DEVLET KURUMLARINDAWEB ERİŞİLEBİLİRLİĞİ

Mustafa Dalcı

¨ ODTÜ BİDB Araştırma Görevlisi¨ Erişilebilir Web Proje Sorumlusu

Kurumlar

Sunum

¨ Web Erişilebilirliği¨ Türkiye’deki Durum¨ Türkiye’deki Çalışmalar¨ Dünyadaki Çalışmalar

Web Erişilebilirliği

Web erişilebilirliği, web sayfalarının özürlü kişilertarafından da kullanılabilmesi anlamına gelir.

Hedef Kitle

¨ Görme Özürlüler¨ Görme Bozukluğu Yaşayanlar¨ Renk Körlüğü Rahatsızlığı Olanlar

Hedef Kitle

¨ TÜİK’in 2003 yılında yaptığı araştırma sonucundaTürkiye’de 8.431.937 engelli bulunmaktadır. Engellikişilerin %0.6’sı (yaklaşık 480.000 kişi) görmeengellidir.

¨ Her 20 erkekten birinde ve her 200 kadındanbirinde renk körlüğü rahatsızlığı görülmekte.

Neden Önemli?

Türkiye’de engelli kişilerin toplumsal nedenlerden dolayı gündelik hayatın bir parçası halinde olmaması

Türkiye’deki Durum

Türkiye’deki Durum

¨ Özürlüler İdaresi'nden Abdülkadir Anaç: ‘Kamudakihiçbir web sitesi özürlüler için erişilebilir değil’

Türkiye’deki Durum

¨ Kayan Yazılar¨ Büyütülemeyen Fontlar¨ Okunamayan ve Görülemeyen CATPCHA (Güvenlik

için kullanılan resim doğrulama sistemi)¨ Metin Versiyon Eksikliği¨ Javascript Menüler¨ Renk Körlerinin Göremediği Menüler

Kamu Kurumları• Tüm bireylerin hizmet almak için başvurabileceği tek merci• Dil, din, ırk, cinsiyet, eğitim durumu, engellilik durumu ayrımı yapmadan

hizmet sunmak durumunda

• Kamu web siteleri, tarayıcı tipinden ve işletim sisteminden bağımsız olarak tüm kullanıcılara aynı işlevselliği sağlamak zorunda

• Engelli (%12), yaşlı (%6), eğitim düzeyi düşük (%30), Internet’e aşina olmayan (%64) kullanıcıların siteye erişimini sağlayabilecek önlemleri almak zorunda (*)

* Çeşitli tarihlerde yapılmış araştırmalardan alınmış yaklaşık değerlerdir.

Türkiye’deki Çalışmalar

¨ Kamu Kurumları İnternet Sitesi Kılavuzu¨ Erişilebilir Web¨ ODTܨ Türksat¨ Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı

Kamu Kurumları İnternet Sitesi Kılavuzu

¨ Kılavuzun amacı¨ Kılavuz içeriği¤Giriş¤ İçerik¤ Tasarım¤ Erişilebilirlik Kontrolü

Kılavuzun amacı

¨ E-dönüşüm Türkiye Projesi 2005 Eylem Planı, TÜBİTAK-MAM, 2006

¨ Kamu web sitelerinde sunulması gereken asgari içeriğin ve sunum şekillerinin belirlenmesi, en genişkitlelerce erişilebilir olması amacıyla tasarım önerileri

¨ Standartlar, uluslararası benzer çalışmalar, kanunlar vb. belgeler

İçerik

¨ Bir internet sitesinin en temel ögeleri sunduğu bilgi ve hizmetlerdir. Site, sunduklarının işe yararlığı, doğruluğu, güncelliği ölçüsünde kullanıcıların ilgisini çekebilir. Doyurucu içeriğe sahip olmayan bir internet sitesinin, sadece etkileyici tasarımıyla fayda sağlaması ve hatta bilinirlik kazanmasıolası değildir.

¤ Temel Beklentiler¤ Kullanıcılar¤ Bilginin Elektronik Yayımlanması¤ Kamu İnternet Sitelerinde Yer Alması Beklenen Asgari İçerik¤ İçerik Yönetimi¤ Bilgi Organizasyonu

İçerik

¨ Temel Beklentiler¤ İçeriğin doğruluğu¤ İçeriğin güncelliği¤ İçerik doyuruculuğu¤ Açıklık, kolay anlaşılabilirlik ¤ İmla hatalarından arındırılmış olması¤ Kolay ve yaygın erişilebilirlik

¨ Kullanıcılar¤ Site içeriği belirlenirken göz önünde tutulması gereken

ilk nokta sitenin hedef kullanıcı profili ve bu kullanıcıların ihtiyaçlarıdır.

İçerik

¨ Kamu İnternet Sitelerinde Yer Alması Beklenen Asgari İçerik:¤ Kurum adı, logosu, organizasyon yapısı, misyon ve

vizyonu, yönetim kadrosu, ilgili mevzuat, hizmetleri, ürettiği belgeler, istatistiksel bilgiler, duyurular ve haberler, formlar, erişim bilgileri (telefon, adres, e-posta), şikayet ve geri bildirim mekanizması, yardım sayfaları, SSS, yabancı dil versiyonu (gerekli ise)

İçerik

¨ Ana sayfa site içi dolaşımı kolaylaştırabilecek bir bağlantı ve menü yapısına sahip olmalıdır.

¨ Bilgi Organizasyonu

İçerik

¨ Site İçi Dolaşım

“Kamu internet siteleri Çıkmaz Sokak (Dead-end) içermemelidir.”

Tasarım

¨ Erişilebilirlik¨ Teknik Özellikler¨ Genel Görünüm¨ Test Yöntemleri

Tasarım

¨ Erişilebilirlik: Bir kamu kurumu, özel sektörden farklıolarak, ilgili olduğu alanda hizmetin alınabileceği yegane kurumdur. O alanda hizmet almak isteyen tüm bireylerin başvurabileceği tek mercidir. Sunulan hizmetlerin toplumun tüm kesimlerinin erişimine açık olması vazgeçilmez bir ilkedir. İnternet siteleri aracılığı ile sunulan hizmetlerde de herkesin erişiminin sağlanması beklenir.¤ Tarayıcılar¤ Ekran Çözünürlüğü

Tasarım

¨ Renk Körlüğü ve Arayüz Renkleri

Tasarım

¨ Twitter Hata Mesajı ve Renk Körlüğü

Tasarım

¨ Genel Görünüm:¤ Site İçi Dolaşım¤Metin¤ Yazı Tipi (Font)¤ Resimler¤ Renkler¤ Tablolar¤ Çerçeveler (Frames)

Tasarım

¨ Test Yöntemleri¤ Teknik testler¤ Erişilebilirlik testleri¤ Kullanışlılık testleri

Tasarım

¨ Test Araçları¤ Hazırlanan sitenin HTML kullanımı açısından kontrolü için W3C HTML

Geçerlilik Kontrol Sayfası : http://validator.w3.org¤ Hazırlanan sitenin sayfa yönergeleri kullanımı açısından kontrolü için

W3C CSS Geçerlilik Kontrol Sayfası : http://jigsaw.w3.org/css-validator/

¤ Kod kalitesini kontrol etmek için: http://tidy.sourceforge.net/

¤ Sitenin erişilebilirlik gereklerini sağlayıp sağlamadığını sınamak için: http://wave.webaim.org/

¤ W3C’nin sayfalarında erişilebilirlik kontrolü için http://www.w3.org/WAI/ER/tools/

Erişilebilirlik Kontrolü

¨ Web Content Accessibility Guidelines (Internet Sayfaları Erişilebilirlik Rehberi)

¨ WCAG 2.0 (2008)¤ Webi kullanmak isteyen herhangi bir kişinin eriştiği içerik;n algılanabilir (perceivable) olmalın çalıştırılabilir (operatable) olmalın anlaşılır (understandable) olmalın dayanıklı (robust) olmalı

¤ Bu niteliklerden herhangi biri eksik ise engelli kullanıcılar Web’i kullanamaz.

Erişilebilir Web

Web sayfaları onlar için sesten ibaret...

Logo

Website

Kullanılabilirlik Testi

Website

18 Blog Yazısı, 18 Erişilebilirlik Aracı, 14 Döküman, 33 Bilgi E-postası, 11.000 ziyaretçi

Kullanılabilirlik Yönergeleri

¨ CSS¨ Font Büyüklüğü¨ Formlar¨ Görseller¨ Hata Mesajları¨ Hata Sayfaları¨ Javascript Kullanımı

Kullanılabilirlik Yönergeleri

¨ Klavye Erişimi¨ Kodlama¨ Linkler¨ Navigasyon¨ Renk Kontrastı¨ Tarayıcı

Devlet Kurumlarına Sunum

ICEGEG Makalesi

Sponsor Sunumu

ODTÜ Web Sayfası

ODTÜ Web Sayfası

‘merhaba bir süre önce değişikliği farkettim. teşekkür ederim. şu anda okunmayan herhangi bir bölüm yok gibi duruyor.ilgilendiğiniz için teşekkür ederim.’

ODTÜ Kütüphane Web Sayfası

Türksat

¨ Kamu Kurumları İnternet Siteleri Standartlarıve Önerileri Rehberihttp://kakis.gov.tr/

¨ Turkiye.gov.tr Kullanılabilirlik Testi¨ Turkiye.gov.tr Renk Körlüğü Analizi

Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı

¨ W3C Erişilebilirlik Kılavuzu 2.0 ¨ Avrupa Birliği Erişilebilirlik Kılavuzu¨ W3C Web Erişilebilirlik Kılavuzu 1.0

Dünya’daki Çalışmalar

¨ Section 508¨ W3C Standartları¨ WCAG Standartları

Section 508

Section 508 Birleşik Devletler’in 1973’de yürürlüğe aldığı ve erişilebilirlik standartlarını oluşturduğu bir federal yasadır. Bu yasaya göre geliştirilen, üretilen, sağlanan ya da kullanılan bütün elektronik ve bilgi teknolojileri ürünleri bütün engelli insanlarında kullanabileceği şekilde üretilmelidir.

Section 508

¨ Metin Etiketleri¨ Çoklu Ortam Sunumları¨ Renk¨ Okunabilirlik¨ Sunucu Taraflı Görsel Haritaları¨ İstemci Taraflı Görsel Haritaları¨ Veri Tablosu

Section 508

¨ Çerçeveler¨ Titreşim Oranı¨ Sadece Metin Bazlı Alternatifler¨ Senaryolar¨ Uygulama ve Eklentiler¨ Elektronik Formlar¨ Navigasyon Linkleri¨ Zaman Gecikmeleri

W3C

Dünya Çapında Ağ Birliği (World Wide Web Consortium ya da kısaca W3C) Ekim 1994'te Ağ'ın mucidi Tim Berners-Lee tarafınan MIT ve CERNbünyesinde kurulmuş uluslararası Dünya Çapında Ağ (WWW) standartlarını belirleyen örgüttür.

WCAG

WCAG (web content accessibility guidelines) web içeriği erişilebilirliğinin ortak standartlarınıoluşturmak için kişiler ve kurumlarla çalışarak W3C tarafından geliştirilmiştir.

WCAG

İçeriğin herkes tarafından erişilebilmesi için çok sayıda yönergeye sahip olan bu standartların ana ilkeleri ise şöyle;

¨ Algılanabilirlik¨ Kullanılabilirlik¨ Anlaşılabilirlik¨ Sağlamlık

Teşekkürler...

¨ Kamu Kurumları İnternet Sitesi Kılavuzu, (Sürüm 1.0) Ağustos 2006) http://rega.basbakanlik.gov.tr/eskiler/2007/01/20070127-7.htm

¨ Web Content Accessibility Guidelineshttp://www.w3.org/WAI/

¨ Kamu Kurumları İnternet Siteleri Standartları ve Önerileri Rehberihttp://kakis.gov.tr/

¨ Swedish National Guidelines for Public Sector Websiteshttp://www.eutveckling.se/static/doc/swedish-guidelines-public-sector-websites.pdf

¨ Dünya Bankası Yaratıcı Kalkınma Fikirleri Yarışmasıhttp://www.yaraticifikirler.org/

Teşekkürler...

Sorularınız?