های اقتصادیمعاونت بررسیاتاق بازرگانی،صنایع، معادن و کشاورزی تهران

1396خرداد

های اقتصادیمعاونت بررسیاتاق بازرگانی،صنایع، معادن و کشاورزی تهران

1396خرداد

غذا و کشاورزیآینده

هاروندها و چالش

1

روندهای اثرگذار بر آینده غذا و کشاورزی

حوزه های اثر گذار؛ های غذایی و کشاورزیامنیت مواد غذایی، فقر و ثبات نظام-

2050میلیارد نفر در سال 10رسیدن جمعیت جهان به نزدیک -

2013درصدی تقاضا برای مواد غذایی نسبت به سال 50افزایش -

رشد درآمد کشورهای کم درآمد و متوسط وافزایش تقاضا برای-

ها و سبزیجات و غالت و تشدید فشار بر استفاده از منابعگوشت، میوهرشد اقتصادی و جمعیت، عوامل تغییر ساختاری اقتصادها-

کاهش سهم بخش کشاورزی از تولید و اشتغال-

کاهش نرخ رشد راندمان در تولیدات کشاورزی-

افزایش سهم ضایعات و اتالف محصوالت کشاورزی-

هایوتیکافت تنوع زیستی، افزایش بیماری در گیاهان و حیوانات و مقاومت آن ها نسبت به آنتی ب-

2

روندهای اثرگذار بر آینده غذا و کشاورزی

تغییرات اقلیمی و تاثیر آن بر تولیدات کشاورزی و دامی -

افزایش شدت رقابت برای دسترسی به منابع طبیعی-

افزایش تولید گازهای گلخانه ای-

هارشد جنگل زدایی و تخریب زمین-1990کاهش گرسنگی و فقر مطلق در جهان از دهه -

میلیون نفر از جمعیت جهان دچار فقر مطلق 700حدود -

میلیون نفر از مردم جهان دچار گرسنگی مزمن800-

.ها رنج می برندمیلیارد نفر از مردم جهان از کمبود میکرومغذی2-

2030میلیون نفر از مردم جهان در سال 653در صورت عدم اقدام در زمینه کاهش فقر، -.دچار سوءتغذیه خواهند بود

ها در محدود کردن اقدامات فقرزدائی تاثیر افزایش نابرابری-

3

روندهای اثرگذار بر آینده غذا و کشاورزی

های مهم نظام های غذاییسرمایه بری، توسعه عمودی و تمرکز باالی بخشافزایش -

در برگرفتن کل زنجیره غذا از نهاده تا توزیع-

آسیب پذیری باالی تولیدکنندگان کوچک مواد غذایی-

رشد مهاجرت و افزایش جستجو برای یافتن شغل در سایر بخش های اقتصادی-افزایش تعداد و شدت بالیای طبیعی، بحران ها و تعارضات-

اثر گذاری بر کاهش دسترسی به مواد غذایی-

های سالمتایجاد اختالل در دسترسی به مراقبت-

های تامین اجتماعیمحدودشدن نظام-

احتمال برگشت مجدد به فقر و گرسنگی-

افزایش ارائه کمک های انسانی-

افزایش تعارضات و خشونت ها-

(برابر سایر مناطق3تا 2.5)باال بودن احتمال مواجه شدن با بحران های طوالنی در کشورهای با درآمد کم -

4

های مرتبط با آینده غذا و کشاورزی چالش

تحمیل چالش های ناشی از روندها بر بخش غذا و کشاورزی-

خاک و باال نظام های کشاورزی مبتنی بر منابع، استفاده باال از نهاده ها، کمیابی منابع آب، فرسایش-ایبودن سطح تولید گازهای گلخانه

نیاز به سیستم های نوآوری برای حفاظت و ارتقاء استفاده از منابع طبیعی -

ضرورت افزایش بهره وری-

نگل، کشاورزی نیاز به تغییر فرآیند به سمت رویکرد جامع، نظیر بومی شناسی کشاورزی، کشاورزی ج-هوشمند اقلیمی و حفاظت از کشاورزی بر پایه دانش بومی و سنتی

های فسیلیارتقاء تکنولوژی در قالب کاهش استفاده از سوخت-

راتها و حشهای بین المللی برای جلوگیری از انتقال تهدیدها از جمله بیماریافزایش همکاری-

5

های مرتبط با آینده غذا و کشاورزی چالش

کاهش نابرابری و ریشه کنی فقر ضمن کسب اطمینان از عدم برگشت فقر-

ین کاهش نابرابری درآمدها، فرصت ها و مالکیت دارایی ها از جمله زمین در داخل و در ب-کشورها

ای اعمال استراتژی های رشد فقرزدا با هدف اطمینان یابی از بهبود درآمدد و فرصدت هد -سرمایه گذاری در مناطق روستایی از طریدق توسدعه بدازار و سدرمایه گدذاری در بخدش

کشاورزی

پشتیبانی از خلق اشتغال و تنوع بخشی به درآمدها-

های فقرزداهمراهی سیاست های تنظیم حمایت های اجتماعی با استراتژی-های غذایی سالم ترمعرفی رژیم-

ه فراگیر مقاوم سازی در برابر بحران ها، بالیای طبیعی و کاهش تعارضات از طریق توسع-و متوازن جهانی

6

های مرتبط با آینده غذا و کشاورزی چالش

لی و آتیهای فعضرورت بازاندیشی در زمینه نظام های غذایی و حکمرانی برای مقابله با چالش-

توسعه همکاری های عمودی ضمن سدازماندهی بیشدتر نظدام هدای غدذایی مدواد غدذایی -.استاندارد و فرصت های شغلی رسمی برای مناطق شهری فراهم می کند

ندوع نیاز به سرمایه گذاری های مسئول با توجه بده معیشدت خدرده کشداورزان، تداثیرات ت -زیستی و زیست محیطی زنجیره های تامین غذا

لزوم افزایش کارایی، فراگیری و مقاومت نظام های غذایی -

تعامل همه کشورهای جهان در مسیر توسعه پایدار-

عهدد بده دست یابی به حکمرانی ملی و بین المللی اثر بخش بدا اهدداف روشدن توسدعه و ت -کسب آن ها

شورهاهمکاری بیشتر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه و مسئولیت جمعی همه ک-

لزوم ایجاد تغییرات اساسی در تولید و مصرف مواد غذایی-7

تجارت مواد غذایی

صرف نظر از رشد سریع تجارت در بخدش کشداورزی، عمدده کاالهدای غدذایی مصدرفی در •کشورها در داخل آنها تولید می شدود و در اغلدب مدوارد واردکننددگان خدال ایدن گدروه از

. درصد از عرضه داخلی مواد غذایی قرار می گیرند0-20محصوالت در محدوده

درصدد از 50برخی از کشورها مانند آرژانتین، استرالیا و امریکدا صدادرکننده خدال بدیش از •50بیش از تولیدات کشاورزی داخلی هستند در حالی که در منطقه شرق نزدیک شمال افریقا

ا و صحرای آفریقدا، جندوب آسدی . درصد از عرضه مواد غذایی از طریق واردات تامین می شود. چین نیز واردکنندگان صرف مواد غذایی هستند

8

ایران جزو کشورهای واردکننده خالص مواد غذایی(درصد نیاز از محل واردات50تا 20تامین )

درصد-سهم واردات مواد غذایی در تامین نیاز داخلی

9

در بخش کشاورزیوضعیت نامناسب مصرف آب

ان سدازم . درصد از کلیه برداشت های آبی در جهان به مصرف بخش کشاورزی مدی رسدد 70•درصد از جمعیدت روسدتایی جهدان در منداطق مواجده بدا 40فائو برآورد کرده است که بیش از

.کنندکمیابی آب زندگی میهمچنین خاورمیانه و شمال آفریقا و آسیای مرکزی وکم، بسیاری از مناطق با سطح بارش در •

تخلیده بیش از اندازه مصرف می کنند که همین امر موجبآبی، هند و چین، کشاورزان از منابع .های آبی خواهد شدها و سفرهرودخانه

درصدد از آب بدرای بخدش کشداورزی 90تدا 80ای از مناطق جهان حددود بخش عمدهدر •درصد از 20اقتصادهای تولیدکننده محصوالت کشاورزی در منطقه آسیا حدود . مصرف می شود

ه ایدن کنند در حدالی کد منابع آب تازه تجدید پذیر داخلی خود را در بخش کشاورزی مصرف می.رقم برای مناطقی مانند آمریکای التین بسیار کمتر است

10

باال بودن شاخص استرس آبی در ایران

درصد -های تازه برداشت شده از کل منابع آبی تجدید پذیر سهم آب

11

ایتاثیرات بخش کشاورزی در تولید گازهای گلخانه

مدین ای ناشی از فعالیت های بخش کشاورزی، جنگل و بهدره بدرداری از ز سال گذشته میزان گازهای گلخانه50طی (AFOLU ) افزایش بیشتری داشته باشد2050دو برابر شده است و انتظار می رود تا سال .

(گیگا تن)ها ای در تمام بخشانتشار ساالنه گازهای گلخانه

ی اکسید معادل کربن د

(گیگا تن )

12

عمددتا )مطالعه در خصوص راندمان در هکتار برخی از محصوالت منتخب کشاورزی 1090تجزیه و تحلیل متا بر روی اهش بدازدهی در شرایط گوناگون نشان می دهد که تغییرات اقلیمی تاثیر زیدادی بدر کد ( گندم، ذرت، برنج و دانه سویا

. محصوالت کشاورزی در بلند مدت داشته است

مدت ندافزایش اثرگذاری تغییرات اقلیمی بر کاهش بازدهی محصوالت کشاورزی در بل

ی ت بازده

ی تغییراش بینپی

(1090

n=)

13

رشد تقاضای مواد غذایی در جهان

درصد بیشدتر 50نیاز است تا 2050برای تامین نیازهای غذایی مردم جهان در سال •. ، مواد غذایی، خوراک دام و طیور و سوخت دیزلی تولید شود2012از سال

سازمانوسطتشدهارائهاندازچشمبهتوجهباکهاستکردهبینیپیشفائوسازمان•،2050سالدرنفرمیلیارد9.73رقمبهجهانجمعیترسیدنخصوصدرمتحدمللدرزایشافمیزانوشدخواهدبرابردوآسیاجنوبوافریقاصحرایمنطقهغذایینیاز.بودخواهدفعلیارقامسومیکمعادلجهانکشورهایسایر

14

درصد-2005-2050پیش بینی افزایش تولید مواد غذایی مورد نیاز برای تامین تقاضای جهانی

20052007205020052007

2012

2013-

2050

جهان

AT2050100159.614.844.8

UN, 2015100163.414.848.6

اکشورهای جنوب صحرای آفریقا و جنوب آسی

AT2050100224.920.0104.9

UN, 2015100232.420.0112.4

جهانمناطقسایر

AT2050100144.913.831.2

UN, 2015100147.913.834.2

رشد تقاضای مواد غذایی در جهان

15

روند نزولی رشد بازدهی غالت منتخب

های زمانی متفاوتنرخ رشد ساالنه بازدهی محصوالت کشاورزی منتخب در بازهمیانگین

صددر

16

عالئم هشدار دهنده کاهش نرخ بازدهی محصوالت کشاورزی

درصدد 1متوسط نرخ رشد ساالنه بازدهی غالت برنج، ذرت و گندم کمی بیش از 1990از دهه •در حالی که نرخ بازدهی نیشدکر و دانده روغندی . است1960بوده که کمتر از ارقام مشابه دهه

.سویا در همین مدت کمتر از یک درصد رشد کرده استمحدل مدی بایدد بیشدتر از کشداورزی، توجه به اینکه عمده مازاد نیاز جهانی بده محصدوالت با •

متدر از افزایش راندمان در هکتار تا افزایش زمین های زیر کشت تامین گردد، لدذا ندرخ رشدد ک ای دههای آینده، می تواندد نشدانه نگدران کنند یک درصد بازدهی محصوالت کشاورزی در سال

. باشدر عددم هدایی نظید بین بازدهی واقعی و پتانسیل بازدهی نشان دهندده وجدود محددودیت شکاف •

نسیتی در مدزارع ورتر، فقدان توسعه بازار و نابرابری جهای پیشرفته بهرهکفایت تطابق با فناوری. خانگی با مقیاس کوچک است

17

بهره وری کل عوامل تولید، عامل مسلط در رشد تولیدات کشاورزی در اقتصادهای با درآمد باال

خدش های مورد استفاده به افزایش بهره وری کل عوامل تولیدد در ب بهره برداری و ارتقاء روش•ی و وری کل عوامل تولیدد بیشدتر از طریدق افدزایش کدارای بهره. کشاورزی کمک خواهد نمود

ریدق از طکشداورزی منجدر مدی شدود تدا بازدهی فرآیندهای تولید به افزایش میزان تولیددات . تولیدهای افزایش نهاده

1961در بازه زمدانی تولیدات کشاورزی درصد از افزایش 40دهد که حدود نشان میها بررسی•.از طریق عامل بهره وری کل عوامل تولید کسب شده است2010تا

در کشورهای با درآمد باال رشدد بهدره وری کدل عوامدل تولیدد عامدل مسدلط رشدد تولیددات •رآمدد از در حالی که طی دهه گذشته افزایش تولیدات در کشورهای کم د. کشاورزی بوده است

. محل افزایش سطح زیر کشت حاصل شده استد برخی از کشورهای بزرگ مانند برزیل، چدین، انددونزی و روسدیه و اوکدراین موفدق بده رشد •

. اندکل عوامل تولید باالتر از میانگین منطقه شدهوری بهره

18

1960-2010منابع تامین رشد تولیدات کشاورزی در گروه کشورهای مختلف،

با درآمد باالاقتصادهای بهره وری کل عوامل تولید عامل مسلط در رشد تولیدات کشاورزی در

ط ساالنهصد تغییر متوس

در

19

الزامات رشد بهره وری کل عوامل تولید در بخش کشاورزی

زاسدیون بخدش استراتژی کلیدی برای کسب افزایش بلندمدت تولیدات کشاورزی در منطقه مکانی•ود که منافع مختلفی از جمله؛ کاهش کدار طاقدت فرسدا در مدزارع کوچدک، بهبد . کشاورزی است

.اختصاص زمان در عملیات کشاورزی و رشد کارایی در استفاده از نهاده ها داردرات اقلیمی غیر در بلند مدت مکانیزاسیون به افزایش مقاومت پذیری بخش کشاورزی در برابر تغیی•

. قابل پیش بینی نیز کمک می نمایدزایش زیاد است، تقویت نوآوری با هدف افد آن ها در کشورهایی که تعداد مزارع خانوادگی کوچک •

ورزی رشد بهره وری کل عوامل تولید برای اطمینان یابی از رشدد بهدره ور و پایددار بخدش کشدا . ضروری است

وآوری ها در حوزه در بلند مدت رشد بهره وری نیاز به استمرار پیشرفت تکنولوژیکی ضمن توسعه ن•. اجتماعی و مدل های جدید کسب و کار و سرمایه گذاری دارد

20

های تحقیق و توسعه در بخش کشاورزی هزینه

توسعهوتحقیقزمینهدرهزینه،1990دههدرکشاورزیبخشکمرشددنبالبه•بودبرخورداردرصد3.1متوسطرشداز2000-2009دورهدرکشاورزیبخشدر.رسیددالرمیلیارد33.6بهدالرمیلیارد25ازکه

50بهنزدیکدورهایندرهندوچینکشورهایدرتوسعهوتحقیقهایهزینه•درتوجهیلقابرشدنیزروسیهونیجریهآرژانتین،کشورهای.یافتافزایشدرصد.داشتنددورهایندردولتتوسطتوسعهوتحقیقهایهزینه

21

های تحقیق و توسعه در بخش کشاورزی هزینه

دردالرمیلیارد12.9ازکشاورزیتوسعهوتحقیقزمینهدرخصوصیبخشگذاریسرمایه•جهانخصوصیبخشگذاریسرمایه.رسید2008سالدردالرمیلیارد18.2به1994سالهایهزینهکلازدرصد21غذاییموادفرآوریوکشاورزیتوسعهوتحقیقزمینهدر

دروصیخصبخشتحقیقاتاکثرتقریبا واستگرفتهبردررا2008سالدرتوسعهوتحقیق.شدانجامباالدرآمدبااقتصادهای

هایهزینهکلازدرصد16و19ترتیببهکهچینهند،کشورهایدرهمافزایشیاگرچه•دهشانجامدورهایندرنیزاند،دادهاختصاصخودبهراجهانکشاورزیتوسعهوتحقیق.است

22

پایین بودن شدت تحقیقات در بخش کشاورزی

شدت تحقیقات در بخش کشاورزی، نسبت هزینه های تحقیق و توسعه انجام شده توسط بخش عمومی درصد-به تولید ناخال داخلی

صددر

23

نقش فناوری ها در توسعه بخش کشاورزی

ن صدنعت در نانو تکنولوژی در زمینه تولید محصوالت غذایی سالم و مواد بسته بنددی در اید •ر بخدش رود رشد استفاده از ایدن تکنولدوژی د برخی از کشورها استفاده می شود و انتظار می

.های آینده داشته باشدتولید جهانی مواد غذایی افزایش قابل توجهی در سال

24

نقش فناوری ها در توسعه بخش کشاورزی

ح دانش های اطالعات و ارتباطات نیز نقش روز افزونی در اطالع رسانی و افزایش سطفناوری•، کارآفرینان محلی و کشاورزان در رابطه با ندوآوری هدای ایدن بخدش، شدرایط آب و هدوایی بدین امکان دسترسی به نهاده ها، خدمات مالی و قیمت های بازار و همچنین برقراری ارتباط

.کشاورزان و خریداران محصوالت آن ها دارد

25

نقش فناوری ها در توسعه بخش کشاورزی

درصدد از یدک میلیدارد مشدترکان 90بدیش از 2020پیش بینی می شود تا سال •هدای تلفدن . جدید تلفن همراه مربوط به کشورهای با درآمد کدم و متوسدط باشدد

ری، همراه فاصله بین مزرعه داران کوچک و سایر فعاالن در بخدش تولیدد، فدرآو هدای هتر نموده و تامین نهداد حمل و نقل، بازاریابی و مقررات مواد غذایی را کوتاه. کندمورد نیاز را از طریق خریداران الکترونیکی تسریع می

26

منبع

Food and

Agriculture

Organization of

the United

Nations

Rome, 2017

27