din araştırmalarında anlama ve aciklama

8/14/2019 Din Aratrmalarnda Anlama ve Aciklama

1/11

Dinbilimleri Akademik Aratrma Dergisi II (2002), Say: 1 171

DN ARATIRMALARINDA ANLAMA VE AIKLAMA YNTEMLER ARASINDAK

UURUMU TELF ETMEK*

Steven D. KEPNES

eviri: Bekir Zakir OBAN

ZET Din aratrmalarnda kullanlan yntemler; aratrmacnn, dini, inanrn nokta-i

nazarndan anlamasna yardmc olanlar ve dini bilimler asndan aklamay esasalanlar olmak zere ikiye ayrlabilir. Bununla birlikte, ada tartmalara ramen, bu

yntemler birbirini dlamak zorunda deildir. Paul Ricoeurnun hermentik teorisiniuygulamak suretiyle, din aratrmalarnn bizi anlama ve aklama yntemlerinin her ikisinidezorunlu olarak gerektiren bir yorumlama eylemiyle kar kar ya getirdiini grebiliriz.[Burada] din dnyann en yeterli yorumunu sunma konusunda, bu yntemlerin nasl sistematikolarak birlikte kullanlabileceini gstermek iin Ricoeurnun teorisine bavurulmaktadr.

Kendine zg bir metodolojiye sahip olmayan ve yntemlerini insan bilimleri ve pozitif

bilimlerden dn almak zorunda kalan bir alan olan Din Aratrmalar her zaman metodolojik bir

kimlik krizi ierisinde olmutur. Bu kronik krizin hali hazrda epeyce iddetlendirildii din

aratrmalar dergilerinde yaynlanm makaleler vastasyla bir yargya varmak, inanyorum ki, ciddi

bir dikkat gerektirmektedir. Ayn zamanda, mevcut krizin zmne ynelik en umutlandrc

kaynaklarn Paul Ricoeurnun hermentik teorisinde bulunabileceine inanmaktaym.

Din arat

rmalar

nda kullan

lan geni eitlilikteki yntemleri s

n

fland

rmak iin bir okgiriimde bulunulmutur. Peter Berger ilevsel ve zsel (functional and substantive); Robert

Wuthnow ikici ve btnc (dualistic and wholistic); Robert Segal ise (dier bir oklar tarafndan

kullanlan) indirgemeci ve indirgemeci olmayan (reductionistic and nonreductionistic) biiminde

ayrmlar yapmtr. Ska, din aratrmalarnn yntemlerini kategorize etmeye ynelik abalar, bir

yntemi dierine stn tutan polemiki bir gndem erevesinde ifade edilmitir. yle ki Peter

Berger, ilevsel yntemlerin ideolojik olarak akn inkar etmek iin kullanldn ve sadece zc

yaklamlarn din aratrmalarnda gerekten meru olduunu savunmaktadr. Dier taraftan Segal,

zc veya indirgemeci olmayan yntemlerin inanmayanlar (nonbelievers) din aratrmalarndansouttuunu ve indirgemeci yntemlerin din aratrmalar iin en mkemmel balang olduunu iddia

etmektedir. Ve alternatif olarak Wuthnow indirgemeci (ikici) ve indirgemeci olmayan (btnc)

yaklamlarn her ikisinin de zrl olduunu ve dinin en yeterli biimde kendisinin yapsal

zmleme dedii nc bir yntemin ortaya k ile aratrlabileceini iddia etmektedir.

Bu yntemsel tartmada Ricoeurdan alabileceimiz ey, din aratrmalarnda kullanlan

yntemleri dzenlemeye ve bunlarla ilikili diyalektik bir hermentie ynelik olan iki alternatif

terimdir. Bu iki terim Diltheyden alnmadr: verstehen (anlama/understanding) ve erklren

* Journal for the Scientific Study of Religion, 1986, 25 (4), 504:512.


2/11


3/11


4/11

Yrd. Do. Dr. Bekir Zakiri oban174

174

kltrel ifade formlar arasnda dini benzersiz yapan eyin ne olduunu ortaya koymaya gayret ederler

ve dinin zel nitelikleri ile ilgilenirler. Onlar, din semboller ve ritelleri, inanr iin fenomenin

kutsalln ve zel nemini dikkate alan kavramlarla ifade etme konusunda byk skntlara

girmilerdir.

II

Aklama veya Diltheyin erklren dedii yntemi nasl tanmlayabiliriz? Aklama

ynteminde tmdengelimsel mantk kurallarn takip eden tabii bilimler model alnmtr. Burada bir

fenomen evrensel bir kanun erevesinde aklanr. Nasl ki, ate zerindeki bir kapta bulunan suyun

kaynamas olayn, su, scakl 100cye ulatnda kaynar kanunu ile aklyor isek, benzerekilde

otokratik kurallarla ynetilen bir toplumda ortaya

kan siyasi bir devrimi de bir diktatr taraf

ndanzulm gren insanlarn isyan edeceini syleyen bir kanun ile aklarz. Dinin varln aklamaya

ynelik klasik teebbsler Marx ve Freud tarafndan gerekletirilmitir. Marx din faaliyeti tarihsel ve

sosyo-ekonomik kanunlar asndan; Freud ise dini psiko-seksel kanunlar asndan aklamtr.

Mesela Marx, din davran bir yandan hakim snflarn kendi gl konumlarn pekitirmek ve

merulatrmak iin ideolojiler gelitirecei, dier yandan ise, hakim snflarn dsel bir teselli formu

arayaca kural ile aklar.

Din aratrmalarnda aklama ynteminin ada savunucularnn en deneyimlilerinden biri

Ralph Burhoedur. Burhoeya gre din eylemin aklanmasnn anahtar beynin faaliyetlerini ynetenkanunlardadr. Beyin organizmay evre ile uyumlu hale getiren elektro-kimyasal bir organdr. O,

genetik ve kltrel olarak aktarlan bilgiler tarafndan yaplandrlmtr (1974: 26). Bu bilgilerin ou

bilin ddr veya bilin d hale gelir. Burhoe bir ok bilim adamnn heyecanlar, duygular ve

arzular olarak grd eyleri gerek d (unreal) deil, bilakis sindirim sistemimiz veya

vcudumuzun baka bir parasndaki duyusal mekanizmalardan beyne gelen veriler olarak aklar

(28). Dnceler, ryalar ve sanatsal imgeler beynin hafza kaytlarndan yansyan karmlardr ve

dorudan duyusal veriler deildirler. Burhoe, din tecrbelerin i ve d duyu verilerinin anlar ve

dncelerle birlikte karmak bir bileimi ile ilgili olabileceini savunur. O, din semboller sz

konusu olduunda insanlarn bu karmak bileimin sadece zihn tecrbelerle ilgili olan ksmn

grdklerini, zira onlarn beynin faaliyetleri hakknda ok az ey bildiklerini syleyen J.Z. Younga

atfta bulunur (28).

Bellah gibi Burhoe da sembollere ihtiyacmz olduunu, nk sembollerin bize kendi

karmaklklar ierisinde baa klamaz olan fenomenler hakknda konuma imkan verdiini syler.

Semboller geni bir bilgi ynn rasyonel tutum iin genetik ve kltrel mekanizmamz tarafndan

anlalabilir ifadelere indirger (30). Dahas Burhoe, din aratrmalarndaki anlama pozisyonunun

temsilcilerinin din gereklii snrladklarna ve onu daha geni bir anlam balamyla


5/11


btnlemekten alkoyduklarna inanmaktadr (30). Burhoeya gre bu geni balam daha iyi

aklamalar, daha fazla anlam karma veya anlamay arttrmaya ynelik en kullanl ve en sade

kodifikasyonlar veya dilsel indirgemeler veya dier kavramsal semboller ortaya koyan pozitif

bilimler tarafndan salanmtr (30).

Peki akn (transcendence) ne olacak? Burhoe, Bergerin dinin bu boyutu ile ilgili yerinde

sylemine ne demektedir? Burhoe bilimin, kiileri ve insanolunu aan gleri kavramsallatrdna

inanr. Fizikiler bize, gerekte insan gleri atklarna, hayat ve insan yaamn yarattklarna ve

insann yazgsn belirlediklerine inanlan hakim varlklarn ve glerin saduyuya dorudan aikar

olmadklarn gstermitir (32). Evreni kontrol eden byk gler ve bilimsel yasalar, gizlilikleri veya

saduyumuzdan ncelikleri anlamnda, Burhoeya gre akndrlar. Burhoe hayatmzda

dayandmz, g bakmndan bizi aan ve saf bir kavramsallatrmaya smayan bu eyi ifade etmek

iin ekosistem terimini kullanr. Ona gre din semboller, pozitif bilimler tarafndan yava yava

ulalmakta olan yce gerekliin aydnlatlmam anlatmlardr.

Din aratrmalarnda aklama ekolnn dier ada temsilcileri Radcliffe-Brown, Claude

Levi Strauss, Leon Festinger, Milton Yinger ve Robin Foxtur. Akn ve dier dnyaya ait

dnceleri bu dnyaya ait tabii terimlere irca etme teebbsleri nedeniyle, aklama yntemini

kullananlar ska indirgemeci olmakla itham edilmilerdir. Bunlar dini, toplumsal veya psiik bir

eylem biimi olarak analiz etmiler, ve onu genellikle dier toplumsal ve ruhsal formlara benzeyen

ynleri itibariyle ele almlardr. Genelde, toplumsal veya psikolojik bir kanunu formle etmenin tabii

bir kanunu formle etmekten daha zor olmas nedeniyle (William Dryn gstermi olduu zere

[1957, blm 4]), bazlar din bilimcilerinden fonksiyonalistler diye sz etmektedir. nk, bunlarn

kefetmeyi amaladklarey, dini belirleyen doal kanunlardan ziyade dinin icra ettii toplumsal ve

psikolojik ilevlerdir. Son olarak, din aratrmalarna yaklamda anlama yntemlerini kullanan

meslektalarndan farkl yntemler ve farkl tavrlar gelitirmi olduklar gzlenen din aratrmaclar

grubundan sz edeceiz.

III

Tm bunlardan hangi sonuca ulaacaz? Dine ynelik farkl yaklamlar kullanan bu iki grup

arasnda bir seim yapmak gerekiyor mu? Yoksa bu farkl yntemleri deerlendirip bunlardan daha

uygun bir yaklam konusunda uzlamaya varabilir miyiz? Din fenomeninin gerek anlama gerekse

aklama yntemlerince hakkyla incelendiini varsayabilir miyiz? Paul Ricoeurun hermentik

teoride yapt ey tartmaya bu noktada yardmc olacaktr. Ricoeur aklama ve anlama

yntemlerinin kart uygulamalar olarak grlmemesi gerektiini savunmaktayd. Ona gre, farkl

olmalarna ramen, bu yntemler yorumlama iinde birbirini tamamlayan unsurlar olarak

grlebilirler. Ricoeur, hermentik teorisi ile ilgili olarak ska karlkl konuma modelinden sz


6/11


7/11


baz ayrmlar yapma imkan sunmaktadr ki, bylece biz onu bir tablo zerinde grr ve ieriden

bakann karabilecei ynlerini fark ederiz.

Her hangi bir aratrmac dinin toplumsal ve psikolojik ilevlerine dikkat ekiyorsa, bu, illa o

kimsenin dinin hakikatini temelden sarsmaya alt anlamna gelmez. Ayn ekilde, sembollerin

veya ritellerin kkenlerini, bunlarn psikolojik ilevleri veya nrolojik kanunlar asndan ortaya

koyan birinin yapt ey, zorunlu olarak dini zayflatmak deildir. Din, insan kltrnn tm dier

formlar gibi, beden ve zihin vastasyla ve belli bir toplumun dili ve sembolleri aracl ile ifade

edilmektedir. Bir din aratrmas sadece, dini, onun toplumsal ve ruhsal ilevi ile, veya onun kklerini

beynin yaps ve ileyii ile snrlamaya ve bunlara indirgemeye alrsa hata yapar. Yine, bir din

aratrmas, aklama yntemlerinin anlama yntemleri ile diyalogda bulunmad yerde kusurludur.

Buras, Bellah ve Bergerin, dinin muazzam bir anlam ortaya karan gereklii ve kendine

has zelliini srarla vurguladklar noktadr. Unutulmamaldr ki, aratrmak, anlamak istediimiz

ey toplum, psikoloji veya beyin kimyas deil dindir. Din bilimi (science of religion) genelde dinin

toplumsal ve psikolojik ilevlerini aklamakla kalmaz daha ileri gider ve dininsadece toplumun veya

psikolojinin bir fonksiyonu olduunu gstermeye alr. Din toplumun bir fonksiyonu veya psikolojik

bir kanunun bir yansmas olarak sunulursa bu, bize birey ve toplumla ilgili bireyler syleyen ama

dinin zgn gerekliini gzden karan bir aklama olur. Bir din riteli anlamada onun toplumsal

ilevi ve sekler paralellerini bilmek bize yardmc oluyor ise de, nihayetinde bir din riteli benzersiz

yapan eyin ne olduunu anlamak isteriz. Bir din riteli sekler bir eylemden ayran ey nedir?

Kukusuz bu, din aratrmalarnn, cevaplamak iin hazrlkl olmas gereken bir sorudur. te bu

noktada din aratrmalaranlama yntemlerine ynelmelidir. Mesela, bir ritelin onu dzenli olarak

uygulayanlar iin ne anlam ifade ettii aratrlmaldr. Ve, dindarn tasvir ve tecrbe ettii kutsal ve

akn gereklii konu alan analiz yntemlerinin kullanlmas gerekir.

Peki, din aratrmalarnn niha amac inanr ile empati kurmak veya inanrn din riteli ifa

ederkenki tecrbesini yeniden yaamak m olmaldr? Din aratrmalar, amalarn, Diltheyin

anlamann amalarn tasvir ettii adan m formle etmek zorundadr? Burada da Ricoeur son

derece yardmcdr. nk Ricoeur, Hans George Gadameri takip ederek, Diltheyin tekinin ruh

hali ile empati kurma fikrinin hem imkans

z hem de sak

ncal

olduunu syler. Ricoeura gre,tarihsel bir fenomeni veya bir metni anlamada kefetmek istediimiz ey tarihsel aktrn ya da metnin

arkasndaki yazarn zihni deil, aktrn yaad dnya veya metnin ilerisine alan mmkn

dnyadr. Anlamaya altmz mmkn bir dnyadr (a possible world) veya ierisindeki

kimsenin dzenledii mmkn bir tarzdr (1976: 88). Burada Bergerin kulland oulcul

gereklikler fikrini tekrar hatrlayabiliriz. Zira, dinin anlalmasnda kavramak istediimiz ey

alternatif gereklik veya din bilincin tahayyl hatta tecrbe ettii dnyadr.

Eer din aratrmalarnn amac Ricoeurun terimlerini kullanarak sylersek- din bilincin

ifade ve tecrbe ettii alternatif bir dnyann yorumlanmas teebbs olarak anlalmakta ise, o halde


8/11


178

aklama ve anlama yntemlerinin her ikisini de kullanmak durumundayz. Din aratrmalarnda

Ricoeurun hermentik teorisine bavurduumuzda ulatmz sonu budur.

IV

imdiye kadar atan bu iki yntem birlikte nasl kullanlabilir? Anlama ve aklama ekolleri

arasnda Diltheyden beri var olan polemikten kaynaklanan antipatinin stesinden nasl gelinebilir?

Ricoeurun bu probleme yaklam, din aratrmalar dndaki alanlar iin sylediklerine

baktmzda, bu iki tip yntemin temelde isteranlama isteraklama yntemini benimsesinler- baz

aratrmaclarca mahir birekilde beraberce kullanldn ortaya koymutur.

Bu anlamda, Ricoeurun gerekletirdii belki de en kapsaml ve en ilgin teebbs Freud

zerine yazd

kitapta (1970) bulunur. Burada Ricoeur, kendisini sadece bir bilim adam

olarak ilanetme gayretlerine ramen Freudun, psikolojisinde gerekte aklayc bir dil ile anlamaya ynelik bir

dili birlikte kullandn gstermeye almtr. Freud hem psiik srecin niceliini (quantity)

aratran bir zihin bilimci hem de psiik ifadelerin altndaki grnmeyen anlam aratran bir rya

yorumcusudur. O, bir yandan psienin eylemlerini aklamak iin bir hidroelektrik sistemin

almasn aklarken kullanlabilecek- igd, libido, nevroz, bastrma ve diren gibi bir terminoloji

kullanrken; dier yandan bunlar anlamaya alan bir filozof veya birair gibi- psienin rnlerinin

hakiki anlamn kavramak iin arzu, oedipus komleksi, eros ve thanatos gibi terimler kullanmaktadr.

Ricoeur, Freudun hem enerjetik hem de hermentiki kullandn ve bu iki farkl analiz biiminikullanmasnn onun almalarn son derece idrake dayal (perceptive) ve karmak kldn syler.

Freud din konusunda genelde son derece sert bir tavr gstermi ve onu, yerini bilime

brakacak bir illzyon olarak takdim etmi ise de; yazlarnda din tecrbeyi aklamad veya

indirgemedii yerler de vardr. Freud, dindarlar tarafndan tecrbe edilen bir mutlu okyanus

hissinden sz eder ve din katlmn olumlu toplumsal ve ahlaki sonularn kesinlikle takdir eder.Bir

Yanlsamann Geleceinde din kart biri grnmndeki Freud, isel psikoanalitik alanlarla ilgili

olarak, anti-sosyal igdleri sadece din gibi gl bir sembol sisteminin terbiye edebileceini

savunur.Klasik sosyal bilimcilerin herhangi birine biraz yakndan bakarsak, inanyorum ki, dini hem

anlamaya hem de aklamaya ynelik kompleks bir aba buluruz. Mesela Durkheim, dini toplumun bir

fonksiyonu olarak aklamadan nce, Avusturalya totemizminin ritlerini ve din sembollerini dikkatle

incelemi, kutsal ile profan arasndaki hayat ayrm ortaya koymu ve kolektif klt ya da mmet

anlaynn (church) nemini gstermitir. Bununla birlikte, Din Hayatn ptida ekillerinin

sonunda, fonksiyonalist sosyal bilimci olarak bilinen Durkheim, dinde ezellikten, toplumun eski

Tanrlarn lmnden kaynaklanan atlarndan ve henz domam yeni Tanrlarla ilgili


9/11


phelerden bahseder. Hatta, din anlamda niha fikirlerimizin sadece toplumun bir yans mas

olmayabileceini, bunlarn toplumsal yapnn tesindeki bir hakikatin ifadeleri olabileceini syler.

Anlama ynteminin savunucularndan olan Max Webere de baktmzda grrz ki Weber,

dnya dinlerini anlamada karakteristik tipler ve fikr sistemleri kullanmakla kalmaz, ayn zamanda,

dinin kkenini ve gelimesini tarih, corafya, ekonomi, askeri g ve toplumsal tabakalama ile

aklamaya da alr. Modern kapitalizmin dinamiklerini analiz ederken Weber, Protestan ahlaknn,

dier faktrleri de (ki bunlarn ou maddi faktrlerdir) barndran tek bir unsur olarak dnlmesi

gerektiini ifade etmektedir. Yine, The Varieties of Religious Experiencen giriinde William James

kulland iki yntemsel yaklam madd ve ruhsal biiminde ifade etmitir. Hatta Diltheyin

bizzat kendisinde, bir zel fenomenin tarihsel belirleyicilerine (determinants) byk bir nem

verildiini grrz.

Klasik teorisyenlerin eserlerinde dini aklama ve anlama ya ynelik yntemlerin her ikisini

de bir biri iine gemi durumda grmek daha kolay ise de, bu diyalektii ada teorisyenlerde de

buluruz. rnein Burhoe, din arzuyu ak bir ekilde hayat aan ve onu tutan bir eyin

kavramsallatrlmas olarak anlar ve, fizik ve ekoloji terimlerini kullanarak bu niha gereklie dair

bir vizyon oluturmaya alr. Dier yandan Peter Berger bize din hakkndaki en ak seik

aklamalardan birini sunmaktadr. Ona gre din, insanlarn yaratm olduu geici toplumsal

dnyaya, srekliliin meruluunu ve akln vermek iin insanolu tarafndan yaratlmtr. Victor

Turner da din aratrmalarndaki bu iki yntem asndan ok dikkat ekici birahsiyettir. Kariyerinin

balarnda antropolojisinin amacn dier kltrlerin ierden grnn ortaya koymak ve ritelin

yaayan, spontane ve yaratc unsurlarn sunmaya almak olarak ifade eden Turner, sonradan, beyin

nro-anotomisi ve nro-fizyolojisinde ritel almalar iin muazzam kaynaklar olduuna inanr hale

gelmitir. lmnden nce Turner ritel srelerini daha iyi anlamak iin nroloji ve kltroloji

arasnda bir diyalog arsnda bulunmutur.

Sosyal Bilimler Din mi Deitirdi? (Have The Social Sciences Been Converted?) balkl

makalesinde Robert Segal (1985) Berger, Geertz, Bellah, Turner ve Douglesn almalarndaki bir

ok aklama unsurunu ortaya koymutur. Bylelikle Segal bu kiilerin -ki bunlar dini anlama

amac

ndaki tarihilerin ba

rlar

na bast

klar

isimlerdir- gerekte indirgemeci olduklar

n

sylemeyealmaktadr. Benim bak ama gre, bu kiiler aklamalar daha ziyade din ad verilen kompleks

bir fenomeni yorumlama dncesiyle kullanmaktadrlar. Yntemsel karmaa ve polemikler

ortamnda, dini anlamak isteyen kimselerin aklama yntemleri kullanmas artc olabilir.

Aklama yntemini benimseyenlerin anlama yntemleri kullanmas da yle. Bununla birlikte, bu

durum bize, dine insan bilimleri ve pozitif bilimler asndan yaklama yntemleri arasnda gerek bir

diyalog balayabilecei ve din aratrmalarnda bilinli ve rafine bir diyalektik yntem

oluturulabileceini gstermektedir.

Din aratrmaclar, grnte reddettikleri ama bilmeden veya gelii gzel kullandklar heriki yntemi ikrar ettikleri zaman bu, szn ettiimiz diyalektik yntemin gelii gzel deil uygun


10/11


180

biimde kullanlmasna imkan verebilir. Ricoeurun yorumlama iin sunduu yntemi din

aratrmalarna uygulayarak ve aratrmann amacn bir dinin yaad dnyay yorumlama abas

olarak belirleyerek, inanyorum ki, dinin aklanmas ve anlalmas arasndaki karlkl ilikide

sistematik olarak kullanlabilecek ve gelecek vadeden bir model oluturabiliriz. Ricoeur, modelinde,

aklamann anlama srecinin genelinde nemli bir itici g saladn syler. Onun deyimi ile

anlama; nceler, elik eder, yaknlar ve nihayet aklamay kuatr. Bylece aklama anlamaya

doru geliir (1978: 165). Biz de bu modeli kullanarak, ncelikle balangtaki zmlemelere,

nyarglarmza ve sezgilerimize dayanarak din bir fenomenin hazrlk anlamasn gelitirebiliriz.

Daha sonra dini, belli bir mesafeden analiz etmek iin aklamalar kullanrz. Sonuta, aklamalardan

edindiklerimizle, dindarn yaad dnyay anlama abasna dnebiliriz. Bu son eletiri-sonras

anlama amas, bir atf noktas olarak kendi dnya ufkumuzu kullanmay gerektirecektir. Bylece,

aslnda bu son anlama aamas Gadamerin ufuklarn kaynamas (fusion of horizons) olarak

adlandrd eyi gerektirir -yani burada din fenomenin dnya ufku yorumcunun dnya ufku ile

kaynamaktadr.

Din aratrmalarnda Ricoeurun hermentik yntemini kullanarak sadece bu alann nde

gelen teorisyenleri arasna dikilen suni engellerin stesinden gelmekle kalmaz ayn zamanda, din ile

bilim arasnda yeni bir uzlamaya doru da gidebiliriz. Byle bir uzlama hali hazrda din

aratrmalarnn bana bela olan yntemsel tartmalar kmaznn nn de aacaktr.

REFERANSLAR

Bellah, Robert

1970Beyond Belief, New York, Harper & Row.Berger, Peter

1974 Some Second Thoughts on Substantive Versus Functional Definitions of Religion, Journal

for The Scientific Study of Religion, 13: 125-133.

Burhoe, Ralph

1974 The Phenomenon of Religion Seen Scientifically ss. 15-40, A. Eister (ed.), ChangingPerspectives in the Scientific Study of Religion iinde, NewYork, John Wiley.

Dilthey, Wilhelm

1976 W. Dilthey: Selected Writings, H.P. Rickman (ed.) London, Cambridge Universty Press.

Dray, William

1957Laws and Explanation in History, London, Oxford Universty Press.Ricoeur, Paul

1970 Freud and Philosophy: An Essay on Interpretation, New Haven Yale University Press.1971 The Model of the Text Meaningful Action Considered as a Text, Social Research, 38: 529-

62.


11/11


1973 Ethics and Culture: Habermas and Gadamer in Dialog,Philosophy Today, 17: 153-66.

1976Interpretation Theory, Fort Worth, Texas Christian University Press.

1978 Explanation and Understanding ss. 149-66, C. Regan and Stewart (ed.) The Philosophy ofPaul Ricoeuriinde, Boston, Bacon Press.

Segal, Robert1985 Have the Social Sciences Been Converted?,Journal for the Scientific Study of Religion, 24:

321-24.

din araştırmalarında anlama ve aciklama

Documents