.Celeriter: rápidamente, prontamenteCum: prep abl: conDispono, -posui, -positum 3 tr: disponer, colocar, distribuir.Dum: conj temporal: mientras.Hic, haec, hoc: esteHiemo 1 int: pasar el invierno, invernarHispania, ae f: HispaniaIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enIubeo, iussi, iussum 2 tr: mandar, ordenarLegatus, i m: legado, embajador.Legio, onis f: legiónLongus, a, um: largo, lejosNarbo, onis m: Narbona (ciudad de la Galia)Occupo 1 tr: tomar posesión, ocuparParo 1 tr: prepararPraemitto, -misi, -missum 3 tr: enviar por delantePyrenaeus, a, um: pirenaico, Pirineos-que: yQui, quae, quod: el cualReliquus, a, um: otro, restanteSaltus, us m : desfiladero, estrecho, gargantaSubsequor, -secutus sum dep 3 tr: seguir de cercaTres, tria: tres

20

NADA MÁS DESEMBARCAR EN BRITANIA, LA INFANTERÍA ROMANA SE IMPUSO AL ENEMIGO; LA CABALLERÍA NO PUDO SECUNDAR LA ACCIÓN, Y ESO IMPIDIÓ QUE LA BUENA SUERTE DE CÉSAR CONTINUARA. AUN ASÍ, LOS ENEMIGOS SE VIERON OBLIGADOS A PEDIR LA PAZ.

Nostri, simul in arido constiterunt, in hostes impetum fecerunt atque eos in fugam dederunt; neque longius prosequi potuerunt, quod equites cursum tenere atque insulam capere non potuerant. Hoc unum ad pristinam fortunam Caesari defuit. Hostes, proelio superati, ad Caesarem legatos de pace miserunt. Caesar, Guerra de las galias, 4, 26, 5.

Ad: prep ac: a, haciaAridum, i n: tierra firme, secoAtque: yCaesar, aris m: CésarCapio, cepi, captum 3 tr: coger, tomar, alcanzarConsisto, constiti 3 int: ponerse, colocarse, detenerse, descansar enCursus, us m: carrera, recorrido, rutaDe: prep abl: deDesum, defui irr int: faltarDo, dedi, datum 1 tr: dar, conceder, ponerEques, itis m y f: jinete, caballeríaFacio, feci, factum 3 tr: hacer, realizarFortuna, ae f: fortuna, suerteFuga, ae f: fuga, huidaHic, haec, hoc: esteHostis, is m: enemigoImpetus, us m: ímpetu, ataque, asaltoIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enInsula, ae f: islaIs, ea, id: él, aquelLegatus, i m: legado, embajadorLongus, a, um: largo, lejosMitto, misi, missum 3 tr: enviarNeque: y noNon: noNoster, tra, trum: nuestroPax, pacis f: pazPossum, potui irr tr e int: poderPristinus, a, um: prístino, antiguo, anteriorProelium, ii n: combate, luchaProsequor, -secutus sum dep 3 tr : seguir, acompañar, perseguirQuod: conj: porqueSimul: al mismo tiempo; conj: en cuanto, tan pronto como, en seguida queSupero 1 int: superar, prevalecer; tr: rebasar, vencerTeneo, tenui, tentum 2 tr e int: tener, conservar, mantenerUnus, a, um: un, uno, único, solo

21

CÉSAR NARRA EN ESTAS LÍNEAS LA GRATITUD QUE SE LE DEMUESTRA POR SU GENEROSIDAD.

Eo concilio dimisso, idem principes civitatum qui ante fuerant ad Caesarem reverterunt petieruntque uti sibi secreto in occulto de sua omniumque salute cum eo agere liceret. Ea re impetrata sese omnes flentes Caesari ad pede proiecerunt. Caesar, Guerra de las galias, 31, 1.

Ad: prep ac: a, hacia, junto aAgo, egi, actum 3 tr: hacer, llevar, tratar, ocuparseAnte: antes, anteriormenteCaesar, ris m: CésarCivitas, atis f: ciudadConcilium, ii n: reunión,asambleaCum: prep abl: conDe: prep abl: de, desdeDimitto, -misi, -missum 3 tr: dispersar, disolverFleo, -evi, -etum 2 int: llorar; tr: llorar, deplorar, lamentarIdem, eadem, idem: mismo, el mismoImpetro 1 tr: alcanzar, conseguir, obtenerIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enIs, ea, id: él, aquel, esteLicet, -uit 2 int y generalmente impersonal: permitir, estar permitidoOccultum, i n: lugar oculto, secretoOmnis, e: todoPes, pedis m: piePeto, -tivi, -titum 3 tr: solicitar, pedirPrinceps, cipis: el primero, jefe, príncipe, guía, cabecillaProicio, -ieci, -iectum 3 tr: arrojar, echar-que: yQui, quae, quod: el cualRes, rei f: cosa, hechoReverto, -verti, -versum 3 int: volver, regresarSalus, utis f: salud, salvaciónSe, sui: él, ellos, seSecreto: aparte, en secreto, sin testigosSum: ser, estarSuus, a, um: su, suyoUti: conj: que

22

CÉSAR REÚNE TROPAS E INICIA SU AVANCE POR ITALIA.

Cognita militum voluntate, Ariminum cum ea legione proficiscitur ibique tribunos plebis qui ad eum confugerant convenit, reliquas legiones ex hibernis evocat et subsequi iubet. Eo L. Caesar adulescens venit, cuius pater Caesaris legatus erat. Caesar, Guerra civil, 1, 8, 1.

Ad: prep ac: a, hacia, junto aAdulescens, ntis: joven, adolescenteAriminum, i n: Rímini (ciudad de Umbría, en Italia)Caesar, aris m : CésarCognosco, -gnovi, -gnitum 3 tr: conocerConfugio, -fugi 3 int: refugiarseConvenio, -veni, -ventum 4 int: acudir, reunirseCum: prep abl: conEo: allí, hacia allíEt: yEvoco 1 tr: llamar, hacer venirEx: prep abl: de, desdeHiberna, orum n pl: cuarteles de inviernoIbi: allíIs, ea, id: él, aquelIubeo, iussi, iussum 2 tr: mandar, ordenarL. Caesar, ris m: Lucio CésarLegatus, i m : legado, embajadorLegio, onis f: legiónMiles, itis m: soldadoPater, tris m : padrePlebs, plebis f: plebe, plebeyosProficiscor, -fectus sum dep 3 int: partir, marcharse, salir-que: yQui, quae, quod: el cualReliquus, a, um: restante, otroSubsequor, -secutus sum dep 3 tr: seguirSum: ser, estarTribunus, i m: tribunoVenio, veni, ventum 4 int: venirVoluntas, atis f: voluntad, decisión

23

CÉSAR ORDENA OCUPAR LOS PASOS DE LOS PIRINEOS, QUE ESTABAN EN PODER DE AFRANIO, LEGADO DE POMPEYO EN HISPANIA.

Caesar, dum res parat, Pyrenaeos saltus occupare iubet, qui eo tempore ab L. Afranio legato tenebantur. Reliquas legiones quae longius hiemabant subsequi iubet. Fabius, ut erat imperatum, adhibita celeritate, praesidium ex saltu deiecit magnisque itineribus ad Afranii exercitum contendit. Caesar, Guerra civil, I, 37.

Ab prep abl: de, desde, por.Ad, prep acus: a, hacia.Adhibeo, bui, bitum 2 tr: aplicar, llevar a, dirigir hacia; ref: conducirse, portarse.Caesar, aris m: César (nombre propio).Celeritas, atis f: celeridad, rapidez, agilidad, prontitud.Contendo, tendi, tentum 3 tr e int: tender, esforzarse, dirigirse hacia.Deicio, ieci, iectum 3 tr: echar, precipitar, despeñar, desalojar, expulsar.Dum: adv: todavía, aún; conj: mientras, en tanto que, cuando.Ex, prep abl: de, desde.Exercitus, us m: ejército.Fabius, ii m: Fabio (nombre propio).Hiemo 1 int: invernar, pasar el invierno.Impero 1 tr: mandar, ordenar; int: regir.Is, ea, id: este, ese, aquel, él.Iter, itineris n: camino, viaje, marcha, ruta, etapa, jornada, trecho.Iubeo, iussi, iussum 2 tr: mandar, ordenar.L. Afranius, ii m: Afranio (nombre propio).Legatus, i m: embajador, legado, lugarteniente.Legio, onis f: legión.Longus, a, um: largo, lejos.Magnus, a, um: gran, grande.Occupo 1 tr: tomar posesión, ocupar.Paro 1 tr: preparar, disponerse a.Praesidium, ii n: protección, asilo, defensa, guarnición, destacamento.Pyrenaeus, a, um: pirenaico, Pirineos.-que: y.Qui, quae, quod: que, cual, quien.Reliquus, a, um: restante, los otros.Res, rei f: cosa, asunto, hecho, bienes, fortuna, causa.Saltus, us m: bosque, selva, desfiladero, garganta, estrecho.Subsequor, secutus sum dep 3 tr: seguir de cerca, acompañar.Tempus, oris n: tiempo.Teneo, tenui, tentum 2 int y tr: tener, coger, sujetar, poseer, ocupar.Ut, conj: como, cuando, de tal manera que, aunque, para que, que.

24

CÉSAR RETIRA EL EJÉRCITO A LOS CUARTELES DE INVIERNO.

Itaque vastatis omnibus eorum agris, vicis aedificiisque incensis Caesar exercitum reduxit et in Aulercis Lexoviis reliquisque item civitatibus, quae proxime bellum fecerant, in hibernis conlocavit. Caesar, Guerra de las galias, III, 29, 3.

Aedificum, ii n: edificioAger, agris m: campoAulerci, orum m pl: los aulerces (pueblo de la Galia céltica)Bellum, i n: guerraCaesar, aris m: CésarCivitas, atis f: ciudadConloco 1 tr: colocar, poner en su sitio, disponerEt: yExecitus, us m: ejércitoFacio, feci, factum 3 tr: hacer, realizarHiberna, orum n pl: campamento de inviernoIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enIncendo, -cendi, -censum 3 tr: encender, incendiarIs, ea, id: él, aquelItaque: así puesItem: del mismo modo, igualmente, asimismoLexovii, iorum m pl: los lexovios (pueblo de la Galia céltica)Omnis, e: todoProxime: muy cerca, recientemente-que: yQui, quae, quod: el cualReduco, -duxi, -ductum 3 tr: llevar hacia atrás, replegar, retirarReliquus, a, um: restante, otroVasto 1 tr: devastar, asolar, arrasarVicus, i m: aldea, pueblo

25

PREPARATIVOS DE CÉSAR ANTES DE ENTRAR EN COMBATE.

Caesar singulis legionibus singulos legatos et quaestorem praefecit, uti eos testes suae quisque virtutis haberet, ipse a dextro cornu, quod eam partem minime firmam hostium esse animadverterat, proelium commisit. Caesar, De bello Gallico, I, 52, 1.

A: prep abl: a, porAnimadverto, -rti, -rsum 3 tr: prestar atención, advertir, observarCaesar, aris m: CésarCommitto, -misi, -missum 3 tr: emprender, empezar, entablarCornu, us n: cuerno, extremo, alaDexter, tra, trum: derechoEt: yFirmus, a, um: firme, sólido, estableHabeo, -ui, -itum 2 tr; tenerHostis, is m: enemigoIpse, a, um: mismo, él mismoIs, ea, id: él, aquelLegatus, i m: legado, embajadorLegio, nis f: legiónMinime: lo menos posible, poquísimo, de ningún modo, en manera alguanPars, rtis f: partePraeficio, -feci, -fectum 3 tr: poner al frente, dar el mandoProelium, ii n: combate, pelea, luchaQuaestor, oris m: cuestorQuisque, quaeque, quidque/quodque: cada, cada unoQuod: conj: porqueSinguli, ae, a: cada uno, uno a uno, de uno a unoSum: ser, estarSuus, a, um: su, suyoTestis, is m y f: testigoUti: conj: para queVirtus, utis f: virtud, valor, valentía

26

EL EJÉRCITO ROMANO, SINTIENDO COMPASIÓN POR LA CALAMITOSA SITUACIÓN DEL ENEMIGO, DEJA DE ATACARLE A LA ESPERA DE QUE EL PROPIO CÉSAR DECIDA SOBRE LOS HECHOS CUANDO REGRESE AL LUGAR DEL ASEDIO.

Milites, his rebus commoti, ex munitione a duce deducuntur et oppugnatione desistunt; operibus custodias relinquunt. Quodam genere indutiarum ob misericordiam facto, adventus Casear expectatur. Nullum telum ex muro a nostris mittitur. Caesar, De bello civili, II, 13,1.

A: prep abl: de, desde, porAdventus, us m: venida, llegadaCaesar ris m: CésarCommoveo, -movi, -motum 2 tr: mover, conmover, impresionar, perturbarCustodia, ae f: custodia, guardiaDeduco, -duxi, -ductum 3 tr: hacer bajar, sacar, apartarDesisto, -stiti, -situm 3 int: desistir de, renunciar a, suspenderDux, cis m: generalEt: yEx: prep abl: de, desde, porExpecto 1 tr: esperar, aguardarFacio, feci, factum 3 tr: hacer, realizar, establecerGenus, eris n: especie, género, clase, tipoHic, haec, hoc: esteIndutiae, iarum f pl: tregua, armisticioMiles, itis m: soldadoMisericordia, ae f: misericordiaMitto, misi, missum 3 tr: enviar, echar, arrojarMunitio, onis f: obra de fortificaciónMurus, i m: muro, murallaNoster, nostra, nostrum: nuestroNullus, a, um: ningúnOb: prep ac: por, a causa deOppugnatio, onis f: asalto, ataque, asedioOpus, eris n: trabajo, obraQuidam, quaedam, quidam: un tal, un cierto, algunoRelinquo, -liqui, -lictum 3 tr: dejar tras de si, abandonar, dejarRes, rei f: cosa, hecho, razónTelum, i n: arma, dardo

27

DOTE Y HERENCIA DENTRO DEL MATRIMONIO ENTRE LOS GALOS.

Viri, quantas pecunias ab uxoribus dotis nomine acceperunt, tantas ex suis bonis, aestimatione facta, cum dote communicant. Huius omnis pecuniae coniunctim ratio habetur fructusque servantur; uter eorum vita superavit, ad eum pars utriusque cum fructibus superiorum temporum pervenit. Viri in uxores, sicuti in liberos, vitae necisque habent potestatem. Caesar, Guerra de las galias VI, 19, 1-3

Ab: prep abl: de, desde, porAccipio, -cepi, -ceptum 3 tr: recibir, cobrar, tomarAd: prep ac: a, hacia, paraAestimatio, onis f: evaluación, tasaciónBona, orum n pl: riquezas, bienesCommunico 1 tr: poner en común, compartirConiunctim: en común, conjuntamenteCum: prep abl: conDos, dotis f: doteEx: prep abl: de, desdeFacio, feci, factum 3 tr: hacer, realizarFructus, us m: fruto, ganancia, beneficioHabeo, -ui, -itum 2 tr: tenerHic, haec, hoc: esteIn: prep ac: a, hacia, contra, sobreIs, es, id: él, aquelLiberi, orum m pl: los hijosNex, necis f: muerteNomen, inis n: nombre; a causa de, en nombre de, en concepto deOmnis, e: todoPars, partis f: partePecunia, ae f: riqueza, fortuna, dineroPervenio, -veni, -ventum 4 int: arribar, llegar, corresponderPotestas, atis f: poder, potestadQuantus, a, um: cuanto-que: yRatio, onis f: cálculo, cuentaServo 1 tr: observar, reservar, guardarSicuti: como, así comoSuperior, ius: superior, anteriorSupero 1 int: superar, sobrevivir; tr: sobrepasar, vencerSuus, a, um: su, suyoTantus, a, um: tanto (en correlación con quantus)Tempus, oris n: tiempoUter, utra, utrum: aquel de los dos queUterque, utraque, utrumque: ambos, uno y otro, otroUxor, oris f: mujer, esposaVir, viri m: hombre, varónVita, ae f: vida

28

DEBIDO A LAS INCURSIONES DE LOS PIRUSTAS EN TERRITORIO BAJO EL CONTROL DE LOS ROMANOS, CÉSAR ADOPTA DIVERSAS MEDIDAS MILITARES.

Ipse, conventibus Galliae peractis, in Illyricum proficiscitur, quod a Pirustis finitimam partem provinciae incursionibus vastari audiebat. Eo cum venisset, civitatibus milites imperat certumque in locum convenire iubet. Qua re nuntiata, Pirustae legatos ad eum mittunt. Caesar, Guerra de las Galias, 5, 1, 5.

A: prep abl: de, a, porAd: prep ac: a, haciaAudio 4 tr e int: oír, escucharCertus, a, um: decidido, resuelto, ciertoCivitas, atis f: ciudadConvenio, -veni, -ventum 4 int: acudir, reunirseConventus, us m: asamblea, reunión, congresoCum: conj: cuandoEo: allíFinitimus, a, um: vecino, limítrofe, contiguoGallia, ae f: la GaliaIllyricum, i n: IliriaImpero 1 tr: mandar, exigirIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enIncursio, onis f: incursión, asalto, ataqueIpse, a, um: el mismo, él mismoIs, ea, id: él, aquelIubeo, iussi, iussum 2 tr: mandar, ordenarLegatus, i m: legado, embajadorLocus, i m: lugar, sitioMiles, itis m: soldadoMitto, misi, missum 3 tr: enviar, mandarNuntio 1 tr: anunciar, dar a conocerPars, partis f: parte Perago, -egi, -actum 3 tr: realizar, celebrar, concluirPirustae, arum m pl: los pirustasProficiscor, -fectus sum dep 3 int: partir, marchar, salirProvincia, ae f: provincia-que: yQui, quae, quod: el cual, esteQuod: conj: porqueRes, rei f: cosa, hechoVasto 1 tr: devastar, asolar, arrasarVenio, veni, ventum 4 int: venir, ir, llegar

29

ENTERADO CÉSAR DEL MOVIMIENTO ENEMIGO, DE MADRUGADA SALE DEL CAMPAMENTO.

Ubi per exploratores Caesar certior factus est tres iam partes copiarum Helvetios id flumen traduxisse, quartam vero partem citra flumen Ararim reliquam esse, de tertia vigilia cum legionibus tribus e castris profectus ad eam partem pervenit, quae nondum flumen transierat. Caesar, Guerra de las galias I, 12, 2.

Ad: prep ac: a, haciaArar, ris m: río SaonaCaesar, aris m: CésarCastra, orum n pl: campamentoCertior, iur: más cierto, conocedor, sabedorCitra: del lado de acá; prep ac: del lado de acá deCopia, ae f: abundancia; en pl: tropaCum: prep abl: conDe: prep abl: de, desde, enE: prep abl: de, desdeExplorator, oris m: exploradorFacio, feci, factum 3 tr: hacerFlumen, inis n: ríoHelvetii, iorum m pl: los helveciosIam: yaIs, ea, id: él, aquelLegio, onis f: legiónNondum: aún no, todavía noPer: prep ac: por, a través de, por medio dePervenio, -veni, -ventum 4 int: arribar, llegarProficiscor, profectus sum dep 3 int: salir, marchar, partirQuartus, a, um: cuartoQui, quae, quod: el cualReliquus, a, um: restante, otroSum: ser, estarTertius, a, um: tercer, terceroTraduco, -duxi, -ductum 3 tr: llevar al otro lado, hacer atravesarTranseo, -ii, -itum irr int: pasar, ir; tr: atravesar, pasar al otro lado deTres, tria: tresUbi: conj: cuandoVero: verdaderamente, en verdadVigilia, ae f: vigilia

30

ROSCIO Y LUCIO CÉSAR COMUNICAN LAS PETICIONES DE CÉSAR. LOS SENADORES Y POMPEYO LE RESPONDEN.

Acceptis mandatis, Roscius cum L. Caesare Capuam pervenit ibique consules Pompeiumque invenit; postulata Caesaris renuntiat. Illi, deliberata re, respondent scriptaque ad eum mandata per eosdem remittunt, quorum haec erat summa: Caesar in Galliam revertertur, Arimino excederet, exercitus dimitteret. Caesar, Guerra civil, I, 10, 1.

Accipio, -cepi, -ceptum 3 tr: recibir, tomar, aceptar.Ad: prep ac: a, hacia.Ariminus, i m: Rimini (ciudad de Italia).Caesar, is m: César.Capua, ae f: Capua (ciudad de Campania).Consul, is m: cónsul.Cum: prep de abl.: conDelibero 1 int: deliberar, reflexionar; tr: deliberar, reflexionar, resolver.Dimitto, -misi, -missum 3 tr: enviar, disolver, licenciar.Excedo, -cessi, -cessum 3 int: irse, salir, retirarse.Exercitus, us m: ejército.Gallia, ae f: la GaliaHic, haec, hoc: esteIbi: allí.Idem, eadem, idem: el mismo, él mismoIlle, illa, illud: aquel.In: prep ac: a, hacia; prep abl: en.Invenio, -veni, -ventum 4 tr: encontrar, hallar.Is, ea, id: és, este.L. Caesar, is: Lucio César.Mandatum, i n: mandato, encargo, orden.Per: prep ac: a través de, por.Pervenio, -veni, -ventum 4 int: arribar, llegar.Pompeius, ii m: Pompeyo.Postulatum, i n: súplica, petición, solicitud.-que: yQui, quae, quod: el cualRemitto, -misi, -missum 3 tr: hacer volver, devolver.Renuntio 1 tr: informar, proclamar, transmitir.Res, rei f: cosa, hecho.Respondeo, -spondi, -sponsum 2 int y tr: responder.Revertor 3 int: volver, regresar.Roscius, ii m: Roscio (nombre de familia romana).Scriptum, i n: escrito.Sum: ser, estarSumma, ae f: la parte esencial.

31

PREPARATIVOS PARA UN COMBATE NAVAL.

Compluribus expugnatis oppidis, Caesar, ubi intellexit frustra tantum laborem sumi, neque hostium fugam captis oppidis reprimi, neque iis noceri posse, statuit exspectandam classem. Quae ubi convenit ac primum ab hostibus visa est, circiter ducentae et viginti naves eorum paratissimae atque omni genere armorum ornatissimae profectae ex portu, nostris adversae constiterunt. Caesar, Guerra de las galias, 3, 14, 1.

Ab: prep abl: de, desde, porAc: yAdversus, a, um: opuesto, hostil, contrarioArma, orum n pl : armasAtque: yCaesar, ris m: CésarCapio, cepi, captum 3 tr: tomar, coger, conquistar capturarCirciter: alrededor, aproximadamente; prep ac: cerca deClassis, is f: flotaComplures, complura: muchos, muchísimosConstituo, -ui, -utum 3 tr: colocar, poner, establecerConvenio, -veni, -ventum 4 int: acudir, reunirseDucenti, ae, a: doscientosEt: yEx: prep abl: de, desdeExpugno 1 tr: expugnar, tomar por asalto, conquistarExspecto 1 tr: esperar, aguardarFrustra: en vano, inútilmenteFuga, ae f: huida, fugaGenus, eris n: clase, géneroHostis, is m: enemigoIntellego, -lexi, -lectum 3 tr: conocer, notar, darse cuenta, comprenderIs, ea, id: él, aquelLabor, oris m: esfuerzo, trabajoNavis, is f: naveNeque: y noNoceo, -ui, -itum 2 int : dañar, perjudicarNoster, tra, trum: nuestroOmnis, e: todoOppidum, ii n: ciudad fortificadaOrnatus, a, um: pertrechado, provistoParatus, a, um: preparado, dispuesto, provistoPortus, us m: puertoPossum, potui, irr tr e int: poderPrimum: por primera vez, primeramenteProficiscor, -fectus sum dep 3 int: salir, marcharse, partirQui, quae, quod: el cual, esteReprimo, -pressi, -pressum 3 tr: rechazar, contener, detenerStatuo, -ui, -utum 3 tr: establecer, determinar, decidirSumo, sumpsi, sumptum 3 tr: tomar, asumir, admitirTantus, a, um: tan, tantoUbi: conj: cuandoVideo, vidi, visum 2 tr: verViginti: veinte

32

CÉSAR ACOGE CON BENEVOLENCIA A LOS SOLDADOS.

Caesar prima luce omnes eos qui in monte consederant ex superioribus locis in planitiem descendere iussit. Quod ubi sine recusatione fecerunt, consurgere iussit et pauca apud eos de lenitate sua locutus, omnes conservavit. Caesar, Guerra civil 3, 98, 1-2.

Apud: prep ac: junto a, en, anteCaesar, ris m: CésarConservo 1 tr: conservar, mantener, salvarConsido, -sedi, -sessum 3 int: sentarse, acampar, apostarseConsurgo, -surrexi, -surrectum 3 int: levantarse, alzarse, ponerse en pieDe: prep abl: de, desde, sobreDescendo, -cendi, -scensum 3 int: descender, bajarEt: yEx: prep abl: de, desdeFacio, feci, factum 3 tr: hacer, realizarIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enIs, ea, id: él, aquelIubeo, iussi, iussum 2 tr: ordenar, mandarLenitas, atis f: suavidad, benignidadLocus, i m: lugarLoquor, locutus sum dep e int: hablar; tr: decir, mencionarLux, cis f: luz (prima luce: al amanecer)Mons, ntis m: monte, montañaOmnis, e: todoPaucus, a, um: pocoPlanities, ei f: planicie, llanuraPrimus, a, um: primer, primeroQui, quae, quod: el cual, esteRecusatio, onis f: recusación, protestaSine: prep abl: sinSuperior, ius: más alto, superiorSuus, a, um: su, suyoUbi: conj: cuando

33

LOS SOLDADOS REGRESAN AL CAMPAMENTO. CÉSAR LLEGA AL TERRITORIO DE LOS SUESIONES Y A LA PLAZA FUERTE DE NOVIODUNO.

Ita, sine ullo periculo, sub occasum solis destiterunt seque in castra receperunt. Postridie eius diei Caesar, priusquam se hostes ex terrore ac fuga reciperent, in fines Suessionum, qui proximi Remis erant, exercitum duxit et, magno itinere confecto, ad oppidum Noviodunum pervenit. Caesar, Guerra de las galias, II, 11-12.

Ac: yAd: prep ac: a, haciaCaesar, aris m: CésarCastra, orum n: campamentoConficio, -feci, -fectum 3 tr: hacer, realizar, terminarDestituo, -stitui, -titutum 3 tr: dejar, abandonar, cesarDies, diei m y f: díaDuco, duxi, ductum 3 tr: llevar, hacer seguirEt: yEx: prep abl: de, desde, porExercitus, us m: ejércitoFinis, is m y f: límite, fronteraFuga, fuga: fuga, huidaHostis, is m: enemigoIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enIs, ea, id: él, aquelIta: así, de esta maneraIter, ineris n:; camino, marchaMagnus, a, um: gran, grandeNoviodunum, i: Novioduno (nombre de ciudad)Occasus, us m: ocaso, caídaOppidum, i n: plaza fuerte, ciudadPericulum, i n: peligro, riesgoPostridie: al día siguientePrevenio, -veni, -ventum 4 int: arribar, llegarPriusquam: conj: antes queProximus, a, um: próximo, vecino-que: yQui, quae, quod: el cualRecipio, -cepi, -ceptum 3 tr: sacar, retirarse, recobrarRemi, orum m pl: los remos (pueblo de la Galia belga)Se, sui: él, ellos, seSine: prep abl: sinSol, solis m: solSub: prep abl: bajo, debajo; prep ac: bajo, debajo, hacia, despuésSuessiones, um m pl: los suesionesSum: ser, estarUllus, a, um: algún

34

LOS GERMANOS ATACAN AL DESPREVENIDO EJÉRCITO DE CÉSAR.

Inopinantes nostri re nova perturbantur, ac vix primum impetum cohors in statione sustinet. Circumfunduntur hostes ex reliquis partibus, si quem aditum reperire possint. Aegre portas nostri tuentur. Caesar, Guerra de las galias, VI, 37, 3-4.

Ac: yAditus, us m : acceso, entrada, pasoAegre: a duras penas, difícilmenteCircumfundo, -fudi, -fusum 3 tr: envolver, rodear, echarse sobre, desplegarCohors, rtis f: cohorteEx: prep abl: de, desdeHostis, is m: enemigoImpetus, us m: movimiento, ataque, asaltoIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enInopinans, ntis: desprevenido, incautoNoster, tra, trum: nuestroNovus, a, um: nuevo; res nova: novedadPars, partis f: partePerturbo 1 tr: perturbar, alterar, confundirPorta, ae f: puertaPossum, potui irr, tr e int: poderPrimus, a, um: primer, primeroQuis/qui, quae/qua, quid/quod : alguien, algunoReliquus, a, um: otro, restanteReperio, -pperi, -pertum 4 tr: encontrar, hallarRes, rei f: cosa, hechoSi: conj: si, si acasoStatione, onis f: puesto, guardiaSustineo, -tinui, -tentum 2 tr: sostener, contener, aguantarTuor, tuitus, tutus sum dep 2 tr: proteger, mantener, defenderVix: con dificultad, apenas

35

CÉSAR ORDENA A P. CRASO DIRIGIRSE A AQUITANIA.

Publium Crassum cum cohortibus legionariis duodecim et magno numero equitatus in Aquitaniam proficisci iubet, ne ex his nationibus auxilia in Galliam mittantur ac tantae nationes coniungantur. Caesar, Guerra de las galias III, 3, 1.

Ac: yAquitania, ae f: Aquitania (región de la Galia)Auxilium, ii n: refuerzo, auxilio, tropas auxiliaresCohors, rtis f: cohorteConiungo, -iunxi, -iunctum 3 tr: reunir, juntar, unirCrassus, i m: Craso (con Publius)Cum: prep abl: conDuodecim: doceEquitatus, us m: caballeríaEt: yEx: prep abl: de, desdeGallia, ae f: GaliaHic, haec, hoc: esteIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enIubeo, iussi, iussum 2 tr: mandar, ordenarLegionarius, a, um: legionario, de una legiónMagnus, a, um: gran, grandeMitto, misi, missum 3 tr: enviar, mandarNatio, onis f: pueblo, naciónNe: conj: para que noNumerus, i m: númeroProficiscor, -fectus sum dep 3 int: partir, marcharsePublius, ii m: Publio (nombre de varón)Tantus, a, um: tan, tanto

36

VERCINGETÓRIX SE PREPARA PARA LA GUERRA. CÉSAR, AL ENTERARSE, ORGANIZA LA DEFENSA.

Vercingetorix copias omnes quas pro oppido collocaverat in oppidum recepit. His rationibus, auxilia Galliae exspectare et bellum parat administrare. Quibus rebus cognitis Caesar munitionem instituit. Caesar, Guerra de las galias, VII, 71, 8.

Administro 1 int: asistir, ayudar; tr: administrar, cuidar, dirigirAuxilium, ii n: auxilio, ayuda, refuerzoBellum, i n: guerraCaesar, ris m: CésarCognosco, -gnovi, -gnitum 3 tr: conocer, saberColloco 1 tr: colocar, ponerCopia, ae f: abundancia; pl: tropasEt: yExspecto 1 tr: esperar, aguardarGallia, ae f: GaliaHic, haec, hoc: esteIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enInstituo, -ui, -utum 3 tr: poner, preparar, disponerMunitio, onis f: fortificación, parapeto, trincheraOmnis, e: todoOppidum, i n: ciudad, plaza fuerteParo 1 tr: preparar, disponerse aPro: prep abl: delante deQui, quae, quod: el cual; esteRatio, onis f: razón, medidaRecipio, -cepi, -ceptum 3 tr: sacar, retirarRes, rei f: cosa, hechoVercingetorix, igis m: Vercingetórix (jefe de la coalición de los galos contra César)

37

PUBLIO SEXTO Y GAYO VOLUSENO ACONSEJAN A GALBA.

Publius Sextius Baculus, primi pili centurio, quem Nervico proelio compluribus confectum vulneribus diximus, et item C. Volusenus, tribunus militum, vir et consilii magni et virtutis, ad Galbam accurrunt atque unam esse spem salutis docent, si eruptione facta extremum auxilium experirentur. Caesar, Guerra de las galias III, 5, 2.

Accurro, -curri, -cursum 3 tr: acudir, ir corriendo, correrAd: prep ac: a, haciaAtque: yAuxilium, ii n: ayuda, auxilio, remedioC. Volusenus, i m: Cayo Voluseno (nombre de varón)Centurio, onis m: centuriónComplures, a: muchos, muchísimosConficio, -feci, -fectum 3 tr: debilitar, abatirConsilium, ii n: prudencia, buen sentido, razónDico, dixi, dictum 3 tr: decirDoceo, -cui, -ctum 2 tr: enseñar, manifestar, informarEruptio, onis f: salida, erupciónEt...et: no sólo...sino tambiénEt: yExperior, -pertus sum dep 4 tr: poner a prueba, experimentar, intentar, probarExtremus, a, um: últimoFacio, feci, factum 3 tr: hacerGalba, ae m: Galba (nombre de varónItem: también, asimismoMagnus, a, um: gran, grandeMiles, itis m: soldadoNervicus, a, um: nérvico (del pueblo de los nervios, en la Galia belga)Pilus, i m: manípulo; con primus: primipiloPrimus, a, um: primer, primeroProelium, ii n: batalla, combate, guerraPublius Sextius Baculus, i m: Publio Sextio Báculo (nombre de varón)Qui, quae, quod: el cualSalus, utis f: salud, salvaciónSi: conj: siSpes, ei f: esperanzaSum: ser, estar, haberTribunus, i m: tribunoUnus, a, um: un, unoVir, viri m: hombreVirtus, utis f: valor, valentía, virtudVulnus, eris n: herida, golpe

38

CREENCIAS RELIGIOSAS DE LOS GALOS.

Galli se omnes ab Dite patre prognatos praedicant idque ab druidibus proditum dicunt. Ob eam causam spatia omnis temporis non numero dierum, sed noctium finiunt; dies natales et mensium et annorum initia sic observant, ut noctem dies subsequatur. Caesar, Guerra de las galias VI, 18, 1-3.

Ab: prep abl: de, desde, porAnnus, i m: añoCausa, ae f: motivo, causa, razónDico, dixi, dictum 3 tr: decirDies, diei m y f: díaDis, Ditis m: Plutón (dios de los infiernos)Druidae, -arum m pl: los druidas (antiguos sacerdotes galos)Et: yFinio, 4 tr: limitar, precisar, fijar, medirGalli, orum m: los galosInitium, ii n: inicio, comienzoIs, ea, id: él, aquel, aquelloMensis, sis m: mesNatalis, e: natal, del nacimientoNon: noNox, noctis f: nocheNumerus, i m: númeroOb: prep ac: a causa de, porObservo 1 tr: poner atención, cuidar, observarOmnis, e: todoPater, tris m: padrePraedico 1 tr: pregonar, proclamarProdo, -didi, -ditum 3 tr: mostrar, proclamar, transmitirPrognatus, a, um: descendiente de, hijo de nacido de-que: ySe, sui: él, ellos, seSic...ut: conj: de tal modo queSpatium, ii n: extensión, espacio, lapso, plazoSubsequor, -secutus sum dep 3 tr: seguir de cerca, venir luegoTempus, oris n: tiempo

39

MOVIMIENTOS DE TROPAS PREVIOS A LA BATALLA.

Totis fere castris nudatis, cum in dextro cornu legio duodecima et non magno ab ea intervallo septima constitisset, omnes Nervii confertissimo agmine, duce Boduognato, qui summam imperii tenebat, ad eum locum contenderunt. Caesar, Guerra de las galias II, 23, 5.

Ab: prep abl: de, desde, porAd: prep ac: a, haciaAgmen, inis n: columna, marcha, escuadrónBoduognatus, i m: Boduognato (nombre propio de un general de los nervios)Castra, orum n pl: campamentoConfertus, a, um: amontonado, apretadoConsto, -stiti, -staturus 1 int: existir, permanecer, mantenerseContendo, -tendi, -tentum 3 tr e int: dirigirseCornu, us n: cuerno, flanco, alaCum: conj: como, porqueDexter, tra, trum: diestro, derechoDuodecimus, a, um: duodécimoDux, cis m: generalEt: yFere: casiImperium, ii n: imperio, poder, mando, ordenIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enIntervallum, i n: intervalo, espacio, distanciaIs, ea, id: él, aquelLegio, onis f: legiónLocus, i m: lugar, sitioMagnus, a, um: gran, grandeNervii, orum m pl: los nervios (pueblo de Bélgica)Non: noNudo 1 tr: desnudar, dejar sin defensa, desguarnecerOmnis, e: todoQui, quae, quod: el cualSeptimus, a, um: séptimoSumma, ae f: suma, totalidad, direcciónTeneo, tenui, tentum 2 tr e int: tener, poseer, ocuparTotus, a, um: todo, entero

40

PRÁCTICAS RELIGIOSAS DE LOS GALOS.

Alii immani magnitudine simulacra habent, quorum contexta viminibus membra vivis hominibus complent; quibus succensis, circumventi flamma exanimantur homines. Supplicia eorum, qui in furto aut in latrocinio sint comprehensi, gratiora dis immortalibus esse arbitrantur. Caesar, Guerra de las galias, VI, 16, 5.

Alius, a, ud: otroArbitror dep 1 tr: pensar, creer, juzgarAut: oCircumvenio, -veni, -ventum 4 tr: rodear, envolverCompleo, -plevi, -pletum 2 tr: llenar, completarComprehendo, -prehendi, -prehensum 3 tr: coger, aprisionar, sorprenderContexo, -texui, -textum 3 tr: enlazar, unir, entretejerDeus, i m: diosExanimo 1 tr: matarFlamma, ae f: llama, fuegoFurtum, i n: hurto, roboGratus, a, um: grato, agradableHabeo, -ui, -itum 2 tr: tenerHomo, inis m: hombreImmanis, e: extraordinario, desmesuradoImmortalis, e: inmortalIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enIs, ea, id: él, aquelLatrocinium, ii n: latrocinio (es un acto de bandidaje, un robo a mano armada)Magnitudo, inis f: grandeza, dimensión, tamañoMembrum, i n: miembro, pieza, parte, pedazoQui, quae, quod: el cual; esteSimulacrum, i n: retrato, imagen, estatuaSuccendo, -cendi, -censum 3 tr: incendiar, encender, inflamarSum: ser, estarSupplicium, ii n: suplicio, castigo, sacrificioVimen, inis n: mimbreVivus, a, um: vivo

41

POMPEYO MARCHA HACIA EL EJÉRCITO DE ANTONIO Y ACAMPA EN UN LUGAR APROPIADO. INTENTA PERMANECER OCULTO, PERO LOS GRIEGOS INFORMAN DE TODO A ANTONIO.

Pompeius magnis itineribus ad Antonium contendit atque, ubi eum adpropinquare cognovit, idoneum locum nactus, ibi copias conlocavit suosque omnes castris continuit ignesque fieri prohibuit, quo occultior esset eius adventus. Haec ad Antonium statim per Graecos deferuntur. Caesar, Guerra civil III, 30.

Ad: prep ac: a, haciaAdpropinquo 1 int: acercarse, aproximarseAdventus, us: llegadaAntonius, ii m: AntonioAtque: yCastra, orum n pl: campamentoCognosco, -gnovi, -gnitum 3 tr: conocer, reconocerColloco 1 tr: colocar, ponerContendo, -tendi, -tentum 3 tr e int: tender, esforzarse, dirigirseContineo, -tinui, -tentum 2 tr: mantener, conservar, contener, retenerCopia, ae f: abundancia, riqueza, tropasDefero, -tuli, -latum irr 3 tr: anunciar, comunicar, denunciarFio, factus sum int: ser hecho, hacerse, producirseGraecus, a, um: griegoHic, haec, hoc: esteIbi: allíIdoneus, a, um: idóneo, apropiadoIgnis, is m: fuegoIs, ea, id: él, esteIter, itineris n: camino; magnus iter: marcha forzadaLocus, i m: lugar, sitioMagnus, a, um: gran, grandeNanciscor, nactus sum dep 3 tr: obtener, encontrar, alcanzar, hallarOccultus, a, um: oculto, secreto, disimuladoOmnis, e: todoPer: prep ac: por, a través dePompeius, ii m: PompeyoProhibeo, -ui, -itum 2 tr: alejar, rechazar, impedir, prohibir-que: yQuo: conj: para que, a fin de queStatim: al instante, inmediatamenteSum: ser, estarSuus, a, um: su, suyoUbi: conj: cuando

42

ÓRDENES QUE DA CÉSAR A LOS LEGADOS PUESTOS AL FRENTE DE LAS LEGIONES.

L. Domitio Ap. Claudio consulibus, discedens ab hibernis Caesar in Italiam, ut quotannis facere consuerat, legatis imperat quos legionibus praefecerat ut quam plurimas possent hieme naves aedificandas veteresque reficiendas curarent. Caesar, Guerra de las galias V, 1, 1.

Ab: prep abl: de, desde, porAedifico 1 tr: edificar, construirAp. Claudius, ii m: Apio Claudio (nombre de varón)Caesar, ris m: CésarConsuesco, -suevi, -suetum 3 int: acostumbrar, solerConsul, lis m: cónsulCuro 1 tr: cuidar, preocuparse, procurarDiscedo, -cessi, -cessum 3 int: separarse, alejarse, abandonarFacio, feci, factum 3 tr: hacer, realizarHiberna, orum n pl: cuarteles de inviernoHiems, mis f : inviernoImpero 1 tr: mandar, ordenarIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enItalia, ae f: ItaliaL. Domitius, ii m: Lucio Domicio (nombre de varón)Legatus, i m: legadoLegio, onis f: legiónNavis, is f : nave, embarcaciónPlurimus, a, um: el mayor, muy grande, en gran númeroPossum, potui irr tr e int: poderPraeficio, -feci, -fectum 3 tr: poner al frente de, dar el mandoQuam: lo más ... posible-que: yQui, quae, quod: el cualQuotannis: todos los añosReficio, -feci, -fectum 3 tr: rehacer, repararUt: conj: como, queVetus, eris n: viejo

43

ESTRATEGIAS DE CÉSAR PARA CONSEGUIR LA SUMISIÓN DE LOS GALOS.

At Caesar principibus cuiusque civitatis ad se vocatis, alias territando cum se scire quae fierent denuntiaret, alias cohortando, magnam partem Galliae in officio tenuit. Caesar, Guerra de las galias, V, 54, 1.

Ad: prep ac: a, haciaAlias: otra vez; alias ... alias: unas veces ... otras vecesAt: conj: pero, no obstante, en cambio, sin embargoCaesar, ris m: CésarCivitas, atis f: ciudadCohortor dep 1 tr: exhortar, animarCum: conj: porqueDenuntio 1 tr: anunciar, advertir, amenazarFio, factus sum int: hacerse, producirse, hacerGallia, ae f: GaliaIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enMagnus, a, um: gran, grandeOfficium, ii n: servicio, deber, fidelidad, obedienciaPars, rtis f: partePrinceps, cipis: primero, príncipe, cabecillaQui, quae, quod: el cual, el queQuisque, quaeque, quodque/quidque: cada, cada unoScio, scivi, scitum 4 tr: saber, conocerSe, sui: él, ellos, seTeneo, tenui, tentum 2 tr e int: tener, sujetar, cogerTerreo, -ui, -itum 2 tr: aterrar, asustarVoco 1 tr: llamar, convocar

44

CÉSAR, DESPUÉS DE SACAR EL EJÉRCITO DEL CAMPAMENTO, AL VER QUE LOS ENEMIGOS NO COMBATEN, VUELVE A ÉL.

Proximo die, Caesar ex castris utrisque copias suas eduxit, paulumque a maioribus castris progressus, aciem instruxit, hostibusque pugnando potestatem fecit. Ubi ne tum quidem eos prodire intellexit, circiter meridiem exercitum in castra reduxit. Caesar, Guerra de las galias, I, 50, 1.

A: prep abl: de, desde, porAcies, ei f: orden de batallaCaesar, ris m: CésarCastra, orum n pl: campamentoCirciter: alrededor; prep ac: cerca de, haciaCopia, ae f: abundacia; pl: tropaDies, diei m y f: díaEduco, -duxi, -ductum 3 tr: hacer salir, sacarEx: prep abl: de, desdeExercitus, us m: ejércitoFacio, feci, factum 3 tr: hacer, provocarHostis, is m: enemigoIn: prep ac: a, hacia, contra; prep abl: enInstruo, -truxi,- structum 3 tr: colocar, ajustarIntellego, -lexi, -lectum 3 tr: conocer, notar, darse cuentaIs, ea, id: él, aquelMaior, ius: mayor, más grande, principalMeridies, ei m: mediodíaNe: conj: que noPaulum: un poco, algoPotestas, atis f: poder, potestad, posibilidad, ocasiónProdeo, -ii, -itum irr 4 int: avanzar, ir, salirProgredior, -gressus sum dep 3 int: marchar, avanzarProximus, a, um: próximo, inmediato, siguientePugno 1 int: luchar, combatir-que: yQuidem: sin duda, siquieraReduco, -duxi, -ductum 3 tr: llevar hacia atrás, retirar, devolver, hacer volverSuus, a, um: su, suyoTum: entoncesUbi: conj: cuandoUterque, utraque, utrumque: los dos, ambos

45

A CAUSA DE LAS LLUVIAS Y LOS DESHIELOS DEL PIRINEO, SE DESBORDA EL RÍO SEGRE A SU PASO POR TIERRAS DE LÉRIDA.

Accidit etiam repentinum incommodum iis diebus, quibus haec gesta sunt. Tanta enim tempestas cooritur ut constaret numquam illis locis maiores aquas fuisse. Tum autem ex omnibus montibus nives ea tempestas proluit ac summas ripas fluminis superavit pontesque ambos, quos C. Fabius fecerat, uno die interrupit. Caesar, Guerra civil, I, 48.

Ac : yAccido, -cidi 3 int: caer, echarse; impersonal: acaecer, suceder, resultarAmbo, ae, o: ambos, los dosAqua, ae f: agua, lluviaAutem: pero, en cambio, y , efectivamenteC. Fabius, ii m: Gayo Fabio (nombre propio)Consto, -stiti, -staturus 1 int: existir, constar; impersonal: saber, constarCoorior, -ortus sum dep 4 int: nacer, aparecer, levantarse, salirDies, diei m y f: díaEnim: en efecto, cierto, en verdadEtiam: además, también, aúnEx: prep abl: de, desdeFacio, feci, factum 3 tr: hacer, realizar, construirFlumen, inis n: ríoGero, gessi, gestum 3 tr: producir, acontecer, ser hechoHic, haec, hoc: esteIlle, illa, illud: aquelIncommodum, i n: molestia, perjuicio, desastreInterrumpo, -rupi, -ruptum 3 tr: hacer pedazos, romper, destruir.Is, ea, id: aquelLocus, i m: lugar, sitioMaior, us: mayor, más grandeMons, ntis m: monte, montañaNix, nivis f : nieveNumquam: nuncaOmnis, e: todoPons, ntis m: puenteProluo, -lui, -lutum 3 tr : llevarse, arrastrar-que: yQui, quae, quod: el cualRepentinus, a, um: repentino, súbito, imprevistoRipa, ae f: ribera, costaSum: ser, estar, existirSummus, a, um : el más alto, el más elevadoSupero 1 int: estar más alto; tr: rebasar, franquear, sobrepasarTantus, a, um: tanto, tan grandeTempestas, atis f: tempestadTum: entoncesUnus, a, um: un, unoUt: conj: que

46

ROSCIO, ENVIADO POR CÉSAR, SE ENTREVISTA CON POMPEYO Y LOS CÓNSULES. ELLOS, A SU VEZ, LO HACEN PORTADOR DE UN NUEVO ESCRITO.

Acceptis mandatis, Roscius paucis cum sociis Capuam pervenit ibique consules Pompeiumque invenit et postulata Caesaris renuntiat. Illi, re deliberata, respondent scriptaque ad eum mandata per eosdem remittunt.Caesar, Guerra Civil, I, 10, 1.

Accipio, acepi, aceptum 3 tr: recibir, tomar, cobrar, entender.Ad, prep acus: a, hacia, junto a, cerca de, para.Caesar, aris m: César.Capua, ae f: Capua (ciudad de la Campania).Consul, ulis m: cónsul.Cum, prep abl: con; conj: aunque, como, cuando, porque.Delibero 1 int: deliberar, reflexionar, tomar una decisión, decidir; tr: reflexionar, deliberar, resolver.Ibi: allí.Idem, eadem, idem: mismo, el mismo.Ille, a, ud: aquel, aquella, aquello.Invenio, inveni, inventum 4 tr: encontrar, hallar, conseguir.Is, ea, id: este, ese, aquel, él.Mandatum, i n: encargo, comisión, recado, orden, mandato.Mandatum, i n: encargo, comisión, recado, orden, mandato.Paucus, a, um: poco.Per, prep acus: por medio de, a través de, por.Pervenio, perveni, perventum 4 int: arribar, llegar.Pompeius, ii m: Pompeyo (nombre propio).Postulatum, i n: súplica, petición, solicitud, reclamación, queja.-que: y.Remitto, remisi, remissum 3 tr: hacer volver, devolver; int: amainar, calmarse, cesar.Renuntio 1 tr: informar, proclamar, negar. Res, rei f: cosa, asunto, hecho.Respondeo, respondi, responsum 2 tr e int: responder.Roscius, ii m: Roscio (nombre propio).Scriptum, i n: línea, escrito, texto.Socius, ii m: compañero, socio, aliado.

47

DOMICIO ANUNCIA A LOS SUYOS EN ASAMBLEA LA PRONTA LLEGADA DE POMPEYO EN SU AUXILIO Y LES EXHORTA A NO DESFALLECER, MIENTRAS QUE, EN SECRETO, DECIDE HUIR.

Domitius pronuntiat Pompeium celeriter subsidio venturum hortaturque eos ne animo deficiant et ut parent quae usui ad defendendum oppidum sint. Ipse arcano cum paucis familiaribus suis conloquitur consiliumque fugae capere constituit.César, Guerra civil I, 19, 1-2

Ad, prep acus: a, hacia, cerca de, junto a, para.Animus, im: alma, espíritu, pensamiento, mente, ánimo, intención, deseo.Arcano, adv: en secreto, secretamente, ocultamente.Capio, cepi, captum 3 tr: toma, coger.Celeriter, adv: rápidamente, prontamente.Conloquor, conlocutus sum dep 3 int: conversar; tr: hablar, decir.Consilium, ii n: deliberación, consejo, decisión, plan, proyecto.Constituo, constitui, constitutum 3 tr: colocar, construir, establecer, organizar, determinar, fijar.Cum, prep abl: con; conj: como, porque, aunque, cuando.Defendo, defendi, defensum 3 tr: alejar, rechazar, defenderse contra, preservar, defender.Deficio, defeci, defectum 3 tr e int: separarse, apartarse, fallar, desalentarse, abandonar, cesar, desanimar.Domitius, ii m: Domicio (nombre propio).Et: y.Familiaris, is m: amigo, familiar.Fuga, ae f: fuga, huida.Hortor dep 1 tr: animar, exhortar, incitar.Ipse, a, um: el mismo, él mismo.Is, ea, id: este, ese, aquel, él.Ne, conj: que no, que, para que no.Oppidum, i n: plaza fuerte, ciudad.Paro 1 tr: preparar, disponerse a.Paucus, a, um: poco.Pompeius, ii m: Pompeyo (nombre propio).Pronuntio 1 tr: proclamar, publicar, anunciar, designar, nombrar.-que: y.Qui, quae, quod: que, cual, quien, este.Subsidium, ii n: socorro, auxilio, refuerzo, ayuda.Sum, fui: ser, haber, existir, estar.Suus, a, um: su, suyo.Usus, us m: uso, empleo, práctica, útil, provecho, necesidad, utilidad.Ut, conj: como, cuando, de tal manera que, aunque, para que, que.Venio, veni, ventum 4 int: venir, ir, llegar, presentarse.

48

LOS BÁRBAROS ENVÍAN EMISARIOS.

Mittuntur etiam ad eas civitates legati, quae sunt Citerioris Hispaniae finitimae Aquitaniae; inde auxilia ducesque arcessuntur. Quorum adventu magna cum auctoritate et magna cum hominum multitudine bellum gerere conantur. Duces vero ii deliguntur, qui una cum Q. Sertorio omnes annos fuerant.César, Guerra de las Galias, III, 23, 3

Ad, prep acus: a, hacia, junto a, cerca de, para.Adventus, us m: llegado, venida.Annus, i m: año.Aquitania, ae f: Aquitania (región de la Galia).Arcesso, arcessivi, arcessitum 3 tr: llamar, hacer venir.Auctoritas, atis f: garantía, autoridad, prestigio, influencia.Auxilium, ii n: auxilio, socorro, ayuda; auxilia, iorum n pl: tropas auxiliares.Bellum, i n: guerra.Citerior, ius: Citerior.Civitas, atis f: ciudad.Conor dep 1 tr: prepararse, disponerse, emprender, intentar, esforzarse.Cum, prep abl: con; conj: como, porque, cuando, aunque.Deligo, delegi, delectum 3 tr: elegir.Dux, ducis m: general, jefe.Etiam, adv: aún, todavía, además, también.Finitimus, a, um: vecino, limítrofe, contiguo, lindante.Gero, gessi, gestum 3 tr: llevar.Hispania, ae f: Hispania.Homo, hominis m: hombre.Inde, adv: de allí, de allá.Is, ea, id: este, ese, aquel, él.Legatus, i m: legado, embajador.Magnus, a, um: gran, grande.Mitto, misi, missum 3 tr: enviar.Multitudo, inis f: multitud, gran número, muchedumbre.Omnis, e: todo.Q. Sertorius, ii m: Sertorio (nombre propio).-que: y.Qui, quae, quod: que, cual, quien, este.Sum, fui: ser, estar, haber, existir.Una: juntamente, en compañía de, a una; una cum: junto con, al mismo tiempo que.Vero, adv: verdaderamente, sí, por cierto, aún, hasta; conj: mas, pero, por otra parte.

49

DESCRIPCIÓN DE LAS COSTUMBRES DE LOS GERMANOS.

Germani multum ab hac consuetudine differunt. Nam neque druides habent, qui rebus divinis praesint, neque sacrificiis student. Deorum numerum eos solos ducunt quos cernunt et quorum aperte opibus iuvantur: Solem et Vulcanum et Lunam.César, Guerra de las Galias, VI, 21, 1

Ab: prep abl: de, desde, por.Aperte: abiertamente, claramente, francamente.Cerno, crevi, cretum 3 tr: distinguir, discernir, ver.Consuetudo, inis f: costumbre, uso, hábito.Deus, i m: dios.Differo, distuli, dilatum irr 3 tr: esparcir, diseminar; int: ser diferente, diferenciarse.Divinus, a, um: divino.Druides, um m pl: druidas (antiguos sacerdotes de los galos).Duco, duxi, ductum 3 tr: hacer seguir, sacar, conducir, guiar, estirar, considerar, estimar.Et: y.Germani, orum m pl: germanos.Habeo, i, itum 2 tr: haber, tener, poseer.Hic, haec, hoc: este, esta, esto.Is, ea, id: este, ese, aquel, él.Iuvo, iuvi, iutum 1 tr: ayudar, asistir, ser útil.Luna, ae f: luna.Multum: mucho.Nam: pues.Neque: y no; neque...neque: ni...ni.Numerus, i m: número.Ops, opis f: poder, fuerza, ayuda.Praesum, fui irr int: estar delante de, estar al frente de, presidir.Qui, quae, quod: que, cual, quien.Res, rei f: cosa, asunto, hecho, bienes, fortuna, causa.Sacrificium, ii n: sacrificio.Sol, solis m: sol.Solus, a, um: solo, único.Studeo, ui 2 int: afanarse, dedicarse, interesarse.Vulcanus, i (mejor Volcanus, i) m: Vulcano.

50

ÉXITO DE LAS COHORTES DE CÉSAR.

At barbaris consilium non defuit... Nostri, tametsi ab duce et a Fortuna deserebantur, tamen omnem spem salutis in virtute ponebant et, quotiens quaeque cohors procurrerat, ab ea parte magnus numerus hostium cadebat.César, Guerra de las Galias, V, 34.

Ab, prep abl: de, desde, por.At: pero, por el contrario, en cambio.Barbarus, a, um: bárbaro, extranjero, enemigo, inculto, cruel, salvaje.Cado, cecidi, casum 3 int: caer, ir a parar.Cohors, ortis f: cohorte, tropa auxiliar.Consilium, i n: deliberación, consejo, decisión, prudencia, razón, ánimo.Desero, serui, sertum 3 tr: separarse de, abandonar, dejar, desertar.Desum, defui irr, int: faltar.Dux, ducis m: general, jefe.Et: y.Fortuna, ae f: Fortuna.Hostis, is m y f: enemigo.In: prep abl: en; prep acus: a, hacia.Is, ea, id: este, ese, aquel, él.Magnus, a, um: gran, grande.Non: no.Noster, tra, trum: nuestro, nuestra.Numerus, i: número.Omnis, e: todo.Pars, partis f: parte, porción.Pono, posui, positum 3 tr: poner, disponer, colocar.Procurro, curri, cursum 3 int: avanzar, correr.Quisque, quaeque, quodque: cada, cada uno, cualquiera.Quotiens: cuantas veces, siempre que.Salus, utis f: salud, salvación, conservación.Spes, ei f: espera, esperanza, confianza.Tamen: con todo, sin embargo.Tametsi, conj: aunque, a pesar de que, dado que; adv: sin embargo, no obstante.Virtus, utis f: valor, valentía, esfuerzo, virtud.

51

CÉSAR, ATACANDO POR SORPRESA, EXPULSA A LOS POMPEYANOS DE SU TRINCHERA.

Neque Caesarem prima opinio fefellit, nam et pervenit prius quam Pompeius sentire posset et, tametsi erant munitiones castrorum magnae, tamen sinistro cornu, ubi erat ipse, celeriter aggressus Pompeianos, ex vallo eos deturbavit. Et, cum irrumpere nostri conarentur, hic paulisper est pugnatum.César, Guerra civil, III, 67, 4.

Aggredior, aggressus sum dep 3 tr: acercarse, dirigirse a, atacar.Caesar, aris m: César (nombre propio).Castra, orum n pl: campamento.Celeriter: rápidamente, prontamente.Conor, dep 1 tr: prepararse, disponerse, emprender, intentar, esforzarse.Cornu, us n: cuerno, asta, extremo, punta, ala.Cum: prep abl: con; conj: cuando, puesto que, porque, aunque, mientras que, como.Deturbo 1 tr: derribar, arrojar, desalojar violentamente, expulsar, echar.Et: y; et...et: no solo...sin también.Ex, prep abl: de, desde.Fallo, fefelli, falsum 3 tr: engañar, pasar inadvertido.Hic: aquí, en este lugar.Ipse, a, ud: él mismo, ella misma.Irrumpo, rupi, ruptum 3 int y tr: irrumpir, penetrar.Is, ea, id: este, ese, aquel, él.Magnus, a, um: gran, grande.Munitio, onis f: fortificación, trinchera, parapeto.Nam: pues.Neque: y no.Noster, tra, trum: nuestro, nuestra.Opinio, onis f: opinión, creencia, suposición.Paulisper: durante poco tiempo, un momento.Pervenio, veni, ventum 4 int: arribar, llegar.Pompeianus, a, um: pompeyanos (partidarios de Pompeyo).Pompeius, i m: Pompeyo (nombre propio).Possum, potui irr int y tr: poder, ser capaz de.Primus, a, um (superlativo): primer, primera, primero.Prius quam: antes que.Pugno 1 int: combatir, luchar.Sentio, sensi, sensum 4 tr: sentir, darse cuenta de, comprender.Sinister, tra, trum: izquierdo, del lado izquierdo.Sum, fui: ser, estar, haber, existir.Tamen: con todo, sin embargo, no obstante.Tametsi, adv y conj: sin embargo, no obstante; aunque, a pesar de que.Ubi, adv rel: en donde, allí donde; int dir: en dónde; conj: cuando.Vallum, i n: empalizada, vallado, trinchera.

52

ENSEÑANZAS DE LOS DRUIDAS, SACERDOTES DE LOS GALOS.Situación social y formación de los Druidas.

(Druides) hoc volunt persuadere: non interire animas, sed ab aliis post mortem transire ad alios, atque hoc maxime ad virtutem excitari putant, metu mortis neglecto. Multa de sideribus atque eorum motu iuventuti tradunt.César, Guerra de las Galias, VI, 14.Situación de otras clases sociales.

Ab: prp abl: de, desdeAd: prep ac: aAlius, a, ud: adj-pron: otro; alius...alius: uno...otroAnima, ae f: aliento, respiración, vida, alma.Atque conj: yDe: prep abl: desde, después de, de.Druides, um: Druidas, antiguos sacerdotes de los galos.Excito 1, tr: hacer salir, excitar, estimular, construir.Hic, haec, hoc: pron-adj demostr: este, esta, estoIntereo, ii, itum, irr int: morir, desaparecer.Is, ea, id: pron-adj demost: este, ese, aquel, élIuventus, utis f: juventud.Maxime: adv: mucísimo, sobre todo.Metus, us m: miedo.Mors, tis f: muerte.Motus, us m: movimientoMultus, a, um: mucho, numerosoNeglego, xi, ctum 3, tr: descuidar, despreciarNon: noPersuadeo, asi, asum 2 tr: persuadir, convencerPost: prep ac: destrás de, después dePuto 1 tr: poner en claro, valorar, estimar, creer, pensar.Sed conj: peroSidus, eris n: estrella, astroTrado, didi, ditum 3 tr e int: pasar, pasarse, convertirse, extinguirseVirtus, utis f: valor, valentía, mérito, talento, virtud.Volo, volui irr tr e int: querer, desear

53

César, sin demora alguna, hizo salir a la impedimenta hacia la ciudad de Apolonia y organizó sus legiones.

Itaque, nulla interposita mora, impedimenta omnia silentio ex castris Apolloniam praemisit. Duas in castris legiones retinuit, reliquas compluribus portis eductas eodem itinere praemisit.

Guerra civil, III, 75.

54

Dadas las enormes dificultades para el avance por tierra, César ordena a sus soldados construir naves de fabricación sencilla y de material ligero.

Cum in his angustiis res esset atque omnes viae ab Afranianis militibus equitibusque obsiderentur nec pontes perfici possent, imperat militibus Caesar ut naves faciant. Carinae ex levi materia fiebant; reliquum coprus navium, viminibus contextum, coriis integebatur.

Guerra civil, I, 54.

55

Mientras tanto, César envía por delante hacia Hispania a su legado C. Fabio.

Dum haec parat atque administrat, C. Fabium legatum cum legionibus tribus in Hispaniam praemittit celeriterque Pyrenaeos saltus occupari iubet qui eo tempore ab L. Afranio legato praesidiis tenebantur. Reliquas legiones quae longius hiemabant subsequi iubet.

Guerra civil, I, 37.

56

César juzga que la lluvia puede serle útil para tomar una decisión.

Postrero die, Caesar, promota turri derectisque operibus quae facere instituerat, magno coorto imbre, non inutilem hanc ad capiendum consilium tempestatem arbitratus est.

Guerra civil, VII, 27.

57

Disposición de la línea de combate de Labieno.

Hostes interim, quorum dux erat Labienus, aciem derigunt mirabili longitudine non peditum sed equitum confertam, et inter eos levis armaturae Numidas et sagittarios pedites interposuerant et ita condensaverant ut procul Caesariani pedestres copias arbitrarentur; dextrum ac sinistrum cornu magnis equitum copiis firmaverant.

Atribuido a César, De Bello Africo, 13.

58

Descripción de los bisontes.

Magna vis eorum est et magna velocitas, neque homini neque ferae quam conspexerunt parcunt. Hos studiose foveis captos interficiunt; hoc se labore durant adulescentes atque hoc genere venationis exercent et qui plurimos ex iis interfecerunt, relatis in publicum cornibus, magnam ferunt laudem.

Guerra civil, VI, 28.

59

César distribuye sus nueve legiones en tres partes.

Partito exercitu, T. Labienum cum legionibus tribus in eas partes quae Menapios attingunt praemittit; C. Trebonium cum pari legionum numero ad eam regionem quae ad Atataucos adiacet mittit. Ipse cum reliquis tribus legionibus ad flumen Scaldem, quod influit in Mosam, ire constituit.

Guerra de las Galias, VI, 33.

60

César derrota a los galos con la ayuda de la caballería germana.

Caesar ex castris equitatum educi iubet, proelium equestre committit; laborantibus iam suis, Germanos equites circiter sescentos submittit, quos ab initio secum habuerat. Eorum impetum Galli sustinere non potuerunt atque, multis amissis, se ad agmen receperunt. His rebus confectis, Caesar ad oppidum Avaricum profectus est.

Guerra de las Galias, VII, 13.

61

Cicerón avisa por carta a César sobre los movimientos de los enemigos.

Caesar sescentos obsides poposcit. His traditis omnibusque armis ex oppido collatis, ab eo loco in fines Ambianorum pervenit, qui se suaque omnia sine mora dediderunt.

Guerra de las Galias, II, 15.

62

Movimiento de César junto al Támesis y posicionamiento del enemigo.

Caesar, cognito consilio eorum, ad flumen Tamesim in fines Cassivellauni exercitum duxit; quod flumen uno loco pedibus atque hoc aegre transiri potest. Eo cum venisset, animadvertit ad alteram fluminis ripam magnas esse copias hostium instructas.

Guerra de las Galias, V, 18.

63

Aunque los germanos se retiran, los romanos están tan asustados que no creen lo que les dice Voluseno.

Germani, desperata expugnatione castrorum, cum ea praeda quam in silvis deposuerant trans Rhenum sese receperunt. Ac tantus fuit etiam post discessum hostium terror ut C. Volusenus fidem non faceret adesse cum incolumi Caesarem exercitu. Hunc timorem Caesaris adventus sustulit.

Guerra de las Galias, VI, 41.

64

Ante las peticiones de sus soldados, Marcio Rufo ordena a los comandantes de las naves tener estas preparadas al anochecer.

His rebus cognitis, Marcius Rufus quaestor in castris relictus a Curione cohortatur suos ne animo deficiant. Illi orant atque obsecrant ut in Siciliam navibus reportentur. M. Rufus pollicetur magistrisque navium imperat ut primo vespere omnes scaphas ad litus appulsas habeant.

Guerra civil, II, 43.

65

Estrategias de los bandos de combate.

Postero die munitiones parat perficere. Illi vadum fluminis tentant transire. Qua re animadversa, Caesar Germanos levis armaturae equitumque partem flumen traicit crebrasque in ripis custodias disponit.

De bello civili, I, 83.

66

Los Nervios atacan las legiones romanas.

At totis fere a fronte et ab sinistra parte nudatis castris, cum in dextro cornu legio duodecima et septima constitisset, omnes Nervii confertissimo armine duce Boduognato, qui summam imperii tenebat, ad eum locum contenderunt; quorum pars aperto latere legiones circumvenire, pars summum castrorum locum petere coepit.

La guerra de las Galias, II, 23, 5.

67

Ataque de la caballería por orden de Curión.

Novitate rei Curio permotus praemittit equites, qui primum impetum sustineant ac morentur; ipse, celeriter ab opere deductis legionibus, aciem instruit. Equitesque committunt proelium et, priusquam plane legiones explicari et consistere possent, tota auxilia regis, impedita ac perturbata, quod nullo ordine et sine timore iter fecerant, in fugam se coiciunt.

Guerra civil, II, 26.

68

Los tréveros se disponen a atacar a Labieno, lugarteniente de César.

Dum haec a Caesare geruntur, Treveri, magnis coactis copiis, Labienum cum una legione, quae in eorum finibus hiemaverat, adoriri parabant; cum iam ab eo non longius bidui ia abessent, duas venisse legiones missu Caesaris cognoscunt. Positis castris, auxilia Germanorum expectare constituunt.

Guerra de las Galias, VI, 7.

69

Los enemigos descubren y atacan a los primeros soldados de César recién desembarcados.

Hostes, notis omnibus vadis, ubi ex litore aliquos singulares ex navi egredientes conspexerant, incittis equis, impeditos adoriebantur; plures paucos circumsistebant, alii ab latere aperto in nostros tela coniciebant.

La guerra de las Galias, IV, 26.

70

Los soldados romanos consiguen su objetivo, aunque el enemigo trata de impedirlo.

Ipsi ex silvis rari propugnabant nostrosque intra munitiones ingredi prohibebant. At milites legiones septimae, testudine facta et aggere ad munitiones adiecto, locum ceperunt eosque ex silvis expulerunt, paucis vulneribus acceptis.

La guerra de las Galias V, 9.

71

César realiza las disposiciones oportunas para hibernar tras la campaña de Britania. Al llegarle noticias preocupantes del continente, César pasará el invierno en la Galia. Da órdenes de que le entreguen rehenes y haya una situación pacífica entre los líderes tribales; dispone todo para cruzar el estrecho.

Caesar interdicit atque imperat Cassivellauno ne Mandubracio noceat. Obsidibus acceptis, exercitum reducit ad mare, naves invenit refectas. His deductis, quod et captivorum magnum numerum habebat et nonnullae tempestate deperierant naves, duobus commeatibus exercitum reportare instituit.

Se cumplieron todas las previsiones de César y pudo cruzar sin problemas a Galia.

La guerra de las Galias V, 22, 5/23, 1-3.

72

César prefiere una victoria incruenta.

Caesar in eam spem venerat se sine pugna et sine vulnere suorum rem conficere posse, quod re frumentaria adversarios interclusisset. Cur etiam secundo proelio aliquos ex suis amitteret? Cur vulnerari pateretur optime de se meritos milites? Cur denique Fortunam periclitaretur? Praesertim cum non minus esset imperatoris consilio superare quam gladio.

La guerra civil, I, 72.

73

Las tropas de César consiguen cruzar un río.

Magnis diurnis nocturnisque itineribus confectis, contra omnium opinionem ad Ligerem venit, vadoque per equites invento, disposito equitatu, qui vim fluminis refringeret, atque hostibus primo aspectu perturbatis, incolumen exercitum traduxit.

La guerra de las Galias VII, 56.

74