Δ¤¯ÓË

44 ñ I¶¶A™IA

√ ÁχÙ˘ ¢ËÌ‹ÙÚ˘ ∫·Ï·Ì¿Ú·˜

Ì·˜ ¿ÊËÛÂ ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÚÈıÌfi

ۯ‰›ˆÓ, ÌÂÏÂÙÒÓ, ÚÔÏ·ÛÌ¿ÙˆÓ

Î·È ÁÏ˘ÙÒÓ Ì ı¤Ì·Ù· “ÙÔ ¿ÏÔÁÔ”,

Î·È “¿ÏÔÁÔ Î·È ·Ó·‚¿Ù˘”.

ªª √√ ¡¡ ΔΔ ∂∂ ƒƒ ¡¡ √√ ππ ∂∂ §§ §§ ∏∏ ¡¡ ∂∂ ™™ ∫∫ ∞∞ §§ §§ ππ ΔΔ ∂∂ Ãà ¡¡ ∂∂ ™™Γράφει ο Γιώργος Σιγάλας*

* Ο Δρ. Γιώργος Σιγάλας είναι ζωγράφος, Σύμβουλος Καλλιτεχνικών Μαθημάτων του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και φίλιππος. http://www.georgesigalas.wordpress.com

∏ ÎÚ˘Ì̤ÓË ÁˆÌÂÙÚ›· Ù˘ ʇÛ˘¢ËÌ‹ÙÚ˘

∫·Ï·Ì¿Ú·˜(1924 - 1997)

ΕΕιικκ.. 11:: Άλογο. Χαλκός επισμαλτωμένος, 1,21x1,15μ., 1979.

I¶¶A™IA ñ 45

Δ. Καλαμάρας γεννήθηκε στη Φλώρινα. Γοητεύτηκε πολύ μικρόςαπό τη γλυπτική και κυρίως το χειρωνακτικό της στοιχείο, παρό-λο που στη γενέτειρά του εκτίθονταν ελάχιστα γλυπτά. Σπούδα-σε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με δασκάλους τον

Τόμπρο, τον Αργυρό κ.ά. και συνέχισε τις σπουδές του στη Φλωρεντίακαι στη Ρώμη. Έζησε για λίγα χρόνια στην Ευρώπη, όπου επισκέφθηκεπολλά μουσεία, μελέτησε ιστορικά έργα, ενημερώθηκε για τις σύγχρο-νες αναζητήσεις και συναναστράφηκε με διεθνείς καλλιτέχνες. Το 1966επέστρεψε στην Ελλάδα και εκλέχθηκε καθηγητής στη Σχολή ΚαλώνΤεχνών. Διετέλεσε πρύτανης και έφτιαξε το πρώτο χαλκοχυτήριο ανα-βιώνοντας την αρχαία ελληνική τεχνική της χύτευσης στην αγαλματο-ποιία.

Το γλυπτικό του έργο είχε συνέπεια και συνέχεια. Ξεκίνησε με τη μελέ-τη της εικόνας της πραγματικότητας και παρόλο που μορφικά εξελισ-σόταν συνεχώς, η αφετηρία αυτή παρέμεινε οδηγός στο σύνολο τουέργου του. Η θεματολογία του ήταν κυρίως ο άνθρωπος, αλλά πολλέςφορές ασχολήθηκε με το άλογο καθώς γι’ αυτόν ήταν πρόκληση, η μελέ-τη των αναλογιών της σύνθεσης των όγκων του ανθρώπου και ο αρμο-νικός συσχετισμός με τους όγκους του αλόγου στο θέμα “άλογο καιαναβάτης”. Μελετούσε επισταμένως τις διαστάσεις, τα μεγέθη, τις απο-στάσεις των θεμάτων που επέλεγε. Μετρούσε. Οι μετρήσεις χαρακτή-ρισαν και καθοδήγησαν το έργο του. Έκανε πολυάριθμα σχέδια καιπροσχέδια με αξονομετρικές μελέτες και μετρήσεις, στην προσπάθειά

του να αποκαλύψει την κρυμμένη δομή, την εσωτερική γεωμετρία τηςφύσης. Μαθηματικοί και γεωμετρικοί υπολογισμοί, άξονες, κύκλοι καιευθείες, αριθμοί για μέτρα, εκατοστά, χιλιοστά παράλληλα απέκτησανμια μορφοπλαστική αξία στα σχέδιά του (όπως βλέπουμε στην εικόνα2). Η ουσία της μελέτης έτσι, μετουσιώνεται σε μορφικό, πρωτότυποκυρίαρχο στοιχείο. Τα σχέδιά του καθορίζουν και υποτάσσουν την τελι-κή μορφοποίηση των γλυπτών του.

Πολλοί σύγχρονοι γλύπτες ξεκινούν ένα έργο που πρόκειται να φτιά-ξουν δουλεύοντας κατευθείαν προπλάσματα στον πηλό. Ο Καλαμάραςείχε διαφορετική άποψη. Επί χρόνια μετρούσε όλες τις λεπτομέρειεςαπό διάσημους ανδριάντες επί τόπου στην Ιταλία, όπως τον ανδριά-

√

ντα του Γκαταμελάτα, του Μάρκου Αυρήλιου, του Κολεόνι καιάλλων διάσημων γλυπτών, αρχαίων και αναγεννησιακών έργων.Με τις μετρήσεις του ανακάλυπτε βήμα-βήμα, ψηλαφούσε καικατανοούσε τη μεγαλοσύνη αυτών των έργων. Με τους υπολο-γισμούς διαπίστωνε ότι το έργο δεν είναι μόνο μορφή και συναί-σθημα, αλλά είναι και λογική και σκέψη.

Μετέφρασε τη φύση και την απειρία των μορφών σε αφαι-ρετικά γεωμετρικά σχήματα, σε γεωμετρικές φόρμες, σε τετρα-γωνισμένους όγκους που συνέθεταν το θέμα του. Αποκάλυπτετην εσωτερική δομική αλήθεια. Το θέμα του μετατρεπόταν απόατομικό και συγκεκριμένο στοιχείο σε γενικό, αφαιρετικό, συνο-λικό και συλλογικό.

Τα υλικά που επέλεγε ήταν πηλός, ξύλο, χαλκός επισμαλτωμέ-νος ή επιχρυσωμένος, κεραμεικά με ίχνη χρώματος. Είχε ιδιαίτερο πάθοςγια τη σχεδίαση και μέσα από αυτή εξέφραζε όλη τη φιλοσοφία του γιατη διαλεκτική σχέση της τέχνης με την όψη της πραγματικότητας.

Στο έργο του “άλογο” (εικ. 1) από επισμαλτωμένο χαλκό διακρίνεταιη γωνιώδης και γεωμετρικοποιημένη σχεδίαση. Με την πρώτη ματιά οθεατής νιώθει ότι βρίσκεται μπροστά σε μια μοντέρνα απόδοση τουθέματος “άλογο” . Νιώθει σαν ο καλλιτέχνης να έκανε ένα προσχέδιοκαι ότι το άφησε ημιτελές, ενώ το επόμενο βήμα του θα ήταν η πλή-ρης νατουραλιστική απεικόνιση. Όμως, δεν είναι έτσι. Στο έργο ανα-δίεται όλη η μορφική γοητεία της φύσης, αλλά συγχρόνως και ο ορθο-λογισμός της ύπαρξης ενός ζώντος οργανισμού. Το έργο αποπνέει μνη-

ΕΕιικκ.. 33:: Σπουδή για τον έφιππο ανδριάντα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Χαλκός,1,31x1,15μ., 1970.

ΕΕιικκ.. 22:: Σπουδή μέτρου και ποσοτικής τάξης για τον έφιππο ανδριάντα του Μεγάλου Αλεξάνδρου,1,06x0,40μ. Μολύβι, μελάνι και ακουαρέλλα.

Δ¤¯ÓË

46 ñ I¶¶A™IA

μειακή αυστηρότητα αλλά συγχρόνως γοητεία. Δεν είναι μόνο τα περι-γράμματα, η σύνθεση των όγκων και η στάση. Ιδιαίτερο ρόλο παίζει ηχαρακτηριστική πρωτότυπη υφή, απόρροια των προσχεδίων και τηςγεωμετρίας που είναι σαν να ντύνει όλο το έργο.

Στην εικόνα 3 παρουσιάζεται μια πρώτη σπουδή για τον έφιπποανδριάντα του Μεγαλέξανδρου. Στις εικόνες 4 και 5 έχουμε μια εξέλι-ξη μορφολογική του ιδίου θέματος που φτάνει στη γεωμετρική αφαί-

ρεση. Η γεωμετρική αφαίρεση στην πέμπτη εικόνα επ’ ουδενί λόγωμπορεί να χαρακτηριστεί αυθόρμητη. Το αφηρημένο στοιχείο εδώ έχειπροκληθεί συνειδητά μέσα από πολύχρονη βάσανο συνειδητής πορεί-ας του καλλιτέχνη από το συγκεκριμένο στο αφαιρετικό. Ο Καλαμάραςείναι χαρακτηριστικός καλλιτέχνης της άποψης των μοντέρνων καλλιτε-χνών της εποχής του. Το αφηρημένο στο έργο του δεν είναι αυθόρμη-το, τυχαίο, εξπρεσιονιστικό. Είναι εξέλιξη σκέψης και πειραματισμών.Είναι απόρροια ορθολογικής μελέτης και αναζήτησης. Η παραστατικό-τητα παραμένει πάντοτε εμφανής ως σεβασμός στη φύση. Να σημει-ώσουμε ότι ειδικά για τον ανδριάντα του Μεγαλέξανδρου, ένα θέμαπου απασχόλησε για πολλά χρόνια τον Καλαμάρα, είχε για μοντέλο έναζωντανό άλογο.

Τέλος, στην εικόνα 6 παρουσιάζονται σχέδια αλόγων με όλη τη φρε-σκάδα μιας γρήγορης γραφής, καθώς η αλήθεια του πραγματικού καιζωντανού αλόγου είναι η συνεχής μεταβολή της κίνησής του, που μόνοένα φευγαλέο σκίτσο, απόρροια μιας φευγαλέας ματιάς μπορεί να απει-κονίσει, να αποθανατίσει την αλήθεια. Την ίδια στιγμή που το σχεδιά-ζει ο καλλιτέχνης, το άλογο έχει ήδη μετακινηθεί.

-- ΧΧρρήήσσττοουυ ΧΧ.. ((εειισσ..)),, ““ΔΔηημμήήττρρηηςς ΚΚααλλααμμάάρρααςς””,, Αθήνα, 1993.-- wwwwww11..rriizzoossppaassttiiss..ggrr//ssttoorryy..ddoo??iidd==33661166666666-- hhttttpp::////ggllyyppttoo..wwoorrddpprreessss..ccoomm//22000088//0066//0055//κκααλλααμμάάρρααςς--δδηημμήήττρρηηςς--kkaallaammaarraass--ddiimmiittrriiss

-- wwwwww..ggaalllleerryy..aassffaa..ggrr//pprrooffeessssoorrss//ssiittee//TTeeaacchheerrss//tt__ddooccppaaggee??ddoocc==//ddooccuummeennttss//kkaatthhiiggiitteess//ddiimmiittrriiss--kkaallaammaarraass

μπμ§π√°ƒ∞ºπ∞

ΕΕιικκ.. 66:: Άλογα. Μολύβι, 1978.

ΕΕιικκ.. 44:: Σπουδήγια τον έφιπποτου ΜεγάλουΑλεξάνδρου.Μακέτα σε χαλ-κό, 1985-1990.

ΕΕιικκ.. 55:: Σπουδή για έναν έφιππο. Χαλκός επιχρυσωμένος, ύψος 1.31μ., 1993.