Diễn biến tự nhiên và giai đoạn lâm sàng nhiễm HIV

Mục tiêu

• Sau bài trình bày này, học viên có thể:

– Hiểu được sinh bệnh học về HIV

– Diễn biễn của nhiễm HIV và các giai đoạn lâm sàng

– Các biểu hiện thường gặp của nhiễm HIV

– Lợi ích của điều trị ARV và điều trị dự phòng NTCH

HIV là gì?

• HIV là 1 vi-rút họ retrovirus

RNA được phiên mã sang DNA

nhờ enzyme của virus

• Bao gồm 1 số protein vỏ và

protein lõi

• Theo thời gian, HIV phá hủy hệ

thống miễn dịch, làm tăng nguy

cơ nhiễm trùng hay tử vong

Cấu trúc HIV

Bạch cầu

Đa nhân trung tính

BC đơn nhân Lympho bào

Tế bào B Tế bào T

**CD4**

Nhiệm vụ là quân đội

Kêu gọi tế bào B, tế bào tiêu diệt tự nhiên,

Đại thực bào

Lập kế họach chiến đấu

CD8

Giết tế bào bị nhiễm HIV

Đa nhân ái toan

Đa nhân ái kiềm

Vai trò của tế bào CD4 trong hệ miễn dịch

HIV xâm nhập tế bào CD4

• Khi HIV xâm nhập vào cơ thể sẽ xâm nhiễm các

tế bào (TB) có thụ thể CD4 (chủ yếu là T-CD4,

ngoài ra còn 1 số TB khác)

• HIV sử dụng thụ thể CD4 để gắn và xâm nhập

vào tế bào

• Khi vào trong tế bào CD4, ARN của HIV được

phiên mã thành ADN, sau đó di chuyển vào nhân

của tế bào và lồng ghép với vật chất di truyền

của vật chủ

• Tế bào CD4 sau đó trở thành 1 nhà máy sản xuất

HIV mới và giải phóng vi-rút vào trong máu rồi

lây nhiễm nhiều tế bào khác

• Cùng với thời gian, các tế bào CD4 bị phá hủy và

lượng vi-rút tăng lên, số lượng TB CD4 giảm

Sự nhân lên của vi-rút HIV

HÊp phô X©m nhËp

Sao m· ngîc

ARN

ARN

ADN

Cµi xen

Sinh tæng hîp

Pr«tªin

HIV míi

Gi¶i phãng

L¾p r¸p

Tê bào CD4 bị nhiễm

7

Nồng đô ARN của HIV (ta i lượng vi-rút – viral load) trong huyết tương cho biêt mức độ nhân lên của HIV và tốc độ phá huỷ tế bào CD4

– Tải lượng virus để theo dõi điều trị, đặc biệt để xác định thất bại điều trị

Số lượng tế bào CD4 cho biêt mức độ HIV phá huỷ hệ thống miễn dịch

– Bắt đầu điều trị thuốc dự phòng nhiễm trùng cơ hội (NTCH)

– Bắt đầu điều trị ARV (trẻ <24 tháng điều trị ARV không căn cứ vào GĐLS hay CD4)

• CD4 để theo dõi điều trị ARV, đánh giá thành công hay thất bại điều trị miễn dịch.

Tải lượng vi-rút và tế bào CD4

8

Diễn biến tự nhiên của nhiễm HIV

1. Hội chứng nhiễm retrovirus cấp tính

2. Giai đoạn nhiễm HIV không triệu chứng

3. Giai đoa n HIV tiến triển (bao gồm AIDS)

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

0 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Số lư

ợn

g tế

bào

CD

4

Không triệu chứng

Herpes-Zona

Bạch sản lông

Candida miệng

PCP

CMV, MAC Lao

Lao

tháng năm sau nhiễm HIV

Hội chứng nhiễm HIV cấp tính

Nồng độ tương đối ARN HIV huyết tương Tế bào T CD4+

Diên biên tư nhiên cu a nhiêm HIV và cac nhiễm trùng cơ hội của nhiêm HIV

Sẩn ngứa

10

Hội chứng nhiễm retrovirus cấp tính

• Chuyển đôi huyết thanh xa y ra trong vòng 4 – 12 tuần đâu

(trung bình 63 ngày) – Giai đoa n cửa sô – xét nghiệm (XN)

kháng thể kháng HIV thường âm tính

• Có thể có các biểu hiện lâm sàng kín đáo như sốt, đau cơ, …

hoặc không có triệu chứng

• XN đo ta i lượng HIV cao nhất sau 3 tuần phơi nhiễm (105 –

106 bản RNA/mm3) sau đó xuống thấp nhất 120 ngày sau

nhiễm

• Giai đoạn này XN kháng thể kháng HIV âm tính nhưng tải

virut rất cao nên có nguy cơ lây nhiễm HIV cao nếu không áp

dụng các biện pháp dự phòng.

11

Giai đoan HIV tiến triển (AIDS)

• Chẩn đoán HIV tiến triển – Có dấu hiệu bệnh lý thuộc giai đoạn lâm sàng 3 hoặc 4 (chẩn

đoán lâm sàng hoặc xác định) – và/hoặc – Số lượng CD4 < 350 TB/mm3 – AIDS

• Chẩn đoán AIDS: AIDS được xác định khi người nhiễm HIV có bất kz bệnh lý

nào thuộc giai đoạn 4 (chẩn đoán lâm sàng hoặc xác định), hoặc số lượng CD4 < 200 TB/mm3

Trẻ em dưới 5 tuổi có vào suy giảm miễn dịch mức độ nặng

12

Hình thái tiến triển bệnh HIV ở trẻ nhỏ

1. Trẻ tiến triển nhanh: hơn 50% sẽ phát triển thành giai đoạn suy giảm

miễn dịch nặng/AIDS trong vòng 2 năm đầu đời:

• Có nguy cơ mắc các bệnh: PCP, bệnh não nghiêm trọng, gan

lách to, và 1 số nhiễm trùng cơ hội trong vài tháng đầu đời

• Đa số sẽ chết trước 2 tuổi và không có cách nào để dự đoán trẻ

nào sẽ tiến triển theo hình thái này

2. Trẻ tiến triển chậm: Đa số trẻ còn lại sẽ tiến triển chậm đến giai

đoạn AIDS với thời gian trung bình từ 6 - 9 năm

3. Trẻ không tiến triển trong thời gian dài: rất ít trẻ (<5%) có khả năng

duy trì lượng TB CD4 bình thường và tải lượng virus thấp trong thời

gian dài hơn 12 - 15 năm mà không điều trị ARV

13

Phân giai đoạn lâm sàng – xem phân giai đoạn lâm sàng tại Phụ lục 1, QĐ 3047/QĐ-BYT ngày 22/7/2015

– Phân giai đoạn lâm sàng tùy thuộc vào sự có mặt của các triệu chứng

bệnh liên quan đến HIV.

– Phân giai đoạn lâm sàng để:

• Đánh giá các biểu hiện trong các giai đoạn bệnh, gợi ý nhiễm HIV,

để tư vấn xét nghiệm HIV

• Chẩn đoán mức độ bệnh, tiên lượng về tình trạng bệnh tât

• Chỉ định điều trị dự phòng NTCH và ARV, và theo dõi điều trị.

– Giai đoạn lâm sàng:

• Không triệu chứng: Giai đoạn lâm sàng 1

• Triệu chứng nhẹ: Giai đoạn lâm sàng 2

• Triệu chứng tiến triển: Giai đoạn lâm sàng 3

• Triệu chứng nặng: Giai đoạn lâm sàng 4

Các yếu tố ảnh hưởng đến diễn tiến của bệnh liên quan đến HIV

• Đường lây: tiến triển nhanh hơn ở BN bị lây truyền HIV qua đường truyền máu so với đường tiêm chích, tình dục

• BN cao tuổi tiến triển nhanh hơn so với trẻ tuổi

• BN có tải lượng virus cao tiến triển nhanh hơn

• Tình trạng đồng nhiễm lao, viêm gan B, C

• Yếu tố di truyền: Đột biến tại các thụ cảm thể CCR5, các dấu ấn di truyền khác và một số type HLA có liên quan đến tiến triển bệnh chậm hơn

• BN sống lâu hơn khi được chăm sóc và điều trị HIV tại cơ sở y tế có kinh nghiệm

• Hiệu quả dự phòng NTCH bằng cotrimoxazole, INH…

• Hiệu quả điều trị ARV

15

Điều trị thuốc kháng virút (ARV) và tiến triển của nhiễm HIV

70

80

90

100

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

tháng điều trị

% b

ện

h n

hâ

n k

hô

ng

biể

u h

iện

AID

S h

oặ

c

kh

ôn

g c

hế

t

Không

dung ARV

1 ARV

2 ARV

3 ARV

Tóm lại

• Nhiễm HIV là nhiễm suốt đời

• HIV xâm nhập vào TB CD4 và làm suy giảm hệ thống miễn dịch của cơ thể

• Điều trị bằng thuốc ARV sẽ làm thay đổi các giai đoạn lâm sàng của người nhiễm HIV, không chuyển sang giai đoạn AIDS