diabetes injection technique final kdea sinl...

2

ඉනසයලන නකෙෂේපK භාවතෙය නවැරද කමෙවදය

සරල මාරෙගෝපෙදශය

BEST PRACTICE IN INSULIN INJECTION TECHNIQUE—A SIMPLIFIED GUIDELINE

මහාචාරය වරණකල කසම ද ආබෘa MBBS, MD (Col), MRCP(UK) FCCP කායක ෙරෝග පළබඳ වෙශේෂඥ ෛවද‍ය මහාචාරය භෂගෙවදය, ෛවද‍ය පඨය, ෙකොළඹ වශව වද‍යාලය ෛවද‍ය චාමර ෙලෝචනා වරරතන MBBS, MD (Col), FCCP කායක ෙරෝග පළබඳ වෙශේෂඥ ෛවද‍ය ෙජHෂඨ කථකාචාරය භෂගෙවදය, ෛවද‍ය පඨය, ෙකොළඹ වශව වද‍යාලය ෛවද‍ය අශවන ද ආබෘa MBBS, PGDipMedEd කථකාචාරය ෛවද‍ය අධ‍යාපනය , ෛවද‍ය පඨය, ෙකොළඹ වශව වද‍යාලය

සංහල පරවරතනය

ෛවද‍ය උදාර අපසරා ලයනෙග MBBS, MD, FRCR (UK)

ෙජHෂඨ කථකාචාරය , ෛවද‍ය පඨය, ෙකොළඹ වශව වද‍යාලය සංහල පරවරතන සහාය: ෛවද‍ය තලන වකමරතන MBBS

ෛවද‍ය පඨය, ෙකොළඹ වශව වද‍යාලය

ISBN : 978-955-3666-03-1

පකාශනය: ෙසෞඛ‍ය ෙපෝෂණ සහ ෙදශය ෛවද‍ය අමාත‍යාංශය

සයළ හමකම ඇවරණ.

Pdයාරප සහ පනතර සපයන ලදෙද කානත ද ආබෘa, කසම ද ආබෘa අශවන ද ආබෘa සහ ශව‍ය දෘශ‍ය ඒකකය, ෛවද‍ය පඨය, ෙකොළඹ වශව වද‍යාලය මගන.

මලපටපත ෙලස ඇත රප සටහන සඳහා කතවරයනෙගන Creative Commons Attribution-Non Commercial 4.0 International License යටෙත අවසර ලබාෙගන ඇත. සයල උපටාගනනා ලද පංතර උපටාගත බව සඳහන කර ඇත අතර අෙනකත පංතර මහජනයාට වවaත ඒවා ෙව.

ෙමම පකාශනෙය කසම ෙකොටසක කසම ආකාරයකන නැවත පකාශය, උපටා ගැනම අනවරතනය ෙහෝ ෙවනස කරම ෙනොකළ යතය. පකාශකයාෙග ලඛත අවසරය ෙනොමැතව ෙකොටස වශfhka ෙහෝ සමපරණ පටපත දතත සමදායක ෙහෝ බාගත පදධතයක තැනපත ක< ෙනොහැකය.

i

ෙපරවදන PREFACE

දකණ ආසයාතක අනතරාසරග සංගම එකමතවට (South Asian Federation of

Endocrine Societies - SAFES) අයත රටවල ෙසෞඛ‍ය වෘ;aතයෙවදන සඳහා

ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරෙම නවැරද කමෙවදය පලබඳ මගෙපනවෙම අතෙපොතක ෙලස ෙමම ෙපොත එළ දැකව අතර එය ශ ලංකා ෛවද‍ය සංගමෙය නෙරෝග ලංකා ( NIROGI Lanka ) ව‍යාපෘතය යටෙත සද කරන ලදදක. ඉනදයාෙව

නකෙෂේපන කමෙවද පලබඳ මණඩපය (Forum for Injection Techniques – FIT)

මගන 2012 සහ 2015 වරෂ වලද නවැරද ඉනසයලන භාවතය පලබඳව නකත

කරන ලද නරෙදශ මත ෙමම ෙපොත පදනම ව ඇත. ෙරෝහලවලද ෙමනම නවෙසේද ද ඉනසයලන භාවත කරන කමෙවදය සරලව සහ සාරාංශයක ෙලස ෙමහ wka;¾.; lr ඇත. එෙසේම සමට යටන ඇත ෙමද සථරයට ඉනසයලන

නකෙෂේපKයට භාවත කරන උපාංග ගැන (subcutaneous insulin injecting de-

vices) ශ ලංකාෙව සදකරන ලද පරෙයෂණ වල ප;sMල ද ෙමහ අඩංග ෙව.

ඉනසයලන පතකාරය පළමවන වරගෙය දයවැඩයාව ඇත සයල ෙරෝගනට අනවාරයෙයන ලබා දය යත අතර අෙනක වරග වල දයවැඩයාව ඇත ෙබොෙහෝ ෙරෝගනට ද අත‍යවශ‍ය ෙව. ඉනසයලන පතකාරය ෛවද‍යවරන වසන බහලව නරෙදශ කරන ඖෂධයක වවත ඉනසයලන නකෙෂේපKෙය නවැරද කමෙවදය නස පරද අනගමනය ෙනොකරෙමන ලබා ෙදන ඉනසයලන වල ගණාතමක බව ෙමනම ආරකෂාකාර බව ද අඩෙව. එමගන රධරගත සන මටටෙම පාලනය

අකමවත වන අතර දයවැඩයාෙව සංකලතා ඇතවම ද වලකවාගත ෙනොහැක ෙව .

පහත දකවා ඇත ඉනසයලන පතකාරය පළබඳ නරෙදශ ෙසෞඛ‍ය ෙසේවාවට අනයකත කාරයමණඩල සහ ෙරෝගන ෙමනම ඔවන රැකබලා ගනනන හට ද ඉනසයලන නකෙෂේපKයට අදාල නවැරද කමෙවද අවෙබෝධ කරවම ස`oහා ගනනා ලද පයවරක. එමගන දයවැඩයාව සඳහා ඉනසයලන භාවත කරන අයට ඇතවන ෙකට කාලන සහ දග කාලන සංකලතා වලකවා ගැනමට අවශ‍ය නවැරද දැනම ෙබදාදම ෙමම ෙපොෙත අරමණය.

මහාචාරය කසම ද ආබෘa ෙනොවැමබර, 2016

iii

ye`Èkaùu INTRODUCTION

ෙබෝෙනොවන ෙරෝග කාණඩයට අයත දයවැඩයාව පධාන වශෙයන වරග 3 ක. පළමවන වරගෙය දයවැඩයාව ඇත වමට ෙහේත වනෙන අගන‍යාශෙය ඉනසයලන නපදවම සමපරණෙයනම නතර වමය. එම නසා පළමවන වරගෙය දයවැඩයාව ඇත අයට ඉනසයලන නකෙෂේපK ෙලස ගැනම ජවතය පවතවා ගැනම සදහා අත‍යවශ‍ය ෙව. ෙදවන වරගෙය දයවැඩයාව ඇත වමට ෙහේත වනෙන ශරරෙය ඉනසයලන සාවය අඩ වම සහ ඉනසයලන වල කයාකාßතවය අඩ වමය. මලවරට ගරභන අවධෙයද ඇතවන ගලෙකෝස සරරට ඔෙරොතත ෙනොෙදන ත;aතව (impaired fasting or impaired glucose tolerance or diabetes) ගරභන අවධෙයද ඇතවන දයවැඩයාව ෙලස හැදනෙව.

සමසථයක වශෙයන ෙලෝකෙය සයලම රටවලවල දයවැඩයාව වැළදෙම පවණතාවය වැඩ ෙවමන පවත. ෙමම රටවල වලන බහතරයක අඩ iහ මධ‍යම ආදායම ලබන රටවල ෙව. දයවැඩයාව වැළඳ ඇත ජනගහනෙයන 90% කටම ඇතෙත ෙදවන වරගෙය දයවැඩයාව වන අතර, 5% කට පමණ පළමවන වරගෙය දයවැඩයාව ඇත. ෙදවන වරගෙය දයවැඩයාව ෙබොෙහෝවට ආහාර කමවත කරම සහ ඖෂධය ෙපත මගන පාලනය කල හැක වන අතර සමහර අවසථා වලද ඉනසයලන භාවත කරම අවශ‍ය ෙව. උදා: ශල‍ය කරම සඳහා සදානම වෙමද, තදබල ආසාදන ත;aතවයනහද, බරපතල අසනපයකද ෙහෝ ගරභන සමෙය ද, ගරභන අවධෙයද ඇතවන දයවැඩයාව මනාව පාලනය කරම සදහා o ඉනසයලන භාවත කරම අවශ‍ය ෙව.

ඉනසයලන ලබාෙදන අවසථාවනහද නවැරද පළෙවතක අනගමනය කරම ඉතා වැදගත ෙව. ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරමට සදස Wmdx.hla (device) ෙතෝරාගැනම, සරනජය සඳහා ෙකට සහ සයම කට (higher gauge fine needles )ෙයොදාගැනම සහ නවැරද කමයට ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරන සථාන මාර කරම මගන සමට යටන ඇත ෙමද සථරය (subcutaneous tissue) තලට නවැරද මාතාෙවන ඉනසයලන ලබාදම සහ ෙවදනාව අවම වම තහවර ෙව. එම නසා ෙරෝගනට ඉනසයලන නයම කරෙමද සරනජයක සමග (injecting device) ඒ සඳහා භාවත කරන කටෙව නරෙදශත ගණකම (gauge) සහ කටෙව දග ස`oහන ක< යත ෙව. ඉනසයලන නවැරද කමයට ගබඩා කරම මගන ඉනසයලනවල ගණාතමකභාවය ආරකෂා කරගත හැක ෙව. ෙම සඳහා ද නවැරද දැනමක අවශ‍ය ෙව. ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරම සදහා වඩාත නවැරද කමය භාවත කරම ෙරෝගන ඒ ස`oහා අනගත වමට සහ රධර ගලfldaස මටටම පාලනය වමට ද ඉවහල ෙව.

v

පටන

ඉනසයලන

ඉනසයලන නකෙෂේපK උපාංග ෙතෝරා ගැනම සහ භාවතය

1

6

නකෙෂේපK කට සඳහා නරෙදශ 9

ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරමට සදස පෙදශ 14

ඉනසයලන නකෙෂේපK සථාන ෙවනස කරම 17

නකෙෂේපK කමෙවදය 20

සරනජය සහ කපපය 22

ඉනසයලන වරග ෙදකක මශ කර නකෙෂේපKය කරම 26

ඉනසයලන පෑන 30

කට Ndú;fha we;s wjodku wju lsßu 32

කට සහ සරනජ සනපාරකෂාකාර ෙලස භාවතය 33

සරරට බාහරව සවකල හැක ඉනසයලන ෙපොමපය 34

ගැටළ වස`§ම 36

වෙශේෂ අවශ‍යතා ඇත කණඩායම 40

ඉනසයලන පතකාරය ආරමභhg ඇත බාධක 46

ඉනසයලනවලට ෙරෝගන අනගත කරම 48

ෙරෝගන සහ ෛවද‍යවරන සඳහා දැනම ලබාදම 49

ඉනසයලන නකෙෂේපK අdරමභ පතකාව 50

මලාශ 52

1

ඉනසයලන INSULIN

ඉනසයලන, අගන‍යාශෙය බටා නමැත ෛසල වලන සාවය වන ෙහොරෙමෝනයක. ඇuhsෙනෝ අමල අණ ගණනාවක එකතව සෑදන අණක ව හයක ඇත බැවන, ‘‘ෙපොලෙපපටයඩයක ’’ ෙලස නම ෙකෙර. නකෙෂේපKයට භාවත කරන, මනස සරෙර නපදෙවන ඉනසයලනවලට සමාන අණක ව හයක ඇත මානව ඉනසයලන (Human soluble insulin) අණ 6ක එකතවක (hexamers) ෙලස පවතන අතර නවන නපැයමකවන ඉනසයලන ආෙදශත (insulin analogues) පවතනෙන ෙවන ෙවන ඉනසයලන අණ (monomers) ෙලසන., සමට යටන ඇත සථරෙය ද (subcutaneous tissue) මානව ඉනසයලන තන ඉනසය,sන අණවලට ෙවන වමට වනාඩ 30ක පමණ කාලයක ගත ෙව. නමත තන අණ ෙලස පවතන ඉනසයලන ආෙදශත ඉකමනනම රධරයට අවෙශෝෂණය ෙව. (Fig.1)

ඉනසයලන ලබා ගනනා පභවයන SOURCES OF INSULIN

මල කාලෙය ද ඉනසයලන පධාන වශෙයන ලබා ගතෙත සත;aවයනෙගන වන අතර තාකෂණක දයණවත සමග ජාන තාකෂණය උපකාර කරෙගන මානව ඉනසයලන(Human insulin) නපදවන ලද. (figure 2). ඉනසයලන ආෙදශත (insulin analogues) නපදවන ලබනෙන කෘතම ෙලස ය.

Animal insulin Human insulin Insulin analogues

Figure 2: Sources of insulin

Figure 1: Insulin molecular arrangement and rate of subcutaneous absorption

(adapted from Holleman, 2014)

2

නකෙෂේපKය සඳහා භාවත කරන ඉනසයලන වරග INSULIN FORMULATIONS

ඉනසයලන වරග ඒවාෙය සංයතය, බාහර ෙපනම, කයාකාßතවය සහ මල අනව එකෙනකට ෙවනස ෙව. පධාන ඉනසයලන වරග වනෙය,

1. ෙකටකා,Sන ඉනසයලන (soluble insulin): අවරණ පැහැදල දාවණයක. ෙමහ කයාකාßතවය ඉකමනන werfUk අතර ෙකට කාල පරාසයක කයා කරය.

2. අයෙසොෙෆන ඉනසයලන (isophane insulin): පෙරෝටමන (protamine) අඩංග කරම ksid ෙකටකාලන ඉනසයලනවලට වඩා වැඩ කාල පරාසයක තල කයා කරය . එය වනවද ෙනොෙපෙනන කරපැහැත (cloudy) අවලමබතයක (suspension). ෙනොෙසොලවා තැබෙමද අවකෙෂේපයක තැනපත ෙව. එය NPH ඉනසයලන යනෙවන ද හැඳනෙව. (NPH = Neutral Protamine Hagedorn )

3. දවතවකාල/බයෙෆසක ඉනසයලන (biphasic insulin): ෙමය soluble ඉනසයලන සහ isophane ඉනසයලනවල මශණයක. fuu bkaishq,skaj, ම .ල. 1ක ඇත ඉනසයලන වරගෙය අනපාතය අනව, 30/70 (soluble 30 units ; isophane 70 units), 50/50 (soluble 50 units ; isophane 50 units) යනෙවන නම ෙකෙර. ඕනෑම වරගයක ඉනසයලන ම.ල.1 ක ඉනසයලන ඒකක 100 ක අඩංගෙව. ෙමම ඉනසයලන මශණවල ඇත අවාසය වනෙන එක එක ඉනසයලන වරගවල අනපාතය ෙවනස කල ෙනොහැක වමය. ෙමම ඉනසයලන මශණ pre-mixed bi-phasic insulin ෙලස ද හැදනෙව.

Table 1: ඉනසයලන වරගවල කයාකාරතවය activity of insulin preparations

Source: Bennett, Brown, & Sharma Clinical Pharmacology (11th Ed), p.575

*වැදගත: දගකාලනව කයාකරන ඉනසයලන ආෙදශත (Long acting analogues) පැහැදල

අවරණ දාවණයනය. ෙමවාෙය ෙපනම ෙකටකාලන (soluble) ඉනසයලනවලට සමාන

නසා soluble ඉනසයලනයය වරදවා භාවත ෙනොකරමට සැලකලමත වයයතය.

Insulin Onset Peak Duration

Human soluble <30min 1.5 to 3.5h 7 to 8h

Human isophane <1.5h 4 to 12h 24h

Rapid acting

analogue

(e.g. aspart, lispro)

10 to 20min

1 to 3h

3 to 5 h

Long acting

analogue (e.g. glargine,

detemir*)

2.5hr - 24hr

3

සැලකය යතය; ඉනසයලන මශණවල (Pre-mixed biphasic insulin) අඩංග එක එක

ඉනසයලන වරගයට වෙශේෂත ව කයාකාßතවය අරඹන ෙවලාවක, කයාකාßතවය උපරම ෙවන ෙවලාවක සහ කයාකාර කාලසමාවක ඇත අතර, ඒවාෙය සංකලනයක මගන මශණෙය ෙපොද ප;sඵල ඇත කරය. උදා: 30/70 දවතවකාල ඉනසයලන එහ ඇත ෙකටකාලන (soluble) ඉනසයලන නසා මනතත 30 ට වඩා අඩ කාලයක ඇතලත කයාකාßතවය අරඹන අතර, ඉනසයලන වරග ෙදෙකහම කයාකාරතවය නසා පැය 2-8 පමණ කාලයක එහ කයාකාßතවය උපරමව පවත. එහ අයෙසොෙෆන (isophane) ඉනසයලන අඩංග නසා ෙමම මශණෙය කයාකාරතවය පැය 24ක මළලෙල පවත.

වවධ ඉනසයලන වරගවල මල ලටර 1 ක අඩංග ඉනසයලන ඒකක පමාණය

STRENGTH OF INSULIN IN A FORMULATION

ඉනසයලන අනතරජාතක ඒකක (international units) වලන මනන ලැෙබ. “U100” insu-lin යනෙනන අදහස වනෙන ඉනසයලන වරගෙය මල ලටර 1ක පරමාවක ඉනසයලන අනතරජාතක ඒකක (IU) 100ක අඩංග බවය. එමනසා මල ලටර 10ක කපපයක ඉනසයලන ඒකක 1000ක අඩංග ෙව. “U100” ඉනසයලන නකෙෂේපණය සඳහා භාවත කල යතෙත U-100 insulin සරනජයකමය. සමහර රටවල තවමත භාවත කරන සානදණෙයන අඩ 40 IU/ml සහ 80 IU/ml ඉනසයලන සදහා U-40 සහ U-80 syringes ප<sෙවලන භාවත කල හැකය. ශ ලංකාෙව තෙබන සයලම ඉනසයලන වරගවල සානදණය 100 IU/ml (U100 insulin) ෙව. එමනසා U-80 ෙහෝ U-40 insulin සරනජ භාවත ෙනොකල යතය.

ගබඩා කරම සහ ගණාතමකභාවය සථාවර කරම STORAGE AND STABILITY

ඉනසයලන කපප ගබඩා කළ යතෙත ශතකරණයක පහළ ෙකොටෙසේ මැද තටටවක 2-80C උෂණතවයක ය (Fig 3A). නවෙසේ ශතකරණයක ෙනොමැත නම ෙහෝ කාමර උෂණතවය 25OCට වැඩ නම, භාවත කරන ඉනසයලන කපපය පලාසටක බෑගයක ඔතා සසල සථානයක (<250C) තැබය යත ෙව. උදා: රපෙය දැකෙවන ආකාරයට මැට මටටයක (clay pot) (Figure 3B) ෙහෝ අයස කැට අඩංග ෆලාසකවක (flask with ice) බහාලම.

Always ensure vial (strength) and syringe compatibility

*Note: all are 1 ml syringes

U100 insulin (100 IU/ml) → U-100 syringe*



4

ෙම ආකාරයට ශතකරණෙයන පටත තැබ ඉනසයලන කපපයක 15-25OC කාමර උෂණතවයක දන 30ක දකවා කයාකාරතවෙය සථාවර බව පවතන ෙලස ගබඩා කල හැක නමත, 25OCට වඩා වැඩ කාමර උෂණතවයක ගබඩා කෙල නම ඉනසයලනවල කයාකාරතවෙය සථාවර බව පවතනෙය සත 2ක ෙහෝ 3ක පමණ.

වැඩපර ඇත ඉනසයලන කපප ශතකරණයක 2-8OC උෂණතවයක ගබඩා කරම අත‍යවශ‍ය ෙව. කසවටකත කල ඉකතවෙම දනය පස ව ඉනසයලන භාවත ෙනොකලයත ය.

ශත පලාතවල ෙරෝහලවල කාමර උෂණතවය 15-25OC වවද, ෙනවාසක ෙරෝගන භාවත කරන ඉනසයලන අනවාරෙයනම ශතකරණයක ගබඩා කලයතය. එයට ෙහේත වනෙන ඉනසයලන දෂණය ùu (contamination) වැලැකවම, හදස උෂණතව වචල‍යයන මගනවන බලපෑම අවම කරම සහ පතකාර කරෙමද ඇතවන ෙදෝෂ (medication errors) වැලැකවමය.

ඉතා ඉහල ෙහෝ පහළ උෂණතව මගන ඉනසයලනවල ගණාතමක භාවය වනාශ ෙව. එමනසා ඉනසයලන කසවටකත අධ ශතකරණයක ෙහෝ 2OCට අඩ උෂණතවයක ෙනොතැබය යත ය. වැරදමකන ෙහෝ අධශත කළෙහොත එම ඉනසයලන නැවත භාවතයට සදස නැත. එෙසේම ෙකලනම හර එලයට ෙහෝ තාපයට ඉනසයලන කපප නරාවරණය ෙනොකළ යත අතර මළතැනෙගය, වදල උපකරණ මත ෙහෝ තාපන දඟර මත ඉනසයලන තැබෙමන වැළකය යත ය. රථ වාහනවල ඉදරපස ගබඩා ෙකොටෙසේ (glove compartment) ෙහෝ ජෙනල වසා ඇත නවතා තැබ වාහනතල ඉනසයලන තබා යාෙමන වැළකය යත ය.

භාවතා කරමට පථම ඉනසයලන කපප ෙහො`osන පරකෂා කර බැලය යත ය. Soluble ඉනසයලන ෙපනෙමන අවරණ අංශ රහත ( free of particles) පැහැදල දාවණයක වය යතය (figure 4).

Figure 3: ඉනසයලන ගබඩා කරම insulin storage

Figure 4

or a small clay pot

5

අවලමබත ඉනසයලන වරග (insulin suspensions) එනම අයෙසොෙෆන (isophane ඉනසයලන සහ ඉනසයලන මශණ (any pre-mixed insulin) ටක ෙවලාවක ෙනොෙසොලවා තැබ වට කපපෙය පතෙල අවකෙෂේප ෙව (figure 5).

එමනසා සයලම අවලමබත ඉනසයලන වරග පාවචච කරමට පථම කපපය 20 වතාවක අතල මත එහා ෙමහා ෙරෝල කරම ෙහෝ (figure 6) රටාවකට 20 වාරයක ඇල කරම මගන ෙහොදන මශ වම (re-suspension of insulin) තහවර කලයත ය. එෙහත ඉනසයලන කපපය ෙවගෙයන ෙසලවම ෙනොකළ යත ය.

අවලමබත ඉනසයලන ෙම ආකාරයට මශ කරගත පස නකෙෂේපKය කරමට පථම එහ කර පැහය ඒකාකාර ෙලස තෙබ දැය ෙහොදන පරකෂා කලයත ෙව (figure 7). මශ කරෙමන පස අවපැහැයක ෙහෝ පාෙවන අංශ ෙනොතබය යත ෙව. අවලමබත ඉනසයලන ෙමෙලස නවැරදව ඒකාකාර කර පැහැයක ලැෙබන ෙතක මශ ෙනොකළෙහොත පහත දකවා ඇත ඖෂධ මා;%d පළබඳ ෙදෝෂ (dosing errors ) ඇතවය හැක ය.

වැරද ඉනසයලන මාතාවක සරනජය තලට ඇදගැනම.

කපපෙය ඉතරවන ඉනසයලනවල සානදKh සහ සංයතෙය ෙවනසක ඇතවම.

Figure 5 Figure 6: නැවත මශ කරම re-suspension of insulin

Figure 7

6

ගමනාගමනෙයද ඉනසයලන රැෙගන යායත පළෙවල

STORAGE OF INSULIN DURING TRAVEL

ෙගොඩබම පවාහනය: කාමර (පරසරෙය) උෂණතවය අඩනම ඉනසයලන කපපය අතබෑගයක රැෙගන යාමට හැක ය. කාමර උෂණතවය 30OC ට වඩා වැඩ නම කපපය නලක ගැට ගසා එලලා අයස කැටවල ෙනොගෑෙවන ෙසේ ෆලාසකවක ෙහෝ අයස අඩංග පාරසලයක සමග අතබෑගෙය රැෙගන යා හැකය. වාහනවල ගබඩා ෙකොටෙසේ (glove com-partment) ඉනසයලන කසෙසේත ෙනොතැබය යත ය.

ගවන ගමන හද : ගමනානතය දකවා පමාණවත ඉනසයලන සහ ඉනසයලන නකෙෂේපK සරනජ (කටව සහත) අෙත ෙගනයන බෑගෙය (hand luggage) රැෙගන යා යතය. ඉනසයලන කසවෙටකත අෙනකත ගමනමල (checked baggage) තල පවාහනය ෙනොක< යතය. ගවන ගමනහද ජාත‍යනතර කාල කලාප (time zones) මාරවමවලට ලකෙව නම ඊට අනකලව නව නකෙෂේපK කාලසටහනක ෙරෝගනට ලබාදය යතය.

ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරම සඳහා උපාංග ෙතෝරා ගැනම සහ භාවතය SELECTION AND USE OF INSULIN DELIVERY DEVICES

1. සරනජය සහ කටව (syringes and needles)

2. ඉනසයලන පෑන (insulin pens)

සරනජය සහ කටව Syringes and needles

ඉනසයලන භාවත කරන ෙබොෙහෝ ෙදනා සරනජය සහ කටව ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරමට ෙයොදා ගන. දැනට පවතන නරෙදශය වනෙන ෙකට සහ සයම කට භාවතයය. තවද ෙමම නකෙෂේපK කටවල ගලවා ඇත වෙශේෂ ආෙලපන (lubricant) මගන පහසෙවන සහ අවම ෙවදනාෙවන යතව නකෙෂේපK ලබා දය හැකය.

ඉනසයලන සරනජ සඳහා නරෙදශ syringe specifications: සරනජය සහ ඉනසයලන කපප සැමවටම එකෙනකට ගැලෙපනෙන දැය බැලය යත ය.

ම. ල .1 ක පරමාව ඇත පමණන සෑම සරනජයකම ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරමට භාවතය සදස නැත.

100 IU/ml සානදණය සහත ඉනසයලන භාවත කරන සැමවටම U-100 සරනජයකම භාවත කළ යත ය.එමනසා ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරමට ෙපර, ෙතෝරා ගත සරනජය U-100 සරනජ ෙලස පැහැදලව නම කර තෙබදැය බැලය යතය.

තවද ෙතෝරා ගත කටෙව නවැරද දග සහ ඝනකම (gauge) ඇත දැය සැමවටම පරකෂා කලයතය (Figures 8 & 9). වැඩදර වසතර සඳහා 9 වන පටව බලනන.

7

U-100 සරනජය තැඹල පැහැත ෙකොපවක සහ කළ පාටන 100 දකවා අංකනය කරන ලද එකක. සාමාන‍යෙයන එක කළ ඉරකන ඒකක ( units) ෙදකක ෙපනනම ෙකෙර (Figure 10).

Figure 8: U-100 syringe, 27G x 13mm (NOT recommended: see page 9)

ඝනකම 27 G සහ දග 13. ම.ම. කට නරෙදශ ෙනොෙකෙර

Figure 9: U-100 syringe (30G x 8mm: use with a skin fold)

ඝනකම 30G සහ දග 8 ම.ම. සෙම රැලලක ඔසවා නකෙෂේපKය කලයතය

Figure 10

8

සමහර අවසථාවලද U-100 සරනජෙය එක කළ ඉරකන ඒකක (units) එකක ෙපනනම කරන අතර එවැන සරනජ ළමයන සදහා භාවත කරමට සදස ෙව (Figure 11A).

සමහර අවසථාවලද 0.5ml U-100 සරනජ 50 දකවා ලකණ කර තබය හැකය. ෙමම සරනජවල එක කළ ඉරකන එක ඒකකයක (1 unit) ෙපනනම කරය. එම සරනජ ළමයනට සහ වැඩහටයනට ඒකක 50 ට අඩ ඉනසයලන මාතා නකෙෂේපKය සදහා භාවත කල හැකය (Figure 11B).

සැ. ය.: සමහර රටවල U-40 සරනජ භාවත කරන ලැෙබ: ම.ල. 1 ක පරමාව ඇත ෙමම සරනජෙය ඇත ඒකක රත පාටන ලකණ කර ඇත අතර සරනජය රතපාට ෙකොපවකන වසා ඇත. (figure 12). ෙමම U-40

සරනජය භාවත කල යතෙත 40 IU/ml සානදතවයක ඇත ඉනසයලන

සමග පමණක.

Figure 11

A

B

Figure 12

9

ඉනසයලන නකෙෂේපK කට සදහා නරෙදශ NEEDLE SPECIFICATIONS FOR

INSULIN INJECTION

නකෙෂේපK කටෙව දග සහ ඝනකම

ඝනකම 29G සට 31G වන කට, සමට යටන ඇත ෙමද සථරයට (subcutaneous tissue ) ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරම සඳහා නරෙදශතය.

29G ට වඩා අඩ නකෙෂේපK කට භාවත කරෙමද ඇත වන ෙවදනාව වැඩ නසා එම කට භාවත ෙනොකළ යත ය. නකෙෂේපK කටෙව ෙගජ අගය වැඩ වන වට කටව සයම සහ සහනවන අතර එවැන කට භාවතෙයන ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරෙමද ඇතවන ෙවදනාව අවම කරගත හැක ය.

ළමයන, නව ෙයොවන වෙය තරණ තරණයන (adolescents) සහ වැඩහටයන සදහා subcutaneous ඉනසයලන නකෙෂේපK කරෙමද භාවත කලයත කටෙව දග ම.ම.4 සට 6 වය යතය. ඒවා ෙකට වවද සම හරහා ෙමද සථරයට ගමන කරමට තරම දගන යත ය. (අත ධවන තරංග ultrasound පරකෂණ මගන මනන ලද සෙම ඝනකම ම. ම. 2.2 ක පමණ ෙව). ෙකට නකෙෂේපK කට භාවත කරෙමද මාංශෙපශ සථරය පසාර ෙනොවන නසා ඒවා ආරකෂාකාර ෙව. එෙසේම ෙකට කට භාවතෙයද ඉනසයලනවල කයාකාරතවයද ksis mßÈ ලබා ගත හැකෙව. එෙසේම දග කට වලට සාෙපකෂව ෙකට කට මගන ඉනසයලන සෙමන පටතට කානද වම ද අවම ෙව.

ෙකට සහ සයම නකෙෂේපK කට භාවත කරම මගන ෙරෝගනට නකෙෂේපKෙය ද ඇත ෙවදනාව සහ අනයත බය අඩ ෙකෙර. එමනසා ඔවන වසන තම තමනෙග ඉනසයලන නකෙෂේපK නරෙදශ කර ඇත පරදම ලබා ගැනමට ෙපළෙඹ.

කසද වයස සමාවක දයවැඩයා ෙරෝගනට ම.ම. 6 ට වඩා දගන වැඩ නකෙෂේපK කට භාවතය නරෙදශ ෙනොෙකෙර.

ම.ම 6 ට වැඩ දග කට භාවත කරනෙනනම ඉනසයලන සමට යටන ඇත මාංශෙපශ සථරයට නකෙෂේපKය වය හැකය. මාංශෙපශ තලන ඉනසයලන ඉතා ඉකමනන රධරයට අවෙශෝෂණය ෙව. එම නසා රධර ගලෙකෝස මටටම ඉකමනන අඩ ව හයෙපොගලයසමයා (hypoglycaemia) තතවය ඇත කල හැකය . එමනසා ම.ම. 8 ෙහෝ ඊට වැඩ දග කට භාවත කරනෙන නම සෙම රැලලක ඔසවා (raised skin fold), එය තලට ඉනසයලන නකෙෂේපKය කලයත ෙව.

මාංශෙපශ සථරය තලට ෙකටකාලන ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරම නරෙදශ කරන ලබනෙන රධරෙය අධක ෙලස සන වැඩ ව (hyperglycaemic emergencies) හදස අවසථා වල පමණ.

සාමාන‍යෙයන ෙමවන හදස අවසථාවල ඉනසයලන ෙදන ලබනෙන ඒ සඳහා වෙශේෂත ෙපොමපයක (insulin infusion pump) මගන.

10

ඝනකම 27G සහ දග ම.ම. 13 කට ඉනසයලන නකෙෂේපKයට සදස නැත (Figure 13).

ඝනකම 30G කට සදස නමත එහ දග ම.ම. 8 ක ෙව. එමනසා 30G කටව නරෙදශ වනෙන ම.ම. 6 කට නැත අවසථාවල පමණකෙව. ෙමම ම.ම. 8 කට භාවත කරනෙන නම සෙම රැලලක ඔසවා (raised skin fold) ෙහෝ සමට 450 ක ආනතයකන ඉනසයලන නකෙෂේපKය ක<යත ෙව (Figure 13).

ඝනකම 31G සහ ම.ම. 5 දග කට සහත ඉනසයලන පෑන ඉනසයලන නකෙෂේපK සඳහා භාවත ක< හැකය. ළමයන සඳහා ෙමම කට සහත පෑන භාවත කරන වටදද සෙම රැලලක ඔසවා (raised skin fold) නකෙෂේපKය ක<යතය (Figure 13).

ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරෙමද කටව ගැලවය හැක සරනජවලට වඩා කටව ගැලවය ෙනොහැක ෙලස සවකර ඇත සරනජ භාවතය වඩා සදසෙව. එවැන සරනජ භාවතෙයද සම මතපටට ඉනසයලන කානද වම ද වැළෙක.

Figure 13: Comparison of lengths and gauges of needles

27G, 13mm

30G, 8mm

31G, 5mm

11

අත ධවන තරංග පරකෂණ (ultrasound scan ) මගන නරණය කරන ලද ශ ලංකාෙව වැඩහටයනෙග සහ ළමයනෙග ඉනසයලන වදමට නරෙදශත සථානවල සමට යටන

තෙබන සථරෙය ඝනකම අනව මාංශෙපශ සථරය පසාරවෙම අවදානම

Table 2: ඉනසයලන නකෙෂේපනය කරෙමද මාංශෙපශ සථරය පසාරවෙම අවදානම පතශතය

Estimated % risk of penetrating the underlying muscle

*de Abrew K et al., 2015

ටයබකයලන සරනජ (tuberculin syringes) සහ අෙනකත මල ලටර 1 පරමාව ඇත සරනජ ඉනසයලන නකෙෂේපKය සඳහා නරෙදශ ෙනොෙකෙර. ඉනසයලන නකෙෂේපKයට ෙතෝරාගත සරනජය U–100 සරනජයක වය යත අතර එහ ඝණකම 29G සට 31G බව සහ කටෙව දග වැඩහටයනට ම.ම. 6 සට 8 දකවාද ළමයනට සහ තරණ අයට ම.ම. 4 සට 6 ද බව තහවර කරගත යතය. ම.ම 4 ට වැඩ දග කට භාවත කරනවට සයලම ඉනසයලන නකෙෂේපන ඔසවන ලද සෙම රැලලක තලට දය යතය. අවරද 2 සට 6 වයසැත ළමයනට ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරෙමද ම.ම.4 දගැත කට භාවත කරන අවසථාවනහද ද ඔසවන ලද සෙම රැලලක තලට ඉනසයලන නකෙෂේපKය ක<යතය.

Arm % උඩ බාහව Thigh % කලව Abdomen % උදරය

No skin-

fold

With skin-

fold

No skin-

fold

With skin-

fold

No skin-

fold

With skin-

fold

Adults

n=188

13 mm 63 47 64 43 33 17

8 mm 36 25 33 21 19 6

Children

n=131

15 mm 97 88 98 86 83 70

5 mm pen

needle 41 12 38 12 37 9

Needle

length

12

ටයබකයලන සරනජෙය කටවල ඝණකම වැඩ අතර (25 G) එම කට දගන ද වැඩය (ම.ම.

15-16). ෙම ෙහේතෙවන නකෙෂේපK වඩා ෙවදනාකාර ෙව. එම නසා ෙරෝගන

නකෙෂේපKවලට අනගත ෙනොවමට වඩා ඉඩ ඇත. තවද දග කට මගන ෙමද සථරයට

යටන ඇත මාංශෙපශ පසාරවෙම අවදානම ද වැඩ ෙව. සරනජෙය ඇත සලකණ ම.,s. 0.01 ෙලස ලකණ කර ඇත බැවන ඒකක වලන ඉනසයලන නවැරද මාතාවක සරනජයට ඇදගනමද අපහසෙව.

A

ෙකොළඹ ජාතක ෙරෝහෙල වාටට 63 ක කරනලද පරෙයෂණයක ප;sMල මගන නරාවරණයව ඇතෙත වාටට වලන 84% ක ඉනසයලන නකෙෂේපKයට භාවත කරනෙන ටයබකයලන සරනජ බව සහ 95% ක වාටට වල භාවත කරනෙය ම.ම. 15 නකෙෂේපන කට බවය. එම සයලම වාටටවල භාවත කරන කට භාවතයට නසදස ඝනකම ඇත කට බව ද සනාථ ව ඇත. එනම, 54% වාටටවල 25G කටද 46% වාටටවල 26G කටද භාවත කරන බව ද තහවර ව ඇත .(de Abrew K et al., 2015).

Figure 14: ටයබකයලන සරනජය tuberculin syringe

13

ඉනසයලන පෑන INSULIN PEN

ඉනසයලන පෑන ලවමට භාවත කරන තනත පෑනක (fountain pen) ෙමන. එය කමස සාකකෙව රැෙගන යා හැක අතර තනත පෑනක ඇත තඩ ෙවනවට එහ ඇතෙත කටවක (needle). තනත ෙවනවට එහ ඇතෙත ඉනසයලන පරවන ලද වනවද ෙපෙනන පලාසටක බහාලයක (කාටරජ). ඉනසයලන කපපයක ඉනසයලන ම. ල. 10 ක (ඒකක 1000ක) අඩංග වන අතර ඊට සාෙපකෂව පෑනක ඇත ඉනසයලන බහාලයක (cartridge ) ඉනසයලන ඇතෙත ම.ල. 3 ක (ඒකක 300 ක) පමණ.

ඉනසයලන පෑනක එක වතාවකට භාවත කළ හැකෙක එක වරගයක ඉනසයලන පමණ (soluble insulin ෙහෝ isophane insulin ෙහෝ pre-mixed human insulin ෙහෝ insulin analogues). නැවත භාවත ක,හැක පෑන සහ නැවත භාවතකළ ෙනොහැක පෑන ෙලස ඉනසයලන පෑන වරග ෙදකක.

ඉනසයලන පෑනකන ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරම වඩා නවැරදව සහ පහසදායක ෙලස කල හැකෙව. එම නසා ඉනසයලන පෑන භාවතය වෙශේෂෙයනම කඩා ළමයනට, කාරය බහල දන චරයා ඇත අයට, කාරයාලවලන පටත, කෙෂේතෙය රැකයාවල ෙයෙදන අයට සහ දර ගමන/ ගවන ගමනවල ෙයෙදන අයට වඩාත සදස ෙව.

Figure 15: disposable insulin pen නැවත භාවත කල ෙනොහැක පෑන

Insulin cartridge (3ml)

14

ශරරෙය සමට යටන ඇත ෙමද සථරයට ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරමට සදස පෙදශ AREAS FOR SUBCUTANEOUS INSULIN INJECTION

ඉනසයලන නකෙෂේපKය කල යතෙත සමට යටන ඇත ෙමද සථරයට වන අතර මාංශ ෙපශ සථරයට ඉනසයලන නකෙෂේපKය ෙනොක< යතය.

1. උදරය (anterior abdomen) :ෙපකනයට ෙස. ම. 5 ක පාරශවක ව (laterally) ෙහෝ ෙස. ම. 2.5 ක උඩන ෙහෝ පහලන

2. උඩබාහව (arm) :උරහස සහ වැලමට අතර පෙදශය ෙකොටස තනකට ෙබදා මැදෙකොටෙසේ මදක පටපසට වනනට (middle one third posteriorly)

3. කලව (thigh) : මැද ෙකොටෙසේ (middle one third) ඉදරපස සහ පාරශවකව ( anterior and outer aspect - between the anterior superior iliac spine and the knee joint.)

4. තටටම පෙදශය (buttock): තටටෙමහ පටත උඩ ෙකොටස (upper outer quadrant)- කඩා ළමයන සඳහා සදස වනමත ෙලොක ළමයන iහ වැඩහටයන සඳහා එතරම සදස ෙනොෙව.

Figure 16: ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරමට සදස පෙදශ

15

ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරන පෙදශයෙය සම පරසද කරම

CLEANING THE INJECTION AREA

ආසාදන වැලැකවම සදහා ඉතාම වැදගත පයවර වනෙන නකෙෂේපKය කරන පෙදශය ෙහොදන පරසද කරම ෙව.

1. නකෙෂේපKය කරන පෙදශය සාමාන‍ය ෙලස පරසද ද බලනන: බැලබැලමට අපරසද යය හැෙඟන පෙදශයකට කසවෙටක ඉනසයලන නකෙෂේපKය ෙනොකලයත ය. උදා: සම මතපට කණ ෙහෝ දහදෙයන ෙතොරවය යත ය. සම අපරසද නම සබන සහ වතෙරන ෙසෝදා පරසද කලයතය. නකෙෂේපKය කරමට ෙපර තම දෑත ද එෙලසම සබන ෙයොදා ෙහොඳන පරසද ක<යතය.

2. නකෙෂේපKය කරමට ෙපර තවදරටත සම පරසද කරම

මද‍යසාර ගැලව (alcohol swabs) ෙහෝ පරසද වතෙරන ෙපඟව පළන කැබැලලක භාවත ක< හැකය.

නකෙෂේපKය කරන සථානය අවට පෙදශය ද පරසද කලයතය.

මැදන පටනෙගන පටතට කවාකාරව පරසද ක<යතය.

ෙමෙලස නකෙෂේපKය කරමට ෙමොෙහොතකට ෙපර පරසද කර ගැනෙමද සබන ෙහෝ කෂාලක (detergents) භාවත ෙනොක< යතය.

පරසද කරෙමන පස සම සමපරණෙයන වයෙලන ෙතක ඉනසයලන නකෙෂේපKය ෙනොක< යතය.

චරම ෙරෝග dermatological diseases

වරතමානෙයද ෙහෝ මෑතකද චරම ෙරෝග වැළදණ ෙරෝගන සෙමහ එම සථාන වලට ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරෙමන වැළකය යත අතර සෙම ෙපර ශල‍ය කරම සද කරන ලද සථාන ද මග හැරය යත ය. නමත සෙම දරග කාලන ව පවතන සදපැහැත (vitiligo) ෙහෝ කළපැහැත (acanthosis nigricans) ත;aතව ඇත සථාන ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරෙම ද මග හැරමට අවශ‍ය නැත.

ෙමද සථරෙය අධවරධනයක (lipohypertrophy) ඇත සථානවලට ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරෙමන වලකනන. ෙමද සථරෙය තනවමක (lipoatrophy ) ඇත සථානවල සමට යටන ඇත ෙමද සථරය තන නසා ෙකට කටවක ෙයොදාෙගන සෙම රැලලක ඔසවා නකෙෂේපKය කරනන.

16

සෙම රැලලක ඔසවා ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරම LIFTING A SKIN FOLD

FOR INSULIN INJECTION

සම මතපට සට මාංශෙපශ සථරය දකවා ඇත දර කටෙව දගට වඩා අඩ වය හැක අවසථා වලද ෙමෙසේ ක< යතය. සෙම රැලලක එසවෙමන සම මතපට සට මාංශ

ෙපශ සථරය දකවා ඇත දර වැඩ වමක ව නකෙෂේපK කටව මාංශෙපශය තලට පසාරවම වැලකෙව. තවද ෙමෙසේ කරෙමන කටව මගන සම සහ ෙමද සථරය අනවශ‍ය ෙලස ඇතලට එබයාම (indentation) ද වැලeක ෙව.

නසයාකාරව රැලලක සදාගැනමට මහපට ඇඟලල සහ දබර ඇඟලල ෙයොදා ගැෙන ( අවශ‍ය නම මැදඟලල ද භාවත කල හැකය).

ඇඟල පහම ෙම සඳහා ෙයොදා ෙනොගත යතය. මකනසාද යත එවට සම සහ ෙමද සථරය සමග ඊට යටන ඇත මාංශෙපශ සථරය ද ඉහලට එසෙවන බැවන (Figure 17).

Figure 17: සෙම රැලලක ඔසවා ගැනම lifting a skin fold

සෙම රැලලක ඔසවා ගැනෙමද ෙවදනාවක ඇතෙවන ෙලස ෙහෝ සෙමහ පැහැය ෙවනසවන ෙලස එය ෙනොක< යතය.

නසයාකාරව සෙම රැලලක ඔසවා ගනනා ආකාරය ෙරෝගයාට පැහැදලකර ෙපනවා පසව නැවත බලාගැනමට පළවන පරද ලයා සටහනකර දයයතය.

දයවැඩයා ෙරෝගනට සහ ඔවනට උපසථාන කරනනන හට සෙම රැලලක අලලා ගැනෙම නවැරද කමෙවදය ඉනසයලන

පටන ගනනා මල අවසථාෙවදම කයාදය යතෙව.

Figure 17: සෙම රැලලක එසවම

17

ශරරෙය වවධ පෙදශ වලන ඉනසයලන අවෙශෝෂණය වන ෙවගය

RATE OF INSULIN ABSORPTION FROM DIFFERENT AREAS OF THE BODY

ශරරෙය වවධ පෙදශ වලන ඉනසයලන අවෙශෝෂණය කර ගනනා ෙවගය පෙදශෙයන පෙදශයට ෙවනසෙව.

සරෙර ෙතෝරාගත එක පෙදශයකට සත 6 සට 12 ක දකවා දනපතා නරෙදශත ඉනසයලන නකෙෂේපKය කල හැකය. ෛදනක නකෙෂේපKය කරෙමද දෙනන දනට නකෙෂේපK පෙදශය මාර කරම ෙනොක< යතය. ෙම ආකාරයට එකම පෙදශයකට (උදා. උදරයට ෙහෝ කලවට) නකෙෂේපKය කරෙමන එකම ෙවගෙයන සරරට ඉනසයලන අවෙශෝෂණය වම තහවර ෙව. දෙනන දන වවධ පෙදශවලට ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරෙමන රධරෙය ඉනසයලන සානදණය ද ඒ සමගම රධර ගලෙකෝස මටටම ද අනවශ‍ය ෙලස වචල‍ය (fluctuation) ෙව. ෙරෝගෙයකට දනකට එක වතාවකට වඩා ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරෙමද වවධ ෙවලාවන සඳහා වවධ පෙදශ භාවත ක< හැකය. උදාහරණයක වශෙයන දනකට ෙදවරක නකෙෂේපK ගනනා ෙරෝගෙයකට උදැසන කලව පෙදශයටත සවස උදරයටත නකෙෂේපKය ක< හැකය. ෙමෙලස ෙරෝගයා වරක ෙතෝරාගත නකෙෂේපK රටාව සත 6 සට 12 දකවා කාලයක ෙවනස ෙනොක< යතය.

සත 6 සට 12කාලසමාවක අවසානෙය ද, නකෙෂේපKය කරන එක පෙදශයක පමණක පථමෙයන ෙවනසකර රධරෙය ගලෙකෝස මටටම දන කහපයක ෙහොඳන අධකෂණය ක< යතය. නකෙෂේපKය කරkq ,nk පෙදශ ෙවනස වනවට ඉනසයලන අවෙශෝෂනයද ඒ ඒ තැන වලට සාෙපකෂව ෙවනස වම නසා රධර ගලෙකෝස මටටම ද ෙවනස ෙව.

ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරන සථාන ෙවනස කරම

ROTATION OF INSULIN INJECTION SITES

එකම පෙදශයක තල එකම සථානයකට දනපතා ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරම නසදසය. ෙතෝරාගත පෙදශය තල, නකෙෂේපKය කරkq ,nk සථානය දනපතා ප<sෙවලකට ෙවනස ක< යතය.

දනපතා සෙමහ එකම සථානයකට ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරෙමන, සමට යටන ඇත ෙමද සථරෙයහ අසාමාන‍ය ෙවනසකම (lipodystrophy) ඇතවය හැකය. එනම ෙමද සථරෙය අධවරධනය (lipohypertrophy with human insulin) සහ ෙමද සථරෙය තනවම (lipoatrophy with animal insulin ) ද ෙව.

ඉනසයලන අවෙශෝෂණය වන ෙවගය

උදරය ( abdomen) > උඩ බාහව ( arm) > කලව (thigh)

18

ෙමද සථරෙය අධවරධන ත;aතවය ඇත පෙදශවලට නකෙෂේපKය කල වට ඉනසයලන අවෙශෝෂණය වම අකමවත නසා රධර ගලෙකොස මටටම වචලනය ෙව.

එකම සථානයට දනපතා ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරෙමන එම සථානෙය සම තවාලවම, ෙල ගැලම වැන අහතකර ප;sMල ඇත වය හැකය.

නකෙෂේපK සථාන ෙවනස කරන වවධ කම SITE ROTATION SCHEME

ප<මවන කමය

නකෙෂේපKය කරමට ෙතෝරාගත පෙදශය කඩා පෙදශයක නම ෙකොටස ෙදකකට ද නැතෙහොත ෙකොටස හතරකට ද ෙබදා ගත හැකය (Figures 18 & 19).

එක එක ෙකොටස තල නකෙෂේපK සථාන පළෙවලකට ෙවනස ක< යතය.

ෙමෙසේ නකෙෂේපK සථාන ෙවනස කරම දකෂණාවරතව ෙහෝ වාමාවරතව ක< හැකය.

එෙලස ෙවනස කරෙම ද නකෙෂේපK සථාන ෙදකක අතර පරතරය අවම වශෙයන ෙස. ම. 1 ක වත වයයතය. එමගන සමට සහ ඒ අවට ඇත පටකවලට jk හානය අවම ෙව.

එක ෙකොටසක තල දන 7 ක පමණ ෙම ආකාරයට නකෙෂේපK සථානය ෙවනස කරෙමන පස එම පෙදශෙයම ඊලග ෙකොටසට ෙයොම වය යතය.

Figure 18: එක එක පෙදශ නකෙෂේපKය සඳහා ෙකොටස

වලට ෙබදම. division of injection areas

19

ෙදවන කමය

ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරනා පෙදශය පටත කවය සහ ඇතලත කවය ෙලස ෙකොටස ෙදකකට ෙබදා දකෂණාවරථව ෙහෝ වාමවරථව එක වතාවකට එක කවයක තල කමානl+ලව දනපතා නකෙෂේපK සථානය ෙවනස ක<හැකය (figure 20).

ෙරෝගයා වසන ෙහෝ භාරකර වසන වඩා ගැෙලෙපන නකෙෂේපK සථාන ෙවනස කරෙම කමය ඉහත කම අතරන ෙතෝරා ගතයතය

ෙමෙසේ ෙතෝරාගත සථාන ෙවනස කරෙම කමය හරයාකාරව සදකරන බවට ෙසෞඛ‍ය කාරය මණඩලය වරනවර නරකෂණය කර සායනක සටහන තැබය යත ය. 50 වන පටෙව සායනක සටහන බලනන (see insulin initiation card, page 50).

නකෙෂේපK සථාන ෙවනස කරම මගන ඉනසයලන අවෙශෝෂණය උපරම ක,හැක වන අතර, ෙමද සථරෙය අසාමාන‍ය ෙවනසකම (lipodystrophy) ඇත වම වලකවා නෙරෝග

සමක පවතවා ගැනමට ද හැක ෙව.

Figure 20: ඇතලත සහ පටත කවයන inner and outer circles

Figure 19: එක පෙදශයක තල නකෙෂේපK සථානෙවනස කරම rotations within areas

20

ඉනසයලන නකෙෂේපKය කලයත කමෙවදය INJECTION TECHNIQUE

ඉනසයලන නකෙෂේපKය ක<යත ෙවලාව TIMING

ඉනසයලන නයමත ෙවලාවට ම නකෙෂේපKය කරම අත‍යවශ‍ය ෙව. නසයාකාරව රධර ගලෙකෝස මටටම පාලනය කරමට සහ රධර සන මටටම අඩවෙම (hypoglycaemia) ත;aතවය ඇතවම වැලකවමට ඉනසයලන නකෙෂේපKය ආහාරfõල සමග මනාව ගලපාගත යතය. නකෙෂේපKෙයහ කාරයකෂමතාවය උපරම කරමට සහ ආරකෂාකාර වන ෙලස ද hypoglycaemia ත;aතවය වලකවා ගැනමට ද ආහාර ෙවලට ෙපර ඉනසයලන ගත යතය.

නකෙෂේපKය සහ ආහාර ෙවල අතර තබය යත කාල පරතරය INJECTION TO MEAL TIME GAP

ෙකටකාලනව කයාකාර ඉනසයලන (soluble) ෙහෝ අතරමැද කාලයක කයාකරන ඉනසයලන (isophane insulin) ෙහෝ ඉනසයලන මශණj, (pre-mixed insulin) කයාකාරතවය ඇරඹමට u| fõ,djla ගතවන බැවන නයමත පධාන ආහාර ෙවලට වනාඩ 30 කට ෙපර ෙමම ඉනසයලන නකෙෂේපKය ක<යතය.

කෑෙමන පැය 2 කට පස රධර ගලෙකෝස මටටම ඉතා අඩෙව නම එම ෙරෝගන ආහාර ෙවලට වනාඩ 15–20 කට ෙපර ෙකටකා,Sන soluble ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරගැනෙමන එම ත;aතවය ඇතවම ව<කවා ගතහැකය.

tfy;a ඉකමනන කයාldරතවය අරඹන ආෙදශත ඉනසයලන වරග (Rapid act-ing insulin analogues -lispro/aspart/glulisine) කෑමට වනාඩ 15 ක ඇතලත ෙහෝ ආහාර ගැනම අරඹා වනාඩ 20 ක වන ෙතක වවද නකෙෂේපKය කලහැකය. එෙසේ කලහැක වනෙන ෙමම ඉනසයලන වරග නකෙෂේපKය කලපස ඒවා ඉකමනන රධරයට අවෙශෝෂKය වන බැවන.

දගකාලයක කයාකරන ආෙදශත ඉනසයලන (Long acting insulin analogues -detemir/glargine) දනකට වරක පමණක නකෙෂේපKය කලයතය. ෙමම ඉනසයලන දනපතා ෙතෝරාගත එකම ෙවලාවකට නකෙෂේපKය ක<යත අතර ආහාර ෙවල සමග ගැ<පමක අවශ‍ය ෙනොෙව.

ෙරොගනට ආහාර ගනනා ෙවලාව තම තමන ෙග ෛදනක ජවතයට ගැලෙපන කාල සටහනකට කලහැකය (උදා. ෙකෙනකට ෙපව. 6.30 ට උෙද ආහාරය ගත හැක වවත තව ෙකෙනක ෙපව. 8.00 ට ආහාර ගන ඇත). එනමත සෑමදනකම එකම ෙවලාවකට අහාර ගැනෙමන ඉනසයලන ද එකම ෙවලාවකට නකෙෂේපKය කල හැක ෙව. දනපතා ෙවනස ෙනොවන කාලසටහනකට ආහාර ගැනම සහ ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරම මගන මනාව රධර ගලෙකෝස මටටම පාලනය කරගත හැක අතර අනවශ‍ය ෙලස ගලෙකෝස මටටම වචල‍යය වම ද වැලෙක.

21

Table 3: නකෙෂේපKය සහ ආහාර ෙවල අතර තබය යත කාල පරතරය

summary of insulin to meal time gap

ඉතා දගකාලයක කයා කරන ඉනසයලන වරග (ultra long acting insulin - degludec) භාවත කරන වට ආහාර ගනනා ෙවලාව සමග නකෙෂේපK ගනනා ෙවලාෙව ගැලපමක අවශ‍ය ෙනොෙව. ෙමම නකෙෂේපK දවෙසේ ඕනෑම ෙවලාවක ගත හැකය. tfy;a ඒවාද දනපතා එකම ෙවලාවකට ගැනම වඩා සදසය.

කසවටක නකෙෂේපK ෙදකක අතර කාලය පැය 8 කට වඩා අඩ ෙනොවය යතය. නකෙෂේපK ෙදකක අතර පැය 8-40 ක දකවා කාලයක පරතරයක තබය හැකය. එක එක ෙරෝගයාෙග අවශ‍යතාවය අනව ෛවද‍යවරයා වසන ෙමම නකෙෂේපK ගනනා කාල පරතරය තරණය කරන ඇත.*

*Type 2 diabetes: insulin degludec, NICE advice [ESNM25], September 2013

Insulin Recommendation

Human soluble

Human isophane

Pre-mixed (biphasic)

Rapid acting analogue Up to 15 minutes before or up to

20 minutes after starting the meal

Long acting analogue None

20-30 minutes before a meal as

required

Ultra-long acting analogue None

22

ඉනසයලන නකෙෂේපKය කලයත කමෙවදය -සරනජය සහ ඉනසයලන කපපය INJECTION TECHNIQUE - SYRINGE AND VIAL

එක වරගයක ඉනසයලන පමණක භාවත කරන අවසථාවල අනගමනය ක<යත කමෙවදය (Figure 21) WHEN ONE TYPE OF INSULIN IS USED FOR INJECTION

පයවර 1 : ෙහොඳන දෑත ෙසෝදා පරසද ෙරද කඩකන පසදා ගනන

පයවර 1A : නකෙෂේපKය කරන පෙදශය ෙතෝරාෙගන ෙහොඳන පරසද කරනන. (14 පටව බලනන)

පයවර 2 : අවලමබත ඉනසයලන, එනම, අයෙසොෙෆන (isophane) ඉනසයලන ෙහෝ ෙපර- මශ කරනලද (pre-mixed ) ඉනසයලන කපප අතල මත 20 වතාවක ෙරෝල කර මශණය ඒකාකාර කර පැහැයක ගනනා ෙතක ෙහොඳන මශ කර ගනන. කසවෙටක කපපය ෙවගෙයන ෙසලවම ෙනොක< යතය.

පයවර 3 : කපපෙය රබර මඩය සරජකල සපරතත ෙපඟව පළන කැබලලකන පසදමනන.

පයවර 4 : අවශ‍ය ඉනසයලන පරමාවට සමාන පරමාවක වාතය සරනජය තලට ඇදගනන .

පයවර 5 : එම සරනජය සහ කටව ම ෙයොදා ෙගන කපපෙය රබර මඩය මැදන ෙහමහට සදර කරනන. කටව ෙලෝහ රාමෙව ෙනොගෑෙවන ෙලස 900 ක wdkතයකන කටව මඩය තලට ඇතලක< යතය.

පයවර 6 : දැන ඉනසයලන කපපය මනන අතට හරවා ෙහමහට නයමත මාතාව සරනජය තලට ඇද ගනන. අවසානෙය කපපෙය බඳ ෙකොටසන අලවා ෙගන සටයද කටව ෙසමන ඉවතට ගනන.

සැලකය යතය IMPORTANT

ශතකරණෙයන ඉවතට ගත ඉනසයලන කපපය නකෙෂේපKය කරමට ෙපර වනාඩ 15ක සට 30 ක දකවා කාලයක ශතකරණෙයන පටත තැබය යතය.

කයාකාර කාලය ඉකතවන දනය පරකෂා කලයතය.

කපපය සහ එහ ඇත ඉනසයලන ෙහොඳ තතවෙය තෙබන බව තහවර කල යතය: කපපය කැඩෙහෝ බඳ නැතබව , පැහැය ෙවනසව නැත බව, දාවණෙය කැබල/අංශ ෙනොමැත බව සහ අපැහැදල බවකන ෙතොර වම.

23

පයවර 2 පයවර 1


Figure 21: ඉනසයලන සරනජයට ඇදගනනා පයවර 1—6


24

පයවර 7 : මළඟට මහපට ඇඟලෙලන සහ දබර ඇඟලෙලන සෙම රැලලක ඉහලට ඔසවනන (15 පටව සහ figure 22 බලනන). කටව සමපරණෙයන සම හරහා ඇතලටම වද ඉකමනන සමපරණ මාතාවම නකෙෂේපKය කරනන. කටව සම තලට එබමක ෙනොක< යතය (avoid indenting the skin). එෙසේ ක<ෙහොත කටව පමණට වඩා වැඩ ගැඹරට ගමනක< හැකය.

පයවර 8 : දැන තව තතපර දහයක යනෙතක කටව පටතට ෙනොඇදය යතය(දහයට ගනන කරනන). ෙම මගන නකෙෂේපK සථානෙයන සම මත පටට ඉනසයලන කානදùම වැළෙක.

පයවර 9 : කටව පටතට ඇද, ඔසවා ගත සෙමහ රැලල අතහරනන .

පයවර 10 : වය<s කප පළන කැබැලලක නකෙෂේපKh ක< සථානයට තබා තද කරනන. එම සථානය පරමැදම ෙනොකරනන .

පයවර 11 : භාවතෙයන පස සරනජය සහ කටව පෙරසසමන ඉවතට දමනන. ඉවත දැමමට ෙපර කටව උපකාරකයක මගන ෙවනකරම (clip off) ෙහෝ ඒ සඳහා නයමත බඳනකට (sharps collector) දැමය යතය. එවැන බඳනක ෙනොතෙබ නම මඩය ෙහොඳන කරකවා වැසය හැක ඝනකම පලාසටක භාජනයක ෙහෝ ෙලෝහ භාජනයක භාවත ක< හැකය.

සරනජෙයන වාය බබළ ඉවත කර ගැනම REMOVING AIR BUBBLES

කටව කපපෙය රබර මඩෙයන ගැලවමට ෙපර සරනජෙය වාය බබළ තෙබදැය

පරකෂාකර බැලය යත ය.

වාය බබළ තෙබනම සරනජයට තටටකර ඒවා මතපටට ගතයත ය.

ෙමෙසේ මතපටට එකත කරගත වාය බබළ නැවත සරනජය තලට ඇතල ක< යත ය.

පසව නයමත ඉනසයලන මාතාව නැවත සරනජය තලට ගත යත ය.

වාය බබළ ඉවතවනෙතක නැවත ෙමම කයාවලය ක< යත ය.

නකෙෂේපK කට නැවත භාවතා කරම REUSING NEEDLES

නයම වශෙයන නම එම කට නැවත භාවත ෙනොක, යත ය. එෙහත පහසකම අවම අවසථා වලද ෙවනත වසදමක ෙනොමැත නම නකෙෂේපK කට නැවත භාවත කල හැකය (30 පටව බලනන).

25

නවැරද කමය correct method

සෙම රැලලක එසවම TAKING A SKIN FOLD

වැරද කමය wrong method

Figure 22: සෙම රැලලක එසවම lifting a skin fold

26

ඉනසයලන වරග ෙදකක භාවත කරනා අවසථාවල (ඉනසයලන සරනජය තල මශ කරගනනා වට) DRAWING TWO TYPES OF INSULIN INTO THE SAME SYRINGE

සමහර අවසථා වලද ෙකටකාලනව කයාකරන ඉනසයලන (short acting insulin) ෙහෝ

ඉකමනන කයාකාරතවය අරඹන ඉනසයලන ආෙදශත (rapid acting insulin analogue),

අතරමැද කාලයක කයාකරන ඉනසයලන (intermediate acting insulin) සමග එකම

සරනජෙය මශ කරම අවශ‍යවය හැක ය. පහත සදහන අවසථා වලද එෙසේ සද කරෙම

අවශ‍යතාවය ඇතවය හැක ය.

ෙපර මශත ඉනසයලන (pre-mixed msalin) ෙනොමැත වම

එක එක ඉනසයලන වරගෙයන ෙපර මශත ඉනසයලන වල ෙනොමැත වෙශේෂ අනපාතයක අවශ‍ය වම උදා :35:65

ෙපර මශත ඉනසයලන භාවතය ෙරෝගයාට ආරථක වශෙයන දරාගත ෙනොහැක වම

නරෙදශ RECOMMENDATIONS

ෙකටකාලනව කයාකරන ඉනසයලන(short acting insulin) අතරමැද කාලයක කයාකරන ඉනසයලන (intermediate acting insulin) සමග අවශ‍ය පරද ඕනෑම අනපාතhlska එකම සරනජෙය මශ කළ හැක ය.

ඉකමනන කයාකාරතවය අරඹන ඉනසයලන ආෙදශත (rapid acting insulin analogue) අවශ‍ය නම අතර මැද කාලයක කයාකරන ඉනසයලන සමග මශ කර ගත හැකය.

මශ කරෙමද, ෙකටකාලනව කයාකරන ඉනසයලන fyda ඉකමනන කයාකාරතවය අරඹන ඉනසයලන ආෙදශත පළමව සරනජයට ඇද ගත යත අතර අතරමැද කාලයක කයාකරන ඉනසයලන ෙදවනව සරනජයට ඇදගත යත ය.

ඉනසයලන වරග ෙදකම සරනජයට ගත වගස නයමත සථානයට නකෙෂේපKය කළයත ය.

එනමත දගකාලනව කයාකරන ඉනසයලන ගලාජන (glargine) අෙනක ඉනසයලන වරග සමග මශ ෙනොකළ යත ය. එයට ෙහේතව එෙසේ කළෙහොත එම මශණෙය pH අගය අඩ ව ඉනසයලන ගලාජන අවෙශෝෂණ වෙම ෙවගය ට බලපෑමක ඇත කළ හැක බැවන.

27

ඉනසයලන වරග ෙදකක භාවත කර නකෙෂේපK කරෙම කමෙවදය (ඉනසයලන සරනජය ත< මශ කරගනනා වට) WHEN TWO TYPES OF INSULIN ARE USED (MIXING) FOR INJECTION

පයවර 1 : ෙහොඳන දෑත ෙසෝදා පරසද ෙරද කඩකන පසදා ගනන

පයවර 1A : නකෙෂේපK කරන පෙදශය ෙතෝරාෙගන ෙහොඳන පරසද කරනන. (15

පටව බලනන)

පයවර 2 : අවලමබත (isophane or premixed) ඉනසයලන භාවත කරනවට අතල

මත 20 වාරයක ෙරෝල කර මශණය ඒකාකාර කර පැහැයක ගනනා ෙතක ෙහොඳන මශ කරගනන. කසවෙටක කපපය ෙවගෙයන ෙසලවම ෙනොක< යතෙව.

පයවර 3 : කපපෙය රබර මඩය සරජකල සපරතත ෙපඟව පළන කැබැලලකන

පසදමනන.

පයවර 4 : පථමෙයන අවශ‍ය අවලමබත (isophane / cloudy) ඉනසයලන පරමාවට සමාන පරමාවක වාතය සරනජය තලට ඇදගනන. පසව නකෙෂේපන කටෙවන isophane ඉනසයලන කපපෙය රබර මඩෙය ෙකනදය (මැද)

ෙසමන සදර කරනන. කටව ෙලෝහ රාමෙව ෙනොගැෙවන ෙලස 900 ක ආනතයකන කටව මඩය තලට ඇතලක< යත ය. සරනජය තල ඇත වාතය පරමාව ඉනසයලන කපපය තලට දැන ඇතලකරනන. ඉනපස කටව ඉවතට ගනන. නමත ෙමම අවසථාෙව § සරනජයට ඉනසයලන ෙනොගත යතය.

පයවර 5 : මළඟට ෙරෝගයාට අවශ‍ය ෙකටකා,Sන (soluble /clear) ඉනසයලන පරමාවට සමාන පරමාවක වාතය එම සරනජය ත<ටම ඇදගනන.

පයවර 6 :දැන soluble ඉනසයලන කපපය ත<ට එම වාතය සරනජය සහ කටව මගන ඇතල කරනන. පසව ෙසමන නයමත soluble ඉනසයලන මාතාව සරනජය ත<ට ඇද ගනන. ඉනපස කපපෙය බඳ ෙකොටසන අලවා ෙගන සටයද කටව කමෙයන ඉවතට ගනන. 24 වන පටෙව දැකෙවන ආකාරයට වාය බබළ ඉවත කරගනන.

පයවර 7 : මළඟට අවලමබත ඉනසයලන කපපය මනන අතට හරවා නකෙෂේපK කටෙවන රබර මඩය පෙවශෙමන සදරකර ෙසමන නයමත ඉනසයලන මාතාව සරනජය ත<ට ඇදගනන. අවසානෙය ද මළ ඉනසයලන මාතාවම (මශණය) සරනජෙය තබය යතෙව. අවශ‍ය ඉනසයලන මාතාව පමණක සරනජයට ගත යතය. වැඩපර ගතෙහොත එම අතෙරක ඉනසයලන පමාණය ෙමම අවසථාෙවද නැවත කපපයට ඇත,aකල ෙනොහැකය.

28

පයවර 8 : මළඟට මහපට ඇඟලල සහ දබර ඇඟලෙලන අලලා සෙම රැලලක ඔසවනන (25 පටව බලනන). කටව සමපරණෙයන සම හරහා වද ඇතල කරනන.ඉකමනන සමපරණ මාතාවම නකෙෂේපKය කරනන. කටව සම ත<ට එබමක ෙනොක<යතය (avoid indenting the skin). එෙසේ ක<ෙහොත කටව පමණට වඩා ගැඹරට පසාර úය හැකය.

පයවර 9 : දැන තව තතපර දහයක යනෙතක කටව පටතට ෙනොඇදය යතය (දහයට ගනන කරනන) .ෙමමගන නකෙෂේපK ක< සථානෙයන ඉනසයලන සම මතපටට කානද වම වැළෙක.

පයවර 10 : දැන කටව පටතට ඇද ඉනපස ඔසවාගත සෙමහ රැලල අත හරනන .

පයවර 11 : වයල කප පළන කැබැලලක නකෙෂේපKය ක< සථානයට තබා තද කරනන. නකෙෂේපKය ක< සථානය තදන ඇතලලමක (massage) ෙනොකරනන.

පයවර 12 : භාවතෙයන පස සරනජය සහ කටව පෙරසසමන ඉවතට දමනන. ඉවත දැමමට පථම කටව උපකාරකයක (‘safe clip’) මගන ෙවන කරම ෙහෝ ඒ සදහා නයමත ඇසරම බඳනකට දැමම ක< යත ය. එවැන බඳනක ෙනොතෙබ නම මඩය කරකවා ෙහොඳන වැසය හැක ඝනකම පලාසටක භාජනයක ෙහෝ ෙලෝහ භාජනයක භාවත ක< හැකය.

ෙපර මශත ඉනසයලන වලන සරනජය ත< ෙවන ෙවනව මශ කරන ඉනසයලන වලට මාරවම. (CHANGING FROM PRE-MIXED INSULIN)

උදා. ෙපර මශත (pre-mixed -biphasic) 30/70 ඉනසයලන ඒකක 18කන මාරවම.

30/70 අනපාතයට සමානවමට මලමාතෙවන 1/3 ක (ඒකක 6 ක) ෙකටකාලන ඉනසයලන(short

acting) ද 2/3 ක (ඒකක 12 ක) අනතරකාලන (intermediate acting insulin ) ද වය යතය. එවට short acting ඉනසයලන 30% සහ intermediate acting ඉනසයලන 70% මල ඉනසයලනවලට සමාන අනපාත වලන ලබාගත හැකය

අනතරකා,Sන ඉනසයලන(2/3ක ) = ඒකක 12

ෙකටකා,Sන ඉනසයලන(1/3ක ) = ඒකක 6

ෙපර මශත ඉනසයලන 30/70

මාතාව: ඒකක 18

29

සරනජය තල මශ කරන ඉනසයලනවලන ෙපර මශත ඉනසයලනවලට මාරවම. (CHANGING TO PRE-MIXED INSULIN)

උදා: ෙකටකා,Sන (short acting) ඉනසයලන ඒකක 10 ක සහ අනතරකා,Sන (intermediate acting) ඉනසයලන ඒකක 20ක මශකර භාවත කරන කමෙය සට ෙපර මශත ඉනසයලනj,g (pre –mixed insulin) වලට මාර වම.

මල මාතාෙව අනපාතෙයනම අඩංග වන නසා 30/70 ෙපර මශත ඉනසයලන ඒකක 30ක (100 IU/ml strength) ඒ සඳහා ලබා දය හැකය.

ෙපර මශත ඉනසයලන 30/70

මාතාව : ඒකක 30 අනතරකා,Sk

(ඒකක 20)

ෙකටකා,Sන

(ඒකක 10)

සමාන අනපාතවලන නකෙෂේපKය කරන ෙකටකාලන (short acting) ඉනසයලන සහ

අනතරකාලන ( intermediate acting) ඉනසයලන වලන ෙපර මශත ඉනසයලන වලට

මාර වමට අවශ‍ය නම 50/50 අනපාතය ඇත ෙපර මශත ඉනසයලන වරගය භාවත ක<

යත ය.

30

ඉනසයලන නකෙෂේපKය කලයත කමෙවදය: ඉනසයලන පෑන INJECTION TECHNIQUE—INSULIN PEN

ඉනසයලන පෑන වරග ෙදකක.

1. නැවත භාවත කළ ෙනොහැක ඉනසයලන පෑන (disposable pens with a fixed cartridge)

2. නැවත භාවත කළ හැක ඉනසයලන පෑන (pens that use reloadable insulin cartridges)

ඉනසයලන පෑනක එක වර භාවත කළ හැකෙක එක වරගයක ඉනසයලන පමණ. එම නසා

දනකට ඉනසයලන එක වරගයකට වඩා භාවත කරනෙන නම එක එක ඉනසයලන වරගය

සදහා එක එක වරගෙය (short acting, intermediate or pre-mixed (biphasic) )ඉනසයලන

පෑන රැෙගන යා යත ය.

ඉනසයලන පෑන සහ එහ ෙයොදන ඉනසයලන cartridge භාවත කලයතෙත එක ෙරෝ.shl=

වසන පමණ. ෙරෝගන අතර හවමාරlr ඒවා භාවත ෙනොක<යත ය.

ඉනසයලන පෑනක භාවතයට ෙපර පෑෙන කයාකාරතවය තහවර කර ගැනම

Priming of the insulin pen

සෑම නකෙෂේපKයකට ම ෙපර, ඉනසයලන ඒකක 1-2 නකෙෂේපKය කරම සදහා

ෙතෝරාගනන. නකෙෂේපK කටව උඩතට සටන ෙසේ පැන අලලාෙගන එහ ෙබොතතම (push

button ) තද කරනන. එමගන නකෙෂේපKයට ෙපර ඇත වාය බබළවල සරවමක තෙබනම

ඒවා ඉවත ෙව.

නකෙෂේපK කට නැවත භාවතය REUSING NEEDLES

නයම වශෙයන නම ඉනසයලන පෑනකට ෙයොදන කටවක නැවත භාවත ෙනොක<යත ය.

සෑම නකෙෂේපKයක දම අලත කටවක භාවත කරම මගන කටෙව සදර අවහරවම, වැරද මාතාෙවන ඉනසයලන නකෙෂේපKය වම සහ කටව සම සදර කරෙමද කටව කැඩයාම යනාද අඩපාඩ මගහරවා ගතහැකය.

නමත පහසකම අඩ අවසථාවලද ෙවනත වසදමක ෙනොමැත නම නකෙෂේපK කටවක 2-4 වතාවක භාවත ක<හැක ය ( 33 පටව බලනන).

31

ඉනසයලන පෑනක භාවත කර නකෙෂේපKය කරෙම කමෙවදය

පයවර 1 :ෙහොඳන දෑත ෙසෝදා පරසද ෙරදකඩකන පසදා ගනන.

පයවර 2A :නකෙෂේපK කරන පෙදශය ෙතෝරාෙගන ෙහොඳන පරසද කරනන (15 පටව බලනන).

පයවර 2B :ඉනසයලන අවලමබතයක භාවත කරනෙන නම ෙහොඳන මශවම සඳහා 20 වතාවක ඉහල පහල ඇල කරනන. (ෙවගෙයන ෙසලවම ෙනොකලයතය.)

පයවර 3 :අලත කටවක පෑනට සව කරනන. ඉනසයලන ඒකක 1ක ෙහෝ 2ක පමණ මාතාවක ලකණ කර ෙගන ෙබොතතම තද කර එය පටතට මදා හරනන.

පයවර 4 :මාතාව ෙතෝරාගනනා යනතණය දකෂණාවරතව කරකවා නයමත ඉනසයලන මාතාව පෑනට ගනන. සෑම ඒකකයකම ගතවට පෑෙනන “කලක” හඬක ඇෙසන අතර පෑන ත<ට ගත මාතාව පෑෙනහ කඩා කවළවක දරශනය වන ඇත.

පයවර 5 :සමට 900 ක ආනතයකන කටව කමානකලව සහ ඉකමනන නකෙෂේපKය කරන සථානෙය සමට ඇතළ කරනන.

පයවර 5A :ඉනසයලන පෑෙනහ කටව සාමාන‍යෙයන ම.ම. 5ක පමණ දගෙව. කඩා කටවක භාවත ක< ද, සෙම රැලලක ඔසවා නකෙෂේපKය කරම මගන කටව මාංශෙපශය ත<ට පසාරවෙම අවදානම අඩෙව.

පයවර 6 :මාතාව සමපරණෙයනම නදහස ව ‘0’ අගය ෙපනනම කරන තර අදාල ෙබොතතම තද කරෙගන ඉනන .

පයවර 7 :දැන තව තතපර දහයක යනෙතක කටව පටතට ෙනොගත යතය (දහයට ගනන කරනන). ෙමමගන මළ ඉනසයලන මාතාව ම ශරරයට ඇතළවම සදවන අතර ඉනසයලන පටතට කානද වම ද වැළෙක. වැඩ මාතාවක ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරනවට වැඩපර ෙවලාවක යනෙතක කටව පටතට ෙනොගත යත ය.

පයවර 8 :වයල කප පළන කැබැලලක නකෙෂේපKය කරන සථානයට තබා තද කරනන. නකෙෂේපKය ක< සථානය තදන ඇතලලමක ෙනොක< යත ය.

පයවර 9 :නකෙෂේපKය ක< වහාම කටව පෑෙනන ගලවා ආරකෂා සහතව ඉවත දැමය යතය. කටව ෙම ආකාරයට ගලවා ඉවත ෙනොක<ෙහොත ඉනසයලන

cartridge ය ත<ට වායබබළ ඇතළවම ද ඉනසයලන පටතට කානදවමද සදවය හැකය.

32

නකෙෂේපK කට භාවතෙයද we;sjk wjodku අවම කරම PREVENTION OF NEEDLE STICK INJURIES ෙසෞඛ‍ය කෙෂේතෙය නයත අයට ෙමනම ෙරෝගනට ද නකෙෂේපK කට Ndú;fhaoS

wk;=re idudkHfhka සදවනෙන කට භාවත කරෙමන පස නැවත ෙකොපෙවන වැසමට යාෙමන. ෙරෝගන සදහා ඉනසයලන පතකාරය ආරමභ කරන අවසතාෙවදම නකෙෂේපK කට සහ සරනජ භාවතෙයන පස ඉවත දමන අයර ෙරෝගනට පැහැදල කරම අත‍යවශ‍ය ෙව.

ෙරෝහෙල ද ෙහෝ ෙසෞඛ‍ය මධ‍යසථානයක ද නම නකෙෂේපනය ලබා දන වගසම කටව සමග සරනජය කට දමන බඳනකට (sharps bin (figure 23A) ෙකොපෙවන වැසෙමන ෙතොරවම දැමය යත අතර අෙනක අවසථා වලද කටව ආරක‍ෂත උපකාරකයක (safe clip) මගන සරනජෙයන ෙවන ෙකොට (figure 23B) කටව ෙනොමැත සරනජය අෙනකත කසල සමග ඉවත දැමය යත ය.

Figure 23: කට දමන බඳන සහ කටව ෙවනකරෙම ආරක‍ෂත උපකාරකය

sharps bin and ‘safe clip’ for needle disposal

A B

33

නකෙෂේපK කට සහ සරනජ භාවතෙය ද fi!LHdrlaIs; nj පවතවා ගැනම NEEDLE/SYRINGE HYGIENE

අෙමරකා එකසත ජනපදෙය Food and Drug Administration -USFDA u.ska අනමත කරන පරද නකෙෂේපK කටවක එක වතාවක නකෙෂේපKය සදහා පමණක භාවත ක<යත නමත ආරථක ෙහේත මත ෙරෝගන වසන එකම කටව නැවත නැවත භාවත කරමට ෙයොම ෙව. එම නසා කට නැවත භාවතෙය අවදානම, කට එකෙනකා අතර හවමාර කරෙගන භාවත ෙනොකරෙම වැදගතකම, සනපාරක‍ෂකබව ආරකෂා වන පරද කට නැවත ආවරණය කරන කමෙවදය සමබනධෙයන ෙරෝගන දැනවත ක< යත ෙව.

කට නැවත භාවත කරෙම ද ඇතවය හැක පහත සදහන අවදානම ත;aතව ගැන ෙරෝගයා සමග සාකචඡා ක<යත ය.

නකෙෂේපK කටව ෙමොටවම, නැවයාම, කටව මතපට ආෙලප කර ඇත silicone ලහස ආවරණය ඉවතවම සහ කටව තල ඉනසයලන තැනපත වෙම වැඩ අවදානමක ඇතවම. ෙමමගන නකෙෂේපK කරන වටද ෙවදනාකාර වම, නවැරද මාතාෙවන ඉනසයලන සරරට ෙනොලැබ යාම, සමට හානව එහ ෙමද සථරෙය අධවරධනයක (lipohypertrophy) ඇතවම, සෙමන රධර වහනයවම සහ තැලම ඇතවම, කටෙව ෙකොටස කැඩ සමට යටන තැනපතවම යනාද අවදානම ත;aතව ද ඇතවය හැක ය.

ආසාදන ඇත කරන සහ අපවතකාරක දව‍ය සරරට ඇත¿වම

ඉනසයලන පෑන භාවතෙය ද: පෑන භාවතෙයන පස නකෙෂේපK කටව එහම තෙබනනට හැරෙමන ඉනසයලන කටරයට වාය බබළ ඇතලවම. ඒ ෙහේතෙවන වැරද ඉනසයලන මාතාවක සරරට නකෙෂේපKය වම.

නැවත භාවත කරමට ෙපර කටව අනවශ‍ය ෙලස සපතතj,ska (alcohol) පරසද කරම මගන කටව වටා ඇත සලකන ආවරණයට හාන වය හැකවන අතර නකෙෂේපK වඩා ෙවදනාකාර වමට ද එය ෙහේතවක ෙව.

පහත සඳහන ෙහේත නසා ෙරෝගයා ඇඳ සටන ඇදම හරහා ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරම අනමත ෙනොෙකෙර .

නකෙෂේපK කටවට වෂබජ ඇතළවම (lack of sterility ) සහ කටෙව සලෙකෝන ආවරණය නැතව ලහසභාවය නැත ව යාම.

සෙම නකෙෂේපK සථානය පරසද කරමට ෙනොහැක වම

34

සරරට බාහරව සවක, හැක ඉනසයලන ෙපොමපය EXTERNAL INSULIN INFUSION PUMP ඉනසයලන ෙපොමපය (insulin pump) යන සරල පරගණකගත පදධතයක මගන පාලනය වන සමට යටන ඇත ෙමද සතරයට අවශ‍ය ව වට ඉනසයලන නකෙෂේපKය වන ෙලස සාදා ඇත උපකරණයක. ෙමම ෙපොමපය නරෙදශ කරන ලබනෙන පහත සඳහන අවසථාවලදය. එනම

(1) දනකට කහපවරක ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරනවට එමගන රධර සන මටටම ෙබෙහවන අඩවෙම අවදානමක ඇත. fuu ෙරෝගනෙග එච. බ. ඒ. වන.ස. %

(HbA1c%) මටටම පශසත ෙලස පාලනය කරම සඳහා. (2) iuyrekag නවැරදව දනකට වැඩ වාර ගණනක නකෙෂේපK භාවත කරමට අමතරව සදස පරද දගකා,Sන ඉනසයලන ආෙදශත (long-acting insulin analogues) භාවත lsÍug isÿ fõ. tjeks whf.a HbA1c 8.5% ට වvd jeä kï (NICE guidance, 2008).

Insulin pump

containing a

reservoir of insulin

Flexible tubing

Cannula Infusion

set

Figure 24: ඉනසයලන ෙපොමපය insulin infusion pump

35

සාමාන‍යෙයන ඉනසයලන ෙපොමපවල දන 2 කට ෙහෝ 3කට සරලන ෙකටකාලන (short acting) ඉනසයලන අඩංග ෙව. එය කඩා නකෙෂේපK කටවක ෙහෝ කැනයලාවක මගන සමට සමබනධ කර ඇතෙත infusion set එකක හරහා ය.

ඉනසයලන පහත සඳහන ෙලස සරරට ලබාදය හැකය.

1. ෙනොකඩවා ලබාෙදන මාතාවක (continuous basal dose) ෙලස

2. ආහාර fõල සමග ෙදන මාතාවන ෙහෝ අධක රධර ගලෙකෝස මටටම (hyperglycaemic episodes) අඩකර ගැනම සඳහා අවසථානකලව ෙදන

මාතාවක (bolus doses) ෙලස

ඉනසයලන ෙපොමප මගන ඉනසයලන ලබාදම වෙශේෂෙයන ඒ සදහා පහණ ව වෙශේෂඥ කණඩායමක වසන ආරමභ ක,යත ෙව. එම කණඩායමට ෙමම උපකරණය භාවත කර ඉනසයලන ලබාදම (insulin pump therapy) ගැන දැනමක ඇත ෛවද‍යවරෙයක, දයවැඩයාව පළබඳ උපෙදස ලබා ෙදන පහණ ෙහදයක සහ ෙපෝෂණෙවදෙයක dietitian) ඇතලත ෙව.

ෙමම කණඩායම ඉනසයලන ෙපොමප භාවත කරන ෙරෝගන yට දයවැඩයාව පළබඳ වධමත අධ‍යාපන වැඩසටහනක කයාතමක ක,යත අතර එහද ආහාර පාලනය සහ ව‍යායාම ගැන ද නවැරද අවෙබෝධයක ෙරෝගයාට ලබාදය යත ය.

ඉනසයලන ෙපොමප (insulin infusion pump ) භාවතය සමබනධෙයන ඇත නරෙදශ සාරාංශ ගත කරම ෙමම පකාශනෙය වෂය පථය ඉකමවා යනනක. SAFES රටවල සදහා එම රටවල වාරගක;aතවය, ජනතාවෙග අධ‍යාපන මටටම, පහසකම, සමපත සහ කාලගණය මත පදනම ව නරෙදශ සකස ක< යතය (FIT India addendum).

SAFES: South Asian Federation of Endocrine Societies

FIT India : Forum for injection technique India

36

ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරෙමද ඇතවය හැක ගැටළ සහ වසදම TROUBLESHOOTING ඉනසයලන නකෙෂේපK ෙවදනාකාර වම ඉනසයලන නකෙෂේපK මගන ඇතෙවන ෙවදනාව ෙරෝගන එම පතකාරයට අනගත ෙනොවමට පධාන ෙහේතවක ෙව. වැරද කමයට නකෙෂේපKය කරම iහ කටව මගන සනාය තනත උතෙතජනයවම ෙවදනාවට ෙහේත වයහැකය. වරක ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරෙමද ෙවදනාවක අතවඳ ඇත ෙරෝගhl= නකෙෂේපK කටවට අනයත බයක දැකවය හැකය. ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරෙමද ෙවදනාව අවම කරම සඳහා පයවර දහයක 1. අලත නකෙෂේපK කට භාවත කරම; ෙමොට ෙහෝ නැමන කට භාවතා ෙනොක<යතය.

2. දගන අඩ සහන කට භාවතය.

3. නකෙෂේපK සථානය පරසද කරෙමන පස භාවත කල සපත (alcohol) ෙහෝ ජලය සමපරණෙයන වයෙලන තර ඉනසයලන නකෙෂේපKය ෙනොකරම.

4. ශතකරණෙයන ඉවතට ගත ඉනසයලන කාමර උෂණතවයට එනෙතක නකෙෂේපKය ෙනොකරම (සතල ඉනසයලන නකෙෂේපK මගන ෙවදනාව වැඩෙව.)

5. සරනජෙය ඇත වාය බබළ නකෙෂේපKයට ෙපර ඉවත කරම.

6. සෙම ෙරෝමකප තලට නකෙෂේපKය කරෙමන වැලකම.

7. සමට 900 ක ආනතයකන නකෙෂේපKය කරම

8. නකෙෂේපKය කරනා කමය: කටව සමට ඇතලත කරම,ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරම සහ කටව නැවත සෙමන පටතට ගැනම ඉතා පරකෂාකාරව නමත ඉකමනන කරම.

9. නකෙෂේපKය කරෙමද සමට යටන ඇත කටව අනවශ‍ය ෙලස ෙසලවම ෙහෝ කරකැවම ෙනොකර සථාවරව නකෙෂේපKය ලබාදම. (සෙම රැලලක තලට නකෙෂේපKය කරම මගන කටෙව සථාවර භාවය ආරකෂා ෙව).

10. වැඩ මාතාවක නකෙෂේපKය කරෙමද ඉනසයලන මාතාව ෙබදා ෙවන ෙවනම නකෙෂේපKය කරම.

37

ෙමද සථරෙය අධවරධනය LIPOHYPERTROPHY

ෙමය ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරන සථානය ෙවනස ෙනොකර එකම සථානයට දනපතා නකෙෂේපKය කරම නසා ෙහෝ එකම කටව දගටම භාවත කරම නසා එම සථානෙය පටකවල හටගනනා අසාමාන‍ය ත;aතවයක. ෙමම සථාන වලට නකෙෂේපKය කරෙම ද ෙවදනාව අඩ බැවන ෙරෝගන එම සථානවලට ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරමට වැඩ කැමැතතක දැකවය හැකය. නමත ෙමම අසාමාන‍ය පටක ඇත සථානවලන ඉනසයලන අවෙශෝෂණය ඒකාකාර ෙනොෙවන බැවන ආහාර ගැනෙමන පස ගලෙකෝස මටටම අසාමාන‍ය ෙලස වැඩ වමක (post meal hyperglycaemia) ෙහෝ ආහාර ෙවෙලන සැෙහන ෙවලdවකට පස රධර ගලෙකෝස මටටම ෙබොෙහෝ ෙසයන අඩවමක (delayed hypoglycaemia) වයහැකය. එමනසා යම ෙරෝගhl=ෙග රධර ගලෙකෝස මටටම ගැන සෑහමකට පතවමට අපහස අවසථාවලද, ඔහෙග/ඇයෙග ඉනසයලන මාතාව ෙවනසකරමට ෙපර, නකෙෂේපKය කරන පෙදශවල lipohypertrophy ත;aතවය නැත බව තහවර කරගත යතය. ෙමම පෙදශ පරකෂා කරෙමද මතපටට එසවණ, ඝනකමන වැඩ, මෘද ෙහෝ තරමක තද පෙදශයක ෙලස අතට හසෙව.

ෙමද සථරෙය අධවරධනය මගහරවා ගැනම සහ කලතයා හඳනාගනනා ආකාරය එකම කටව නැවත නැවත භාවත ෙනොකරම.

උපෙදස පරද මනාව ගබඩා කරන ලද ෙහොඳ ත;aතවෙය ඉනසයලන භාවතය.

නකෙෂේපK සථානය දනපතා කමවතව ෙවනස කරම.

Figure 25: ෙමද සථරෙය අධවරධනය

38

ෙමද සථරෙය අධවරධනය කලතයා හඳනා ගැනම සඳහා ෙරෝගයා සායනයට පැමනKන සෑම අවසථාවකදම නකෙෂේපK කරන පෙදශ ෙහොඳන පරකෂා කල යතෙව.

ෙමද සථරෙය අධවරධනය ඇතවන පෙදශයක හඳනාගත පස එම ත;aතවය මගහැර පටක සාමාන‍ය ත;aතවයට එනතර එම පෙදශයට නකෙෂේපKය කරම නතර ක< යතය.

ෙමම ත;aතවය තමනටම හඳනා ගැනමට හැක ආකාරය ෙරෝගයාට ඉගැනවය යතය.

නකෙෂේපK සථානෙයන ෙල ගැලම සහ තැලමක (bruising) ඇතවම

ෙමය කලාතරකන ඇතවය හැකය. ෙකට නකෙෂේපK කට භාවතෙයන ෙමම ත;aතවය ඇතවමට ඇත අවදානම අඩෙව.

ෙල ගැලම සහ තැලම වැ<eකවය හැක කම

නතර තැලමක ඇතෙව නම නකෙෂේපKය කරන කමෙවදය නැවත පරකෂා ක< යතය.

ෙල ගැලම ෙහෝ තැලම ඇත ව පෙදශ සමපරණෙයන සව jන ෙතක එම පෙදශ වලට නකෙෂේපKයක ෙනොක< යතය.

රධර වාහන ෙපෙනනනට ඇත සථාන වලට සහ වෙශේෂෙයන පරම ෙරෝගනෙග සෙමහ ෙරෝමකප ඇත සථානවලට නකෙෂේපKය ෙනොක< යතය.

වැදගත : ෙරෝගෙයක වසන ෙමද සථරෙය අධවරධනය ඇත සථානයකට ඉනසයලන

නකෙෂේපKය කරමන සට නම

නෙරෝග ෙමද සථරයක සහත සමක ඇත සථානයකට නකෙෂේපKය කරමට උපෙදස ෙදනන.

ෙමද සථරය ඝනකම ව සථාන වල ඉනසයලන අවෙශෝෂණය අඩ නසා සමහර වට නෙරෝග ෙමද සථරයට නකෙෂේපKය කරෙමද ෙබොෙහෝවට ඉනසයලන මාතාව අඩ කරමට සදවය හැකය.

දන කපයක සපරකෂාකාරව රධර සන මටටම පරකෂා කරෙමන පසව ඉනසයලන මාතාව අවශ‍ය පරද ෙවනස කරනන.

39

වෙශේෂත අවශ‍යතා ඇත කණඩායම SPECIAL POPULATIONS ගරභණ අවධය PREGNANCY

වෙශේෂෙයනම පළම මාස තන (first trimester) තල රධරෙය සන මටටම ගැන ඉතා ඉහල

අවධානයක ෙයොමක< යතය. ගරභණ කාලෙයද උදරයට (abdomen) ආරකෂා සහතව

ඉනසයලන නකෙෂේපKය ක< හැකය.

කලවට, උදරයට සහ උඩ බාහවට ද ඉනසයලන නකෙෂේපKය කල හැකය. උදරයට

නකෙෂේපKය කරන සැමවටම සෙමහ රැලලක ඉහලට ඔසවා නකෙෂේපKය කලයතය.

නකෙෂේපKයට ෙපර ෙහෝ පස කසවෙටක නකෙෂේපKය කරන සථානය පරමැදම (massage)

ෙනොක< යතය.

පළම මාස තන (first trimester)

දැනට ඉනසයලන භාවත කරන කානතාවනට නකෙෂේපKය කරන පෙදශ ෙහෝ නකෙෂේපKය කරන කමය ෙවනසකරමක අනවශ‍ය බව පැහැදල ක< යතය.

ෙදවන මාස තන (second trimester)

උදරයට නකෙෂේපKය කරෙමද කලලය මග හැර උදර බතතෙය ෙදපසට වනනට

(lateral parts of the abdomen) ඉනසයලන නකෙෂේපKය ක< හැකය.

තනවන මාස තන (third trimester)

සෙම රැලලක ෙහොඳන ඉහලට එසවමට හැකනම පමණක උදර බතතෙය ෙදපසට වනනට ඉනසයලන නකෙෂේපKය කල හැකය.

කළලය ඇත පෙදශ සහ ෙපකණය අවට පෙදශය මගහැර ඉනසයලන නකෙෂේපKය

ක< යතය.

ගරභණ අවධෙයද ඉනසයලන ගැනම අරකෂාසහත බවත එමගන මවෙගත කලලෙයත ෙසෞඛ‍යමත මනා පැවැතම තහවරවන බවත පැහැද<sකර ද ඉනසයලන නකෙෂේපK ගැනමට ගරභණ මවවරන දැකවය හැක අනයත බය වැළැකවය යතය.

40

නකෙෂේපK ෙකෙරහ අනස බයක ඇත වම TRYPANOPHOBIA (BELONEPHOBIA) සවයං-නකෙෂේපKය සහ නකෙෂේපK කට වලට සමහර ෙරෝගනෙග ඇත බය නසා ෙදවන වරගෙය දයවැඩයාව සඳහා ඉනසයලන පතකාරය ආරමභ කරම පමාද වය හැකය. නකෙෂේපK කටවලට ඇත අනස බය සමහර මත‍යා මත සහ මත‍යා අදහස සමග සමබනධයක තබය හැකය. එම නසා, ඉනසයලන පතකාරය ආරමභ කරමට ෙපර, ෙරෝගනට එය ආරමභ කරමට ෙහේත සහ එහ පතලාභ සමබනධෙයන උපෙදස ලබා දය යතය. ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරම සමබනධෙයන බයක දකවන ෙරෝගන ෙසෞඛ‍ය ෙසේවක මණඩලයකෙග අධකෂණය, සහෙයෝගය සහ මඟෙපනවම ඇත පරසරයක ත< ඉනසයලන පතකාරය ආරමභ කරම වඩාත සදසය.

නකෙෂේපK මගහැරම MISSING INJECTIONS ඉනසයලන නකෙෂේපK මගහැරම ෙරෝගන වසන සමහර අවසථාවල හතාමතාම ෙවදනාව මගහැරමට සද කරන අතර තවත සමහර අවසථාවලද අමතක වම නසාත වැළැකවය ෙනොහැක ෙහේත නසාත සදෙව (උදා: හදස ගමන ෙයදම). සයල ෙරෝගන, වෙශේෂෙයනම පළමවන වරගෙය දයවැඩයාව ඇත ෙරෝගන, ඉනසයලන එක මාතාවක ෙහෝ මගහැරම නසා ඇතවය හැක අහතකර බලපෑම ගැන දැනවත ක<යත ය. ඉනසයලන මාතාව, වෙශේෂය , වරගය, ෙහෝ ෙවෙළඳ නාමය ෙවනස කරම ෙරෝගයා දැනවත කරෙමන අනතරව ෛවද‍ය අධකෂණය යටෙත සදක, යත ෙව. එවැන ෙවනසක සද කරන කාලයක , රධර සන මටටම නතර පරකෂා ක<යත ෙව. නත‍ය කාල පරාසයන හ ක<යත, තතතවය ෙසොයා බැලෙම සායනක සමකෂණ PERIODIC CLINICAL AUDITS

ෙමහද නවැරද නකෙෂේපK පෙදශ, නකෙෂේපK සථාන මාර කරම සහ නවැරද නකෙෂේපK කමෙවදය ගැන ෙරෝගයාෙග පැවතම සහ දැනම අධකෂණය ෙකෙර (insulin initiation card, 50 වන පටව බලනන)

41

වැඩමහල අවධය ELDERLY

ඉනසයලන ලබා දමට අවශ‍ය වන අවසථාවනහද නම එය ලබා දම පමාද කරමට වයස

වැඩවම ෙහේතවක ෙනො ෙව. ෙරෝගයාෙග බදධ මටටම, ෙපනම, ශවණය සහ අෙත හරකම

වැන සාධක එහද ස<කා බැලම සදස ෙව.

ෙරෝගයා රැකබලා ගනනා අයෙග ආධාර ලබා ගැනමට ෙරෝගයා දරමත ක<යතය. ඔවනට

නවැරද ඉනසයලන නකෙෂේපK කමෙවදය ෙමනම රධර සන මටටම එක වරම අඩ වම සහ

වැඩ වම (hypoglycaemia සහ hyperglycaemia) යන තතතව වලකවා ගැනම, ඉකමනන

හඳනා ගැනම සහ හදස අවසථාවනහද පතකාර කරම ගැන දැනවත ක<යතය.

ෙරෝගයාට මලද ගතහැක නම ඉනසයලන පෑනක භාවතය වඩා සදස ෙව.

එයට ෙහේත වනෙන,

සර< බව සහ භාවතයට ඇත පහසව

ෙවදනාව අවම වම

නයමත මාතාව ෙතෝරා ගැනමට පහස වම

සයලම වැඩමහල අවධෙය ෙරෝගනට සහ ඔවනව රැකබලා ගනනා අයට /පවෙල සාමාජකයනට රධර සන මටටu පරකෂාකරම සහ ඒ අනව ඉනසයලන මාතාව ෙවනස කරම ගැන අවෙබෝධයක ද ලබා දය යත ෙව.

රධර සන මටටම පමාණයට වඩා අඩවම HYPOGLYCAEMIA

මලන ඇතවන ලකෂණ : දහදය දැමම, හසරදය, කසගන දැනම, ඇඟල ෙවවලම

නතර ඇතවන රධර සන මටටම අඩ වෙම පවනතාවයක ඇත අයට රධර සන මටටම අඩ වම ෙනොදැනෙම ත;aතවයක ඇත වය හැකය (hypoglycaemic un-awareness). එවට ඉහත දැකව කසද ,CIKhකන ෙතොරව ෙරෝගයා සහ නැත ව යාෙම අවදානමක ඇත. එම නසා සෑම වටම රධර සන මටටu, පමාණයට වඩා අඩ වම වැ<eකවමට කටයත ක<යත ය.

වරක රධර සන මටටම අඩවම ෙනොදැන යාෙම ත;aතවයක අතදකන ලද ෙරෝගෙයකට, නැවත රධර සන මටටම එෙලස අඩවන අවසථාවන වැ<eකවම මගන එම ත;aතවය (hypoglycaemic unawareness) මගහරවා ගතහැකය.

42

උදරෙය සැතකමකන ෙකට කාලයක ඇතලත ඉනසයලන නකෙෂේපKය INJECTION FOLLOWING RECENT ABDOMINAL SURGERY කලව ෙහෝ උඩබාහව ඉනසයලන නකෙෂේපKය සඳහා වඩා සදස පෙදශ ෙව.

මෑත කාලෙය උදරෙය ශල‍යකරමයක කර ඇතනම උදා: කැපම තවාල, වවෘත අනත fistulas, ileostomy, colostomy ආදය ඇත ෙරෝගනට උදර බතතෙය එම ශල‍යකරමය ක< සථානයට දරන ඇත ෙවනත සථානයක (quadrant ) භාවත ක< හැකය .

එනමත නකෙෂේපKයට ෙපර එම පෙදශය මනාව පරසද ක<යතය.

ෙපනෙම දරවලතා ඇත ෙරෝගන VISUAL IMPAIRMENT/DISABILITY

ෙපනෙම දරවලතා ඇත ෙරෝගන yට ඉනසයලන ලබා දෙමද ඔවනව රැකබලා ගනනා අයෙග සහෙයෝගය ලබා ගැනම අනමත ෙව. ඔවන සදහා ඉනසයලන කපපය සහ සරනජය භාවත කරමට වඩා ඉනසයලන පෑන භාවතය පහස ෙව.

ෙපනෙම දරවලතා ඇත ෙරෝගන yට ඉනසයලන ඒකක ගණන නවැරදව uek ගැනමට, bkaishq,ska පෑෙන, මාතාව ගනන උපකාරකය කැරකැවෙමද ඇෙසන කලක ශබදය ෙයොදා ගත හැක ය.

නයමත ඉනසයලන මාතාව ගැනමට ෙපර ඉනසයලන ඒකක 1 ක ෙහෝ 2 ක

"පරකෂණ මාතාව’’ ෙලස ෙගන පෑෙන w. ඇත ෙබොතතම තද කර පෑෙන කටෙව තඩ යට අතට සටන ෙසේ තබා ඉනසයලන බxද වැෙටන අයර අතට දැෙනනනට හරනන. සවඳ මගන ද ඉනසයලන හදනා ගැනම ක<හැකය. එෙසේ නමත ඉනසයලන එනෙන දැය බැලමට නකෙෂේපK කටව ඇලලම මගන කටව අපරසද වයහැක බැවන එෙසේ ෙනොක<යත බව ෙරෝගයා දැනවත ක<යත ය.

ඉනසයලන පෑන ෙතෝරා ගැනෙමද ud;%dj olajk uqyqK iy tys tall .Kk

meyeos,sj fmfkk ^Wod( j¾K iys;& පෑනක ෙතෝරා ගැනම, ෙපනෙම දරවලතා ඇත ෙරෝගනට පහසවක.

ෙරෝගයා වසන ඉනසයලන පෑන භාවත ක< යතෙත ෙහොදන එ<sය වැෙටන සථානයකද ය.

43

සදස පරද ඇස කනනාඩ භාවතෙයන ෙරෝගනෙග ෙපනම උපරමෙයන දයණ ක<

යත අතර අවශ‍යනම අමතර අත කාචයක භාවත කරම ද ක< හැකය. දෘශ‍යාබාධත ෙරෝගනට තනවම රධර ගÆෙකෝස මටටම මැනබැලම අපහස අභෙයෝගhක වන ඇත. තරමක ෙහෝ ෙපනමක ඇත ෙරෝගkayට පහත i|yka උපෙදස උපකාර වන ඇත. පමාණෙයන ෙලොක මහණතක (display screen) ඇත ගÆfldමටරයක භාවතය.

මටරය ලසසනසල ෙනොවන තදපැහැත පැදරක ෙහෝ අතරනයක මත තැබෙමන එය ලසසායාම වැලක වඩා පැහැදලව ෙපෙනන ඇත.

තදපැහැෙයන යත වදන උපාංගයක සද පැහැත උපාංගයකට වඩා සදසය.

පරකෂණ පටය (strip) ඇතලත කරනා සථානය පාට ෙනොමැෙකන පෑනකන (permanent marker ) පාට කරෙමන එය වඩා පැහැදලව ෙපෙනන ඇත.

කථා කරන ගÆfldමටර (‘Talking’ blood glucose meters) භාවත කරම වඩා පහසදායක වන ඇත.

ශවණ දරවලතා/ශවණාබාධ HEARING IMPAIRMENT/DISABILITY ෙහොඳන ආෙලෝකමත සහ ශබද වලන ෙතොර කාමරයකද ශවණාබාධත ෙරෝගන සදහා උපෙදස ලබාදය යතය. පයවෙරන පයවර පැහැදල කරන පනතර ෙයොදා (pictograms and visual sequence maps) ඉනසයලන නකෙෂේපK කමෙවදය පැහැදල ක<යතය. ආදරශකයක උපකාර කරෙගන (model) ෛවද‍යවරයා වසන ඉනසයලන නකෙෂේපK කමෙවදය ෙපනනම කරෙමන පස ෙරෝගයා වසන ද එම කයාව නැවත කර ෙපනවෙමන ෙරෝගයා එය වටහා ගත බව තහවර ක<හැක ය. ෛවද‍යවරන ෙම සදහා සංඥා භාෂාව (sign language) දනනා ෙකෙනකෙග සහය ලබා ගැනම ද සදස ය.

44

කඩා කාලෙයදම ෙහෝ උපතනම ශවණ දරවලතා/ශවණාබාධ ඇත ෙරෝගනට ලඛත ෙතොරතර අවෙබෝධ කර ගැනම අපහස ෙව. එම නසා ලඛත උපෙදස සහත ෙතොරතර පතකා වලන එම ෙරෝගනට වැඩ උපකාරයක ෙනොෙව.

ඉනසයලන පෑන ශවණ ආබාධ ඇත ෙරෝගනට වඩාත සදස වය හැකය. HIV ෙහෝ ෙහපටයටස B සහ C ආසාධත ෙරෝගන ( පතශකතය ඌන ෙරෝගන) HIV OR HEPATITIS B OR C INFECTED PATIENTS (IMMUNOCOMPROMISED)

ෙමම ෙරෝගන සදහා මලසටම ඉනසයලන නකෙෂේපK ලබාදම වඩා සදසය. ෙරෝගකාරක වයරස, එනම HIV ෛවරසය සහ ෙහපටයටස ෛවරසය සමෙපේෂණය (transmission) වෙම අවදානම නසා කසම වෙටකද නකෙෂේපK සඳහා ෙයොදාගනනා කට නැවත භාවතය ෙහෝ කට, පෑන ෙහෝ සරනජ එකෙනකා අතර හවමාර කර භාවත කරම ෙනොක< යත ය. එම ෙරෝගනට ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරන පදගලයන වසන සෑමවටම නකෙෂේපK කයාවලෙයද ජාත‍යනතර ආරකෂාකාර කමෙවද (universal safety precautions) අනගමනය ක<යත ය. සනපාරකෂක සහ ආසාදන ව<කවන (aseptic) කමෙවද භාවත කර ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරෙම වැදගතකම ගැන ෙරෝගන දැනවත ක<යත ය.

ෙනවාසක ෙරෝගන INDOOR PATIENTS/NURSING HOME PATIENTS ෙරෝහලවල ෙහෝ ෙනවාසකව රැකබලාගනනා මධ‍යසථානවල ෙහෝ වැඩහට නවාසවල

නතරව සටන ෙරෝගනෙග ඉනසයලන කපප, සරනජ සහ පෑන ෙවන ෙවනම නම කර, ඒවා

වනවද ෙපෙනන බහාලනj, අසරා, tajd ද නම කර, ශතකරණෙය තැනපත කරෙමන ෙපොද

ශතකරණයක ඉනසයලන ගබඩා කරෙමද ඇතවන ගැටළ මගහරවා ගතහැකය.

45

ආපදාවලට සදානමවම DISASTER PREPAREDNESS ආපදා කළමනාකරණය කරෙම වැදගතකම පළබඳව ඉනසයලන ලබාගනනා ෙරෝගන දැනවත ක<යත ය. ඉනසයලන සරරට ෙනොලැබ යාම ජවතයට තරජනයක වයහැක නසා ෙමය ප<මවන වරගෙය දයවැඩයාව ඇත ෙරෝගන සඳහා වෙශේෂෙයන වැදගත ෙව. ගංවතර ෙහෝ නායයාම වැන ආපදා ත;aතවයකද භාවත කරමට ඔවනෙගම ඉනසයලන අවශ‍යතා අනව සකස කරන ලද, පහසෙවන ෙගනයා හැක, වතෙරන වනාශ ෙනොවන, දන 30කට සරලන ඉනසයලන අඩංග ආපදා කළමනාකරණ කටටලයක ළඟ තබාගත යත ෙව.

එහ පහත සඳහන ෙද අනතරගත වයයත ය.

දන 30කට පමණ පමාණවත ඉනසයලන කපප, ඉනසයලන සරනජ සහ නකෙෂේපK කට ෙහෝ ඉනසයලන බහාලක (cartridge) සහත ඉනසයලන පෑන

සසලස ලබාෙදන අසරන (cold packs)

රධර සන මටටම පරකෂා කරමට උපකරණ : බැටර ෙයද ගලෙකොමටරය, පරකෂක තර (strips) සහ වදෙම උපකාරක ( lancet )

නකෙෂේපK කට සහ lancets භාව;fයන පස දැමමට නරෙදශත, සදස බඳනක

දන තනකටවත සරලන, කලතබා ගතහැක, දයවැඩයාව සඳහා නරෙදශත ආහාර සහ පමාණවත තරම පාkSය ජලය

ෙමම කටටලය කලතයා සදානමකර හදස ෙමොෙහොතක පහසෙවන ෙසොයා ගැනමට හැක සථානයක තබා අවශ‍ය ව වට රැෙගන යායත ය.

46

ඉනසයලන පතකාරය ආරමභ කරමට ඇත බාධක BARRIERS TO STARTING INSULIN THERAPY

ෙරෝගයාට අදා< බාධක PATIENT RELATED BARRIERS

මත‍යා මත, වැරද වැටහම, නකෙෂේපK ෙකෙරහ ඇත බය, iහ ඍණාතමක ආකලප ෙරෝගනට ඉනසයලන පතකාරය සදහා ඇත බාධක ෙව.

වවෘත (open-ended) සහ තරණාතමක ෙනොවන (non-judgmental) පශන ඇසම මගන ෙමම බාධක මගහරවාගත හැක ෙව.

ෛවද‍යවරනට අදා< බාධක PHYSICIAN RELATED BARRIERS

ෙරෝගයාට සමබනධ සමහර කරණ ඉනසයලන ආරමභ කරමට ෛවද‍යවරයා ගන ලබන තරණවලට බාධා ඇතක< හැකය.

ඉනසයලන මගන දයවැඩයාවට අදාළ සංකලතා (complications) අඩ කර දයවැඩයාව පාලනය කරම පහස කරන නමත ඉනසයලන පතකාරය සඳහා යන වයදම ෙරෝගයාට දැරමට ෙනොහැක බවට ෛවද‍යවරයා ත< පවතන මතය.

ඉනසයලන ෙනොමැතව දයවැඩයාවට හැකතාක කල පතකාර කරමට ෙපළඹම .

උපෙදශන හා දරගැනවෙම කසලතාවල අඩපාඩ සහ ta i|yd සහායක කාරය මණඩලයක ෙනොමැතවම.

ඖෂධවලට අදා< බාධක DRUG RELATED BARRIERS

රධර සන මටටම අඩවම සහ ශරරෙය බර වැඩවම යනාද අතර පතඵල (side ef-fects) .

ඉනසයලන නකෙෂේපKය කරන ෙවලාව ෙරෝගයාෙග එදෙනදා ජවන රටාවට ෙනොගැ<පම .

ෙරෝගයා දැනට ලබාගනනා ඉනසයලන වරග සහ නරෙදශත මාතා වලන රධර ගලෙකෝස පාලනය ෙනොවම.

ෙසෞඛ‍ය පහසකම සැපයම සමබනධව ඇත බාධක HEALTHCARE SYSTEM BARRIERS

පහසකම අඩකම; දයවැඩයාව සමබනධෙයන දැනවත කරමට පහණ ව කාරයමණඩලයක ෙනොමැතවම

ෙසෞඛ‍ය වෘතතකයනට පහණ ùfï පහසකම හා පහණj i|yd වැඩසටහන ෙනොමැතවම. එමනසා ඉනසයලන පෑන සහ අෙනකත ඉනසයලන නකෙෂේපK උපකරණ භාවතය, ඉනසයලන නකෙෂේපK කමෙවදය සහ ඉනසයලන භාවතය සමබනධෙයන ෙරෝගනට උපෙදස දමට හැකයාවක ඇත උපෙදශකයන පහණ කරම අත‍යවශ‍ය ෙව.

47

ඉනසයලන පතකාරය ආරමභ කරමට ඇත බාධක ජයගැනම OVERCOMING BARRIERS TO STARTING INSULIN THERAPY ෙරෝගයාට අදාල බාධක ජයගැනම OVERCOMING PATIENT –RELATED BARRIERS*

දයවැඩයාව පාලනය සමබනධ වගකම දයවැඩයාව ඇත තැනැතතාටම බාරදම (empowerment of the patient): ෙරෝගයාෙග මානසක ත;aතවය වැඩ දයණ කරම, දයවැඩයා ෙරෝගය සහ ඒ සඳහා භාවත කරන ඖෂධ පළබඳ තමාටම තරණ ගැනම සහ කයාකාරවමට ෙරෝගයාට ඇත හැකයාව වැඩදයණ කරම.

ෙසෞඛ‍ය සාකෂරතාව (health literacy) වැඩ දයණ කරම: යම පදගලhl=හට තම ෙසෞඛ‍යයට අදාල මලක ෙතොරතර අවෙබෝධ කරෙගන සදස පරද තරණ ගැනමට ඇත හැකයාව ෙසෞඛ‍ය සාකෂරතාව ෙලස හදනවය. ලඛත වශෙයන ඇත ෙතොරතර කයවා අවෙබෝධ කරගැනමට හැක වම සහ කථනයට ෙමනම ශවණයට ඇත හැකයාව ද එහ අනතරගත ෙව.

ෙසෞඛ‍යhට අදාල ගණතය (health numeracy) වැඩ දයණ කරම: health numeracy යන තමනෙග ෙසෞඛ‍යh කළමනාකරණය කරම සදහා අංක සහ ඒවා සමබනධ දැනම ෙයොදා ගැනමට අෙයකට ඇත හැකයාවය. එය පමාණාතමක දැනම (quantitative literacy) ෙලස ද හැදනෙව. උදා: ඖෂධයක නවැරද මාතාව ගණනය කරම, ඖෂධ ඒවාෙය මල අනව තරණය කරම.

(*Institute of Medicine, 2004 )

ඖෂධවලට අදාල බාධක ජයගැනම OVERCOMING DRUG-RELATED BARRIERS

උපරම ගණාතමකභාවය ලබාගැනම සඳහා (achieving maximum efficacy of insu-lin) සදස ඉනසයලන වරග සහ මශණ ෙතෝරාගැනම; ඉනසයලන නකෙෂේපK කාලසටහන සැලසම කරම, ෙරෝගයාෙග ජවන රටාවට ගැ<ෙපන පරද නකෙෂේපK ලබාෙදන ෙවලාවන සැලසම කරම.

ඉනසයලනවල ගණාතමකභාවය ආරකෂාකර ගැනමට ඉනසයලන නවැරදව ගබඩා කරම සහ ගමනාගමනෙයද ඉනසයලන රැෙගන යායත ආකාරය ගැන ද ෙරෝගයා දැනවත කරම.

48

ෛවද‍යවරනට අදාල බාධක ජයගැනම OVERCOMING PHYSICIAN RELATED BARRIERS

සංෙවදනය (empathy): ෙරෝගයා කතාකරන සහ හැසෙරන ආකාරෙයන, පතකාර සමබනධෙයන ෙරෝගයාෙග අවශ‍යතා සහ හැගම අවෙබෝධ කරගැනම

සනනෙවදන කසලතා වැඩදයණ කරම

නපණතා සහ ආතම වශවාසය වරධනය කරම

ඉනසයලන පතකාර නස අයරන ලබා දම තහවර කරන ‘WATER’ m%úIaGh

WATER’ approach to improve adherence to therapy

Warmly welcome the patient by all categories of staff. (සයලම ෙසෞඛ‍ය ෙසේවක

කාරය මණඩල වසන ෙරෝගයාව උණසම ෙලස පළගැනම )

Ask for any issues to be clarified and assess the patient. Asking questions by the

patients should be encouraged. (ෙරෝගයාට ඇත පශන වමසම සහ ෙරෝගයා වසන

පශන ඇසම උනනද කරවම)

Tell the patient truthfully the current situation and outcome if there is non adher-

ence to therapy. (වරතමාන ත;aතවය සහ පතකාර නස ෙලස ෙනොගැනෙමන ඇත වය හැක අවදානම ගැන දැනවත කරම)

Explain to the patient with empathy and help to develop coping skills.

(සංෙවදතාවෙයන යතව ෙරෝගයාට පැහැදල කරම සහ ගැටළ වලට මහණ දෙම කමෙවද

වැඩදයණ කරවම )

Reassure the patient (ෙරෝගයාෙග බය සැක දර කර තවදරටත පැහැදල කරම සදහා අවශ‍ය නම ආපස පැමෙණන ෙලස උපෙදස දම)

ඉනසයලන සමබනධ සාධක ගැන අවධානය ෙයොම කරනන ; රධර සන මටටu අඩ

වම සහ ශරරෙය බර වැඩවම වැන අතර ප;sMල අවම කරමට කටයත කරම මගන

ඉනසයලනවල ඇත ආරකෂාකාරබව (safety) සහ ඉනසයලන ඔෙරොතතදෙම හැකයාව

(tolerability) තහවර කරම.

ඉනසයලනවලට අදා< සහ ඉනසයලන නකෙෂේපK උපකරණවලට අදා< සාධක වැඩදයණ කරම. නකෙෂේපK කටෙව නවැරද පමාණය, දග සහ නකෙෂේපK කමෙවදය අනගමනය කරම මගන පතකාරවලට ෙරෝගන වඩා ෙහොදන අනගත ක<හැක ය.

49

ෙරෝගන සහ ෛවද‍යවර සඳහා පැවැතවය යත ෙසෞLHh පලබඳ දැනවත කරම ONGOING PATIENT AND PHYSICIAN EDUCATION ෙවන ෙවන ව ෙරෝ.sෙයක සඳහා ෙහෝ ෙරෝගන කණඩායම සඳහා අධ‍යයන සැස සදක, හැකය; එක ෙරෝගෙයක සදහා කම ෙදකම ද භාවත කල හැක ය. ෙමම වැඩසටහන, ෙරෝගනෙග අධ‍යාපන මටටම සහ කරණ අවෙබෝධ කරගැනෙම

හැකයාව සහ රටාව පදනම කරෙගන සැලසම කලයත ය. ඉනසයලන පතකාර ආරමභ කරෙමද පමණක ෙමවන දැනවත කරෙම වැඩසටහන

පැවැතවම පමාණවත ෙනොෙව; කලන කලට පවතවන ෙකට සැස වාර කපයක මගන අදාල ෙතොරතර ලබාදම වඩාත සදස ෙව.

නකෙෂේපKවලට ෙපර ෙරෝගයා පරකෂා කරම සහ නකෙෂේපK කරෙම කමෙවදය

PRE-INJECTION ASSESSMENT AND PROCEDURE (PHYSICIAN EDUCATION)

ඉනසයලන නරෙදශ කරෙම අවශ‍යතාවය තහවර කරගනන.

ඉනසයලන නකෙෂේපKවලට සමබනධ ගැටල ෙරෝගයාෙගන වමසනන. නකෙෂේපKයට ෙපර ඒ සමබනධ උපෙදශන (counselling) සඳහා සයල ෙරෝගන ඉදරපත ක,යත ය.

පහත සදහන දෑ තහවර කරගනන

ඉනසයලන වරගය සහ කපපය පරකෂා කරම

ඉනසයලන නකෙෂේපK ෛදනක කාලසටහන

ඉනසයලනවල සානදKh සහ සරනජෙය ඇත ගැලපම

නකෙෂේපK කට ෙතෝරාගැනම සහ භාවත කරන කමෙවදය: නරෙදෂත දග සහ >Klu (needle length and gauge) සහ කට නැවත භාවත කරනෙන ද යන බව

ෙරෝගයාව පරකෂා කරම : අෙත හර භාවය , ෙපනෙම දරවලතා, නකෙෂේපKය කරන සථානෙය තවාල සහ කැළැල ආදය ඇත දැය පරකෂා කරම

නකෙෂේපK සථාන ෙවනස කරම සමබනධෙයන නවැරද කමෙවදය භාවත කරනෙන දැය ෙසොයා බැලම

භාවත කරන උපකාරකවල නැවත භාවතයට ඇත ෙයෝග‍යතාවය පරකෂා කරම

සමට යටන ඇත ෙමද සථරයට ලබා ෙදන නකෙෂේපK (subcutaneous injections) වල සංකලතා හදනා ගැනම සහ ඒවා වැ<eකවමට කයා දම. උදා: ෙමද සථරෙය අධවරධනය (lipohypertrophy)

50

*Bovine and porcine insulins are more immunogenic and cause lipoatrophy, while human insulins cause lipohypertrophy which could be prevented by injection site rotation. The patient to be educated accordingly.

*Insulin analogues are to be injected up to 15 minutes before meals or up 20 minutes after starting the meal due to their rapid action. The patient to be educated accordingly.

52

REFERENCES

1. Kalra S, Balhara YP, Baruah MP, Chadha M, Chandalia HB, Chowdhury S, et al. Forum for injection techniques, India: The first Indian recommendations for best practice in insulin injection technique. Indian J Endocrinol Metab. 2012; 16:876–85.

2. Tandon N, Kalra S, Balhara YS, Baruah MP, Chadha M, Chandalia HB, et al. Forum for injection technique (FIT), India: The Indian recommendations 2.0, for best practice in insulin injection technique, 2015. Indian J Endocrinol Me-tab. 2015;19:317–31.

3. Holleman, F. Short-acting insulin analogues [online]. 2014 Aug 13; Diapedia 8104096115 rev. no. 18. Available from: http://dx.doi.org/10.14496/dia.8104096115.18

4. Bennet P, Brown M, Sharma P. Clinical Pharmacology. 11th Ed. London: Chur-chill-Livingstone. 2012.

5. British Medical Association and the Royal Pharmaceutical Society of Great Brit-ain. British National Formulary. 68th Ed. UK: BMJ Publishing Group. 2015.

6. National Institute of Clinical Excellence. Type 2 diabetes: insulin degludec, NICE advice [ESNM25], September 2013. Available from: https://www.nice.org.uk/advice/esnm25.

7. National Institute of Clinical Excellence. Continuous subcutaneous insulin infu-sion for the treatment of diabetes mellitus, NICE guidance [TA151] 2008. Avail-able from: https://www.nice.org.uk/guidance/ta151/chapter/About-this-guidance.

8. Institute of Medicine: Health Literacy: A Prescription to End Confusion. Washington, DC, National Academies Press, 2004.

9. Markakis K, Frankel R, Beckman H, Suchman A. Teaching empathy: it can be done. Working paper presented at the Annual Meeting of the Society of Gen-eral Internal Medicine, San Francisco, Calif, April 29–May 1, 1999.

53

9. De Abrew K, Liyanage U, Wijewickrama ES, Liyanage CK, Mahathanthila D, Dharmawansa AJ, Jeyarajasingham S, Gunawardena N, Warapitiya DS, Wijaya-bandara MDMS, Kempitiya BCTANWMRCS, Aravithan A, Jayasekara LMDT. As-sessment of distance from skin surface to muscle to evaluate the risk of intra-muscular insulin injection at potential insulin injection sites among Sri Lankan adults. Presented at the 7th Annual Academic Sessions of the Endocrine Soci-ety of Sri Lanka, Colombo , October 1-4, 2015.

10. De Abrew K, Kalubowila J, Atapattu N, Kodikara I, De Silva S, Warapitiya DS, Wijayabandara MDMS, Jayasekara LMDT, Aravithan A, Kempitiya BCTANWMRCS. Assessment of distance from skin surface to muscle to evalu-ate the risk of intramuscular insulin injection at potential insulin injection sites among children attending a tertiary care children’s hospital in Sri Lanka. Pre-sented at the 7th Annual Academic Sessions of the Endocrine Society of Sri Lanka, Colombo , October 1-4, 2015.

11. De Abrew K, Weeraratne CL, Galapptthy p, Jayakody RL, Jayasekara LMDT, Aravithan A, Kempitiya BCTANWMRCS, Warapitiya DS, Wijayabandara MDMS. A clinical audit on awareness of recommended devices and practices of subcu-taneous insulin injection among nurses at the National Hospital Sri Lanka (NHSL). Presented at the 48th Annual Academic Sessions of Ceylon College of Physicians 2015

diabetes injection technique final kdea sinl...

Documents