development of sustainable creative indicators for ...การพ ฒนาต วช ว...

http://e-jodil.stou.ac.th

ปท 8 ฉบบท 1 มกราคม – มถนายน 2561

79

วารสารอเลกทรอนกสการเรยนรทางไกลเชงนวตกรรม

การพฒนาตวชวดการทองเทยวชมชนเชงสรางสรรคอยางยงยน Development of Sustainable Creative Indicators for Community-

Based Tourism

ฟองจนทร หลวงจนทรดวง1 [email protected]

วราภรณ ปญญาวด2 [email protected]

บทคดยอ

การทองเทยวชมชนเชงสรางสรรค เปนทางเลอกทส าคญ ในการพฒนาอตสาหกรรมการทองเทยวของประเทศ เพอใหเกดการพฒนาทงทางดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมอยางยงยนตอชมชน ทมการด าเนนการดานการทองเทยว โดยเฉพาะการทองเทยวชมชนในประเทศไทย การเรยบเรยงบทความน มวตถประสงคเพอ 1) สงเคราะหแนวความคดทงภาคทฤษฏ และภาคปฏบต ของการทองเทยวเชงสรางสรรคอยางยงยน และ 2) การพฒนา ตวชวดเบองตน ของการทองเทยวชมชนเชงสรางสรรคอยางยงยน ซงเปนวธการสราง หรอพฒนาตวบงช แบบนยามเชงทฤษฎ โดยการทบทวนวรรณกรรม แนวความคด และทฤษฎทเกยวของ ผลการศกษาเบองตน สามารถก าหนดตวชวดการทองเทยวชมชนเชงสรางสรรคอยางยงยนได 5 องคประกอบ ไดแก 1) การจดการดานการอนรกษแหลงทองเทยว /ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมแหลงทองเทยว , 2) การจดการดานกจกรรมการทองเทยว, 3) การมสวนรวมในการบรหารจดการการทองเทยว, 4) การจดการสงอ านวยความสะดวกขนพนฐาน และศนยการบรการขอมลแหลงทองเทยว, 5) บคลากร และนกสอความหมายทองถน โดยแตละองคประกอบจะประกอบดวยตวชวด ทใชวดระดบประสทธภาพ และคณภาพ ของแตละองคประกอบ ซงจะเปนเครองช ใหเหนถงทศทางของการพฒนา ท จะท าใหเกด การทองเทยวชมชนเชงสรางสรรคอยางยงยน ค าส าคญ: การทองเทยวชมชน การทองเทยวชมชนเชงสรางสรรค ตวชวด 1 นกศกษาปรญญาเอกปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาเศรษฐศาสตรประยกต มหาวทยาลยแมโจ 2 รองศาสตราจารยประจ าสาขาวชาเศรษฐศาสตรประยกต มหาวทยาลยแมโจ

80 http://e-jodil.stou.ac.th


Electronic Journal of Open and Distance Innovative Learning (e-JODIL)

Abstract Creative community-based tourism is an important alternative in stimulating Thai tourism industry for sustainable economic, social and environmental development in the rural areas especially those with community-based tourism. This article aims at 1) synthesizing the theoretical and practical concepts of sustainable creative tourism for community-based tourism and 2) developing preliminary indicators for sustainable creative community-based tourism in Thailand. The indicators are constructed from theoretical definitions through comprehensive literature reviews of related concepts and theories. The preliminary findings suggest that the indicators for sustainable creative community-based tourism can be grouped into 5 factors; including 1) conservation of tourist attraction/natural resources and tourism environment, 2) management of tourism activities, 3) participation of tourism management, 4) management of basic facilities and tourism information center services, 5) personnel and local communicators. These factors are consisted of the indicators for leveling the efficiency and quality of each factor which can be used as a tool in promoting sustainable creative community-based tourism. Keywords: Community-Based Tourism, Creative Tourism, Indicators

บทน า

การเกดวกฤตเศรษฐกจทางการเงน กบหลายประเทศอยางเชน สหรฐฯ และสหภาพยโรประหวางป พ.ศ. 2550 - 2553 ทผานมาสงผลกระทบตอ สภาวะเศรษฐกจ ในแตละประเทศ ตกต าเกอบทวโลก ประเทศไทย ไดรบผลกระทบเชนเดยวกน โดยภาคอตสาหกรรมหดตว ภาคการเกษตรชะลอตว การขยายตวทางเศรษฐกจการสงออก การจางงาน รวมท งความสามารถ ในการแขงขนลดลงอยางตอเนอง ตามภาวะเศรษฐกจโลก ซงอยในชวงถดถอย อป

สงคการบรโภค และการลงทนภายในประเทศกยงฟนตวไดชา ในภาวะทเศรษฐกจประเทศไทยชะลอตวน อตสาหกรรมทองเทยวของประเทศ เปนภาคเศรษฐกจ ทมสวนส าคญ ในการสรางรายได กระตนการขยายตวสรางความเตบโต ใหระบบเศรษฐกจจะเหนไดวา อตสาหกรรมการทองเทยว มความส าคญตอระบบเศรษฐกจของทวโลก ทสามารถสรางรายไดใหกบประเทศในอนดบตนๆ (Klint, 2012, pp. 346 อางถงในจระนนท ทองสมคร, 2556) และน าไปใชในการพ ฒ น า ป ร ะ เ ท ศ จ า ก ส ถ ต ก า ร ท อ ง เ ท ย ว



81


ภายในประเทศไทย เชนเดยวกนใน ป พ.ศ. 2558 อตสาหกรรมทองเทยวภายในประเทศ สรางรายได ระหวางชวงเดอนมกราคม ถงมนาคมมมลคาเทากบ 394, 257.61 ลานบาทข ย า ย ต ว ร อ ย ล ะ 26.01 ม น ก ท อ ง เ ท ย วชาวตางชาตเขามา ในเดอนมนาคม จ านวน 2,532,600 คนขยายต ว ร อยละ 25.50 จากช ว ง เ ว ล า เ ด ย ว ก น ข อ ง ป ท ผ า นม า โ ด ยนกทองเทยวทเปนชาวฮองกง และจนขยายตว ถงรอยละ 151.36 และ 112.47 แสดงใหเหนวา ก า ร ข ย า ย ต ว ข อ ง จ า น ว น น ก ท อ ง เ ท ย วชาวตางชาตของไทย เปนผลมาจากการเพมขน ของนกทองเทยวภมภาคเอเชยตะวนออกและยโรป (กรมการทองเทยวกระทรวงการทองเทยวและกฬา, 2558) จงจ าเปนทตองมการพฒนาอตสาหกรรมการทองเทยวไทยอยางตอเนอง เพอเพมขดความสามารถในการแขงขนกบตางประเทศ

ปจจบนแนวความคด และรปแบบ การทองเทยวได เปลยนแปลงไป ใหสอดรบกบแนวความคดการพฒนาอย า งย งยน (The concept of Sustainable Development) ทไดพยายามชใหเหน การด าเนนชวตทฟมเฟอยของประชากรทวโลก และใหมการรณรงคในการพฒนา ท ไมท าลายส งแวดลอมสถานการณด งกล าว จ งกอให เกดการเปลยนผานไปส แนวความคดยคใหม ทเรยกวา “การทองเทยวอย า งย ง ย น” (Sustainable Tourism) การทองเทยวทเนนการอนรกษสงแวดลอม และ

วฒนธรรมทองถน ใหคนในรนปจจบน และคนรนอนาคต และเมอเขาสทศทางใหมของการทองเทยว ปจจบน “ แนวความคดการทองเทยวเชงสรางสรรค” (The Concept of Creative Tourism) จงเปนกระบวนทศนใหม ทางการทองเทยวทหลายประเทศทวโลก ใหการยอมรบ เปนการทองเทยวท เนน การเรยนรมความเขาใจ ในเรองศลปวฒนธรรม และเอกลกษณของสถานท ผานประสบการณการมสวนรวม กบผคนเจาของวฒนธรรม เกดความผกพน ความประทบใจ ตอผมาเยอน ซงในปจจบนหลายประเทศ ไดน าแนวคด การทองเทยวเชงสรางสรรค มาประยกตใหเหมาะกบพนท ในประเทศของตนเชน เมองซานตา เฟ ประเทศสหรฐอเมรกาเมองทไดรบ การรบรองยเนสโก ใหเปน เม องสร า งสรรค ทางด านศลปะและห ต ถ ก ร ร ม (Crafts and Folk Art) เ ม อ งโบโลญญา ประเทศอตาล เปนเมองแหงดนตร และกจกรรมการทองเทยวเชงสรางสรรค ของประเทศนวซแลนด (Creative Tourism New Zealand: CTNZ) การทองเทยวเชงสรางสรรคจงเปน การทองเทยวทเพมคณคาใหกบสถานททองเทยวเดม โดยเพมคณคา จากทรพยากรทางวฒนธรรม ทมอยเดม และประการส าคญ ใหผลทางบวกแกชมชน สนบสนนความยงยนของชมชน ในระยะยาว (สดแดน วสทธลกษณ และคณะ, 2556) “การทองเทยวสรางสรรค จงมรากฐานมาจากชมชนสรางสรรค และตองใชทนทางส งคมต า งๆ เพ อสร า งการท อง เท ย ว




สรางสรรค” การทองเทยวสรางสรรค จงควรพ ฒ น า ม า จ า ก ก า ร ท อ ง เ ท ย ว โ ด ย ช ม ช น (Community Based Tourism)

ประเทศไทยแหลงทองเทยว ในชมชนมความหลากหลาย ของทรพยากรทางชวภาพ และกายภาพ ทแตกตางกน อาทเชน แหลงทองเทยวเชงนเวศ เชงสขภาพ เชงวฒนธรรม เชงหตถกรรม และอนๆ รวมทง มวถชวตชมชนทเกาแกมากมาย มศลปะทงดงาม มมรดกทางว ฒ น ธ ร ร ม ป ร ะ เ พ ณ ท โ ด ด เ ด น แ ล ะประวตศาสตรความเปนมาทยาวนาน เปนทชนชมรจกเกอบทวโลก สามารถน าเอาทรพยากร ซงเปนทนเดมทมอยแลว มาประยกตรวมกบ เทคโนโลย และองคความรใหมเสรมสราง ใหเปนสนคา และบรการ ทางการทองเท ยว ท มม ลค า เพ ม ตอบสนองความต องการของตลาดโลกได ในขณะน ซ งถอเปนการสรางฐานเศรษฐกจของชมชน ใหเขมแขงสอดรบ ไปพรอมกบความสมดลของสงคม วฒนธรรม และสงแวดลอมของชมชน และตอยอด ใหเปนอตสาหกรรมการทองเทยว ทสามารถสรางรายได ใหกบประเทศเพมมากขน

ตวชวด (Indicator) เปนเครองมอหนง ท ใช ว ดคณค าหรอคณลกษณะ ซ งบ งบอกสถานภาพ หรอผลของสงใดสงหนงในชวงเวลาใดเวลาหนง (Johnstone, 1981) สามารถบอกทศทางในการพฒนา หรอการด าเนนกจกรรม ทเปนนโยบายสาธารณะของรฐ ในแตละเรองไปถงจดใด บรรลวตถประสงค และเปาหมายแคไหน

(เมธ ครองแกว, 2540 อางถงใน วกตต หนแกว, 2553) เปนสารสนเทศทบงบอกสภาวะ หรอสภาพการณในลกษณะ ท เราสนใจ การน าตวชวด หรอขอเทจจรงตางๆมาสมพนธกน เพอใหเกดคณคา จะสามารถสะทอนใหเหนสภาพการณ ทตองการศกษาโดยรวม (วนเพญ ผองกาย, 2549) จากการทบทวนวรรณกรรมงานวจยทเกยวของ ตวชวดการทองเทยวโดยชมชนสรางสรรคอยางยงยน จะเปนเครองมอ ทสามารถบงบอกใหเหน ถงสถานภาพทศทางของการพฒนา และสะทอนใหเหนสภาพการณจดการการทองเทยวโดยชมชนสรางสรรคอยางยงยนไดอยางแทจรง การทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ การทองเทยว เปนอตสาหกรรมหนง ทยงสามารถสรางรายไดใหกบประเทศไทย ถงแมทผานมาหลายประเทศ รวมทงประเทศไทย ยงตองเผชญปญหาวกฤตเศรษฐกจทางการเงนของโลก ปจจบนการทองเทยวเชงสรางสรรค ถอเปนการทองเทยวทหลายประเทศทวโลกใหการยอมรบ และก าหนดใหเปนแนวทาง ในการพฒนา อตสาหกรรมทองเท ยวของตน อนเนองจากกระแสโลกาภวตนผนวกกบ พลงความคดสรางสรรค ในการสรางมตความแปลกใหม ทสามารถดงดดนกทองเทยวได อกทงปจจยทางสงคมวทยาทกอใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมการบร โภคของนกทองเท ยวในระดบชนทางสงคม (Social class) เอนก เหลา



83


ธรรมทศน (2554) และขนษฐา อดศรมงคล (2554) (อางถงในภรวจน เดชอม , 2556) ไดกลาวถง “ชนชนกลาง” (Middle class) ซงมอยประมาณ 1.8 พนลานคนทวโลก และคาดการณไววาในอก 10 ปขางหนาชนชนกลางจะเพมจ านวนเปน 3 พนลานคน โดยเฉพาะชนชนกลางในภมภาคเอเชยจะเพมจ านวนมาก เนองจากการขยายตวทางเศรษฐกจ และสงคม ของประเทศจนอนเดย และกลมประเทศสมาชกอาเซยน ซงอาจเปนก าลงส าคญในการขบเคลอนเศรษฐกจของโลก นกทองเทยวทเปนชนชนกลางหร อ ชนช น ส ร า ง ส ร รค (Creative class) ท Richard Florida ไดกลาวไวในหนงสอ “The Rise of the creative Class” ว า ช น ช นสรางสรรคหมายถง กลมคนทท างาน ในสาขาวชาชพท ใชความคดสรางสรรค (Creativity-oriented occupations) ม ค ว า ม ต อ ง ก า รหลากหลายซบซอน มความละเอยดออนในการบรโภค ใหความส าคญกบประสบการณการตดสนใจเลอกใชสนคา และบรกา ร โดยใชอารมณควบคกบเหตผล มการประเมนคณสมบตความจ าเปน ความคมคา ในขณะเดยวกนกมความตองการ ดานรสนยม ทสอดแทรกอยในสนคาและบรการ ชนชนดงกลาว เมอเขามาท อง เท ย ว อาจ เร ยก อกอย า งหน ง ว า เปน “น กท อ ง เท ย ว เ ช ง ส ร า ง ส ร รค ” (Creative tourists) (ภรวจน เดชอม, 2556) จากสาเหตของการเปลยนแปลงพฤตกรรมการบรโภคของนกทองเทยวท ได เปลยนแปลงไป Richards

(2010) ดงกลาว ไดสงผลถงการเปลยนแปลงของรปแบบของการทองเทยวทส าคญกลาวคอ การทองเทยวแบบเดมนน นกทองเทยวทใชเวลาเดนทางไปกบการเขาชม และถายภาพตามสถานทนาสนใจตางๆ ทมความส าคญ แตนกทองเทยวรนใหมกลบมความปรารถนาทจะเขาไปมสวนรวม ในกจกรรมทางวฒนธรรมของพนท ทตนเองเขาไปเทยว หรอเรยนร ในอตลกษณของพนททองเทยวนนๆ การทองเทยวในรปแบบปจจบน จงใหความสนใจ ทแตกตาง ซงตางไปจากเดม คอจากวฒนธรรมทจบตองได (Tangible Cultural Resources) ไปสทรพยากรทางวฒนธรรม ท เปนนามธรรม (Intangible Cultural Resources) ใ ห ค ว า ม ส น ใ จ ก บภาพลกษณ (Image) อตลกษณ (Identity) วถช ว ต ช ม ช น (Lifestyles) บ ร ร ย า ก า ศ (Atmosphere) การเรองเลา (Narratives) การสรางสรรค (Creativity) ดงนนการทองเทยวเชงสรางสรรค (Creative Tourism) ซงเปนรปแบบการทองเทยวแบบใหม ทพฒนาตอยอดจากการทองเทยวเชงวฒนธรรม ทเคยมงเนนแตการอนรกษศลปวฒนธรรมชมชนทองถน จงพฒนามาเปนรปแบบทเปดโอกาสใหนกทองเทยว ไดมสวนรวมกบกจกรรมการทองเทยวจากชมชน และยงสงเสรมใหชมชนมการผลตสนคา ในทองถนปอนสตลาด เพอตอบสนองความตองการของนกทองเทยว (Wurzburger, 2010 อางถงใน Richards and Raymond, 2000 อางถงในภยมณ แกวสงา, 2555) การทองเทยวเชงสรางสรรค




จงสามารถน าไปสการพฒนาอยางยงยนได โดยอาศยหลกการสรางความยงยน 3 ดานคอ ดานส งแวดลอม ดานเศรษฐกจ ดานสงคม และวฒนธรรม (Lindroth et al., 2007: 53-58 อางถงในจรนนท ทองสมคร และคณะ, 2556) “การทองเทยวสรางสรรค” จงถอเปนรปแบบหนงของการทองเทยว ซงเปนเครองมอส าคญ ทจะท าใหชมชนมศกยภาพในการทองเทยว สรางความยงยน ใหกบชมชน เปดโอกาสใหนกทองเทยว และเจาของบานไดแลกเปลยนเรยนร และพฒนาศกยภาพ ในการสรางสรรคของตนรวมกน (สดแดน วสทธลกษณ และคณะ , 2556) “การทองเทยวโดยชมชน” จงไดถกน ามาใช เปนกลไกในการขบเคลอน และพฒนาทองถน (วยะดา เสรวชยสวสด , 2555, น. 31 อางถงในภสนต ตนะคต, 2559) โดยตงอยบนพนฐานความเชอทวา “การทองเทยวเปนเครองมอในการพฒนาชมชน และ การทองเทยวทจะพฒนาใหเปน การทองเทยวทยงยนไดนน ชมชนจะตองเขามามสวนรวม และไดรบประโยชนจากการทองเทยว” (สถาบนการทองเทยวโดยชมชน: CBT-I) ดงจะเหนไดจากนยาม การทองเทยวเชงสรางสรรค ขององคการศกษาวทยาศาสตร และวฒนธรรมแหงสหประชาชาต หรอ UNESCO วาเปนการทองเทยวทมจดประสงคสอดคลอง กบแนวทางการพฒนาชมชนเพอใหเกดความยงยน ในการด าเนนชวตของชมชน โดยจดกจกรรมการทอง เท ยวอย า งกลมกลน และสมพนธกบประวตศาสตร วฒนธรรม ตลอดจนวถตางๆ ใน

ชมชน ในเชงของการเรยนร และการทดลอง เพอใหไดมาซงประสบการณจากสงทมอย และเปนอยจรงในชมชน สามารถใชการจดการทองเทยวสรางสรรคเปนเครองมอ ในการรกษาความสมดลระหวาง 1) การเปลยนแปลงทเกดขนจากการทองเทยวภายในชมชนและ 2) ชมชนจะไดรบ ผลประโยชน ทงในรปแบบทเปน ผลประโยชนตอบแทนองตามระบอบทนนยม และในรปแบบความยงยนของการพฒนาในชมชน นอกจากนยงรวมถง การจดกจกรรมตางๆ โดยเนนการเรยนร การศกษาจากประสบการณ ทเกยวของกบชมชน ตลอดจนการมสวนรวมและการมปฏสมพนธระหวางนกทองเทยว กบผคนในชมชนนนๆ นกทองเทยวจะตองไมเปนเพยงนกทองเทยว แตจะเปนสมาชกทไดมโอกาสเขาไปใชชวตรวมกนกบชมชน จ ากการจ ดประชมนานาชาต ทเกยวกบการทองเทยวเชงสรางสรรค ในปพ.ศ. 2551 ณ เมองซานตา เฟ ประเทศสหรฐอเมรกา (Santa Fe International onference on CreativeTourism) ซ ง เ ป น เ ม อ ง แ ร ก ข อ งประเทศสหรฐอเมรกา ทไดรบการประกาศจาก UNESCO ใ ห เปน เม องสร า งสรรคด านงานหตถกรรมและศลปะพนบาน (Crafts and Folk Art) ในการจดประชมไดมวธด าเนนการประชมรปแบบใหม คอวธ Open Space Technology ซงจะใหสมาชกทเปนคณะกรรมการผเขารวมประชม ไดเขารวมกจกรรมการทองเทยวเชงสรางสรรคทมอย และสามารถเสนอหวขอท



85


เกยวของกบ การทองเทยวเชงสรางสรรค ตามความสนใจของแตละคน การประชมดงกลาวใหความส าคญกบการน าเสนอประสบการณ และการมสวนรวม และความจรงแททางวฒนธรรม (Hands-on Experiences that are Culturally Authentic) แตกต า ง ไปจากการทอง เท ยวแบบเดม หลงจากด าเนนการเสรจสนแลว สามารถเกบขอมลจากกจกรรม ท เกยวกบประสบการณการทองเทยว เชน การปนหมอดนเผาบนจานหมน การเปาแกว และการท าอาหารทองถน ดงตวอยาง รปแบบของการทองเทยวเชงสรางสรรค อาทเชน ชนเผาโฮป (Hopi) ในรฐอรโซนา หมบานของชนเผาตงอยขางเสนทางชมทวทศนของรฐ และมอทยานของรฐอยในพนทอก โดยชนเผนจะมบรการพานกทองเทยวเดนชมทวทศน เลาเรองราวประวตศาสตร ลองชมอาหารทองถน และซองานศลปหตถกรรม ซงท าในทองถน โดยมปรชญาคอ มาถง เยยมชม และซาบซงในวฒนธรรมของ Hopi รฐนอรทแคโรไลนา ไดมการบรหารการทองเทยวเชงสรางสรรค ทใชระบบเสนทาง ซงท าใหนกทองเทยวสามารถเขาถงศลปนในทองถนไดตลอดทงป ซงสงผลใหศลปนเหลานนมรายไดเพมขนถงรอยละ 23 โดยคาใชจายในการท าการตลาดของเสนทางนน จะมาจากเงนขององคกรไมแสวงหาผลก าไร กองทนมลนธ และงบประมาณของรฐ

หมบานอสวาน นเบยน ในอยปต ใหการตอนรบนกทองเทยว ทเดนทางมาดวยไมตรจตในแบบของชาวนเบยน โดยนกทองเทยวสามารถสมผสกบบรรยากาศแบบสวนทตงอยในทะเลทราย ขอฐ ชมวถชวตของผหญงชาวนเบยน และเรยนรเกยวกบวฒนธรรมของชมชน โดยจะมการวางกลองรบบรจาค เพอใหนกทองเทยวสามารถบรจาคเงนสนบสนนความเปนอยของชมชน โดยไมท าใหจตวญญาณ ในการตอนรบแขกของเจาบานชาวนเบยนตองสญเสยไป ผลตอบรบจากผเขารวมประชม จากการสมภาษณ พบวามความกระตอรอรน ในสงทได เรยนร การไดมสวนรวม ในกระบวนการสรางสรรคนน สามารถสรางแรงบนดาลใจ และนาตนเตนโดยมความคาดหวงกบผลงานทไดรบ เพอน ากลบไปเปนทระลกทไดมาเยอน (โครงการตนแบบการทองเทยวเชงสรางสรรค, 2556) โดยคณสมบตของการทองเทยวเชงสรางสรรค ก าหนดไว ดงน

1) ผทองเทยวและเจาของบานมความผกพนระหวางกน (Each engaging the other)

2 ) ก า ร แ ล ก เ ป ล ย น เ ร ย น ร ข า มวฒนธรรม (Cross - cultural engagement/ Cultural experience)

3 ) ม ความ เข า ใจอย า งล กซ ง ท า งวฒนธรรมของพนททองเทยว (Spirit of place/ deepmeaning/understanding of the specific cultural of the place)




4) ประสบการณจากการมสวนรวม (Hands on experience)

5) มการแลกเปลยนขอมลระหวางกน/ สงผานสงตอประสบการณ (Exchange information/ transformation and transformative experiences)

6) เปนผเขารวมกจกรรมมากกวาเปนผชม (More participate than observe)

7 ) น กท อ ง เท ย ว ม โ อก า สพฒน าศกยภาพ ในการสรางสรรคของตนเอง และมส ว น ร ว ม ใ นก า รต ด ส น ใ จ ( Co - creating tourism experience)

8) ความจรงแท ทงในกระบวนการการผล ต แล ะผล ตภณฑ , ประสบกา รณ จ ร ง ( Authentic both process and product/ genuine experience)

9 ) จ ด จ า ป ร ะ ท บ ใ จ , เ ข า ใ จ ( Memorable/I hear and I forget, I see and I remember, I do and I understand) 10) การทองเทยวแบบจ าเพาะเจาะจง

(Trailer made approach) ประเทศไทย มองคกรตางๆรวมกนสรางกลไก การพฒนาการทองเทยวชมชนอาทเชน องคกรการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน (องคการมหาชน) หรอ อพท.มบทบาทหนาทรบผดชอบโดยตรง ตอการพฒนาสงเสรมแหลงทองเทยวชมชนทองถน ใหเกดความยงยน จะเหนไดจากการจดท าโครงการบรหารจดการ การทองเทยวสรางสรรค โครงการ

ตนแบบการทองเทยวเชงสรางสรรคเขตพนทพเศษ โดยไดรบความรวมมอกบ มหาวทยาลย ธรรมศาสตรคณะสงคมวทยาและมานษยวทยา นอกจากยงมการทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) ไดจดท าโครงการสงเสรม และพฒนาสนคาทองเทยวเชงสรางสรรคของไทย (Creative Tourism Thailand) และสถาบนการทองเทยวโดยชมชน (CBT-I) จดท าโครงการทองเทยวสขขสชมชน เปนโครงการพฒนาตนแบบชมชน ในการน าชมชนตนแบบ มาเปนชมชนน ารอง เนองจากชมชนตนแบบการทองเทยว เปนชมชนทมการพฒนาศกยภาพการทองเทยว โดยคนในชมชน จดการทศนะศกษาดการด าเนนงานของชมชนตางๆ และมการศกษาวจยจากหนวยงานภายนอกอยางตอเนอง กระตนสงเสรมการทองเทยวชมชน ใหสามารถทจะกาวเดนไปไดดวยตวของชมชนเอง อกทงชมชนตนแบบการทองเทยว ยงมความพรอมดานทรพยากรการทองเทยว และกจกรรมตางๆ (ศภวรรษ เชอเมองพาน , 2556) เชน เดยวกบ ชกลน อนวจ ตร (2548) ไดสรางเกณฑชวด ชมชนตนแบบเพอการทองเทยว โดยไดน า เอากลมตวอยางการศกษา ในงานวจย เปนชมชนตนแบบของการทองเทยวชมชน ทประสบความส าเรจซง มแนวทางการพฒนาการทองเทยว ทเปนองครวมและสอดคลองกบ แนวคดการพฒนาอยางยงยน ถงแมวาการทองเทยว โดยคนภายในชมชนสรางสรรค จะสามารถน าไปสการพฒนาอยางยงยนไดนน (จรนนท ทองสมคร และคณะ ,

http://travel.thaiza.com/การทองเทยวแหงประเทศไทย/



87


2556) จะพบวาการทองเทยวเชงสรางสรรค ในเมองไทยยงคงเปนเรองใหม ไมเปนทรจกกนแพรหลาย เนองจากยงขาดองคความร ดานการจดการทองเทยวเชงสรางสรรค (ภยมณ แกวสงา และนศาชลจ านงศร, 2555) และจากผลศกษางานวจย “การส ารวจ การรบรของนกทองเทยว ความพรอมของเจาของกจการ และความเปนไปได ของการทองเทยวเชงสรางสรรคในประเทศไทย” นน ยงมความเขาใจการทองเทยวเชงสรางสรรคไมมากนก การรบรและความเขาใจพนฐาน ทมตอการทองเทยวเชงสรางสรรคในรปแบบทควรจะเปน ยงเปนปญหา และอปสรรค (ธระ สนเดชารกษ และนาฬกอตภค แสงสนท , 2556)

ดงนน การเปดพนทการทองเทยวของชมชน เพอมงหวงรายไดจากการทองเทยว โดยขาดการบรหารการจดการ การบรณาการองคประกอบ ทเกยวของกบการทองเทยว และการเชอมโยงทดระหวางชมชนกบหนวยงานทเก ยวของ อาจท า ใหคณคาทางวฒนธรรม สภาพแวดลอมดงเดมเกดการเปลยนแปลงสงผลกระทบตอวถชวตความเปนอยของชมชน จนสญเสยความเปนเอกลกษณดงเดม ของชมชน (คมอการประเมนมาตรฐานคณภาพแหล งทองเทยวทางวฒนธรรม, 2549) ดงเชน Cohen (1996) ชใหเหนถงการทองเทยวทางธรรมชาต การทองเทยวทางชาตพนธ และการทองเทยวทางเพศในประเทศไทยวา มแนวโนมทเพมสงขน และสงผลกระทบทางลบตอเศรษฐกจ และสงคม

ในระดบกวาง (อางถงในสดแดน วสทธลกษณ และคณะ , 2556) จะเหนไดวาการทองเทยวสรางสรรค เปนรปแบบการทองเทยวแนวใหม และเปนเครองมอส าคญของการพฒนาการทองเทยวชมชน ใหเกดความยงยนได แตจากปญหาดงกลาวจ าเปนจะตองอาศยความรวมมอจากทกภาคสวน ทเปนผมสวนไดสวนเสยในการจดการทองเทยวเชงสรางสรรค โดยเรมจากการศกษาวจย เพอสรางองคความร และหารปแบบทเหมาะสม ของการจดการทองเทยวตลอดจน รปแบบในการสรางความรวมมอกบชมชน ในบรบทของสงคมไทย ซงจะชวยใหการพฒนาการทองเทยวเชงสรางสรรคในประเทศไทย มแบบแผนทถกตองชดเจนยงขน เปนทรจกกนในเมอง ไทยมากข น สามารถส ง เสร ม ใ หการทองเทยว ของไทยพฒนาไปสการทองเทยวอยางยงยนในทสด ดงเชน (นาฬกอตภค แสงสนท , 2552) กล า ว ว า “...ฉะน น จ ดประสงค ของโครงการทองเทยวเชงสรางสรรคก คอ การเปนจดเรมตนในการพฒนาตนแบบการทองเทยวเชงสรางสรรค อนมจดหมายไปสการทองเทยวอยางยงยน โดยหารปแบบสรางองคความร และสรางเครอขายการทองเทยวเชงสรางสรรค...”




แนวความคด การทองเทยวชมชนเชงสรางสรรคอยางยงยน (The concept of Sustainable Creative and Community-Based Tourism) แตเดมการทองเทยวมวตถประสงคเพยงเพอ เปนการใชเวลาในการพกผอนหยอนใจ แสวงหาความสข และความเพลดเพลนทไดรบ จากการทองเทยวภายในสถานททองเทยวนนๆ แมวาการทองเทยวไดเพม รปแบบใหมการทองเทยวทหลากหลาย ตอบสนองความตองการของนกทองเทยว แตกยงไมมมตของการพฒนา เพอสรางความสมดล และความอยางยงยน ใหกบชมชนนนๆ “การทองเทยวอยางยงยน” (Sustainable Tourism) เป นการท อง เท ย วรปแบบใหม อนเปนผลมาจากความตองการ ในการพฒนาแบบยงยน ของประชาคมทวโลก ทเรมจากการประชมวาดวยสงแวดลอมของมนษย เมอป พ.ศ. 2515โดยองคการสหประชาชาต ณกรงสตอกโฮลม ประเทศสว เดน และตอมาคณะกรรมาธการโลก วาดวยเรอง สงแวดลอมแ ล ะ ก า ร พ ฒ น า (World Commission on Environment and Development)ไดเผยแพรใหประชาชนทวโลกมการเปลยนแปลงวธการด าเนนชวตทฟมเฟอย และใหมการพฒนาทไมท าลายสงแวดลอม จนกระทงในปพ.ศ. 2535 เมอมการจดการประชมสดยอดโลก ( Earth Summit) ห ร อ ก า ร ป ร ะ ช ม ร โ อ (Rio Conference) ข อ ง UN Conference on Environment and Development (UNCED)

ณ กรงรโอเดอจาเนโรประเทศบราซล ในทประชมไดมการเสนอ “แผนปฏบตการ 21” (Agenda 21: Program of Action for Sustainable Development)เปนเหมอนแผนแมบทของโลก ใหประเทศภาคสมาชก น าไปเปนกรอบทศทางพฒนาประเทศ ใหกาวสความยงยน ตอมาเมอป พ .ศ. 2545 สหประชาชาตไดเปนเจาภาพจดการประชมสดยอดระดบโลก วาดวยก า ร พ ฒ น า ท ย ง ย น (World Summit on Sustainable Development: WSSD) ณกรงโจฮนเนสเบอรกประเทศสาธารณรฐแอฟรกาใต และมการจดประชมตอเนองมาจนป พ.ศ. 2555 ณนครรโอเดจาเนโรสหพนธสาธารณรฐบราซล ซงประเทศตางๆทวโลกกวา 191 ประเทศไดใหความส าคญใน “กรอบการพฒนาทยงยน” โดยมงการพฒนาทงดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม อยางสมดล และยงยน จงมผลสะทอนมาถงเรองก า ร จ ด ก า ร ก า ร ท อ ง เ ท ย ว อ ย า ง ย ง ย น (Sustainable Tourism) กลายเปนเปาหมายของทวโลก ทตองใหความส าคญ และเมอมการจดการประชมสมมนางานสงเสรมการขาย PATA Adventure Travel and Responsible Tourism Conference and Mart 2012 (AT & RTCM) ของการสมาคมสงเสรมการทองเทยวเ อ เ ช ย แ ป ซ ฟ ก ( Pacific Asia Travel Association: PATA)ร ะ ห ว า ง ว น ท 4-7 กมภาพนธ 2555 ทเมองพาโร ประเทศภฏาน งานไดมการน าเสนอแนวคดหลกเกยวกบ แนวทางการบรหารจดการการทองเทยวอยางยงยน



89


เปนการทองเทยวทมงเนน ใหนกทองเทยวไดมโอกาสสมผสกบวถชวตทแทจรง และความมเอกลกษณทแตกตางกนออกไป ของแตละทองถน เนนการมประสบการณ การเรยนร ท าใหนกทองเทยวเกดความประทบใจ ในความเปนเอกลกษณของพนทนนๆ ดงดดใหนกทองเทยวเด นทางมา เย ยม เย อนมากข น เน อ งจากน ก ท อ ง เ ท ย ว เ ก ด ค ว า ม ภ า ค ภ ม ใ จ ใ นประสบการณทไดรบ จากการแหลงทองเทยว นกทองเทยวไดรบร จดจ าไดถงเอกลกษณ ความแตกตางกน ของทองถนในประเทศนนๆ รวมทงมการน าเสนอเรองราวนนใหทกคนในชมชนไดมสวนรวมคดรวมท า (พจารณ โลชยยะกล, 2555) ก า ร จ ด ก า ร ก า ร ท อ ง เ ท ย ว อ ย า งเหมาะสมเปนกระบวนการส าคญ ในการกอเกดจตส านกรวมกน ในการรกษาสมดลของระบบนเวศ ในชมชน ทงเกดจากการรวมคด รวมท าสรางกระบวนการกลม เมอมการจดการอยางเปนระบบ และประสบความส าเรจแลว ยงสามารถขยายผลไปในพนทขางเคยง และพนทอนๆได แหลงทองเทยวและชมชนจะเปนแหลงเรยนรของสงคม แลกเปลยนเรยนรระหวางเคร อข าย จนกลาย เปนพล ง ในการสร า งฐานความร ส าหรบการพฒนาอยางสรางสรรคและย ง ย น เ ช น เด ย วก นก บค า กล า วของนายแพทยประเวศ วะส ในงานเวทวชาการ การทองเทยวชมชน อพท. ป พ.ศ. 2555วา “หากชมชนใชการทองเทยว หรอการทองเทยวโดยช ม ช น (Community Based Tourism) เ ป น

เครองมอ และใชอยางเขาใจ การทองเทยวกจะเปนจดคานงดน าไปสการพฒนาสงคม วฒนธรรม สงแวดลอม และการเรยนรไดเปนอยางด สงส าคญตองเรมมาจากชมชน ใหชมชนเขาใจการทองเทยวอยางทองแท” ทนทางวฒนธรรมทไทยมอยจงเปรยบเสมอน เปนขมทรพยทมคาในการสงเสรมเศรษฐกจสรางสรรค ใหเปนความหวงใหมส าหรบการพฒนาเศรษฐกจ (นสวนต พชญด ารง, 2553) และยงเปรยบเสมอน “แกน” ของเศรษฐกจสรางสรรค (อาคม เตมพทยาไพสฐ , 2553 อางถงในนสวนต พชญด ารง) ของประเทศ เปนพลงขบเคลอนใหมทส าคญของเศรษฐกจและสงคมไทยไดอยางยงยน (วรวทย อวรทธวรกล, 2553)

ประเทศไทย ภายใตแผนการด าเนนงานของ องคการบรหารพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน (องคการมหาชน)หรอ อพท.หรอ DASTA ไดน าการทองเท ยวเชงสรางสรรค (CreativeTourism) มาเปนเครองมอในการพฒนาการทองเทยวอยางย งยน ซ งแผนการด า เนนงานมความสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ในเรองของ “เศรษฐกจเชงสรางสรรค” หรอ Creative Economy โ ดยส าน ก ง านคณะกรรมกา รพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตใหค าจ ากดความไววา “เศรษฐกจสรางสรรค เปนแนวคดการขบเคลอนเศรษฐกจบนพนฐานของการใชองคความร การศกษา การสรางสรรคงาน และการใชทรพยสนทางปญญา ทเชอมโยงกบ




รากฐานทางวฒนธรรม การสงสมความร ของสงคมและเทคโนโลย/นวตกรรม” ซงในประเทศไทย ไดบรรจเรองนอยในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตในฉบบท 10 และฉบบท 11 (ป 2555-2559) โดยในเบองตนอพท.ไดน าเสนอแนวคด การจดการทองเทยวสรางสรรคแกชมชน ใหเกดเปนตนแบบ ของแนวทางการด าเนนงาน ดานการพฒนาทองเทยวสรางสรรค เพอการทองเทยวอยางยงยน ในประเทศไทย หนงในหลายๆโครงการทส าคญ เชนโครงการตนแบบการทองเทยวสรางสรรคในเขตพนทพเศษ 7 พนทไดแก พนทพเศษหมเกาะชาง พนทพเศษเชยงใหมไนทซาฟาร พนทพเศษเมองพทยา พนทพเศษอทยานประวตศาสตรสโขทย-ศรสชนาลย ก าแพงเพชร พนทพเศษเลย พนทพเศษเมองเกานาน และพนทพเศษเมองโบราณอทอง สพรรณบร ผลการด าเนนงานทผานมาอยางตอเนองในป พ.ศ 2556 อพท. ไดจดท า 6 ย ท ธ ศ า ส ต ร ก า ร ท า ง าน ป ร ะ ก อบ ด ว ย ยทธศาสตรการประสานการพฒนาพนทพ เศษเพอการทองเทยวอยางยงยน ยทธศาสตรการพฒนาสนคา บรการ และสงอ านวยความสะดวกดานการทองเทยว ยทธศาสตรการสงเสรมการตลาดการทองเทยวในพนทพเศษและการทอง เท ยวชมชน ยทธศาสตรการ เพ มขดความสามารถในการแขงขนดานการทองเทยวในพนทพเศษ ยทธศาสตรการสรางเครอขายการพฒนาท กภาคส วน และยทธศาสตร ก า รใหบรการดานองคความรเพอการพฒนาแหลง

ทองเทยวอยางยงยน ภายใตแนวคด Community Benefitting Through Tourism หรอ CBtT เพมขดความสามารถ ในการแขงขนดานการทองเทยวในพ นท พ เ ศษ เช น โ คร งกา ร DASTA Low Carbon Routes น า ร อ ง ท พ น ท พ เ ศ ษ เ ล ย โ ค ร ง ก า ร Low Carbon Destination ไ ดประกาศใหทง 7 พนทพเศษของ อพท. เปนแหลงทองเทยว Low Carbon โดยมเปาหมายให สถานประกอบการและชมชน ท เขารวมโครงการชวยลดภาวะโลกรอน จากการลดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดพรอมกบ จดท าดชนชวด “ชมชนอยดมสข” เปนตววดผลการท างาน

จากทผานมาจะพบวา การทองเทยวชมชนในประเทศไทยไดมการน าแนวทาง การทอง เท ยว เช งน เวศหรอการทอง เท ยว เช งวฒนธรรมมาเปนแนวทาง เพอการจดการทองเทยวชมชน และใชการทองเทยว เปนเครองมอ ในการอนรกษสงแวดลอม ในแหลงทองเทยว สงเหลาน ลวนเปนรากฐานทส าคญในการพฒนาไปสการทองเทยวสรางสรรค และน าไปสการพฒนาอยางยงยน โดยอาศยหลกของความยงยน 3 ดานคอ ดานสงแวดลอม ดานเศรษฐกจสงคม และดานวฒนธรรม (Lindroth, et al., 2007, pp. 53-58 อางถ ง ในจระนนท ทอ งสม ค ร และคณะ , 2556 ) จ ะ เ ห น ว าสงแวดลอมสงคม และเศรษฐกจมความสมพนธเกยวเนองกน หากมการพฒนาควบคกนไป ตามวฏจกรกสามารถน า ไปส รปแบบ การ



91


พฒนาการทองเทยวสรางสรรคอยางย งยน เพราะในแตละการพฒนาสงผลสะทอนกลบมายงจดเรมตนเสมอ เปรยบเสมอนประสทธผลการพฒนานนเอง (จระนนท ทองสมคร และคณะ, 2556) ดงนนการทองเทยวสรางสรรคไดอยางยงยนนน ควรมาจากการบรหารจดการการทองเทยว ในทองถนชมชนพรอมกนทง 3 ดานคอ ดานสงแวดลอม ดานเศรษฐกจสงคม และดานวฒนธรรม โดยอาศยความรวมมอของคนในทองถนชมชนนนๆ

การเชอมโยง แนวความคดการพฒนาอย า ง ย ง ย น (The concept of Sustainable Development) แนวความคดการทองเทยวอย า ง ย ง ย น (The concept of Sustainable Tourism) แนวความคดการทองเทยวโดยชมชน

(The Concept of Community Based Tourism) แนวความคดเศรษฐกจสรางสรรค (The concept of Creative Economy) และแนวความคดการท อ ง เ ท ย ว ส ร า ง ส ร ร ค (The Concept of Creative Tourism) เพอใหเหนถงความส าคญของ แนวความคดการทองเท ยวชมชนเช งสร า งสรรค อย า งย ง ย น (The Concept of Sustainable, Creative and Community-Based Tourism ) ไดอยางชดเจนมากย งขน และยงสามารถใชเปนแนวทางในการคดกรองตวชวดการทองเทยวชมชนสรางสรรคอยางยงยน ดงความสมพนธระหวางความส าคญของการทองเทยวอยางยงยนและการทองเทยวเชงสรางสรรค ในตารางท 1

ตารางท 1. แสดงความสมพนธระหวางความส าคญของการทองเทยวอยางยงยนและการทองเทยวเชง สรางสรรค

การทองเทยวอยางยงยน (สงผานชมชน)

การสรางความสมดล การทองเทยวเชงสรางสรรค (สงผานนกทองเทยว)

ตระหนกในคณคา สงคม วฒนธรรม สงแวดลอม

รคณคา มความเขาใจลกซง

ใชอยางคมคา มประสทธภาพสงสด มการแลกเปลยนเรยนร

มสวนรวมในการจดการการทองเทยว มประสบการณจากการมสวนรวม

ค านงถงผลกระทบ ไมท าลายสงแวดลอม

อนรกษไวในปจจบน และอนาคต คงสภาพไว

กอใหเกดรายไดมการกระจายผลประโยชนอยางเปนธรรม

เศรษฐกจ มความประทบใจกลบมาเยอน




ดงนน การศกษา การพฒนาตวชวดการการทองเทยวเชงชมชนสรางสรรคอยางยงยน จงสามารถสรปค านยามของ.“การทองเทยวชมชนเช งสรางสรรคอยางย งยน”ได ว า เปนการทองเทยวในชมชนทองถนทเกยวของกบลกษณะวถชวต ของคนในชมชนโดยคนในชมชน เปนผใช ความคดสรางสรรค ตอยอดจากฐานทรพยากร วฒนธรรม ทมอยมาสรางมลคาเพม และใหความส าคญกบ สงแวดลอม สงคม เศรษฐกจ ตอคนรนปจจบน และอนาคต รวมทงยงกอใหเกดความพงพอใจตอนกทองเทยว ในการมสวนรวมเรยนร แลกเปลยน เชอมโยงสงคม ความมคณคาของวฒนธรรม และสงตางๆรอบตว ในแหลงพนททองเทยว สวนค านยาม“ตวชวดการการทองเทยวเชงชมชนสรางสรรคอยางยงยน” หมายถง องคประกอบท แสดงคณค าหรอลกษณะของการจดการการทองเทยวรวมกนของคนในชมชน โดยใชความคดสรางสรรค ตอยอดจากฐานทรพยากร ประเพณวฒนธรรมน ามาสร า งม ลค า เพ ม ใ หความส าคญกบ สงแวดลอม สงคม เศรษฐกจ ตอคนรนปจจบน และอนาคต รวมทงกอใหเกดความพงพอใจตอนกทองเทยว ในการมสวนรวมเรยนร แลกเปลยน เชอมโยงสงคม คงไวซงความมคณคาวฒนธรรมดงเดม และการอนรกษสงตางๆรอบตวในพนทแหลงทองเทยว

แนวความคด การพฒนาตวชวดเบองตนการทองเทยวชมชนเชงสรางสรรคอยางยงยน (The concept of Sustainable Creative indicators Development for Community-Based Tourism)

จ า ก ก า ร ท บ ท ว น ว ร ร ณ ก ร ร ม ทเกยวของ และการสรปค านยามของการทองเทยวชมชนเชงสรางสรรคอยางยงยนจะเหนไดวา สอดคลองกบความหมายของการทองเทยวโดยชมชน (Community -Based Tourism) ซงเปนการทอง เท ยวท ค าน งถ ง ความย งยนของสงแวดลอม สงคม วฒนธรรม โดยมการก าหนดทศทาง การจดการโดยชมชนเพอชมชน และชมชนมบทบาทเปนเจาของ มสทธในการจดการดแล ใหเกดการเรยนรแกผมาเยอน เมอขยายเปนความหมายในเชงปฏบตการหมายถง การทองเทยวทใชชมชนเปนฐานในการบรหารการจดการ เนนการมสวนรวมของชาวบาน อาศยการรวมแรงรวมใจของคนในชมชน ซงเปนเจาของพนทใหการสนบสนน สงเสรมอนรกษรวมถงการสรางจตส านก และความรบผดชอบตอทรพยากรวฒนธรรม ประเพณ วถชวต ภมปญญาทองถน เพอใหนกทองเทยวไดตระหนกรบร เขาใจตอ วถชวตภมปญญา และวฒนธรรมอนเปนเอกลกษณเฉพาะชมชนทองถน ทงเกดกระบวนการเรยนรระหวางชาวบานกบผมาเยอนมงเนน ใหเกดความยงยนสคนรนปจจบน และในอนาคตเชนเดยวกบ การทองเทยวเชงนเวศ



93


(Ecotourism) ทมงเนนการจดการการทองเทยว ในพนทธรรมชาต เพอรกษาระบบนเวศและสงแวดลอมรวมทงการปองกน และลดผลกระทบดานสงแวดลอม ทเกดจากการทองเทยว ใหชมชนไดเขามามสวนรวมในการจดการแหลงทองเทยว และยงกอใหเกดกระบวนการเรยนร เก ยวกบระบบน เวศส งแวดลอมของแหลงทองเทยวตอนกทองเทยว และชมชนทองถน กอใหเกดจตส านกตอการรกษาระบบนเวศอยางยงยน (สถาบนการทองเทยวโดยชมชน : CBT-I) การทองเทยวเชงนเวศ จงถอวา เปนรปแบบหนงของการทองเทยวแบบยงยน “การทองเทยวโดยชมชน” บางครงจงอาจเรยกวาการทองเทยวเชงนเวศ (Ecotourism) หรอการทองเทยวเชงอนรกษ (Concervation Tourism) ส านกงานกองทนสนบสนนงานวจย (สกว.)ใหการสนบสนนงานวจยไดยกระดบการทองเทยวโดยชมชน ในมต ของการทอง เท ย ว เช งน เวศโดยช มชน ( Community -Based Ecotourism) ใ ห เ ป นแนวทางหนง ในการจดการการทองเทยวอยางยงยน ทสอดรบกบกระแสการเปลยนแปลงดานการทองเทยวโลก (ประชาคมวจย ฉบบท 57, น. 15-21) ดงนนในการศกษาการพฒนาตวชวดการทองเทยวเชงชมชนสรางสรรคอยางยงยน จงไดน าเอามาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวเชงนเวศและเกณฑมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม ของส านกพฒนาแหลงทองเทยวกรมการทองเทยวกระทรวงการทองเทยวและกฬา มาคดกรองรวมกบ เกณฑการพจารณา

พนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน และ เกณฑมาตรฐานการบรหารจดการแหล งทองเทยวโดยชมชนป พ.ศ. 2557 คดกรองรวมกบ มาตรฐานเกณฑการรบรองแหลงทองเทยวโดยชมชนป พ.ศ. 2556 ขององคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน (อพท.) รวบรวมทงหมด น ามาวางเปนเกณฑหลก และท าการสงเคราะหในล าดบเบองตน เนองจากเกณฑมาตรฐานการบรหารจดการแหลงทองเทยวโดยชมชนนน เปนแนวทางการพฒนาการทองเทยว ทเกดจากการพฒนาตามห ล ก เ ก ณ ฑ Global Sustainable Tourism Criteria (GSTC) ภายใตโครงการ CSR-MAP ซงเปนการรวมมอกนระหวางสถาบนการทองเทยวโดยชมชน (CBTi) สมาคมไทยทองเทยวเชงอนรกษและผจญภย (TEATA) มลนธใบไมเขยวและศนยกลางการทองเทยวเชงเกษตรและนเวศ ของยโรป (European Centre for Ecological and Agricultural Tourism: ECEAT) นอกจากน อพท. ไดน าเกณฑมาตรฐานการบรหารจดการแหลงทองเทยวโดยชมชนดงกลาว ไปทดลองใชในชมชนตนแบบ และพฒนาเพมเตมผานการรบฟงความคดเหน จากภาคเครอขายในแตละภาคสวน ในนามของคณะท างานรบรองแหลงท อง เท ย ว โดยชมชน ซ งประกอบไปด ว ยนกวชาการดานการพฒนาการทองเทยวและดานการพฒนาชมชน ตวแทนชมชน ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน และนกการตลาดการทองเทยว และ อพท.ยงไดจดตงส านกทองเทยว




โ ด ย ช ม ชน (ส ท ช .) เ พ อ เ ป น หน ว ย ง านทพฒนาการทองเทยวกบชมชนโดยตรง มภารกจส าคญในการพฒนาการทองเทยวโดยชมชน ในพนทพเศษใหเปนชมชนตนแบบโดยมเกณฑมาตรฐานการบรหารจดการแหลงทองเทยวโดยชมชน เปนเครองมอส าคญในการพฒนา ดงจะขอกลาวถงรายละเอยดของเกณฑท งหมดทน ามาใชโดยคราวๆ ดงน

1. เกณฑมาตรฐานการบรหารจดการแหลงทองเทยวโดยชมชนป พ.ศ. 2557 มองคประกอบ 5 ดานซงมเปาประสงครวมทงหมด 28 เ ป า ป ร ะ ส ง ค แ ต ล ะ เ ป า ป ร ะ ส ง ค จ ะประกอบดวย “เกณฑยอย” ท ใช ว ดระดบป ร ะ ส ท ธ ภ า พ แ ล ะ ค ณ ภ า พ ข อ ง แ ต ล ะเปาประสงค โดยในแตละ “เกณฑยอย” จะประกอบดวย “ดชน” ชวดความสมบรณของเกณฑยอยแตละขอ ในการประเมนจงประเมนท “ดชน”เปนหลก ดงน ดานท 1 กลมทองเทยวชมชนมก า รจ ดกา รอย า ง ย ง ย น ประกอบด วย 9 เปาประสงค

ดานท 2 ดานการจดการเศรษฐกจสงคม และคณภาพชวตทด ประกอบดวย 4 เปาประสงค

ดานท 3 ดานการอนรกษและสงเสรมมรดกทางวฒนธรรมประกอบดวย 3 เปาประสงค และเกณฑ 3 ขอ

ดานท 4 ดานการจดการทรพยากร ธรรมชาต และสงแวดลอมอยางเปนระบบ และยงยนประกอบดวย 5 เปาประสงค

ดานท 5 ดานบรการและความปลอดภยประกอบดวย 7 เปาประสงค

2. เกณฑการรบรองแหลงทองเทยวโดยชมชน ปพ.ศ. 2556 เกณฑการประเมนชดนมจ านวนทงหมด 100 ขอแบงเปน 5 ดาน คอ

ดานท 1 กลมทองเทยวชมชนมการจดการอยางยงยน 22 ขอ

ดานท 2 ดานการจดการเศรษฐกจสงคมและคณภาพชวตทด 12 ขอ

ด านท3 ด านการอน ร กษ และสงเสรมมรดกทางวฒนธรรม 16 ขอ

ดานท4 ดานการจดการทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมอยางเปนระบบและยงยน 22 ขอ ด านท5 ด านบรการและความปลอดภย 28 ขอ

3. เกณฑการประเมนมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวเชงนเวศ

การประเมนมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวเชงน เวศไดแบงเปน 2 กรณ ตามลกษณะการบรหารจดการดานการทองเทยวของพนทธรรมชาต ไดแก

ก รณ ท 1 กา รป ระ เม น แ หล งธรรมชาตทยงไมมการบรหารจดการดานการทองเทยว



95


กรณท 2 การประเมนแหลงธรรมชาตทมการบรหารจดการดานการทองเทยว

ในการศ กษาคร งน ใช เ กณฑ กา รประเมนแหลงธรรมชาต ทมการบรหารจดการดานการทองเทยวซงมหลกเกณฑองคประกอบทงหมด 4 ประการ ในและแตละองคประกอบจะประกอบดวย “ดชน” ชวดความมศกยภาพ ความมประสทธภาพ และความมคณภาพ โดยในแตละดชนจะประกอบดวย “ตวชวด” ซงแสดงคณสมบตของดชน ดงน องคประกอบท 1 ศกยภาพในการเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศประกอบดวยดชน 4 ขอ

องคประกอบท 2 การจดการดานการใชประโยชนของพนท เพอใหเกดความยงยนประกอบดวยดชน 6 ขอ องคประกอบท 3 การจดการดานการใหความรและสรางจตส านกประกอบดวยดชน 4 ขอ องคประกอบท 4 การมสวนรวมของชมชนในกจกรรมการทองเทยวประกอบดวยดชน 2 ขอ

4. เกณฑการประเมนมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม การประเมนมาตรฐานแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมไดแบงเปน 3 องคประกอบแตละองคประกอบจะประกอบดวย “ดชน”โดยในแตละดชนจะประกอบดวย “ตวชวด” ทงหมด 42 ตวชวดดชน ดงน

องคประกอบท 1 ศกยภาพในการดงดดใจดานการทองเทยวมหลกเกณฑในการพจารณา 2 ดานไดแก ด านท 1 คณค าทางศลป วฒนธรรมประกอบดวย 7 ดชนชวด

ด า น ท 2 ศ ก ย ภ า พ ท า งกายภาพและการจดกจกรรมการทองเทยวประกอบดวย 3 ดชนชวด

องคประกอบท 2 ศกยภาพในการรองรบดานการทองเทยวมหลกเกณฑในการพจารณา 2 ดาน

ดานท 1 ศกยภาพในการพฒนาสงอ านวยความสะดวกขนพนฐาน

ดานท 2 ศกยภาพในการพฒนาการทองเทยวจากภายนอก

องคประกอบท 3 การบรหารจดการมเกณฑประเมน 2 ดาน

ดานท 1 การจดการดานการอนรกษแหลงทองเทยวประกอบดวย 3 ดชนชวด

ดานท 2 การจดการดานการทองเทยวประกอบดวย 5 ดชนชวด

5. เกณฑการพจารณาการประกาศพ นท พ เศษ เพ อการท อง เท ย วอย า งย งยนประกอบดวย 3 เกณฑดงน

เ ก ณ ฑ ท 1 ค ณ ค า ข อ ง แหล งทองเทยวประกอบดวยหลกเกณฑทใชพจารณา 4 ดาน

1.1 ค ณ ค า ท า ง ช ว ภ า พประกอบดวย 2 ดชนชวด




1 . 2 ค ณ ค า ท า ง ก า ย ภ า พประกอบดวย 3 ดชนชวด

1.3คณคาทางสงคมประกอบดวย 2 ดชนชวด 1.4 ความเสยงตอการถกทาลายประกอบดวย 2 ดชนชวด เกณฑ ท 2 ศกยภาพในการพฒนาแหลงทองเทยวประกอบดวย 5 ดาน

2.1 ศกยภาพในการจดกจกรรมการทองเทยว 2.2 การเขาถงแหลงทองเทยว

2 .3 ความปลอดภยด านการทองเทยว

2.4 ศกยภาพในการพฒนาสงอานวยความสะดวกขนพนฐาน

2.5 ศกยภาพในการพฒนาการทองเทยว เ กณฑ ท 3 ก ารบร ห า รจ ดการมองคประกอบทเกยวของ 2 ดาน 3.1 การจดการทองเทยวเพอใหเกดความยงยน 3.2 การจดการดานการใหความรและการสรางจตส านก

จากเกณฑท ไดรวบรวมดงกลาวมาขางตนทงหมด ไดน ามาสงเคราะหตวชวดการทองเทยวเชงชมชนสรางสรรคอยางยงยนในล าดบเบองตน ดงน

ตวชวดการการทองเทยวเชงชมชนสรางสรรคอยางยงยน (Sustainable Creative indicators for Community-Based Tourism)

การสงเคราะห ตวชวดการทองเทยวเช งชมชนสรางสรรคอยางย งยน ในล าดบเบองตน ซงเปนวธการสราง หรอพฒนาตวบงช โ ด ย อ า ศ ย ข อ ก า ห น ด น ย า ม เ ช ง ท ฤ ษ ฎ (Theoretical Definition) เป นกา รค ดกรอ ง และการรวมตวแปรจ านวนหนงเขาดวยกน ใชฐานเชงทฤษฎเอกสารงานวจย แนวความคดทมอยแลว สวนการก าหนดน าหนกตวแปรยอย จะมาจากความคดเหนของผทรงคณวฒ หรอผ เช ยวชาญน ามาประกอบในการตดสนใจ (johnstone:1981) ในการศกษาครงน สามารถสงเคราะห ตวชวดการการทองเทยวเชงชมชนสรางสรรคอยางยงยน ในล าดบเบองตนจากเกณฑท ไดกลาวมาขางตน ไดองคประกอบทงหมด 6 องคประกอบ และตวชวดทงหมด 40 ตวช เมอน าองคประกอบ และตวชวดทงหมดไปท าการตรวจสอบจากผทรงคณวฒอกครง ท าการสงเคราะหรวบรวมใหมจะไดองคประกอบ 5 องคประกอบและตวชวดเพยง 28 ตวช โดยแตละองคประกอบองคและต วช ว ดจะน า ไปวเคราะหจดล าดบความส าคญดวย กระบวนการล าดบชนเชงว เคราะห (Analytic Hierarchy Process: AHP) ตอไป

กระบวนการล าดบชนเชงวเคราะห เปนกระบวนการวเคราะหส าหรบงานวจยทมการ



97


ตดสนใจเมอพบวามขอมลหลายลกษณะ หรอเมอเกณฑในการตดสนใจ เปนขอมลทไมสามารถน ามาเปนตวเลขไดงาย AHP เปนเทคนคการตดสนใจกรณ ขอมลอยในรปทไมเปนตวเลข ส า ม า ร ถ น า ไ ปก า หน ด น า หน ก จ ด ล า ด บความส าคญสามารถเปรยบเทยบได และใชในการหาทางเลอกทดทสด (Saaty, 1997 อางถงใน วทยา อนทรสอน และคณะ , 2555) เปนกระบวนการ ทงายตอการเขาใจ และยดหยน

สามารถแยกโครงสรางทซบซอนออกมาเปนสวนๆ ในรปแผนภมเพอใหเขาใจงาย และการสงเคราะหขอมลจะชวยวเคราะหทางเลอกในรปของล าดบความส าคญโดยรวม (Kamal et al., 2001 อางถงใน วทยา อนทรสอน และคณะ , 2555) กระบวนการในการสงเคราะหตวชวดการทองเทยวเชงชมชนสรางสรรคอยางยงยน แสดงในแผนภาพท 1. ดงน

แผนภาพท 1 กระบวนการสงเคราะหตวชวดการทองเทยวเชงชมชนสรางสรรคอยางยงยน




ดงนน ตวชวดการการทองเทยวเชงชมชนสรางสรรคอยางยงยน ประกอบดวย องคประกอบท 1 การจดการดานการอนรกษแหลงทองเทยว/ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมแหลงทองเทยว

การจดการดานการอนรกษแหล งทองเทยว/ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมแหลงทองเทยว หมายถง แหลงทองเทยวมความสมพนธกบวถชวตของชมชนมความเปนเอกลกษณโดดเดนประทบใจ สามารถดงดดนกทองเทยว ตลอดจนมการก าหนดเขตการใชประโยชนพนท ชวงเวลาการเขาพนท และจ านวนนกทองเทยว มการศกษาวจยวางแนวทางเกยวกบแหลงทองเทยว/ทรพยากรธรรมชาต รวมทงมการรวบรวมบนทก ประวตศาสตร วถชวตภมปญญา หรอศลปวฒนธรรมประเพณ เผยแพร ใ หคนในชมชน และนกทองเท ยวรบทราบ และมการสบทอดใหคนรนหลงไดเรยนร ดงนน องคประกอบท 1 ประกอบดวยตวชวด 7 ตวชวด ดงน

1. แหลงทองเทยวมความประทบใจ เกดความจดจ า ตอผพบเหนสามารถดงดดนกทองเทยว

2. เปนแหลงทองเทยว มความเปนเอกลกษณทโดดเดน และแตกตางสงเสรมใหคนทองถนมการแตงกายสะทอน อตลกษณของชมชน

3 . เป นแหล งท อ ง เท ย วม ง เน นสมพนธกบ วถชวตของชมชน และสามารถสรางความผกพนระหวางนกทองเทยวกบชมชน

4. แหลงทองเทยว มการก าหนดเขตการใชประโยชนพนท เพอการทองเทยว และชวงเวลาในการเขาพนทแหลงทองเทยว ซงเหมาะสมตามชวงเวลาของวน และหรอฤดกาลรวมท งมการจ ากดจ านวนนกทองเท ยวใหพอเหมาะกบศกยภาพของพนททองเทยวและการบรการ

5. แหลงทองเทยวมระยะเวลา/ยคสมย ของการสบทอดภมปญญา และองคความร

6. แหลงทองเทยวมการรวบรวม และบ น ท ก เ ก บ ร ก ษ า ค ว า ม ร ภ ม ป ญ ญ า ประวตศาสตร ศลปะวฒนธรรมประเพณ เปนเอกสาร และรปภาพ มการเผยแพรใหความรใหกบ คนในชมชน และนกทองเทยวไดรบทราบ หรอจดท าเปนหลกสตร และสงเสรมการอนรกษสบทอดใหคนรนหลงไดเรยนร 7. แหลงทองเทยว มการเกบขอมลการเปลยนแปลงตามแผนการด าเนนงาน มการว เ ค ร า ะ ห ป ร ะ เ ม น ผ ล ค ว า มพ ง พ อ ใ จท งนกทองเทยว สมาชก ลมคนในชมชน และการปรบปรงแกไขปญหาการปฏบตการอยางตอเนอง องคประกอบท 2 การจดการดานกจกรรมการทองเทยว การจดการดานกจกรรมการทองเทยว หมายถง การจดการเกยวกบกจกรรมการ



99


ทองเทยว เปนทยอมรบไมสงผลกระทบ และกอใหเกดความเสอมโทรมตอสภาพแวดลอมของชมชน ทงยงเปดโอกาสใหนกทองเทยวไดเขารวมแลกเปลยนเรยนรสงตางๆ ภายในชมชน โดยผานประสบการณจรง ดงนนองคประกอบท 2 ประกอบดวยตวชวด 4 ตวชวด ดงน

1. กจกรรมการทองเทยว เปนทยอมรบของคนในทองถน

2. กจกรรมการทองเทยว ไมสงผลกระทบตอชมชนไมท า ใ หแหล งวฒนธรรม ประวตศาสตร และแหลงธรรมชาต เกดความเสอมโทรม

3. แหลงทองเทยวมกจกรรมทองเทยว ทใหโอกาสนกทองเทยวไดเขารวมแลกเปลยนเรยนรเรอง วฒนธรรม วถชวตของชาวบาน และการอนรกษสงแวดลอม สมผสผานประสบการณจรงหรอการมโอกาสทจะลงมอท า

4. แหลงทองเทยว มการก าหนดปฏทนกจกรรมทองเทยว เพอใหนกทองเทยวทราบลวงหนา. องคประกอบท 3 การมสวนรวมในการบรหารจดการการทองเทยว การมสวนรวมในการบรหารจดการการทองเทยว หมายถง ชมชนทองถน มสวนรวมในการบรหารจดการการทองเทยวเชน การแตงตงคณะกรรมการ การแบงบทบาทหนาท มการวางแผนงาน วธการด าเนนงาน การจดประชม อบรมผทเกยวของตลอดจน มกลมเครอขายท

เกยวของดานการทองเทยว มการสงเสรมใหใชผลตภณฑ และวตถดบทผลตในชมชน และชมชนมรายได จากการจดการการทองเทยว ดงนนองคประกอบท 3 ประกอบดวยตวชวด 5 ตวชวด ดงน

1. แหลงทองเทยว มการจดตงกลมการบรหารงานโดยชมชน มคณะกรรมการทมาจากสมาชกในชมชน มการแบงบทบาทหนาท ความรบผดชอบอยางชดเจน มการก าหนดเปาหมายแผนงาน วธด าเนนการทองเทยวชมชนรวมกน และมเครอขาย กลมองคกรในการบรหารจดการการทองเทยวทงหนวยงานภาครฐและภาคเอกชน

2. แหลงทองเทยวไดรบขอมลขาวสาร และมสวนรวมในการแสดงความคดเหนตอการจดการแหลงทองเทยวในทองถนของตน รวมทงมการจดประชมอยางนอยเดอนละหนงครง

3. แหลงทองเทยว มระบบบญช และการเงนทชดเจนโปรงใส และตรวจสอบได

4. แหล งทองเท ยว มการคดคนผลตภณฑ ทมาจากวตถดบ และภมปญญาทมในทองถน ตลอดจนมการสงเสรมใหซอ และใชผลตภณฑทผลตในชมชน

5. แหลงทองเทยว มรายได จากการทองเทยวเชน การน าเทยว การใหบรการในกจกรรมการทองเทยว การใหบรการดานทพก การขายอาหาร และสนคาพนเมองเปนตน




องคประกอบท 4 การจดการสงอ านวยความสะดวกขนพนฐาน และศนยการบรการขอมล การจดการสงอ านวยความสะดวกขนพนฐาน และศนยการบรการขอมล หมายถง การจดการเกยวกบถนน ระบบไฟฟา น า การก ากดขยะ คณภาพอากาศ เสยง พลงงาน อาหารการโภชนาการ ทพก รวมทงมเจาหนาทประจ า ทมความรสอสารภาษาองกฤษได มอธยาศยด ในการใหการบรการ มสอหลากหลายประเภทเชน ขอมลการเดนทางเขาถงชมชนอยางสะดวก ขอควรปฏบ ต เกยวกบความปลอดภยแกชวต และทรพยสนของนกทองเทยว พรอมทงอปกรณการทองเทยวมคณสมบตทเหมาะสมพรอมปฏบตงาน ดงนนองคประกอบท 4 ประกอบดวยตวชวด 8 ตวชวด ดงน

1. แหลงทองเทยว มการจดระบบสาธารณปโภคเชน ถนน ไฟฟา น า อ านวยความสะดวกตอนกทองเทยวมความสะดวกในการเขาถง

2. แหลงทองเทยว มการจดระบบของเสยการเชน การทงขยะมการแยกประเภท ไมทงขยะในแหลงธรรมชาต และมขอตกลง ในการใชทรพยากรน า มแนวทางในการจดการเพอปองกนน าเสย

3. แหลงทองเทยว มแนวทางในการใชพลงงานอยางประหยด หรอการใชพลงงานทางเลอก หรอพลงงานทดแทน

4. ส วนประกอบอาหาร ท าจากว ตถ ด บ ในท องถ น เปนส วน ใหญ ม ความ

สอดคลองนกทองเทยว และราคาเหมาะสม โดยมเมนทองถนอยางนอยหนงอยาง

5. บรเวณทพก บานมความแขงแรง สะอาด ปลอดภย ม อากาศถ าย เท ตามขอก าหนดของหนวยงานทรบผด ทนอนอปกรณจ าเปนพนฐาน มความสะอาดพรอมในการใชงาน และเพยงพอกบจ านวนนกทองเทยว (ในกรณมทพก)

6. แหลงทองเทยว มอปกรณการทองเทยวจ านวนเพยงพอ มการตรวจสอบกอนใชงาน และมระบบรกษาความปลอดภยเชน จดท าปายเตอน ปายสอความหมายบนเสนทาง เพอใหความรกบนกทองเทยว 7. แหลงทองเทยว มศนยบรการ มเจาหนาทประจ า ทมอธยาศยด มความรสอภาษาองกฤษได

8. ศนยบรการ มสอหลากหลายประเภทในการใหขอมลแกนกทองเทยว มการเผยแพรขอมลในดานตางๆในระดบทองถน หรอระดบประเทศผานเวบไซดทงภาษาไทย และภาษาองกฤษ มแผนท หรอขอมลการเดนทางเขาถงชมชนทชดเจน องค ป ร ะกอบท 5 บ คล ากรและน กส อความหมายทองถน

บคลากรและนกสอความหมายทองถน หมายถง แหลงทองเทยวมบคลากร ทมความร เชน ภาษาองกฤษ วฒนธรรม และประวตศาสตรของชมชนตลอดจน มการอบรมใหความรกบผท



101


เกยวของ ตามความเหมาะสม มการยกยองใหเกยรตบคคลตวอยางของชมชน และสงเสรมเยาวชนใหเปนนกสอความหมายทองถน ดงนนองคประกอบท 5 จะประกอบดวยตวชวด 4 ตวชวด ดงน

1. แหลงทองเทยวมการยกยองใหเกยรตครภมปญญา และบคคลตวอยางของชมชน

2. แหลงทองเทยวมการสงเสรมเยาวชนในชมชนใหมความรความสามารถ ในการเปนนกสอความหมายทองถน

3. แหลงทองเทยวมการใหโอกาสแกเ ย า ว ช น ส ต ร ผ ส ง อ า ย ค น พ ก า ร แ ล ะผดอยโอกาสไดรบประโยชนและมโอกาสเขามามสวนรวมในกลมทองเทยวชมชน

4.. แหลงทองเทยวมการอบรมคนในชมชน พนกงาน ผประกอบการ ผ เกยวของ เกยวกบการจดการ การทองเทยว คณคาของทรพยากรธรรมชาต และการอนรกษเปนระยะๆ ตามความเหมาะสม

บทสรป ตวชวดการการทองเทยวเชงชมชน

สรางสรรคอยางยงยนในล าดบเบองตนทงหมด

28 ตวชวด จะแสดงคณสมบตขององคประกอบทง 6 องคประกอบ จะน าไปสงเคราะหดวยการสมภาษณเชงลกจาก ผน าชมชน ผเชยวชาญ และท าการวเคราะหดวย กระบวนการวเคราะหตามล าดบชน (Analytic Hierarchy Process: AHP) ซงเปนวธการสรางตวบงชแบบนยามเชงป ระจ กษ หร ออาศ ยข อม ล เช งป ระจ กษ (Empirical Definition) เปนการก าหนดน าหนกของตวแปรแตละตว โดยการใชวธการทางสถตเปนหลกถอ เปนวธการทนาเชอถอมากทสด จะเหนไดวาการศกษา การพฒนาตวชวดการการทองเทยวเชงชมชนสรางสรรคอยางยงยนอยางยงยน จะใชวธการสราง หรอพฒนาตวบงช โดยอ า ศ ย ก า ร ก า ห น ด ท ง น ย า ม เ ช ง ท ฤ ษ ฎ ( Theoretical Definition) แ ล ะ น ย า ม เ ช งประจกษ ตวชวดทไดมาจงเปนทง ตวชวดเชงคณภาพ และเชงปรมาณ ท เหมาะสม และสามารถใชเปนเครองมอบอกทศทางการพฒนา หรอการด าเนนกจกรรมทเปนไปตามเปาหมายไดอยางแทจรง




บรรณานกรม กรมการทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา. (2558). สรปสถานการณทองเทยวเดอนมนาคม 2558. สบคนเมอ 2 ตลาคม 2559, จากwww.tourism.go.th/.../aHR0cDovL3d3dy50b3V yaXNtLmdvLnRoL2Zhcm1zL2tiL2R... กรมการทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา. (2557).โครงการ ทองเทยวเชงสรางสรรค สมผส ภมปญญาทองถน. สบคนเมอ 2 ตลาคม 2559 จาก www.mots.go.th/ewtnews.php?nid =5780\ จระนนท ทองสมคร. (2556). การทองเทยวสรางสรรค: ทศทางการพฒนาอยางยงยนส านกงาน พฒนาการทองเทยวกระทรวงการทองเทยว. วารสารการบรการและการทองเทยวไทย, 8(2), 92-100. คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร. (2556). การทองเทยวเชงสรางสรรค: การรบรของนกทองเทยวความพรอมของเจาของกจกรรมและความเปนไปไดของการ ท อ ง เท ย ว เ ช ง ส ร า ง ส ร รค ใ นประ เทศ ไทย . ส บ ค น เ ม อ 9 ม น า คม 2558 จ าก www.dasta.or.th/.../1615 . (2556). โครงการตนแบบการทองเทยวเชงสรางสรรค.สบคนเมอ 23 มนาคม 2556 จาก www.dasta.or.th/creativetourism/th/projectactivies/117-117.html ชกลน อนวจตร. (2548). การพฒนาชมชนตนแบบของการทองเทยวโดยชมชนในจงหวดเชยงราย . สบคนเมอ 4 ตลาคม 2559 จาก www.readgur.com/doc/.../การทองเทยวโดยชมชน มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย. นสวนต พชญด ารง. (2553). ทนวฒนธรรม: ขมทรพยของเศรษฐกจสรางสรรค.วารสารเศรษฐกจและ

สงคม, 47(4), 13-17. ประเวศ วะส. (2555). ชมชนทองเทยวตามวถพอเพยง. การสมมนากาวใหม กาวทยงใหญ กาวตามวถ

ไทย สการทองเทยวอยางยงยนในประชาคมเศรษฐกจอาเซยน. 2 มถนายน 2555. ส านกงานพนทพเศษเชยงใหมไนทซาฟาร: เชยงใหม.

พจารณ โลชยยะกล. (2555). ความส าคญของการบรหารจดการการทองเทยวอยางยงยน . สบคนเมอ 9 มนาคม 2558 จาก http://TATreviewMagazine.com%20-%20. ภทรจต จมพลกอซโซล. (2553). ถอดบทเรยนเศรษฐกจสรางสรรคจากตางประเทศ. วารสารเศรษฐกจ

และสงคม, 47(4), 32-36.



103


ภยมณ แกวสงา. (2555). การทองเทยวเชงสรางสรรค : ทางเลอกใหมของการทองเทยวไทย. วารสาร เทคโนโลยสรนาร, 6(1), 91-109. ภรวจน เดชอม. (2556). การพฒนาการทองเทยวเชงสรางสรรค: กรอบแนวคดสแนวทางปฏบตส าหรบ ประเทศไทย. วารสารมหาวทยาลยศลปากรฉบบภาษาไทย, 33(2), 331-366. ภสนต ตนะคต. (2559). การทองเทยวโดยชมชนเชงสรางสรรคเครองมอของการพฒนาทองถนทยงยน. สบคนเมอ 28 สงหาคม 2559 จาก www.nuic.nu.ac.th/Upload/File/039.pdf. วรวทย อวรทธวรกล. (2553). การเพมคณคาวฒนธรรมและภมปญญาไทย: กรณศกษาการทองเทยว เชงวฒนธรรม. วารสารเศรษฐกจและสงคม, 47 (4), 19-24. วนเพญ ผองกาย. (2549). การพฒนาตวบงชส าหรบประเมนผลการปฏบตงานดานการประกนคณภาพ การศกษาของเขตพนทการศกษา. (วทยานพนธปรญญาโท ไมตพมพ). จฬาลงกรณ มหาวทยาลย. วกตต หนแกว. (2553). การจดท าตวชวดประสทธผลการปฏบตงานของทมผตรวจสอบอาคาร. (การ คนควาอสระปรญญาโท ไมตพมพ). มหาวทยาลยศลปากร, กรงเทพฯ. วทยา อนทรสอน. (2555). การตดสนใจในการหาแนวทางเลอกเครองฉายรงสอนฟราเรดเพอก าจด แมลงในขาวสารหอมมะลอนทรย . (วทยานพนธปรญญาโท ไมตพมพ). มหาวทยาลย อบลราชธาน. ศภวรรษ เชอเมองพาน. (2556). การศกษาเพอพฒนาศกยภาพการทองเทยวโดยชมชนกรณศกษาบาน ไรกองขงต าบลหนองควาย อ าเภอหางดง จงหวดเชยงใหม . วารสารแกนเกษตร, 41(1), 679- 684. สดแดน วสทธลกษณ. (2556). ทองเทยวสรางสรรค: เครองมอส าคญน าไปสชมชนยงยน. สบคนเมอ 19 พ ฤ ศ จ ก า ย น 2557 จ า ก doc.qa.tu.ac.th/documente/.../Creative%20Tourism% 2020%20aug%2055_spot.pdf . (2556). หนงสอคมอการทองเทยวเชงสรางสรรค (พมพครงท 1). กรงเทพฯ : องคการ บรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน. สถาบนการทองเทยวโดยชมชน. (2555). เอกสารประกอบสมมนาเชงปฏบตการเพอเพมขด

ความสามารถในการบรหารจดการการทองเทยวโดยชมชนอยางยงยน. สมมนาเชงปฏบตการ. วนท 27-29 มถนายน 2555.

http://www.nuic/




สถาบนสงแวดลอมอตสาหกรรม สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย. (2555). การพฒนาอยางยงยน Sustainable Development. สบคนเมอ 9 มกราคม 2558, จากhttp://www.iei.or.th/ media/www/file/423/34361211378723017.pdf ส านกงานกองทนสนบสนนงานวจย. (2556). การจดการทองเทยวโดยชมชน.ประชาคมวจย, (57), 15- 21. ส บ ค น เ ม อ 2 ก น ย า ย น 2 5 5 9 , จ า ก www.trf.or.th/index.php?option= comcontent&view=article&id... ส านกงานพฒนาการทองเทยวกระทรวงการทองเทยวและกฬา . (2549). คมอการประเมนมาตรฐาน คณภาพ แหลงทองเทยวทางวฒนธรรม. กรงเทพฯ: สถาบนวจยสภาวะแวดลอม จฬาลงกรณ มหาวทยาลย. องคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน. (2555). การทองเทยวเชง ส ร า ง ส ร ร ค . ส บ ค น เ ม อ 20 ก น ย า ย น 2559 จ า ก htpp://www.dasta.or.th/th/ sustain/sustainablecreative-tourism. . ( 2 5 5 5 ) . ก า ร ท อ ง เ ท ย ว เ ช ง ส ร า ง ส ร ร ค . ส บ ค น เ ม อ 7 ต ล า ค ม 2559, จ าก www.dasta.or.th/th/ขอบงคบ-อพท/item/538-538. . (2559). โครงการพฒนาเมองทองเทยวสรางสรรค. สบคนเมอ 23 มกราคม 2560, จาก zeekway.com/ส านกงานพนทพเศษ-อพ/. อาคม เตมพทยาไพสฐ. (2553). เศรษฐกจสรางสรรค. Thailand’s Creative Economy. สบคนเมอ 20 กนยายน 2559, จาก www.chulapedia.chula.ac.th/index.php/เศรษฐกจสรางสรรค. Cohen, E. (1996). Thai Tourism Hill Tribes Islands and Open-ended Prostitution. Bangkok: White Lotus. Johnstone, J. N. (1981). Indicators of Education Systems. London: UNESCO. Richards, G. (2010). Creative Tourism and Local Development. pp. 78-90. InWurzburger,

R. et al. Creative Tourism: A Global Conversation: How to Provide Unique Creative Experiences for Travelers. Worldwide, Santa Fe: Sunstone Press.

development of sustainable creative indicators for ...การพ ฒนาต วช ว...

Documents