diễn đàn phát triển việt nam dự án hợp tác nghiên …...diễn đàn phát triển...

Diễn đàn Phát triển Việt Nam Dự án Hợp tác Nghiên cứu giữa GRIPS and NEU

Bài Nghiên Cứu

Xuất khẩu Công nghiệp của Việt Nam:

Đánh giá cơ cấu, hoạt động, những cơ hội và thách thức

Nhóm nghiên cứu

Đỗ Hồng Hạnh M.A – Trưởng nhóm Vụ kế hoạch

Bộ Công nghiệp

Nguyễn Hồng Tâm & Lê Thị Lai, B.A – Những thành viên trong nhóm Vụ Kế hoạch

Bộ Công nghiệp

Hà Nội, tháng 9 năm 2004

Môc Lôc

ch−¬ng 1: t×nh h×nh xuÊt khÈu hµng ho¸ giai ®o¹n 2001-2003 ...................4 vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2004 ...............................................................................................4

1. Tæng quan t×nh h×nh ...........................................................................................................4 2. T×nh h×nh xuÊt khÈu ph©n theo c¬ cÊu ...............................................................................7

2.1. C¬ cÊu xuÊt khÈu theo thµnh phÇn kinh tÕ .................................................................7 2.2. C¬ cÊu xuÊt khÈu theo nhãm ngµnh c«ng nghiÖp.......................................................7 2.3. C¬ cÊu xuÊt khÈu theo ®Þa ph−¬ng ...........................................................................11 2.4. C¬ cÊu xuÊt khÈu theo thÞ tr−êng .............................................................................11

3. NhËn xÐt vµ kÕt luËn.........................................................................................................13 3.1. §¸nh gi¸ vÒ gi¸ trÞ gia t¨ng cña çc ngµnh hµng xuÊt khÈu ....................................13 3.2. T×nh h×nh thùc hiÖn xuÊt khÈu s¶n phÈm cña çc doanh nghiÖp trùc thuéc Bé C«ng nghiÖp: ...................................................................................................................13 3.3. Mét sè nhËn xÐt vµ kÕt luËn ......................................................................................14

Ch−¬ng 2. §¸nh gi¸ t×nh h×nh xuÊt khÈu çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp giai ®o¹n 2001-2003 vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2004 .....................................................16

1. §¸nh gi¸ çc thÞ tr−êng xuÊt khÈu chÝnh .........................................................................16 1.1. ThÞ tr−êng Hoa Kú....................................................................................................16 1.2. ThÞ tr−êng EU...........................................................................................................17 1.3. ThÞ tr−êng NhËt B¶n.................................................................................................18 1.4. ThÞ tr−êng Trung Quèc.............................................................................................18

2. XuÊt khÈu çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp nÆng .....................................................................18 2.1. S¶n phÈm s¶n phÈm ®iÖn tö, tin häc.........................................................................19 2.2. XuÊt khÈu thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn, d©y & çp ®iÖn......................................................23 2.3. XuÊt khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ çc s¶n phÈm c¬ khÝ kim lo¹i .................................25 2.4.XuÊt khÈu xe ®¹p vµ phô tïng: ..................................................................................26 2.5. XuÊt khÈu cña c«ng nghiÖp tµu thuû .........................................................................26

3. XuÊt khÈu çc s¶n phÈm C«ng nghiÖp tiªu dïng vµ thùc phÈm.......................................27 3.1 S¶n phÈm DÖt may: ...................................................................................................27 3.2. Nhãm s¶n phÈm da giµy:..........................................................................................29 3.3. S¶n phÈm nhùa .........................................................................................................31

4. XuÊt khÈu çc s¶n phÈm nhãm nhiªn liÖu, kho¸ng s¶n ...................................................34 5. §¸nh gi¸ vÒ çc gi¶i ph¸p vµ chÝnh s¸ch hç trî xuÊt khÈu ®· thùc hiÖn ..........................34

5.1. Më réng quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu:............................................................34 5.2. Çc biÖn ph¸p hç trî vÒ tµi chÝnh, tÝn dông:............................................................35 5.3. Çc biÖn ph¸p hç trî h¹ gi¸ thµnh, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cho hµng ho¸ xuÊt khÈu .........................................................................................................................36 5.4. C«ng t¸c thÞ tr−êng vµ xóc tiÕn th−¬ng m¹i .............................................................37 5.5. Çc chÝnh s¸ch kh¸c.................................................................................................38

Ch−¬ng 3. §Þnh h−íng xuÊt khÈu s¶n phÈm c«ng nghiÖp ViÖt Nam giai ®o¹n 2004 – 2005 vµ tÇm nh×n tíi 2010 .....................................................................40

1. §Þnh h−íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu nãi chung vµ xuÊt khÈu çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp (SPCN) nãi riªng giai ®o¹n 2004 - 2005: .............................................................................40

1.1 Bèi c¶nh kinh tÕ – th−¬ng m¹i trong vµ ngoµi n−íc vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra:...........40 1.2. §¸nh gi¸ c¬ héi ®èi víi xuÊt khÈu ViÖt Nam ...........................................................41 1.3. §Þnh h−íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu nãi chung giai ®o¹n 2004 - 2005 víi tÇm nh×n tíi 2010 .................................................................................................................................41 1.4. §Þnh h−íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu s¶n phÈm c«ng nghiÖp giai ®o¹n 2004 – 2005 víi tÇm nh×n tíi 2010.............................................................................................................43

2

2. §Þnh h−íng vÒ thÞ tr−êng, mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu ...........................................46 2.1. §Þnh h−íng vÒ mÆt hµng: .........................................................................................46

Ch−¬ng 4. Gi¶i ph¸p, chÝnh s¸ch nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu s¶n phÈm c«ng nghiÖp ViÖt Nam...................................................................................................59

1. ChÝnh s¸ch ®Çu t− vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n phÈm c«ng nghiÖp:...................................59 1.1. Bé C«ng nghiÖp vµ çc doanh nghiÖp ngµnh c«ng nghiÖp cÇn thùc hiÖn: ...............59 1.2. KiÕn nghÞ ChÝnh phñ chØ ®¹o çc Bé, ngµnh cã liªn quan thùc hiÖn çc gi¶i ph¸p, chÝnh s¸ch sau: ................................................................................................................60

2. Çc gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr−êng: .............................................................................................63 3. Hoµn thiÖn m«i tr−êng ph¸p lý vµ ®æi míi, hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch xuÊt - nhËp khÈu:.....................................................................................................................................66 4. VÒ héi nhËp quèc tÕ: ........................................................................................................67 5. VÒ ®µo t¹o çn bé:............................................................................................................68 6. Çc biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch kh¸c: ......................................................................................68

Tµi liÖu tham kh¶o ................................................................................. 70

3

Ch−¬ng I

t×nh h×nh xuÊt khÈu hμng ho¸ giai ®o¹n 2001-2003 vμ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2004

1. Tæng quan t×nh h×nh

N¨m 2001 chøng kiÕn sù suy gi¶m m¹nh cña kinh tÕ toµn cÇu (chØ ®¹t 1,5% - b»ng gÇn mét nöa møc t¨ng 3,8% cña n¨m 2000), kÐo theo th−¬ng m¹i hµng ho¸ toµn cÇu gi¶m sót ®¸ng kÓ (t¨ng 5,5% so víi 12% cña n¨m 2000) vµ t¸c ®éng nÆng nÒ tíi khu vùc ch©u ¸ lµ khu vùc vèn lÊy xuÊt khÈu lµm ®ßn bÈy t¨ng tr−ëng trong h¬n hai thËp niªn qua. Trong bèi c¶nh ®ã, kinh tÕ - x· héi n−íc ta vÉn gi÷ ®−îc møc t¨ng tr−ëng æn ®Þnh víi GDP t¨ng 6,8%, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng 14,6% (cao h¬n møc t¨ng b×nh qu©n 13,92% cña giai ®o¹n 1996 - 2000). MÆc dï ®· ¸p dông nhiÒu gi¶i ph¸p khuyÕn khÝch xuÊt khÈu nh−ng kim ng¹ch c¶ n¨m chØ ®¹t 15 tû USD - t¨ng 3,8% so víi n¨m 2000, nh−ng chØ ®¹t 90,1% kÕ ho¹ch ®Ò ra. Tuy vËy, ®©y lµ mét nç lùc lín trong bèi c¶nh gi¸ xuÊt khÈu gi¶m m¹nh vµ thÞ tr−êng tiªu thô gÆp nhiÒu khã kh¨n do kinh tÕ thÕ giíi suy tho¸i. XuÊt khÈu cña nhãm s¶n phÈm c«ng nghiÖp chñ lùc1 gi¶m kho¶ng 2,5% so víi n¨m 2000 do t¸c ®éng cña gi¸ thÕ giíi gi¶m m¹nh, nh−ng nÕu tÝnh theo gi¸ cña n¨m 2000 th× tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu ®¹t tíi 19,3%. Trong ®ã gi¶m m¹nh ë nhãm s¶n phÈm dÇu th« (gi¶m 11% so víi n¨m 2000) do dÇu th« thÕ giíi rít gi¸ vµ nhãm hµng ®iÖn tö, linh kiÖn m¸y tÝnh (gi¶m 24%) do thÞ tr−êng m¸y tÝnh thêi ®iÓm ®ã ®ang r¬i vµo kú suy gi¶m. §èi víi çc nhãm s¶n phÈm chñ lùc kh¸c (dÖt may, giµy dÐp...), kim ng¹ch t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ (kho¶ng trªn d−íi 1%) mÆc dï t¨ng tr−ëng vÒ l−îng nh−ng do gi¸ gi¶m nhiÒu (vÝ dô gi¸ gia c«ng dÖt may gi¶m b×nh qu©n 15 - 20%, thËm chÝ cã chñng lo¹i gi¶m ®Õn 30%) nªn phÇn t¨ng vÒ l−îng kh«ng ®ñ bï phÇn sôt gi¸. Riªng nhãm hµng ho¸ c«ng nghiÖp kh¸c (gåm thùc phÈm chÕ biÕn, s÷a, s¶n phÈm nhùa...) l¹i t¨ng tíi 27,6% - møc cao nhÊt so víi çc n¨m tr−íc.

B−íc sang n¨m 2002, kinh tÕ thÕ giíi cã sù håi phôc dÇn cïng víi çc biÖn ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu mµ ChÝnh phñ ®Ò ra ®· ph¸t huy t¸c dông, sau 06 th¸ng ®Çu xuÊt khÈu t¨ng -4,9%, nh÷ng th¸ng cuèi n¨m tèc ®é t¨ng luü kÕ ngµy cµng cao (tíi 9 th¸ng + 3,2%, tíi 12 th¸ng + 11,2%). Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ c¶ n¨m 2002 ®¹t 16,53 tû USD - t¨ng 11,2% so víi n¨m 2001. Riªng xuÊt khÈu çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp chñ lùc t¨ng cao - kho¶ng 15,6%, nhÊt lµ nhãm hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn, nh− dÖt may (t¨ng 37,2%) vµ giµy dÐp (t¨ng 17,3%). Riªng phÇn ®ãng gãp cña hai nhãm hµng dÖt may vµ giµy dÐp ®èi víi t¨ng tr−ëng chung (11,2%) ®· lµ 7,2%. ChØ cã nhãm hµng s÷a vµ dÇu thùc vËt t¨ng thÊp (kho¶ng 3%) do lÖ thuéc vµo thÞ tr−êng Ir¾c thiÕu æn ®Þnh. KÕt qu¶ xuÊt khÈu n¨m 2002 nãi chung vµ cña nhãm s¶n phÈm c«ng nghiÖp nãi riªng ®−îc

1 Nhãm SPCN XK chñ lùc gåm dÇu th«, than ®¸, dÖt may, giµy dÐp, m¸y tÝnh vµ linh kiÖn ®iÖn tö, s¶n phÈm nhùa, d©y vµ çp ®iÖn, xe ®¹p phô tïng

4

®¸nh gi¸ cao v× cã sù t¨ng nhanh vÒ l−îng, chø kh«ng chØ phô thuéc vµo yÕu tè t¨ng gi¸ cña thÕ giíi. So víi çc n−íc trong khu vùc, tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu cña ta lµ t−¬ng ®èi kh¸ vµ ViÖt Nam lµ mét trong sè Ýt n−íc cã tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu t−¬ng ®−¬ng quy m« GDP, thÓ hiÖn tÝnh më vµ møc ®é héi nhËp ngµy cµng cao cña nÒn kinh tÕ.

T×nh h×nh xuÊt khÈu 2001 - 2004

(§¬n vÞ: Tû USD)

TT 2001 2002 2003 2004 (sau 6 th¸ng)

KÕt qu¶ sau 3,5 n¨m

1 Tæng kim ng¹ch XK (gåm c¶ dÞch vô)

17,5 19,5 22,9 - -

2 Tæng kim ng¹ch XK hµng ho¸

15,0 16,7 20,2 11,8 63,7

3 Tæng kim ng¹ch XK hµng c«ng nghiÖp

10,6

12,1

14,3

8,4

45,4

4 Kim ng¹ch XK cña çc DN thuéc Bé CN

0,9

1,1 1,2 0,8 4,0

5 Tû träng cña hµng CN % (3/2)

70,6 72,4 70,7 71,5 71,3

Nguồn: Niên giám thống kê 2003 và Bộ Công nghiệp.

N¨m 2003, nhiÒu diÔn biÕn thuËn lîi ®· gióp kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ ®¹t møc cao kû lôc – 19,87 tû USD, t¨ng 18,9% so víi n¨m 2002, (trong ®ã gi¸ xuÊt khÈu t¨ng 4,8%, l−îng t¨ng 13,5%). Cơ cấu hàng xuất khẩu tiếp tục có sự chuyển dịch tích cực: tỷ trọng nhóm hàng công nghiệp nhẹ và tiểu thủ công mỹ nghệ tiếp tục tăng, từ 38,2% năm 2002 lên đến 43% năm 2003. Nhóm hàng nhiên liệu và khoáng sản từ 31,2% năm 2002 xuống còn 27,6% năm 2003, điều đó chứng tỏ chúng ta đang giảm việc khai thác và sử dụng nguồn nguyên liệu tự nhiên cho xuất khẩu. Kim ngạch xuất khẩu tăng lµ do thÞ tr−êng thÕ giíi ®· b−íc ®Çu æn ®Þnh trë l¹i sau cuéc chiÕn Iraq lµm gi¸ xuÊt khÈu cña nhiÒu mÆt hµng t¨ng lªn; çc biÖn ph¸p khuyÕn khÝch hç trî xuÊt khÈu cña ChÝnh phñ tiÕp tôc ph¸t huy t¸c dông vµ mét nguyªn nh©n quan träng lµ n¨ng lùc s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu vµ søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ n−íc ta ®· cã nh÷ng tiÕn bé râ rÖt, nhÊt lµ çc mÆt hµng c«ng nghiÖp (GTSX c«ng nghiÖp vµ x©y dùng t¨ng 15,9%). Riªng xuÊt khÈu nhãm hµng c«ng nghiÖp chñ lùc t¨ng tíi 40,42% - møc t¨ng cao nhÊt tõ tr−íc tíi nay. Riªng nhãm hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn t¨ng tíi 43,75%, trong ®ã dÖt may t¨ng 66,3%, giµy dÐp 25%, hµng ®iÖn tö linh kiÖn m¸y tÝnh 33,3%, s¶n phÈm nhùa 23,6%, ®Æc biÖt d©y vµ çp ®iÖn t¨ng nhanh tíi 56%. Nhãm hµng nhiªn liÖu, kho¸ng s¶n kim ng¹ch t¨ng chñ yÕu nhê gi¸, cßn l−îng t¨ng thÊp nh−: dÇu th« t¨ng 4,6% vÒ l−îng, 35,7% vÒ gi¸ trÞ; than ®¸ t¨ng 9,4%

5

vÒ l−îng vµ 13,2% vÒ gi¸ trÞ. Tuy nhiªn, n¨m 2003 còng lµ n¨m cã møc nhËp siªu cao nhÊt tõ tr−íc tíi nay - lªn tíi 5,15 tỷ USD, t−¬ng ®−¬ng 26% kim ngạch xuất khẩu. Mặc dù nhập khẩu chủ yếu là may mặc, thiết bị, phô tïng, nguyªn, nhiên liệu (t¨ng 34%) lµ cÇn thiÕt ®èi víi mét n−íc ®ang ph¸t triÓn cần phải đẩy mạnh đầu t− vµ phôc vô s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu như n−íc ta, nh−ng nÕu t×nh tr¹ng nµy kÐo dµi qu¸ l©u sÏ g©y mÊt c©n ®èi çn c©n th−¬ng m¹i, th©m hôt ngo¹i tÖ vµ kh«ng kÝch thÝch ®−îc çc ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc. Do ®ã, vÊn ®Ò kiÒm chÕ nhËp siªu ®· ®−îc ®Æt ra lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m cña c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu thêi gian tíi.

XuÊt khÈu cña VN trong sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi (%) 2000 2001 2002 2003 2004

(6 th¸ng)

2005

T¨ng tr−ëng GDP trung b×nh cña c¶ ThÕ giíi

3,9 1,4 1,9 2,7 4,1

(EIU)

3,4

(EIU)

T¨ng tr−ëng GDP cña çc nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi

6,3 4,3 3,8 5,8 6,1

(EIU)

5,0

(EIU)

T¨ng tr−ëng GDP Ch©u ¸ & óc

4,0 2,1 2,6 4,2 5,7

(EIU)

4,2

(EIU)

T¨ng tr−ëng GDP cña ViÖt nam

6,8 6,9 7,1 7,3 7,5-8

(7,1)

-

T¨ng tr−ëng xuÊt khÈu cña ViÖt nam

25,5 3,8 11,2 20,8 19

(19,8)

-

Chó thÝch: (EIU) = Dù b¸o cña Tæ chøc Economic Intelligence Unit vµo th¸ng 7/2004

Kinh tế thế giới năm 2004 đang phát triển mạnh mẽ. Theo dự báo và phân tích của Tæ chøc Economic Intelligence Unit (EIU) thì kinh tế thế giới đang phát triển với tốc độ cao nhất trong vòng 20 năm trở lại đây. Kinh tế thế giới phát triển mạnh tại tất cả các châu lục và khu vực. Trong số các quốc gia thì Mỹ, Trung Quốc, Thái Lan và Ấn Độ là những quốc gia có tốc độ phát triển đặc biệt nhanh. Nhật Bản, nền kinh tế lớn thứ 2 trên thế giới cũng đang hồi phục. Bối cảnh kinh tế toàn cầu phát triển mạnh đã có những tác động tốt tới xuất khẩu của Việt Nam. Sáu tháng đầu năm 2004, xuất khẩu của nước ta tiếp tục thu được những kết quả đáng khích lệ, lần đầu tiên kim ngạch xuất khẩu của một tháng đã vượt ngưỡng 2 tỷ USD. Kim ngạch xuất khẩu hàng hoá nửa đầu năm ước đạt 11.798 triệu USD (theo số liệu của Tổng cục Thống kê), tăng 19,8% so với cùng kỳ năm 2003. Như vậy xuất khẩu vÉn gi÷ ®−îc møc t¨ng tr−ëng cao so víi cïng kú, trong ®ã t¨ng vÒ l−îng lµ chñ yÕu - kho¶ng 13%, t¨ng vÒ gi¸ xuÊt khÈu kho¶ng 3,9%. Bình quân xuất khẩu 6 tháng đầu năm đạt 1,925 tỷ USD/tháng, so

6

với mức bình quân của kế hoạch 2004 (1,87 tỷ USD/tháng) thì trung bình mỗi tháng cao hơn 55 triệu USD.

2. T×nh h×nh xuÊt khÈu ph©n theo c¬ cÊu

2.1. C¬ cÊu xuÊt khÈu theo thµnh phÇn kinh tÕ

H×nh 1. C¬ cÊu xuÊt khÈu theo thµnh phÇn kinh tÕ 2000 - 2003

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

2000 2001 2002 2003

Tri

Öu U

SD FDITrong nuoc

Qua biÓu ®å H×nh 1 cã thÓ thÊy, xuÊt khÈu cña khu vùc cã vèn §TNN

(bao gåm XK dÇu th«) t¨ng nhanh h¬n khu vùc doanh nghiÖp trong n−íc, do ®ã tû träng cña khu vùc §TNN trong tæng xuÊt khÈu còng liªn tôc t¨ng lªn, tõ 45% n¨m 2001, t¨ng lªn 47% n¨m 2002 vµ 50% n¨m 2003 (s¸u th¸ng ®Çu n¨m 2004 tû träng nµy ®· v−ît trªn 50%). MÆc dï xuÊt khÈu cña khu vùc nµy th−êng bÞ ®¸nh gi¸ lµ hµm l−îng gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp (do chñ yÕu c¸c doanh nghiÖp FDI nhËp m¸y mãc thiÕt bÞ vµ nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo ®Ó gia c«ng t¹i ViÖt Nam) nh−ng khu vùc nµy vÉn lµ mét khu vùc n¨ng ®éng, lµ n¬i thu hót c«ng nghÖ, kü thuËt cao vµ cã thÓ coi lµ ®ßn bÈy ®Ó thóc ®Èy khu vùc kinh tÕ trong n−íc t¨ng c−êng xuÊt khÈu.

Trong sáu tháng đầu năm 2004, các doanh nghiệp 100% vốn trong nước xuất khẩu được 5.341 triệu USD, tăng 9,2%; các doanh nghiệp có vốn §TNN xuất khẩu được 6.457 triệu USD, tăng 30,2%, chiếm tới 54,7% tôưng kim ngạch xuất khẩu, thÓ hiÖn c¸c doanh nghiÖp FDI ngµy cµng v−¬n lªn trë thµnh ®éng lùc chÝnh cho t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu cña nÒn kinh tÕ.

2.2. C¬ cÊu xuÊt khÈu theo nhãm ngµnh c«ng nghiÖp

NÕu xÐt theo nhãm ngµnh c«ng nghiÖp (nhãm c«ng nghiÖp khai th¸c, nhãm c«ng nghiÖp nÆng, nhãm c«ng nghiÖp tiªu dïng), cã thÓ thÊy t−¬ng quan t¨ng tr−ëng vµ tû träng xuÊt khÈu cña ba nhãm nµy trong giai ®o¹n 2000 – 2003 diÔn biÕn nh− sau:

7

01,0002,0003,0004,0005,0006,0007,0008,000

2000 2001 2002 2003

H×nh 2. T−¬ng quan XK c«ng nghiÖp theo nhãm ngµnh 2000 - 2003

CN nhe

CN nang

Khai thac

Qua biÓu ®å H×nh 2, cã thÓ thÊy xuÊt khÈu nhãm ngµnh c«ng nghiÖp tiªu dïng lu«n chiÕm tû träng chi phèi trong tæng xuÊt khÈu cña toµn ngµnh vµ liªn tôc t¨ng tr−ëng cao trong giai ®o¹n võa qua (tõ xÊp xØ 5 tû USD n¨m 2000 lªn gÇn 8 tû USD n¨m 2003). §éng lùc t¨ng tr−ëng chñ yÕu cña nhãm nµy vÉn lµ s¶n phÈm dÖt may, da giµy, ngoµi ra míi næi lªn nhãm s¶n phÈm nhùa vµ thñ c«ng mü nghÖ, ®å gç.

Nhãm s¶n phÈm khai th¸c sau khi gi¶m sót n¨m 2001 ®· cã sù t¨ng tr−ëng trë l¹i tõ n¨m 2002 tíi nay, tuy nhiªn nÕu lo¹i bá yÕu tè vÒ gi¸ th× thùc chÊt khèi l−îng xuÊt khÈu nhãm s¶n phÈm nµy, mµ chñ yÕu lµ dÇu th«, t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ (tõ 16,7 triÖu tÊn n¨m 2001 lªn 16,9 triÖu tÊn n¨m 2002 vµ 17,5 triÖu tÊn n¨m 2003). §iÒu nµy còng phï hîp víi chñ tr−¬ng khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶, ®i ®«i víi b¶o tån nguån tµi nguyªn n¨ng l−îng cña ®Êt n−íc. Cã thÓ thÊy, kim ng¹ch xuÊt khÈu toµn ngµnh cßn phô thuéc kh¸ nhiÒu vµo xuÊt khÈu dÇu th« (chiÕm tû träng kho¶ng 1/3) vµ biÕn ®éng gi¸ thÕ giíi, thÓ hiÖn tÝnh thiÕu bÒn v÷ng cña xuÊt khÈu n−íc ta.

Nhãm s¶n phÈm c«ng nghiÖp nÆng cßn chiÕm tû träng nhá vµ t¨ng gi¶m thÊt th−êng trong tæng xuÊt khÈu toµn ngµnh. Tèc ®é t¨ng tr−ëng cña nhãm nµy cßn chËm, dÉn tíi tû träng cña nhãm trong tæng xuÊt khÈu toµn ngµnh ngµy cµng gi¶m (tõ kho¶ng 20% n¨m 2000 xuèng cßn 14% n¨m 2003). Ngoµi s¶n phÈm xuÊt khÈu truyÒn thèng lµ m¸y vi tÝnh vµ linh kiÖn ®iÖn tö (chñ yÕu lµ gia c«ng l¾p r¸p vµ rÊt phô thuéc vµo thÞ tr−êng thÕ giíi), míi næi lªn lµ mét sè s¶n phÈm kh¸c nh− d©y vµ çp ®iÖn, xe ®¹p phô tïng, mét sè s¶n phÈm m¸y ®éng lùc vµ m¸y n«ng cô...

Nh×n l¹i ba n¨m qua, cã thÓ thÊy çc mÆt hµng c«ng nghiÖp lu«n chiÕm tû träng chi phèi kho¶ng 70% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n−íc. §iÒu nµy phÇn nµo ph¶n ¸nh sù chuyÓn dÞch dÇn trong c¬ cÊu xuÊt khÈu (mÆc dï cßn chËm) tõ nhãm çc s¶n phÈm n«ng s¶n, nguyªn liÖu th« sang çc s¶n phÈm chÕ biÕn tinh, cã hµm l−îng gi¸ trÞ gia t¨ng cao.

Tû träng cña nhãm hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn chñ lùc (gåm dÖt may, giµy dÐp, hµng ®iÖn tö vµ linh kiÖn m¸y tÝnh, hµng thñ c«ng mü nghÖ, s¶n phÈm nhùa,

8

thùc phÈm chÕ biÕn, c¬ khÝ ®iÖn...) ngµy cµng t¨ng (tõ 36,3% n¨m 2001 t¨ng lªn 39% n¨m 2002). −íc n¨m 2003 nhãm nµy ®¹t kim ng¹ch kho¶ng 7,5 tû USD, t¨ng 15% so víi n¨m 2002.

Tuy nhiªn, cã thÓ thÊy sù chuyÓn biÕn trªn cßn chËm, ch−a mang tÝnh ®ét ph¸, ngay trong nhãm hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn còng chñ yÕu lµ gia c«ng (nh− dÖt may, giµy dÐp...), ch−a lµm chñ ®−îc kh©u nguyªn liÖu ®Çu vµo vµ tiÕp cËn ®−îc víi ng−êi mua cuèi cïng nªn gi¸ trÞ gia t¨ng thùc tÕ trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm kh«ng cao. NhiÒu mÆt hµng kim ng¹ch t¨ng chñ yÕu dùa vµo biÕn ®éng gi¸ cña thÞ tr−êng thÕ giíi nªn sù t¨ng tr−ëng cßn mang tÝnh bÊt æn, thiÕu bÒn v÷ng (nhÊt lµ nhãm nhiªn liÖu, kho¸ng s¶n). Tû träng cña nhãm s¶n phÈm c«ng nghÖ cao cßn qu¸ nhá, kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp.

Trong vßng 1 - 2 n¨m trë l¹i ®©y næi lªn mét sè mÆt hµng míi cã kim ng¹ch kh¸ lín, tèc ®é t¨ng tr−ëng cao nh− d©y vµ çp ®iÖn (6 th¸ng ®Çu n¨m 2004 t¨ng 87,5% so cïng kú n¨m ngo¸i), s¶n phÈm nhùa (t¨ng 23,6%), xe ®¹p vµ phô tïng (t¨ng 14,3%)... Tuy nhiªn, nh÷ng mÆt hµng míi nh− vËy ch−a nhiÒu, thÓ hiÖn sù n¨ng ®éng trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt khÈu vµ n¾m b¾t thÞ tr−êng ch−a cao.

* VÒ tû träng xuÊt khÈu s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn, chÕ t¹o:

S¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn, chÕ t¹o ®−îc hiÓu lµ tÊt c¶ çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®· qua mét hoÆc nhiÒu giai ®o¹n chÕ biÕn, ®Ó ph©n biÖt víi çc nguyªn liÖu th« hoÆc b¸n thµnh phÈm. S¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn, chÕ t¹o bao gåm tÊt c¶ çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp trõ nhãm nhiªn nguyªn liÖu th« (dÇu th«, than ®¸, kho¸ng s¶n)2.

Theo nghiªn cøu cña mét sè chuyªn gia kinh tÕ n−íc ngoµi, mét trong nh÷ng tiªu chÝ cña mét n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn lµ cã tû träng hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn, chÕ t¹o trong tæng xuÊt khÈu ®¹t tõ 75% trë lªn. VÝ dô, tû träng nµy ë NhËt B¶n vµ §µi Loan lµ tõ 90% ®Õn 100%; çc n−íc nh− Hµn Quèc, Singapore vµ Malaixia còng ®¹t tõ 80 – 90% (xem biÓu ®å d−íi ®©y).

2 Mét sè nghiªn cøu n−íc ngoµi sö dông ph©n lo¹i theo SITC, trong ®ã s¶n phÈm CN chÕ biÕn bao gåm çc nhãm thuéc ch−¬ng 5, 6, 7, 8

9

0%

20%

40%

60%

80%

100%

1975

1976

1977

1978

1979

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

Japan

Taiwan

Korea

Singapore

China

Malaysia

Thailand

Philippines

Indonesia

Vietnam

Nguån: ADB, Key Indicators of Developing Asian and Pacific Countries , 2003/2001/1993; IMF, International Financial Statistics Yearbook 1990 . §èi víi NhËt b¶n, Japan Statistical Yearbook 2003/2002/1999 , Statistics Bureau/Statistical Research and Training Institute, Ministry of Public Management, Home Affairs, Posts and Telecommunications, Japan.

ViÖt nam

Nhãm dÉn ®Çu

Nhãm thø hai

Nhãm ®i sau

Th¸i Lan

H×nh 3. XuÊt khÈu cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o c¸c n−íc §«ng ¸ (% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu)

H×nh 4 cho thÊy diÔn biÕn vÒ tû träng nµy ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua.

H×nh 4. Tû träng XK hµng CN chÕ biÕn, chÕ t¹o cña VN 2000 - 2003

51%49%49%46%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2000 2001 2002 2003

CN chebien

Nh− vËy, thêi gian qua, mÆc dï tû träng hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn, chÕ

t¹o trong tæng xuÊt khÈu cã t¨ng, nh−ng cßn thÊp, vÉn dao ®éng quanh møc 40 – 50% vµ cßn kh¸ xa so víi môc tiªu 75%. Tû träng nµy còng ph¶n ¸nh sù chËm chuyÓn biÕn trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam: XuÊt khÈu dÇu th« vµ

10

çc s¶n phÈm n«ng s¶n vÉn chiÕm tû träng kh¸ lín (mçi nhãm kho¶ng 25 – 30% trong tæng xuÊt khÈu).

2.3. C¬ cÊu xuÊt khÈu theo ®Þa ph−¬ng

Nh×n chung, c¬ cÊu xuÊt khÈu theo ®Þa ph−¬ng ë n−íc ta ch−a c©n ®èi, tËp trung chñ yÕu ë çc tØnh, thµnh phè, trung t©m kinh tÕ lín. NÕu kh«ng kÓ dÇu th«, th× kim ng¹ch xuÊt khÈu cña çc trung t©m kinh tÕ lín (gåm Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh, §µ N½ng, H¶i Phßng, §ång Nai, B×nh D−¬ng) ®· chiÕm h¬n 73% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n−íc, trong ®ã thµnh phè Hå ChÝ Minh chiÕm gÇn 50%. Cßn 58 tØnh/thµnh phè cßn l¹i chiÕm tû träng ch−a tíi 30%.

Cô thÓ, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña mét sè tØnh/thµnh phè lín trong thêi gian qua nh− sau:

2002 2003 TØnh/ Thµnh phè Kim ng¹ch

(TriÖu USD)

Tû träng

Kim ng¹ch

(TriÖu USD)

Tû träng

Hµ Néi 1.644 12.2% 1.841 11.4%

Tp Hå ChÝ Minh 6.425 47.8% 7.302 45.2%

§µ N½ng 284 2.1% 329 2.0%

B×nh D−¬ng 963 7.2% 1.300 8.0%

§ång Nai 1.256 9.3% 1.332 8.2%

H¶i Phßng 482 3.6% 573 3.5%

2.4. C¬ cÊu xuÊt khÈu theo thÞ tr−êng

C¬ cÊu xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam ph©n theo thÞ tr−êng çc Ch©u lôc trong giai ®o¹n võa qua (2000 – 2003) nh− sau (%):

TT Ch©u lôc 2000 2001 2002 2003

Ch©u ¸ 60,4 59,5 52,1 47,6ASEAN 18,1 17,0 14,5 15,8Trung Quèc 10,6 9,4 8,9 7,3NhËt B¶n 17,8 16,7 14,6 14,0Hµn Quèc 2,4 2,7 2,8 2,2

1

Ch©u ¢u 23,0 23,4 23,0 21,72 EU 19,6 20,0 18,9 19,1

11

§«ng ¢u 1,9 2,6 2,0 1,5 Ch©u Mü 6,6 8,9 16,0 22,8Hoa Kú 5,1 7,1 14,5 20,2

3

Ch©u §¹i D−¬ng 9,0 7,1 8,1 6,8óc 8,8 6,9 8,0 6,6

4

5 Ch©u Phi 1,0 1,1 0,8 1,1

Nguån: Tæng côc thèng kª

ChiÕn l−îc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu khÈu thêi kú 2001-2010 do Bé Th−¬ng m¹i x©y dùng vµ ®· ®−îc ChÝnh phñ phª duyÖt nªu ®Þnh h−íng ph¸t triÓn thÞ tr−êng xuÊt khÈu nh− sau: “ §a ph−¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ quan hÖ víi çc ®èi t¸c , phßng ngõa chÊn ®éng ®ét ngét ; më réng tèi ®a vÒ diÖn song träng ®iÓm lµ çc thÞ tr−êng cã søc mua lín; t×m kiÕm çc thÞ tr−êng míi ë Mü La-tinh, ch©u Phi”.

Trªn ph−¬ng ch©m ®a ph−¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ thÞ tr−êng nªu trªn, çc thÞ tr−êng chñ lùc cña ta trong thêi gian tíi sÏ lµ thÞ tr−êng ch©u ¸ (NhËt B¶n, ASEAN, Trung Quèc, Hµn Quèc, §µi Loan, Hång K«ng), ch©u ¢u (chñ yªó lµ EU), B¾c Mü (Hoa kú, Canada) vµ ch©u §¹i D−¬ng (Australia). Ngoµi ra cÇn tiÕp tôc khai th¸c, th©m nhËp mét sè thÞ tr−êng truyÒn thèng hoÆc thÞ tr−êng míi nh− Nga vµ SNG, Trung §«ng, Mü La tinh, ch©u Phi.

a) Hoa Kú:

Hoa Kú lµ thÞ tr−êng tr−êng tiªu thô hµng ho¸ lín nhÊt thÕ giíi víi quy m« GDP gÇn 10.000 tû USD vµ kim ng¹ch nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô vµo kho¶ng 1.400 tû USD (n¨m 2002). NhËp khÈu cña Hoa Kú chiÕm 17% tæng nhËp khÈu toµn thÕ giíi. Víi søc mua lín, nhu cÇu l¹i hÕt søc ®a d¹ng, phong phó vµ ®ñ mäi cÊp ®é, Hoa Kú lµ thÞ tr−êng tiÒm n¨ng ®èi víi xuÊt khÈu cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi, kÓ c¶ çc n−íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn.

Sau khi HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú cã hiÖu lùc (ngµy 10/12/2001), kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo Hoa Kú liªn tôc t¨ng víi tèc ®é cao. Kim ng¹ch vµo thÞ tr−êng nµy n¨m 2002 ®¹t 2,42 tû USD, t¨ng h¬n 2 lÇn so víi n¨m 2001. Kim ng¹ch n¨m 2003 ®¹t 4,47 tû USD, ®¹t 22.5% cña tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu.

b) EU:

XuÊt khÈu vµo EU vÉn ®¹t t¨ng tr−ëng t−¬ng ®−¬ng trong thêi kú 2001-2002. Kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo EU n¨m 2002 ®¹t 3,16 tû USD, t¨ng 5,3% so víi n¨m 2001 vµ chiÕm tû träng 18,9% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Kim ng¹ch n¨m 2003 ®¹t 3,85 tû USD chiÕm 19,1% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu.

12

c) NhËt B¶n:

NhËt B¶n lµ thÞ tr−êng tiªu thô hµng ho¸ lín thø hai sau Mü, ®ång thêi còng lµ n−íc nhËp khÈu hµng ho¸ lín víi kim ng¹ch nhËp khÈu hµng n¨m lªn tíi 300-400 tû USD. Nh×n chung thÞ phÇn cña ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n cßn hÕt søc nhá bÐ so víi mét sè n−íc trong khu vùc nh− Trung Quèc, Th¸i Lan, Malaysia, Philippines ...

3. NhËn xÐt vµ kÕt luËn 3.1. §¸nh gi¸ vÒ gi¸ trÞ gia t¨ng cña çc ngµnh hµng xuÊt khÈu

Nh×n chung, do cßn phô thuéc nhiÒu vµo nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo nhËp khÈu, hµm l−îng gia c«ng chÕ biÕn ch−a cao mµ chñ yÕu lµ hµm l−îng lao ®éng gi¶n ®¬n nªn tû lÖ gi¸ trÞ gia t¨ng cña çc ngµnh hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu nãi chung ch−a cao, cô thÓ lµ:

- Ngµnh dÖt may, da giµy: HiÖn nay, tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu s¶n phÈm dÖt may vµ da giµy kho¶ng 5,8 tû USD, trong khi tæng kim ng¹ch nhËp khÈu nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo (bao gåm v¶i, b«ng, nguyªn phô liÖu...) kho¶ng 3,4 tû USD. §ã lµ ch−a kÓ gi¸ trÞ nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ phôc vô cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. −íc tÝnh s¬ bé gi¸ trÞ gia t¨ng ngµnh dÖt may kho¶ng 30 – 35%, ngµnh da giµy kho¶ng 20 – 25%.

- Ngµnh c¬ khÝ: s¶n phÈm thiÕt bÞ toµn bé cã tû lÖ néi ®Þa ho¸ (N§H) ngµy cµng cao, nh−: nhµ m¸y xi m¨ng lß quay 1,4 triÖu tÊn/n¨m (tû lÖ N§H 70% vÒ khèi l−îng vµ 30% vÒ gi¸ trÞ), nhµ m¸y bét giÊy 60.000 tÊn/n¨m (tû lÖ N§H 70% vÒ khèi l−îng vµ trªn 50% vÒ gi¸ trÞ), nhµ m¸y çn thÐp ®Õn 200.000 tÊn/n¨m, nhµ m¸y chÕ biÕn gç vµ v¸n sîi ®Õn 15.000 m3/n¨m, nhµ m¸y chÕ biÕn b«ng, x¬ mäi c«ng suÊt, nhµ m¸y ®−êng mÝa ®Õn 3.000 tÊn mÝa/ngµy (tû lÖ N§H 60-65%) vµ c«ng suÊt 3.000 - 8.000 tÊn mÝa/ngµy (tû lÖ N§H 50%)...

3.2. T×nh h×nh thùc hiÖn xuÊt khÈu s¶n phÈm cña çc doanh nghiÖp trùc thuéc Bé C«ng nghiÖp:

MÆc dï xuÊt khÈu s¶n phÈm c«ng nghiÖp lu«n chiÕm tû träng chi phèi (kho¶ng 70%) trong tæng xuÊt khÈu cña c¶ n−íc, nh−ng tû träng cña çc doanh nghiÖp trùc thuéc Bé C«ng nghiÖp trong tæng xuÊt khÈu toµn ngµnh c«ng nghiÖp cßn khiªm tèn. NÕu kh«ng kÓ dÇu th«, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña çc doanh nghiÖp trùc thuéc Bé n¨m 2001 chØ ®¹t 0,93 tû USD – chiÕm 12,6% tæng xuÊt khÈu toµn ngµnh c«ng nghiÖp; n¨m 2002 ®¹t 1,1 tû USD – chiÕm 13%; n¨m 2003 ®¹t 1,2 tû USD – chiÕm gÇn 12%.

Çc ®¬n vÞ ®ãng gãp lín nhÊt vµo kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Bé lµ TCT DÖt may (chiÕm kho¶ng 58,3% tæng kim ng¹ch n¨m 2003 cña c¶ Bé), TCT Than (gÇn 14%), çc ®¬n vÞ khèi da giµy (gÇn 9%), C«ng ty S÷a ViÖt Nam (kho¶ng 6,5%)... Cßn l¹i çc ®¬n vÞ kh¸c kim ng¹ch cßn nhá bÐ, ch−a ®¸ng kÓ, tæng céng chiÕm ch−a tíi 12% tæng kim ng¹ch cña c¶ Bé. Tuy nhiªn, cã mét sè ®¬n vÞ dï kim ng¹ch cßn nhá bÐ nh−ng ®· b−íc ®Çu t¨ng tr−ëng m¹nh trong mÊy n¨m gÇn

13

®©y, cô thÓ lµ TCT Thuèc l¸ (t¨ng 83%), TCT ThiÕt bÞ Kü thuËt §iÖn (t¨ng 68%), Cty DÇu thùc vËt HLMP (t¨ng 82%)...

§¸ng l−u ý lµ ngoµi mÆt hµng than (do ®Æc thï ngµnh, gÇn nh− chiÕm thÞ phÇn 100% trong tæng xuÊt khÈu toµn ngµnh) vµ dÖt may (chiÕm thÞ phÇn kho¶ng 20%), kim ng¹ch xuÊt khÈu çc mÆt hµng kh¸c cña çc ®¬n vÞ trùc thuéc Bé cßn qu¸ nhá bÐ so víi kim ng¹ch xuÊt khÈu toµn ngµnh. VÝ dô nh− mÆt hµng da giµy – chiÕm ch−a tíi 5%, s¶n phÈm m¸y tÝnh vµ linh kiÖn ®iÖn tö – ch−a tíi 3%, s¶n phÈm nhùa – kho¶ng 2%, d©y vµ çp ®iÖn – ch−a tíi 1% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu toµn ngµnh... NhiÒu mÆt hµng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y liªn tôc bÞ suy gi¶m, nh− s÷a (n¨m 2003/2002 chØ ®¹t 46%, dù kiÕn 2004/2003 chØ ®¹t 39%), s¶n phÈm m¸y ®éng lùc vµ m¸y n«ng nghiÖp (2003/2002 lµ 85%, 2004/2003 lµ 55%), s¶n phÈm ®iÖn tö tin häc (2003/2002 vµ 2004/2003 ®Òu chØ ®¹t 75%)... §iÒu nµy kh«ng chØ ph¶n ¸nh nh÷ng khã kh¨n kh¸ch quan nh− thÞ tr−êng tiªu thô gÆp khã kh¨n (vÝ dô Iraq), c¹nh tranh ngµy cµng t¨ng do më cöa kinh tÕ... mµ còng thÓ hiÖn sù chËm ch¹p vµ ch−a quyÕt liÖt trong viÖc ®æi míi tæ chøc s¶n xuÊt, chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n phÈm, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, th©m nhËp thÞ tr−êng cña çc doanh nghiÖp. §©y lµ mét th¸ch thøc lín mµ çc ®¬n vÞ trùc thuéc Bé C«ng nghiÖp cÇn v−ît qua ®Ó gi÷ v÷ng vai trß vµ vÞ thÕ cña m×nh trong toµn ngµnh c«ng nghiÖp.

3.3. Mét sè nhËn xÐt vµ kÕt luËn

* Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc:

- Kim ng¹ch xuÊt khÈu tõ n¨m 2001 trë l¹i ®©y ®· cã sù t¨ng tr−ëng v−ît bËc, nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®−îc h×nh thµnh, hµng xuÊt khÈu v−¬n ra chiÕm lÜnh ®−îc nhiÒu thÞ tr−êng míi.

- Tû träng nhãm hµng c«ng nghiÖp chiÕm kho¶ng 70% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n−íc, trong ®ã çc mÆt hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®· v−¬n lªn, chiÕm tû träng kho¶ng 50% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu.

- Khu vùc doanh nghiÖp cã vèn §TNN ®ãng gãp trªn 50% kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n−íc víi tû lÖ nhËp siªu thÊp nªn viÖc kªu gäi, thu hót vèn §TNN cã ý nghÜa quan träng trong viÖc ®Èy m¹nh kim ng¹ch xuÊt khÈu.

* Nh÷ng mÆt ch−a ®¹t:

- MÆc dï nh÷ng thµnh qu¶ ®· ®¹t ®−îc lµ quan träng nh−ng gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m cña ViÖt Nam cßn kh¸ nhá bÐ so víi nhiÒu n−íc trong khu vùc; xuÊt khÈu hiÖn ®ãng gãp kho¶ng 50% GDP nh−ng tû träng nµy cßn kh¸ nhá so víi nhiÒu n−íc trong khu vùc lÊy xuÊt khÈu lµm ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ (nh− Th¸i Lan lµ 60%, Malaysia lµ 125%,...).

- C¬ cÊu xuÊt khÈu thay ®æi cßn chËm, thÓ hiÖn ch−a cã sù chuyÓn biÕn m¹nh vÒ chÊt, cô thÓ lµ tû träng cña nhãm s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn, chÕ t¹o cã t¨ng nh−ng kh«ng nhiÒu – tõ n¨m 2000 tíi nay vÉn dao ®éng quanh møc xÊp xØ 50%, ch−a cã sù chuyÓn biÕn mang tÝnh ®ét ph¸; xuÊt khÈu nhãm nguyªn liÖu th« vÉn chiÕm tû träng lín.

14

- XuÊt khÈu ViÖt Nam cßn thiÕu tÝnh bÒn v÷ng do cßn phô thuéc nhiÒu vµo thÞ tr−êng thÕ giíi (bao gåm c¶ thÞ tr−êng nguyªn liÖu) nh− ngµnh da giÇy ph¶i nhËp khÈu 75 – 80% nguyªn vËt liÖu, ngµnh nhùa ph¶i nhËp khÈu gÇn nh− 100% h¹t nhùa. NhiÒu mÆt hµng kim ng¹ch t¨ng chñ yÕu dùa vµo gi¸ cña thÞ tr−êng thÕ giíi nªn sù t¨ng tr−ëng cßn mang tÝnh bÊt æn, thiÕu bÒn v÷ng (nhÊt lµ nhãm s¶n phÈm dÇu th« vµ n«ng s¶n). Gi¸ trÞ gia t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu thÊp, xuÊt khÈu kh«ng bï ®¾p ®−îc nhËp khÈu.

- Ch−a nhiÒu s¶n phÈm xuÊt khÈu g©y dùng ®−îc th−¬ng hiÖu, uy tÝn trªn thÞ tr−êng thÕ giíi mµ chñ yÕu vÉn lµ gia c«ng ®Ó g¾n th−¬ng hiÖu n−íc ngoµi. NhiÒu doanh nghiÖp vÉn ch−a thùc sù chó träng ®óng møc tíi c«ng t¸c x©y dùng, ®¨ng ký vµ b¶o hé th−¬ng hiÖu t¹i thÞ tr−êng n−íc ngoµi. N¨ng suÊt lao ®éng cña ViÖt Nam cßn thÊp, nh− trong ngµnh dÖt b»ng 90 – 95% cña Trung Quèc, chØ b»ng 85% cña Th¸i Lan. NhiÒu c¬ së s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu do thiÕu vèn, tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu, m¸y mãc thiÕt bÞ cò, cïng víi nhËn thøc ch−a s©u nªn s¶n xuÊt cßn g©y « nhiÔm m«i tr−êng, dÉn tíi dÔ bÞ n−íc nhËp khÈu ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu... −u thÕ vÒ lao ®éng rÎ cña ViÖt Nam ®ang mÊt dÇn, gi¸ nh©n c«ng trong hai ngµnh c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam lµ dÖt may vµ da giÇy hiÖn ®· b»ng hoÆc cao h¬n so víi mét sè n−íc trong khu vùc. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy ®· dÉn ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trªn tr−êng quèc tÕ kh¸ thÊp.

15

Ch−¬ng II

§¸nh gi¸ t×nh h×nh xuÊt khÈu çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp giai ®o¹n 2001-2003 vμ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2004

1. §¸nh gi¸ çc thÞ tr−êng xuÊt khÈu chÝnh

1.1. ThÞ tr−êng Hoa Kú

Sau khi HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i song ph−¬ng ViÖt Nam – Hoa Kú ®−îc ký kÕt, hµng ho¸ xuÊt khÈu tõ ViÖt Nam sang Hoa Kú h−ëng thuÕ suÊt tèi huÖ quèc (MFN) ®· khiÕn mÆt b»ng thuÕ suÊt chung gi¶m ®i ®¸ng kÓ. VÝ dô: thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu trung b×nh ®èi víi giµy dÐp gi¶m tõ 30% - 35% xuèng cßn 8,5% - 15%; hµng dÖt may gi¶m tõ 45 - 90% xuèng cßn 2,9% - 33%... Nhê ®ã, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng Hoa Kú ®· cã b−íc nh¶y vät: NÕu nh− kim ng¹ch n¨m 1999 (tr−íc khi ký HiÖp ®Þnh) míi ®¹t kho¶ng 504 triÖu USD, th× n¨m 2003 ®¹t tíi kho¶ng 4 tû USD (t¨ng gÇn gÊp 8 lÇn so víi n¨m 1999). Hoa Kú ®· v−ît qua NhËt B¶n vµ EU, trë thµnh thÞ tr−êng xuÊt khÈu lín nhÊt cña ViÖt Nam. Trong ®ã, xuÊt khÈu çc mÆt hµng c«ng nghiÖp ®ãng gãp mét phÇn quan träng trong tæng xuÊt khÈu chung, ®Æc biÖt lµ mÆt hµng dÖt may cã sù t¨ng tr−ëng nh¶y vät (kim ng¹ch n¨m 2003 ®¹t 1,95 tû USD- chiÕm 54% tæng kim ng¹ch XK dÖt may c¶ n−íc). XuÊt khÈu çc mÆt hµng c«ng nghiÖp kh¸c còng t¨ng m¹nh, nh− giµy dÐp n¨m 2003 ®¹t kho¶ng 330 triÖu USD (chiÕm kho¶ng 15% tæng kim ng¹ch XK giµy dÐp). Bªn c¹nh çc mÆt hµng truyÒn thèng, nhiÒu mÆt hµng míi còng b−íc ®Çu th©m nhËp thÞ tr−êng vµ t×m ®−îc chç ®øng nh− s¶n phÈm m¸y tÝnh, xe ®¹p, dông cô c¬ khÝ nhá... Tuy vËy, thÞ phÇn cña hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña Hoa Kú cßn rÊt nhá bÐ – chØ chiÕm kho¶ng 3,2%. ViÖc xuÊt khÈu nhiÒu mÆt hµng cßn tiÒm Èn nhiÒu rñi ro, nhÊt lµ mÆt hµng dÖt may. Khi thÞ tr−êng Hoa Kú ®−îc më ra sau khi ký kÕt BTA, çc doanh nghiÖp dÖt may ViÖt Nam ®· dèc søc, tËp trung vµo thÞ tr−êng nµy mµ bá qua çc thÞ tr−êng truyÒn thèng. XuÊt khÈu còng chØ tËp trung vµo mét sè mÆt hµng nhÊt ®Þnh, kh«ng cã chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ thÞ tr−êng vµ mÆt hµng nªn ®· vÊp ph¶i sù ph¶n øng gay g¾t cña thÞ tr−êng nhËp khÈu. Tõ n¨m 2003, xuÊt khÈu hµng dÖt may ViÖt Nam sang Hoa Kú bÞ ¸p dông h¹n ng¹ch vµ møc h¹n ng¹ch nµy trªn thùc tÕ ch−a t−¬ng xøng víi n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n−íc cña ta, do ®ã kh¶ n¨ng t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu trong nh÷ng n¨m tíi sÏ bÞ h¹n chÕ nhiÒu.

16

Hµng c«ng nghiÖp ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Hoa Kú

§¬n vÞ: triÖu USD

MÆt hµng 2001 2002 2003

T¨ng tr−ëng

2003/2001

DÖt may 47,5 975,8 1.950 41 lÇn

Giµy dÐp 114,2 196,5 330 3 lÇn

DÇu th« 225,2 147,1 260 1,15 lÇn

M¸y vi tÝnh, linh kiÖn ®iÖn tö

1,1 5,3 65 60 lÇn

S¶n phÈm nhùa 1,485 4,6 8,5 5,7 lÇn

S¶n phÈm gç 16,1 44,7 95 6 lÇn

Hµng thñ c«ng mü nghÖ

19,2 33,8 45 2,3 lÇn

Tæng kim ng¹ch 1.065,3 2.421,1 4.000 3,75 lÇn

Nguån: Bé Th−¬ng m¹i

Cã hai ®Æc ®iÓm næi bËt trong chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cña Hoa Kú. Thø nhÊt, chÝnh s¸ch ph©n biÖt ®èi xö gi÷a çc n−íc/nhãm n−íc: vÝ dô, Hoa Kú chia çc ®èi t¸c th−¬ng m¹i thµnh çc nhãm: nhãm T (nhãm çc n−íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng), nhãm X (nhãm çc n−íc x· héi chñ nghÜa cò), nhãm Z (nhãm çc n−íc bÞ Mü cÊm vËn) víi chÝnh s¸ch ®èi xö kh¸c nhau thÓ hiÖn trong BiÓu thuÕ cña hä. Hai lµ, Hoa Kú th−êng ¸p dông nh÷ng c«ng cô ph¸p luËt rÊt tinh vi ®Ó b¶o hé thÞ tr−êng. V× vËy, hµng ho¸ xuÊt khÈu cña çc n−íc vµo thÞ tr−êng Hoa Kú vÊp ph¶i çc rµo c¶n hoÆc çc tranh chÊp th−¬ng m¹i quèc tÕ lµ hiÖn t−îng kh¸ phæ biÕn.

1.2. ThÞ tr−êng EU

XuÊt khÈu vµo EU vÉn ®¹t ®−îc t¨ng tr−ëng d−¬ng trong thêi kú 2001-2002 nh−ng tèc ®é t¨ng tr−ëng ®· chËm l¹i so víi thêi kú tr−íc n¨m 2000. Kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo EU n¨m 2002 ®¹t 3,16 tû USD, t¨ng 5,3 % so víi n¨m 2001 vµ chiÕm tû träng 18,9% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Kinh tÕ EU n¨m 2003 kh¶ quan h¬n nh−ng møc ®é phôc håi chËm. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo EU n¨m 2003 ®¹t 3,85 tû USD. Khã kh¨n chñ yÕu trong xuÊt khÈu vµo EU lµ xuÊt hiÖn nhiÒu hµng rµo kü thuËt míi, ngµy cµng tinh vi h¬n, kÓ c¶ ®èi víi çc s¶n phÈm th« vµ s¶n phÈm chÕ biÕn. EU còng ®ang xem xÐt lo¹i bá mét sè mÆt hµng ra khái danh môc GSP tõ n¨m 2003, trong ®ã dù kiÕn cã mét sè mÆt hµng nh− giµy dÐp, quÇn ¸o, ®å gèm sø, ®iÖn tö tiªu dïng, cao su.

Kim ng¹ch xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng chñ lùc vµo EU trong thêi gian quan nh− sau:

17

Hµng c«ng nghiÖp ViÖt Nam xuÊt khÈu sang EU §¬n vÞ: triÖu USD

MÆt hµng 2001 2002 2003

T¨ng tr−ëng

2003/2001

DÖt may 605 547 750 124%

Giµy dÐp 1153 1311 1500 130%

S¶n phÈm nhùa 27 27 31 115%

S¶n phÈm gç 96 98 125 130%

Nguån: Bé Th−¬ng m¹i

1.3. ThÞ tr−êng NhËt B¶n

Trong thêi kú 1996-2000, xuÊt khÈu cña ta vµo NhËt B¶n t¨ng b×nh qu©n 22% vµ ®· ®¹t 2,62 tû USD vµo n¨m 2000, sau ®ã gi¶m liªn tiÕp trong hai n¨m 2001 vµ 2002 (kim ng¹ch n¨m 2002 lµ 2,43 tû USD) do kinh tÕ NhËt gÆp khã kh¨n, søc mua yÕu. Kinh tÕ NhËt B¶n n¨m 2003 vµ dù b¸o triÓn väng n¨m 2004 sÏ kh¸ h¬n vµ sÏ t¨ng tr−ëng d−¬ng kho¶ng 0,75 - 1,25%. Nh×n chung thÞ phÇn cña ViÖt Nam t¹i NhËt b¶n cßn hÕt søc nhá bÐ so víi mét sè n−íc trong khu vùc nh− Trung Quèc, Th¸i Lan, Malaysia, Philippin....

1.4. ThÞ tr−êng Trung Quèc

Kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo Trung Quècn¨m 2002 −íc ®¹t 1,495 tû USD, t¨ng 5,4% so víi n¨m 2001 vµ vÉn thÊp h¬n kim ng¹ch cña n¨m 2000 (1,53 tû USD), trong khi ®ã nhËp khÈu tõ Trung Quèc t¨ng 23% lªn 2 tû USD. §iÒu nµy cho thÊy ta ch−a ph¸t huy ®−îc nh÷ng lîi thÕ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý vµ viÖc Trung Quèc gia t¨ng nhu cÇu nhËp khÈu ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu , trong khi hµng ho¸ Trung Quèc ®ang th©m nhËp m¹nh vµo thÞ tr−êng ViÖt nam.

Trong thêi kú 2003-2005, Trung Quèc sÏ tiÕp tôc lµ mét thÞ tr−êng xuÊt khÈu quan träng ®èi víi ViÖt Nam. Quan hÖ ngo¹i giao cÊp cao gi÷a hai n−íc ®−îc t¨ng c−êng lµ tiÒn ®Ò quan träng cho sù ph¸t triÓn th−¬ng m¹i gi÷a hai n−íc trong thêi kú tíi. Dù kiÕn tèc ®é t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu b×nh qu©n trong thêi kú 2003-2005 lµ 10-12%/n¨m.

2. XuÊt khÈu çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp nÆng

Theo ph©n lo¹i thèng kª xuÊt nhËp khÈu, xuÊt khÈu thuéc lÜnh vùc c«ng nghiÖp nÆng bao gåm çc mÆt hµng: dÇu th«, kho¸ng s¶n vµ çc s¶n phÈm tõ kho¸ng s¶n, hãa chÊt vµ çc s¶n phÈm hãa chÊt, çc s¶n phÈm c¬ khÝ chÕ t¹o (hµng ®iÖn tö tin häc, thiÕt bÞ vµ vËt t− kü thuËt ®iÖn, xe ®¹p vµ phô tïng, çc thiÕt bÞ c¬ khÝ chÕ t¹o vµ ®å dïng kim lo¹i kh¸c). §Ò ¸n nµy sÏ tËp trung ph©n tÝch vµo nhãm hµng míi næi vµ ®−îc ®¸nh gi¸ lµ cã nhiÒu tiÒm n¨ng ®Ó thóc ®Èy t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu trong thêi gian tíi lµ nhãm hµng çc s¶n phÈm c¬ khÝ

18

chÕ t¹o, bao gåm: hµng ®iÖn tö vµ tin häc, thiÕt bÞ vËt t− kü thuËt ®iÖn (d©y ®iÖn vµ çp ®iÖn), xe ®¹p vµ phô tïng, tµu thñy và mét sè s¶n phÈm c¬ khÝ kh¸c.

2.1. S¶n phÈm s¶n phÈm ®iÖn tö, tin häc

§©y lµ mét trong sè nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu míi næi cña ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y kÓ tõ khi cã thªm khu vùc kinh tÕ ®Çu t− n−íc ngoµi. Trong ChiÕn l−îc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu thêi kú 2001 – 2010, s¶n phÈm ®iÖn tö, tin häc ®−îc coi lµ nhãm hµng xuÊt khÈu mòi nhän cña ta. Môc tiªu ®Þnh h−íng lµ ®¹t kim ng¹ch 2 tû USD vµo n¨m 2005 vµ 6 tû USD vµo n¨m 2010.

a) VÒ kim ng¹ch:

Trong giai ®o¹n 1998-2000, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ®iÖn tö vµ linh kiÖn vi tÝnh t¨ng b×nh qu©n kho¶ng 30% vµ ®¹t tíi ®Ønh cao 782 triÖu USD vµo n¨m 2000. N¨m 2001, 2002 do ¶nh h−ëng cña suy gi¶m kinh tÕ toµn cÇu, nhu cÇu ®èi víi hµng ®iÖn tö, tin häc gi¶m nªn xuÊt khÈu bÞ gi¶m m¹nh vµo n¨m 2002, nhÊt lµ ®èi víi linh kiÖn vi tÝnh. Sang n¨m 2003, kinh tÕ thÕ giíi b¾t ®Çu phôc håi vµ søc mua hµng ®iÖn tö còng t¨ng lªn, xuÊt khÈu cña ta còng t¨ng tuy ch−a b»ng møc cña n¨m 2000. Sè liÖu xuÊt khÈu qua çc n¨m nh− sau:

XuÊt khÈu S¶n phÈm §iÖn tö - Tin häc

(§¬n vÞ: TriÖu USD)

2000 2001 2002 2003 2004 KH

Tæng kim ng¹ch XK SP ®iÖn tö, tin häc

782 605 492

685 850(6 th¸ng: 405)

Tèc ®é t¨ng tr−ëng n¨m sau so n¨m tr−íc, % -22,6 -18,7

39,2 24,1

1. Hµng ®iÖn tö 2. Linh kiÖn vi tÝnh

146,2636,5

143,1452,4

166,0326,0

- -

Gi¸ trÞ XK cña TCT §iÖn tö – Tin häc ViÖt Nam VEIC

27,4 25,8 24,7 18,9 14,0

Tû träng XK cña VEIC trong toµn ngµnh %

3,5 3,6 5,0 2,8 1,7

Nguån: Thèng kª xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cña Tæng côc Thèng kª, VEIC.

Trong hai mÆt hµng th× linh kiÖn vi tÝnh chiÕm tû träng lín trong tæng kim

ng¹ch xuÊt khÈu, n¨m 2000 t¨ng gÇn 35% so víi n¨m 1999, nh−ng trong hai n¨m 2001, 2002 suy gi¶m lÇn l−ît lµ –29% vµ - 28%. N¨m 2003 xuÊt khÈu ®· phôc håi nh−ng còng ch−a b»ng møc 2000, cô thÓ hµng ®iÖn tö t¨ng 51,5%, m¸y vi tÝnh vµ linh kiÖn t¨ng 30,6%. Trong sè çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng ®iÖn

19

tö - tin häc th× kim ng¹ch cña C«ng ty Fujitsu chiÕm phÇn lín, kho¶ng trªn 80%, cßn tû träng xuÊt khÈu cña Tæng C«ng ty §iÖn tö vµ tin häc ViÖt Nam rÊt nhá (sÏ nãi kü ë phÇn sau). Suy gi¶m xuÊt khÈu 2001 vµ 2002, mét mÆt do kinh tÕ thÕ giíi suy gi¶m, søc mua gi¶m, mÆt kh¸c do C«ng ty Fujitsu cã khã kh¨n vÒ tµi chÝnh vµo gi÷a 2001 nªn còng ®· c¾t gi¶m s¶n xuÊt kh«ng nh÷ng ë çc c¬ së s¶n xuÊt l¾p r¸p t¹i ViÖt Nam mµ ë c¶ Philippin, Trung Quèc.

b) VÒ thÞ tr−êng hiÖn t¹i:

Theo sè liÖu h¶i quan, hµng ®iÖn tö vµ vi tÝnh cña ViÖt Nam ®−îc xuÊt sang kho¶ng 35 n−íc vµ l·nh thæ nh−ng chñ yÕu tËp trung vµo 3 n−íc ch©u ¸ lµ Philippin, Th¸i lan vµ NhËt B¶n. §èi víi linh kiÖn vi tÝnh, 3 thÞ tr−êng nµy chiÕm tíi kho¶ng 80-90% kim ng¹ch. B¶ng kª sau ®©y sÏ cho thÊy tû träng xuÊt khÈu hµng n¨m vµo tõng n−íc vµ møc ®é t¨ng gi¶m cña tõng thÞ tr−êng:

2000 2001 2002 2003

Tû träng xuÊt khÈu, % 100 100 100 100

ThÞ tr−êng Philippin, % 42,7 47 46,5

ThÞ tr−êng Th¸i Lan, % 23,1 33 18,5

ThÞ tr−êng NhËt B¶n, % 10 11 17,7

ThÞ tr−êng Hoa kú, % 5,7 1,8 1,0 8,2

ThÞ tr−êng çc n−íc kh¸c, %

18,5 7,2 16,3

Nguån: XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ 2001, Tæng côc TK

ThÞ tr−êng ASEAN: Nh×n chung, hµng ®iÖn tö, vi tÝnh cña ta phÇn lín (kho¶ng 65-80%) ®−îc xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng tiªu thô trung gian lµ çc n−íc ASEAN (nh− Philippin, Th¸i Lan vµ gÇn ®©y lµ Singapor, Malaysia). Søc mua cña khu vùc nµy trong thêi gian tíi sÏ kh«ng cã sù gia t¨ng cao cho xuÊt khÈu cña ta, kh«ng nh÷ng thÕ çc doanh nghiÖp cña ta cßn ph¶i c¹nh tranh gay g¾t vÒ chÊt l−îng vµ gi¸ c¶ ®Ó gi÷ v÷ng thÞ phÇn hiÖn cã.

ThÞ tr−êng NhËt B¶n: Hµng ®iÖn tö xuÊt khÈu sang NhËt B¶n nh÷ng n¨m qua ®ang t¨ng dÇn vÒ tû träng nh−ng ch−a v−ît qu¸ 20% vµ còng rÊt khã cã yÕu tè t¨ng ®ét biÕn. GÇn ®©y mét sè s¶n phÈm ®· ®−îc xuÊt khÈu sang Hµn Quèc, §µi Loan vµ kim ng¹ch ®ang dÇn t¨ng lªn, tuy ch−a lín.

ThÞ tr−êng Mü: Mü cïng víi NhËt B¶n, EU lµ mét trong ba thÞ tr−êng tiªu thô cuèi cïng víi khèi l−îng lín hµng ®iÖn tö, tin häc, trong ®ã Mü lµ thÞ tr−êng lín nhÊt thÕ giíi vµ lµ thÞ tr−êng nhËp khÈu hµng IT quan träng nhÊt cña çc n−íc ASEAN, Trung Quèc, §µi Loan, Hµn Quèc. Do hiÖu øng cña HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ViÖt – Mü, gièng nh− nhiÒu hµng xuÊt khÈu kh¸c, hµng ®iÖn tö, tin häc cña ta n¨m 2003 xuÊt sang Mü ®· t¨ng h¬n 10 lÇn so víi n¨m 2002,

20

(n¨m 2002 chØ ®¹t 5,3 triÖu USD, n¨m 2003 ®¹t 56 triÖu USD). §©y chÝnh lµ thÞ tr−êng Èn chøa nhiÒu tiÒm n¨ng cÇn ®−îc tËp trung nghiªn cøu vµ cÇn cã nhiÒu biÖn ph¸p thóc ®Èy nh»m t¹o ®−îc møc t¨ng tr−ëng ®ét biÕn cho hµng ®iÖn tö tin häc cña ta. Bé Th−¬ng m¹i dù kiÕn kÕ ho¹ch xuÊt khÈu ®iÖn tö tin häc sang Mü n¨m 2004 lµ 100 triÖu USD vµ t¨ng lªn 150 triÖu USD vµo n¨m 2005.

c) VÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh:

XuÊt khÈu hµng ®iÖn tö - tin häc trong thêi gian qua chñ yÕu do çc doanh nghiÖp FDI thùc hiÖn, nh− C«ng ty Fujitsu (chiÕm tû träng lín, h¬n 80%), Daewoo, Samsung, Sony, Panasonic… Çc doanh nghiÖp ViÖt Nam chiÕm tû träng rÊt nhá. Riªng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ®iÖn tö – tin häc cña Tæng C«ng ty §iÖn tö – Tin häc ViÖt Nam VEIC n¨m cao nhÊt còng ch−a v−ît 30 triÖu USD vµ tû träng n¨m cao nhÊt còng chØ chiÕm 5%. Tû träng ®ã cµng ngµy cµng gi¶m dÇn vµ ®ang cã nguy c¬ gi¶m c¶ thÞ phÇn tiªu thô trªn thÞ tr−êng néi ®Þa.

Ngµnh ®iÖn tö – tin häc lµ mét ngµnh s¶n xuÊt phô thuéc nhiÒu vµo c«ng t¸c nghiªn cøu n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ, kü thuËt vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng mÉu m·, tÝnh n¨ng sö dông cña tõng chñng lo¹i mÆt hµng. Theo mét sè tµi liÖu, çc h·ng ®iÖn tö hµng ®Çu thÕ giíi th−êng dµnh 10 – 15% doanh thu khæng lå cña hä cho c«ng t¸c nghiªn cøu ph¸t triÓn (R&D) chÝnh v× vËy viÖc ®æi míi mÆt hµng, mÉu m· cña hä diÔn ra nhanh ®Õn chãng mÆt. T¹i ViÖt Nam, trõ Fujitsu lµ doanh nghiÖp FDI cã ®Çu t− lín (200 triÖu USD) cho s¶n xuÊt xuÊt khÈu, cßn çc c«ng ty FDI kh¸c cã vèn ®Çu t− nhá, chØ kho¶ng 5-6 triÖu USD, tËp trung chÝnh cho viÖc l¾p r¸p vµ tiªu thô çc s¶n phÈm ®iÖn tö nghe nh×n t¹i thÞ tr−êng néi ®Þa, c¹nh tranh thÞ phÇn quyÕt liÖt víi çc c«ng ty cña ViÖt Nam. Nh÷ng doanh nghiÖp FDI nµy trong nh÷ng n¨m qua sèng nhê vµo chÝnh s¸ch b¶o hé, l·i chØ dµnh chuyÓn ra n−íc ngoµi vµ mét sè doanh nghiÖp sÏ hÕt h¹n ho¹t ®éng trong vµi n¨m tíi. Trong lóc ®ã çc doanh nghiÖp ®iÖn tö trong n−íc, nhÊt lµ çc doanh nghiÖp thuéc VEIC còng kh«ng chó ý ®Çu t− ph¸t triÓn n¨ng lùc s¶n xuÊt cña ngµnh, nhiÒu doanh nghiÖp lóng tóng vÒ chiÕn l−îc ph¸t triÓn. Giai ®o¹n 1996-2000 ®−îc ®¸nh gi¸ lµ giai ®o¹n hµng ®iÖn tö, tin häc thÕ giíi cã tèc ®é ph¸t triÓn cao nhÊt. ViÖt Nam còng ®· xÕp ngµnh nµy vµo thø tù −u tiªn hµng ®Çu, ngµnh mòi nhän, ngµnh chñ lùc. Tuy nhiªn, møc vèn ®Çu t− ph¸t triÓn dµnh cho ngµnh rÊt thÊp: 5 n¨m 1996-2000 VEIC chØ ®Çu t− tæng céng 67,386 tû ®ång (t−¬ng ®−¬ng tû gi¸ thêi ®iÓm ®ã kho¶ng 6 triÖu USD) b»ng 5,7% doanh thu, 2001-2003 −íc ®Çu t− kho¶ng gÇn 50 tû ®ång b»ng 1,21% doanh thu. NhiÒu doanh nghiÖp hÇu nh− kh«ng cã ®Çu t− míi trong suèt nhiÒu n¨m qua. KÕt qu¶ lµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam ngµy cµng gi¶m sót: chÊt l−îng mÉu m· s¶n phÈm lu«n ®i sau thêi ®¹i, võa l¹c hËu võa yÕu thÕ; gi¸ c¶ kh«ng cßn c¹nh tranh v× tíi 65% linh kiÖn ®Ó l¾p r¸p ph¶i nhËp khÈu; n¨ng lùc tµi chÝnh yÕu nªn kh«ng cã lîi thÕ vÒ qu¶ng ço, dÞch vô sau b¸n hµng vµ ®iÒu kiÖn tÝn dông cho ®¹i lý. HiÖn nay, ngµnh cã hai s¶n phÈm lµ ti vi mµu (cña C«ng ty §iÖn tö Hµ Néi) vµ m¸y tÝnh (VEIC) ®−îc ChÝnh phñ ®−a vµo danh môc çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp träng ®iÓm ®−îc h−ëng ChÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn tõ n¨m 2000 vµ 2001. Tuy nhiªn, viÖc triÓn khai ®Çu t− ph¸t triÓn hai s¶n phÈm nµy vÉn chËm vµ chñ yÕu nh»m ®¸p øng thÞ tr−êng néi ®Þa.

21

ViÖc xuÊt khÈu çc s¶n phÈm ®iÖn tö tin häc trong thêi gian tíi vÉn dùa chñ yÕu vµo çc doanh nghiÖp FDI. HiÖn t¹i, khu vùc nµy thu hót lao ®éng cßn h¹n chÕ, gi¸ trÞ gia t¨ng cßn thÊp, tû lÖ nhËp khÈu linh kiÖn cao, mèi liªn kÕt gi÷a çc nhµ s¶n xuÊt trong ngµnh vµ liªn kÕt víi çc ngµnh phô trî yÕu. MÆt kh¸c do nhiÒu nguyªn nh©n, gi¸ nh©n c«ng ®ang kh«ng ngõng t¨ng lªn, çc chi phÝ ®Çu vµo còng cµng ngµy cµng t¨ng nªn chi phÝ l¾p r¸p hµng ®iÖn tö t¹i ViÖt Nam qu¸ cao so víi çc ®èi thñ c¹nh tranh trong khu vùc. Theo mét sè tµi liÖu nghiªn cøu: chi phÝ l¾p r¸p mét ti vi ë Trung Quèc chØ kho¶ng 1 USD, ë çc n−íc ASEAN lµ 3 USD, trong khi ë ViÖt Nam lµ 6 -7 USD, thËm chÝ cã doanh nghiÖp lªn tíi 8 - 9 USD. Râ rµng c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ ®ang lµ mét th¸ch thøc lín cho c«ng nghiÖp l¾p r¸p çc s¶n phÈm ®iÖn tö xuÊt khÈu cña ta.

PhÇn mÒm ViÖt Nam: SÏ lµ khiÕm khuyÕt khi nãi vÒ hµng ®iÖn tö – tin häc mµ kh«ng ®iÓm qua t×nh h×nh phÇn mÒm. HiÖn nay, cã kho¶ng 80-90 c«ng ty s¶n xuÊt gia c«ng phÇn mÒm ®ang ho¹t ®éng. Theo −íc tÝnh cña HiÖp héi phÇn mÒm ViÖt Nam, doanh sè n¨m 2001 cña ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ nµy ®¹t kho¶ng 60 triÖu USD, 2002 ®¹t kho¶ng 75 triÖu USD. Mét sè c«ng ty ®· cã ®−îc hîp ®ång gia c«ng xuÊt khÈu phÇn mÒm ®ãng gãi cho n−íc ngoµi, tuy nhiªn, cho tíi nay ch−a cã sã liÖu thèng kª xuÊt khÈu vÒ mÆt hµng nµy.

Trong 3 n¨m 2001-2003, ®· cã thªm 124 dù ¸n FDI vÒ lÜnh vùc ®iÖn tö – tin häc ®−îc cÊp phÐp víi tæng vèn ®Çu t− 394,77 triÖu USD vµ 167,6 triÖu USD vèn ph¸p ®Þnh, trong ®ã phÇn lín lµ çc dù ¸n gia c«ng phÇn mÒm. Nh− vËy −íc tÝnh c¶ n−íc cã kho¶ng 200 doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc ®iÖn tö – tin häc. Theo ®¸nh gi¸ vµ kú väng cña nhiÒu chuyªn gia ®èi víi ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin, gia c«ng xuÊt khÈu phÇn mÒm cña ViÖt Nam cã thÓ trë thµnh mét ngµnh c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc.

d)VÒ triÓn väng thÞ tr−êng thÕ giíi:

Theo mét sè tµi liÖu nghiªn cøu vÒ nhu cÇu thÞ tr−êng thÕ giíi th× tæng kim ng¹ch ngo¹i th−¬ng toµn thÕ giíi ®èi víi hµng ®iÖn tö, tin häc lµ rÊt lín. ChØ tÝnh riªng thÞ tr−êng s¶n phÈm vi m¹ch ®· ®¹t 150 tû USD. ThÞ tr−êng nµy ®· cã tèc ®é ph¸t triÓn kh¸ cao tõ 1996-2000, tuy cã suy gi¶m trong n¨m 2001 vµ 2002, nh−ng ®ang phôc håi. Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ®iÖn tö - tin häc cña ta n¨m 2003 ®¹t 685 triÖu USD, tû träng trong tæng kim ng¹ch c¶ thÕ giíi rÊt nhá, ch−a ®Çy 0,05%. VÒ l©u dµi, ngµnh c«ng nghiÖp nµy vÉn ®−îc ®¸nh gi¸ lµ sÏ cã møc t¨ng tr−ëng cao h¬n møc t¨ng tr−ëng chung cña toµn thÕ giíi. Tuy nhiªn, thÞ tr−êng hµng ®iÖn tö – tin häc thÕ giíi vÉn do çc c«ng ty ®a quèc gia chi phèi c¶ vÒ kü thuËt c«ng nghÖ vµ c¶ vÒ ph©n ®Þnh thÞ tr−êng. VÒ chñ quan, ta khã cã nh÷ng t¸c ®éng trùc tiÕp ®Ó t¨ng xuÊt khÈu mÆt hµng nµy, nh−ng ta còng cã nh÷ng tiÒm n¨ng ph¸t triÓn nÕu cã nh÷ng chÝnh s¸ch thóc ®Èy phï hîp.

§Þnh h−íng chÝnh s¸ch vÜ m« thóc ®Èy xuÊt khÈu: XuÊt khÈu hµng ®iÖn tö – tin häc trong thßi gian tíi chñ yÐu vÉn tËp trung vµo ba mÆt hµng chÝnh: çc s¶n phÈm ®iÖn tö hoµn chØnh, linh kiÖn vi tÝnh (phÇn cøng) vµ s¶n phÈm phÇn mÒm tin häc. Khu vùc s¶n xuÊt chñ yÕu ba mÆt hµng nµy vÉn lµ çc doanh nghiÖp FDI. V× vËy, chÝnh s¸ch vÜ m« chñ yÕu vÉn ph¶i tËp trung vµo t¹o thuËn lîi h¬n n÷a cho m«i tr−êng ®Çu t−.

22

2.2. XuÊt khÈu thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn, d©y & çp ®iÖn

Çc s¶n phÈm ngµnh thiÕt bÞ ®iÖn vµ vËt t− kü thuËt ®iÖn (bao gåm d©y vµ çp ®iÖn) ngµy cµng ®¸p øng tèt h¬n cho thÞ tr−êng néi ®Þa vµ tham gia xuÊt khÈu ngµy cµng t¨ng vµo thÞ tr−êng khu vùc vµ thÕ giíi.

a. Kim ng¹ch vµ mÆt hµng:

Nhãm hµng thiÕt bÞ ®iÖn gåm thiÕt bÞ ch¹y b»ng r«to, thiÕt bÞ biÕn ®æi dßng ®iÖn, phô tïng, thiÕt bÞ dïng ®Ó ng¾t m¹ch b¶o vÖ ®iÖn, thiÕt bÞ ph©n phèi ®iÖn vµ çc thiÕt bÞ m¸y mãc dïng ®iÖn kh¸c (kh«ng kÓ ®å gia dông ch¹y ®iÖn). Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña nhãm hµng nµy tõ 111,4 triÖu USD n¨m 1998 ®· nhanh chãng t¨ng lªn ®¹t 406,9 triÖu USD n¨m 2001, víi tèc ®é t¨ng gÊp gÇn 4 lÇn. (Nguån: Tæng côc thèng kª: XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ VN n¨m 1998, 1999, 2000 vµ 2001), râ rµng lµ mét nhãm hµng cã kim ng¹ch ®¸ng kÓ.

VÒ nhãm hµng d©y vµ çp ®iÖn cã çc lo¹i: D©y vµ çp ®iÖn d©n dông, d©y vµ çp ®iÖn h¹ thÕ. Theo sè liÖu cña Tæng côc thèng kª mÆt hµng nµy n¨m 2001 ®¹t 181 triÖu USD, 2002 ®¹t 186 triÖu USD, t¨ng 20,8% vµ 2003 ®¹t 290 triÖu USD, t¨ng 55,9%. B¶ng d−íi ®©y tæng hîp sè liÖu ch−a ®Çy ®ñ tõ Tæng côc Thèng kª, ph¶n ¸nh t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu nhanh chãng cña nhãm hµng thiÕt bÞ ®iÖn, vËt t− kü thuËt ®iÖn, d©y vµ cÊp ®iÖn ®ang næi lªn lµ mÆt hµng xuÊt khÈu ®Çy tiÒm n¨ng:

§¬n vÞ: TriÖu USD

1998 1999 2000 2001 2002 2003 Tæng KN XK, triÖu USD

111,378 185,736 405,532 577,771 -

Tèc ®é t¨ng tr−ëng % 100 166,76 218,34 142,47 - XK cña TCT TBÞ KT§iÖn VEC

0,7 0,072 1,445 1,198 0, 62 1,042

1.TbÞ ®iÖn ch¹y b»ng r«to vµ phô tïng, tr.USD

15,119 21,279 50,012 55,943

2.TbÞ biÕn ®æi, ®iÒu chØnh dßng ®iÖn vµ phô tïng

19,389 26,312 38,643 42,543

3. TbÞ ng¾t m¹ch ®iÖn , b¶o vÖ m¹ch ®iÖn

27,464 31,005 157,306 69,561

4.TbÞ kh¸c ®Ó ph©n phèi ®iÖn

43,090 79,478 129,436 184,407

5. M¸y mãc, T/bÞ dïng ®iÖn kh¸c

6,316 27,662 30,135 44,275

6. D©y ®iÖn , çp ®iÖn - - - 181,042 186 290Tèc ®é t¨ng tr−ëng XK d©y ®iÖn, çp ®iÖn, %

20,8 55,9

23

Nguån: Tæng côc Thèng kª Nh×n chung, kh«ng chØ cã mÆt hµng d©y & çp ®iÖn mµ tÊt c¶ çc mÆt

hµng thiÕt bÞ ®iÖn vµ kü thuËt ®iÖn xuÊt khÈu ®Òu cã tèc ®é t¨ng tr−ëng kh¸ cao vµ n¨m sau cao h¬n n¨m tr−íc bÊt chÊp ®µ suy gi¶m cña kinh tÕ thÕ giíi trong 2001 vµ 2002. Mét lÇn n÷a, xuÊt khÈu cña nhãm hµng nµy chñ yÕu vÉn do çc doanh nghiÖp FDI thùc hiÖn, nhÊt lµ çc c«ng ty cã vèn ®Çu t− tõ NhËt B¶n, §µi Loan, Hµn Quèc nh− LG-Vina, Sumi-Hanel, ABB, TAKAOKA, Alpha Nam, E-HSin,… Riªng vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Tæng C«ng ty ThiÕt bÞ kü thuËt §iÖn chiÕm tû träng rÊt nhá, kh«ng ®¸ng kÓ trong xuÊt khÈu chung cña toµn ngµnh.

a) ThÞ tr−êng xuÊt khÈu:

Theo sè liÖu thèng kª, çc thiÕt bÞ ®iÖn, d©y ®iÖn, çp ®iÖn cña ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu sang kho¶ng 30 n−íc kh¾p çc ch©u lôc. NhËt B¶n lu«n lµ thÞ tr−êng tiªu thô lín nhÊt. Riªng mÆt hµng d©y ®iÖn, çp ®iÖn sang NhËt ®· chiÕm tíi 91-93% kim ng¹ch. Theo Bé Th−¬ng m¹i, tû träng nµy ®ang cã xu h−íng gi¶m nhÑ: n¨m 2001 chiÕm 94,3%; n¨m 2002 chiÕm 93,6%; n¨m 2003 cßn 91,5%, tuy nhiªn vÒ kim ng¹ch tuyÖt ®èi vÉn t¨ng hµng n¨m. Sì dÜ nh− vËy v× tû träng xuÊt khÈu nhãm hµng nµy ®ang ®Çn dÇn ®−îc t¨ng lªn ë çc thÞ tr−êng kh¸c nh− Hµn Quèc, §µi Loan, Jordani, Trung Quèc-Hång K«ng… Còng nh− çc nhµ ®Çu t− ®Õn tõ NhËt B¶n, çc doanh nghiÖp FDI ®ang b¾t ®Çu xuÊt khÈu trë vÒ chÝnh quèc çc s¶n phÈm cña m×nh do gi¸ thµnh vµ chÊt l−îng s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam t−¬ng ®èi c¹nh tranh.

b) N¨ng lùc s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh:

Theo sè liÖu cña TCT ThiÕt bÞ kü thuËt §iÖn VEC, tr−íc n¨m 2000 ®· cã 71 doanh nghiÖp s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trong lÜnh vùc thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn. Trong ba n¨m 2001- 2003 cã thªm 76 doanh nghiÖp FDI ®−îc cÊp phÐp s¶n xuÊt víi tæng vèn ®Çu t− 131,6 triÖu USD vµ vèn ph¸p ®Þnh 56,8 triÖu USD. Nh− vËy cã kho¶ng 150 doanh nghiÖp ®ang kinh doanh s¶n xuÊt thiÕt bÞ ®iÖn, d©y ®iÖn, çp ®iÖn. Çc doanh nghiÖp FDI ®ang tÝch cùc khai th¸c nh÷ng lîi thÕ cña ngµnh s¶n xuÊt nµy nh−: nhu cÇu tiªu dïng néi ®Þa ngµy cµng cao, nhÊt lµ nhu cÇu cho sù ph¸t triÓn cña ngµnh §iÖn lùc ViÖt Nam, gi¸ nh©n c«ng rÎ céng víi tr×nh ®é tay nghÒ c¬ khÝ khÐo lÐo cña c«ng nh©n ViÖt Nam, nhiÒu nguyªn liÖu ®Çu vµo trong n−íc ®· s¶n xuÊt ®−îc nh− d©y ®ång, nhùa bäc çp nªn gi¸ c¶ s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh tèt. MÆt kh¸c, çc doanh nghiÖp FDI ®· ®Çu t− c«ng nghÖ t−¬ng ®èi hiÖn ®¹i cña EU, NhËt B¶n, Hµn Quèc, §µi Loan nªn s¶n phÈm cã chÊt l−îng tèt, ®¹t tiªu chuÈn IEC (Uû ban §iÖn Quèc tÕ); nhiÒu chñng lo¹i mÉu m· ®Ñp, cµng t¨ng tÝnh c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng néi ®Þa còng nh− thÞ tr−êng khu vùc.

§èi víi çc doanh nghiÖp trong n−íc: Kh¸c víi lÜnh vùc ®iÖn tö, çc doanh nghiÖp t− nh©n còng nh− çc doanh nghiÖp nhµ n−íc s¶n xuÊt trong lÜnh vùc nµy kh¸ n¨ng ®éng vµ nhanh nh¹y trong viÖc n¾m b¾t nhu cÇu thÞ tr−êng, nhÊt lµ thÞ tr−êng néi ®Þa. Riªng VEC ®· cã mét chiÕn l−îc ph¸t triÓn râ rµng ngay tõ n¨m 1999 c¶ vÒ ®Çu t− ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ n©ng cao kü thuËt c«ng nghÖ cho tõng nhãm s¶n phÈm cña çc ®¬n vÞ thµnh viªn. Nhê vËy, s¶n phÈm

24

cña VEC ®· ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr−êng trong n−íc tíi 70% vµ cã tèc ®é t¨ng tr−ëng tõ 24% ®Õn 55%. Tuy xuÊt khÈu ch−a lín nh−ng çc s¶n phÈm xuÊt khÈu cña Tæng c«ng ty cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng khu vùc vµ thÕ giíi c¶ vÒ chÊt l−îng vµ gi¸ c¶ v× hÇu hÕt ®· ®¹t ®−îc tiªu chuÈn cña IEC (Uû ban §iÖn Quèc tÕ). Tuy nhiªn, çc doanh nghiÖp trong n−íc gÆp mét sè bÊt lîi trong c¹nh tranh víi çc doanh nghiÖp FDI. Cô thÓ:

- ThiÕu vèn nªn kh«ng thÓ ®Çu t− d©y chuyÒn m¸y mãc, c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®ång bé mµ chØ cã thÓ ®Çu t− ®æi míi tõng phÇn c«ng ®o¹n, nªn tÝnh æn ®Þnh cña s¶n xuÊt kÐm, ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng s¶n phÈm.

- Mét sè vËt t− ®Çu vµo cßn ph¶i nhËp khÈu nªn ¶nh h−ëng tíi gi¸ thµnh s¶n xuÊt. Mét sè vËt t− ®· s¶n xuÊt ®−îc th× chÊt l−îng ch−a cao, ch−a æn ®Þnh nh− d©y ®ång, nhùa nªn ¶nh h−ëng tíi chÊt l−îng s¶n phÈm , gi¶m tÝnh c¹nh tranh.

- ChÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi mét sè vËt t− ®Çu vµo qu¸ cao. S¶n phÈm trong n−íc cßn bÞ hµng lËu trèn thuÕ c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng.

2.3. XuÊt khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ çc s¶n phÈm c¬ khÝ kim lo¹i

Kim ng¹ch xuÊt khÈu çc s¶n phÈm c¬ khÝ kim lo¹i

§¬n vÞ: TriÖu USD

Danh môc 1997 1998 1999 2000 2001 1. ¤ng s¾t thÐp vµ phô kiÖn 7,421 9,227 19,727 17,212 34,4272. CÊu kiÖn kim lo¹i kh¸c b»ng s¾t thÐp hoÆc nh«m

4,351 2,629 3,713 9,460 18,914

3. Container b»ng kim lo¹i ®Ó chøa hoÆc vËn t¶i

4,825 - 8,064 4,585 4,799

4. ThiÕt bÞ kü thuËt d©n dông vµ x©y dùng

22,439 7,637 24,167 4,369 17,190

5. M¸y mãc ngµnh dÖt, da thuéc vµ phô tïng

28,569 26,612 24,167 32,262 36,962

6. M¸y chuyªn dïng kh¸c 7,636 1,412 13,023 19,387 22,053

7. Van nhiÖt, van catèt l¹nh, van quang catèt

70,662 60,257 71,463 85,182 91,944

8. ThiÕt bÞ gia dông b»ng kim lo¹i th−êng

9,050 8,905 16,724 10,761 16,788

9. S¶n phÈm chÕ biÕn kh¸c b»ng kim lo¹i th−êng

16,463 16,933 32,991 21,759 32,239

10. ThiÕt bÞ dông cô ®o l−êng, ph©n tÝch, ®iÒu khiÓn

8,112 - 5,210 1,904 11,518

Tæng céng xuÊt khÈu çc mÆt hµng c¬ khÝ

174,703 132,200 219,249 206,881 286,834

Tèc ®é t¨ng tr−ëng n¨m 100 75,67 165,85 94,36 138,65

25

sau/n¨m tr−íc,% Nguån: XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ 2001, Tæng côc TK

Tèc ®é t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu b×nh qu©n trong 05 n¨m 1997-2001 ®¹t

13,6%/n¨m.

2.4. XuÊt khÈu xe ®¹p vµ phô tïng:

Kim ng¹ch xuÊt khÈu xe ®¹p vµ phô tïng nh− sau.

2001 2002 2003 2004

Xe ®¹p vµ phô tïng (TriÖu USD)

* 124,182 160 180

Tèc ®é t¨ng tr−ëng (%) * * 129 112

Nguån: Tæng côc TK

N¨m 2001 xuÊt khÈu ®i 41 n−íc, trong ®ã thÞ tr−¬ng EU chiÕm 97,966

triÖu USD (75,72%).

2.5. XuÊt khÈu cña c«ng nghiÖp tµu thuû

XuÊt khÈu cña ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu thñy bao gåm: tµu thuyÒn vµ cÊu kiÖn næi, söa ch÷a vµ ®ãng míi tµu thñy. Ngµnh hµng nµy n¨m 1997 ®· xuÊt khÈu ®−îc trªn 10 triÖu USD, nh−ng n¨m 1998 kh«ng cã hîp ®ång nµo c¶. N¨m 1999 kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng gÊp ®«i n¨m 1997, ®¹t 20,136 triÖu USD. N¨m 2000 kim ng¹ch chØ ®¹t 2,629 triÖu USD vµ n¨m 2002 ®¹t 5,352 triÖu USD. §©y lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ nh−ng ®· ®−îc nhµ n−íc tËp trung ®Çu t− kü thuËt vµ thiÕt bÞ c«ng nghÖ míi tiªn tiÕn. B−íc ®Çu ngµnh chØ míi ®Æt môc tiªu lµm dÞch vô söa ch÷a tµu thñy cho n−íc ngoµi vµ ®ãng míi mét sè tµu t¶i träng nhÑ cho c¸c ®¬n hµng trong n−íc. N¨m 2003, Tæng C«ng ty C«ng nghiÖp tµu thñy ViÖt Nam ®· ký nhiÒu hîp ®ång ®ãng míi vµ hoµn thµnh nhiÒu s¶n phÈm lín nh− tµu hµng 6.500 tÊn, tµu hµng 12.000 tÊn, tµu container 13.000 tÊn, tµu cao tèc c¸c lo¹i. §Æc biÖt, tµu ShineSun do Vinashin ®ãng ®· chë hµng xuÊt nhËp khÈu víi hµnh tr×nh dµi h¬n 80 ngµy trªn biÓn an toµn trë vÒ, ChÊt l−îng tµu ®−îc kh¼ng ®Þnh ®· t¨ng thªm uy tÝn cho ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tÇu thñy cña ViÖt Nam trªn thÞ tr−êng quèc tÕ. ChØ trong quý I/2004, Tæng C«ng ty C«ng nghiÖp tµu thñy ViÖt Nam ®· nhËn ®−îc hîp ®ång ®ãng míi 15 tµu vËn t¶i biÓn cho C«ng ty ®Çu t− Graig cña Anh víi tæng trÞ gi¸ 322 triÖu USD, träng t¶i tíi 53.000tÊn/tµu, khëi c«ng ®ãng míi tµu H-134 søc chë 6.500 tÊn hµng kh« theo ®¬n hµng cña C«ng ty vËn t¶i biÓn NOMA (NhËt B¶n).

26

3. XuÊt khÈu çc s¶n phÈm C«ng nghiÖp tiªu dïng vµ thùc phÈm

3.1 S¶n phÈm DÖt may:

a) T×nh h×nh xuÊt khÈu vµ thÞ tr−êng

Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may n¨m 2002 ®¹t 2,75 tû USD, t¨ng 39,3% so víi n¨m 2001 (1,98 tû USD). ThuËn lîi c¬ b¶n cña n¨m 2002 lµ thÞ tr−êng Hoa kú ®−îc më, gi¸ xuÊt khÈu vµ gi¸ gia c«ng t¨ng kho¶ng 10-15% so víi n¨m 2001. N¨ng lùc s¶n xuÊt t¨ng m¹nh do ngµnh dÖt may ®ang thùc hiÖn chiÕn l−îc t¨ng tèc. N¨m 2003, ngµnh dÖt may −íc ®¹t kim ng¹ch 3,2 tû USD, t¨ng 16% so víi n¨m 2002. ThÞ tr−êng xuÊt khÈu chñ yÕu lµ Hoa kú, EU. Tuy nhiªn, tõ n¨m 2004, xuÊt khÈu hµng dÖt may b¾t ®Çu gÆp khã kh¨n vµ cã dÊu hiÖu ch÷ng l¹i – 6 th¸ng ®Çu n¨m 2004 chØ t¨ng 7,8% so víi cïng kú n¨m 2003, do Hoa Kú vµ EU ¸p ®Æt h¹n ng¹ch nªn l−îng xuÊt khÈu bÞ giíi h¹n, trong khi viÖc më ra çc thÞ tr−êng vµ mÆt hµng míi ch−a m¹nh.

TCT DÖt may ViÖt Nam Vinatex lµ ®¬n vÞ thuéc Bé C«ng nghiÖp ®ång thêi lµ mét doanh nghiÖp xuÊt khÈu lín cña ngµnh. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Vinatex qua çc n¨m lÇn l−ît nh− sau: n¨m 2001 ®¹t 0,43 tû; n¨m 2002 ®¹t 0,54 tû; n¨m 2003 ®¹t 0,70 tû vµ n¨m 2004 phÊn ®Êu ®¹t 0,85 tû USD (s¸u th¸ng ®Çu n¨m ®· xuÊt khÈu ®−îc 0,41 tû USD).

VÒ thÞ tr−êng chÝnh xuÊt khÈu hµng dÖt may nh− sau:

- Hoa Kú: N¨m 2002 xuÊt khÈu dÖt may vµo Hoa Kú ®¹t 975,8 triÖu USD, t¨ng 20 lÇn so víi n¨m 2001 (47,5 triÖu USD) vµ chiÕm 41% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta vµo thÞ tr−êng nµy. N¨m 2003, xuÊt khÈu ®¹t 1.950 triÖu USD, chiÕm 54% tæng kim ng¹ch XK dÖt may c¶ n−íc.

- EU: lµ thÞ tr−êng nhËp khÈu hµng dÖt may lín thø hai (sau Hoa kú). Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo EU n¨m 2001 ®¹t 610,4 triÖu USD, n¨m 2002 ®¹t 560 triÖu USD (gi¶m 9%), n¨m 2003 ®¹t 750 triÖu USD (t¨ng 34%).

- NhËt B¶n: Kim ng¹ch xuÊt khÈu gi¶m tõ 590 triÖu USD n¨m 2001 xuèng cßn 490 triÖu USD n¨m 2002. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do trong n¨m 2002 nhiÒu doanh nghiÖp ®· chuyÓn h−íng sang thÞ tr−êng Hoa Kú ®Ó tËn dông c¬ héi sau khi cã hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i. Kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2003 −íc ®¹t 600 triÖu USD, t¨ng 22% so víi n¨m 2002.


Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng DÖt-May ViÖt Nam nh×n chung ®−îc ®¸nh gi¸ tÝch cùc, tuy nhiªn cßn tån t¹i mét sè vÊn ®Ò cÇn ®−îc tËp trung gi¶i quyÕt:

+ Hµng may mÆc: Nh×n chung ®· ®−îc ®æi míi kh¸ nhiÒu vÒ thiÕt bÞ, c«ng nghÖ, do ®ã chÊt l−îng s¶n phÈm vµ gi¸ thµnh cã thÓ canh tranh ®−îc víi çc n−íc trong khu vùc ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, h×nh thøc chñ yÕu vÉn lµ gia c«ng xuÊt khÈu. ViÖt Nam cßn thiÕu v¶i, ch−a chñ ®éng vÒ mét sè nguyªn phô liÖu vµ thÞ tr−êng tiªu thô. 80% s¶n phÈm xuÊt khÈu ®Òu ph¶i th«ng qua

27

n−íc thø ba, nªn kh¶ n¨ng bÞ Ðp cÊp, Ðp gi¸ th−êng xuyªn x¶y ra, g©y nhiÒu thua thiÖt cho çc doanh nghiÖp.

Trong khi ®ã, nÕu xuÊt khÈu theo h×nh thøc mua nguyªn liÖu b¸n thµnh phÈm th× gi¸ trÞ xuÊt khÈu t¨ng lªn rÊt nhiÒu, th−êng gÊp tõ 4-5 lÇn, ch−a kÓ nÕu sö dông ®−îc 100% v¶i s¶n xuÊt trong n−íc th× gi¸ trÞ gia t¨ng tõ xuÊt khÈu sÏ t¨ng lªn gÊp béi.

+ S¶n phÈm T¬ t»m: HiÖn nay, t¬ t»m ®−îc coi lµ mÆt hµng cã triÓn väng mang l¹i gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu lín cho ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi. V× thÞ tr−êng tiªu thô t¬ t»m vµ çc s¶n phÈm tõ t¬ t»m cña thÕ giíi rÊt lín, ViÖt Nam cã −u thÕ cña mét n−íc n«ng nghiÖp cã nghÒ t¬ t»m truyÒn thèng tõ l©u ®êi, lao ®éng nhiÒu vµ rÎ, ®Êt ®ai ch−a ®−îc khai th¸c hÕt vµ kh¸ thÝch hîp víi nghÒ trång d©u nu«i t»m.

HiÖn nay, hÇu hÕt t¬ s¶n xuÊt trong n−íc ®−îc dïng ®Ó xuÊt khÈu, lôa chñ yÕu còng ®Ó xuÊt khÈu, tiªu thô trong n−íc chØ chiÕm 35%; Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña t¬ ViÖt Nam chØ kÐm t¬ Trung Quèc, trong khi ®ã lôa l¹i cã chÊt l−îng cao h¬n cña Trung Quèc (do kh«ng pha nilon). Nh×n chung, s¶n phÈm t¬ t»m cña ViÖt Nam cã thÓ c¹nh tranh ®−îc víi s¶n phÈm t¬ t»m cña çc n−íc ASEAN vµ thÞ tr−êng tiªu thô t¬ cña ViÖt Nam ®· t−¬ng ®èi ph¸t triÓn, trong ®ã cã çc n−íc ASEAN. Tuy nhiªn, ®èi víi lôa, thÞ tr−êng tiªu thô cßn t−¬ng ®èi h¹n chÕ, ch−a cã thÞ tr−êng xuÊt khÈu trùc tiÕp, xuÊt khÈu chñ yÕu bëi çc liªn doanh dÖt lôa.

+ LÜnh vùc s¶n xuÊt sîi: HiÖn nay, trong n−íc míi chØ s¶n xuÊt ®−îc sîi x¬ ng¾n víi chÊt l−îng cã thÓ thay thÕ hµng nhËp khÈu vµ 100% ®−îc tiªu thô trong n−íc, çc s¶n phÈm sîi x¬ dµi vÉn ph¶i nhËp khÈu. HiÖn ®· cã mét sè liªn doanh s¶n xuÊt sîi x¬ dµi víi quy m« nhá. ChØ cã sîi b«ng ch¶i kü lµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ ®−îc xuÊt sang çc n−íc Trung §«ng, Lµo, C¨mpuchia hoÆc phôc vô cho ngµnh DÖt.

c) C¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi ngµnh DÖt may:

* C¬ héi:

- HiÖn nay gi¸ nh©n c«ng cña ViÖt Nam thÊp nhÊt §«ng Nam ¸ (tõ 0,16 - 0,35 USD/h). §ång thêi, ngµnh may mÆc ®· cã thªm nhiÒu thÞ tr−êng míi trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn thÞ tr−êng ®Çy tiÒm n¨ng nh− Hoa Kú, thÞ tr−êng chñ lùc EU, thÞ tr−êng truyÒn thèng: NhËt b¶n, çc n−íc SNG....

- N¨m 2001 ViÖt Nam vµ Hoa Kú ®· thiÕt lËp quan hÖ th−¬ng m¹i trë l¹i b»ng viÖc ký kÕt hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i song ph−¬ng. Cã thÓ nãi ®©y lµ c¬ héi míi rÊt tèt cho th−¬ng m¹i ViÖt Nam trong ®ã cã ngµnh may mÆc. Bëi Hoa Kú ®−îc xÕp lµ n−íc cã l−îng nhËp khÈu may mÆc lín nhÊt thÕ giíi.

- Çc chÝnh s¸ch vÒ thuÕ còng cã nhiÒu thay ®æi theo h−íng khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn cho Doanh nghiÖp nh− chÝnh s¸ch vÒ thuÕ GTGT, thuÕ thu nhËp Doanh nghiÖp, thuÕ XNK...

* Th¸ch thøc:

28

- ViÖc EU sÏ xo¸ bá h¹n ng¹ch vµo n¨m 2004 cho çc n−íc thuéc tæ chøc WTO ®· g©y mét søc Ðp kh«ng nhá cho ngµnh may mÆc ViÖt Nam.

- HiÖp ®Þnh vÒ may mÆc gi÷a Hoa Kú vµ ViÖt Nam ®−îc ký kÕt ®Ó th«ng qua ®ã ¸p dông h¹n ng¹ch.

- Ngµnh hµng nµy qu¸ phô thuéc vµo mét vµi thÞ tr−êng, nªn khi cã biÕn ®éng hoÆc thay ®æi ta sÏ høng chÞu hoµn toµn.

- KÓ tõ 01/01/2005 HiÖp ®Þnh ATC hÕt hiÖu lùc, ho¹t ®éng bu«n b¸n hµng dÖt may trªn thÕ giíi sÏ b−íc vµo thêi kú tù do h¬n, chÊm døt chÕ ®é h¹n ng¹ch tån t¹i suèt 30 n¨m qua. §©y sÏ lµ th¸ch thøc lín ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng dÖt may cña nhiÒu n−íc, trong ®ã cã ViÖt Nam.

- N¨ng lùc s¶n xuÊt ngµnh may mÆc cña ta cßn yÕu kÐm, ph©n t¸n, nguyªn vËt liÖu hÇu hÕt lµ nhËp khÈu, ta kh«ng chñ ®éng ®−îc nguån hµng còng nh− ®¸p øng ®−îc tiÕn ®é giao hµng mµ ®iÒu nµy ¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn uy tÝn ®èi víi b¹n hµng. Mét bÊt cËp n÷a ®¸ng ®Ó nh¾c ®Õn lµ ngµnh dÖt cña ta ph¸t triÓn kh«ng ®ång bé cïng ngµnh may. V× thÕ nã ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi chÊt l−îng, mÉu m·, kiÓu d¸ng cña s¶n phÈm may mÆc.

- Ngµnh may cña ta ch−a t¹o ra ®−îc th−¬ng hiÖu, ch−a cã mÆt hµng chñ lùc. VÊn ®Ò thuÕ, phÝ, lÖ phÝ cßn cao, gãp phÇn lµm t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm.

3.2. Nhãm s¶n phÈm da giµy:

a) T×nh h×nh xuÊt khÈu vµ thÞ tr−êng:

XuÊt khÈu hµng giµy dÐp n¨m 2002 ®¹t 1,876 tû USD, t¨ng 19,7% so víi n¨m 2001. N¨m 2003, xuÊt khÈu mÆt hµng giµy dÐp ®¹t 2,2 tû USD – t¨ng 17,8% so víi n¨m 2002 vµ tiÕp tôc lµ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc. 6 th¸ng ®Çu n¨m 2004, xuÊt khÈu ®¹t 1,29 tû USD vµ dù kiÕn c¶ n¨m nay ®¹t kho¶ng 2,65 tû USD – t¨ng 20,5% so víi cïng kú n¨m tr−íc.

Kim ng¹ch xuÊt khÈu s¶n phÈm da giÇy cña çc doanh nghiÖp thuéc Bé C«ng nghiÖp n¨m 2001 ®¹t 0,12 tû; n¨m 2003 ®¹t 0,11 tû; n¨m 2003 ®¹t 0,11 tû vµ n¨m 2004 theo kÕ ho¹ch sÏ ®¹t 0,12 tû USD.

EU vÉn lµ thÞ tr−êng chÝnh víi tû träng 81%. XuÊt khÈu vµo Hoa kú t¨ng 72%, n©ng tû träng tõ 6,9% vµo n¨m 2001 lªn 10,5% vµo n¨m 2002. ViÖt Nam cã lîi thÕ h¬n so víi çc n−íc kh¸c khi xuÊt khÈu giµy dÐp vµo thÞ tr−êng EU, Mü: XuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng EU kh«ng bÞ h¹n chÕ bëi h¹n ng¹ch, kh«ng bÞ ®¸nh thuÕ chèng ph¸ gi¸ vµ ®−îc gi¶m thuÕ (tõ 17,6% xuèng cßn 12,3%) do ®¹t tiªu chuÈn xuÊt xø −u tiªn theo hiÖp ®Þnh thuÕ quan cã hiÖu lùc chung cña liªn minh ch©u ¢u (GSP). XuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng Mü ®−îc gi¶m thuÕ tõ 40% xuèng 3% theo HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ViÖt Mü.

VÒ çc thÞ tr−êng xuÊt khÈu chñ lùc cña da giÇy:

- Hoa Kú: Kim ng¹ch xuÊt khÈu giµy, dÐp vµo Hoa kú n¨m 2002 ®¹t 196 triÖu USD, t¨ng 72% so víi n¨m 2001. Kim ng¹ch n¨m 2003 ®¹t 330 triÖu USD, chiÕm kho¶ng 15% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu giµy dÐp.

29

- EU: lµ thÞ tr−êng nhËp khÈu giµy dÐp lín thø 2 thÕ giíi sau Hoa Kú. XuÊt khÈu giµy dÐp vµo EU ®· t¨ng kh¸ nhanh trong thêi gian qua vµ ®¹t 1330 triÖu USD vµo n¨m 2002, t¨ng 15% so víi n¨m 2001, chiÕm kho¶ng 70% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu giµy dÐp c¶ n−íc. Kim ng¹ch n¨m 2003 −íc ®¹t 1500 triÖu USD.

- NhËt B¶n: XuÊt khÈu n¨m 2002 ®¹t 54 triÖu USD, gi¶m 16% so víi n¨m 2001, n¨m 2003 −íc ®¹t 60 triÖu USD. Môc tiªu phÊn ®Êu n¨m 2005 ®¹t kim ng¹ch 100-120 triÖu USD.

b) N¨ng lùc s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh

Çc lo¹i giÇy (giÇy thÓ thao, giÇy n÷) lµ nh÷ng mÆt hµng cã thÓ c¹nh tranh ®−îc v× cã thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm lín. Çc lo¹i giÇy nµy ®−îc xuÊt khÈu sang hÇu hÕt çc thÞ tr−êng, ®Æc biÖt lµ nh÷ng thÞ tr−êng cã søc tiªu thô lín (EU, Mü) vµ ®· ®−îc çc thÞ tr−êng nµy chÊp nhËn vÒ chÊt l−îng, ngoµi ra cßn phôc vô nhu cÇu tiªu dïng néi ®Þa víi sè l−îng ngµy cµng t¨ng.

GiÇy v¶i tõ thÊp cÊp ®Õn cao cÊp, giÇy n÷ trung vµ cao cÊp tiªu thô hÇu hÕt çc thÞ tr−êng. Giµy thÓ thao trung vµ cao cÊp cho thÞ tr−êng EU, B¾c Mü, NhËt b¶n.

GiÇy dÐp lu«n lu«n lµ mÆt hµng thêi trang thay ®æi theo thêi gian vµ së thÝch cña ng−êi tiªu dïng ë çc khu vùc kh¸c nhau. GiÇy thÓ thao, giÇy v¶i cßn phôc vô cho nhu cÇu thÓ thao cña mäi giíi.

S¶n phÈm cã gi¸ c¹nh tranh do gi¸ nh©n c«ng hiÖn nay so víi çc n−íc §«ng Nam ¸ vµ khu vùc gÇn thÊp nhÊt. NÕu tù s¶n xuÊt ®−îc nguyªn vËt liÖu trong n−íc sÏ gi¶m ®−îc chi phÝ s¶n xuÊt (gi¸ nguyªn vËt liÖu gi¶m 15-20% so víi nhËp khÈu, gi¶m phÝ nhËp khÈu, phÝ vËn t¶i...).

C«ng nghÖ s¶n xuÊt giµy ë ViÖt Nam hiÖn nay còng lµ c«ng nghÖ mµ çc n−íc trªn thÕ giíi ®ang sö dông. Do ®ã khi thùc hiÖn ®Çu t− cã hiÖu qu¶ nh− ®Çu t− n©ng c«ng suÊt, ®Çu t− thiÕt bÞ míi , chuyªn dïng ®Ó cã thÓ s¶n xuÊt nhiÒu chñng lo¹i giµy trªn cïng mét d©y chuyÒn , ®Çu t− çc d©y chuyÒn tiªn tiÕn, ®ång bé sÏ gi¶m ®−îc tiªu hao nguyªn vËt liÖu, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ chÊt l−îng s¶n phÈm nªn sÏ gi¶m ®−îc gi¸ thµnh s¶n phÈm.

c) C¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi ngµnh Da-Giµy ViÖt Nam:

* C¬ héi:

- XuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng Mü vÉn cã thÓ t¨ng lªn do trong n¨m 2002 nhiÒu doanh nghiÖp ®−îc më réng SX vµ x©y dùng míi h−íng vÒ thÞ tr−êng nµy (®Æc biÖt doanh nghiÖp 100% vèn n−íc ngoµi vµ liªn doanh).

- Çc DN ®· ý thøc ®−îc sù cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn tæ chøc l¹i s¶n xuÊt, n©ng cao ®¹o ®øc kinh doanh, t«n träng quyÒn lîi ng−êi lao ®éng, duy tr× mèi quan hÖ b¹n hµng, ®¸p øng çc yªu cÇu cña héi nhËp.

30

- Çc c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ nh»m thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu trong n¨m 2003 vµ çc n¨m tiÕp theo sÏ ph¸t huy t¸c dông, t¹o thuËn lîi cho çc doanh nghiÖp trong ngµnh.

* Th¸ch thøc:

- ViÖc t¨ng tiÒn l−¬ng tèi thiÓu s¾p tíi sÏ lµm t¨ng chi phÝ tiÒn l−¬ng vµ b¶o hiÓm x· héi lµm t¨ng gi¸ thµnh vµ chi phÝ gia c«ng trong bèi c¶nh gi¸ gia c«ng vµ gi¸ b¸n vÉn tiÕp tôc bÞ Ðp gi¶m.

- TÝnh c¹nh tranh cña ngµnh da-giµy ViÖt Nam cßn yÕu so víi çc n−íc xuÊt khÈu giµy-dÐp trong khu vùc, ®Æc biÖt lµ víi n−íc xuÊt khÈu giµy lín (nh− Trung Quèc) do thiÕu kh¶ n¨ng tù ®¶m b¶o vËt t− nguyªn liÖu trong n−íc, ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ h¹ tÇng dÞch vô cßn thÊp vµ gi¸ kh«ng c¹nh tranh.

- ¦u thÕ vÒ c«ng lao ®éng vÉn lµ nh©n tè c¹nh tranh l©u nay ®ang cã nh÷ng khã kh¨n vµ biÕn ®éng bÊt lîi; C«ng t¸c ®µo t¹o lao ®éng lµnh nghÒ ch−a ®¸p øng kÞp nhu cÇu s¶n xuÊt.

- PhÇn lín çc doanh nghiÖp trong ngµnh cã quy m« kh«ng lín, ch−a chñ ®éng tiÕp cËn ®−îc víi thÞ tr−êng nªn vÉn ph¶i gia c«ng qua trung gian, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh bÞ h¹n chÕ, s¶n xuÊt dÔ bÞ biÕn ®éng do kh«ng cã kh¸ch hµng truyÒn thèng.

- Xu thÕ tiªu dïng míi ®−îc håi phôc, cã thÓ sÏ gi¶m trë l¹i theo nh÷ng biÕn ®éng chÝnh trÞ thÕ giíi, t¸c ®éng xÊu ®Õn s¶n xuÊt.

3.3. S¶n phÈm nhùa

a) T×nh h×nh xuÊt khÈu vµ thÞ tr−êng:

Tuy lµ mét mÆt hµng xuÊt khÈu míi nh−ng kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2001 ®· ®¹t 134 triÖu USD. N¨m 2002, kim ng¹ch ®¹t gÇn 153 triÖu USD, t¨ng 13,6% so víi n¨m 2001. N¨m 2003, kim ng¹ch ®¹t 170 triÖu USD - t¨ng 11% so víi n¨m 2002. S¸u th¸ng ®Çu n¨m 2004, xuÊt khÈu ®¹t 105 triÖu USD vµ dù kiÕn c¶ n¨m ®¹t 220 triÖu USD – t¨ng 29% so víi n¨m 2003.

Kim ng¹ch xuÊt khÈu s¶n phÈm nhùa cña çc doanh nghiÖp thuéc Bé C«ng nghiÖp n¨m 2001 ®¹t 3,2 triÖu; n¨m 2003 ®¹t 3,9 triÖu; n¨m 2003 ®¹t 3,6 triÖu vµ n¨m 2004 theo kÕ ho¹ch sÏ ®¹t 3,6 triÖu USD.

MÆt hµng nhùa ®· th©m nhËp vµo kh¸ nhiÒu thÞ tr−êng, trong ®ã cã nh÷ng thÞ tr−êng yªu cÇu cao nh− NhËt B¶n, EU, Hoa kú. Hai thÞ tr−êng lín nhÊt hiÖn nay lµ NhËt B¶n vµ §µi Loan. VÒ çc thÞ tr−êng xuÊt khÈu chñ lùc:

- Hoa Kú: Kim ng¹ch xuÊt khÈu nhùa vµo thÞ tr−êng Hoa Kú n¨m 2002 ®¹t 4,6 triÖu USD t¨ng gÊp 3 lÇn so víi n¨m 2001; n¨m 2003 ®¹t 8,5 triÖu USD.

- EU: Kim ng¹ch n¨m 2002 ®¹t 27 triÖu USD, b»ng n¨m 2001; n¨m 2003 ®¹t 31 triÖu USD. Môc tiªu xuÊt khÈu ®èi víi mÆt hµng nhùa lµ ®¹t kho¶ng 60-70 triÖu USD vµo n¨m 2005.

31

- NhËt B¶n: Kim ng¹ch n¨m 2002 ®¹t 30 triÖu USD, t¨ng 7% so víi n¨m 2001. Dù kiÕn n¨m 2003 ®¹t 33 triÖu USD. Môc tiªu xuÊt khÈu ®èi víi mÆt hµng nhùa lµ kho¶ng 60-70 triÖu USD vµo n¨m 2005.


KÕt qu¶ xuÊt khÈu s¶n phÈm nhùa trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ ®¸ng khÝch lÖ. Tõ chç ®¸p øng chñ yÕu nhu cÇu trong n−íc, n−íc ta ®· b¾t ®Çu xuÊt khÈu sang Campuchia, Lµo, Trung Quèc vµ çc n−íc Nam ¸ nh− Ên §é, Sri Lanka. MÆt hµng chñ yÕu lµ b¹t nhùa vµ ®å nhùa gia dông. Trong nh÷ng n¨m tíi, cÇn cã ®Çu t− tháa ®¸ng vµo kh©u chÊt l−îng vµ mÉu m· ®Ó më réng thÞ phÇn trªn çc thÞ tr−êng hiÖn cã, t¨ng c−êng th©m nhËp çc thÞ tr−êng míi nh− NhËt B¶n, EU vµ Hoa Kú. VÒ s¶n phÈm, bªn c¹nh ®å nhùa gia dông cÇn chó ý ph¸t triÓn nhùa c«ng nghiÖp vµ ®å ch¬i b»ng nhùa. NÕu lµm ®−îc nh÷ng viÖc nµy, kim ng¹ch cã thÓ ®¹t 200 triÖu USD vµo n¨m 2005 vµ 600 triÖu USD vµo n¨m 2010.

c) C¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi ngµnh nhùa ViÖt Nam

* C¬ héi:

Ngµnh nhùa ®−îc ®¸nh gi¸ lµ mét ngµnh n¨ng ®éng, cã triÓn väng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.do cã nh÷ng thuËn lîi sau:

- Nguån lao ®éng dåi dµo, gi¸ thÊp

- Nguån tµi nguyªn vÒ dÇu löa vµ trung t©m c«ng nghiÖp dÇu löa Dung quÊt ®ang ®−îc x©y dùng

- Çc chÝnh s¸ch më cöa cho ®Çu t− n−íc ngoµi ë ViÖt Nam

- Xu h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam

- Sù t¨ng tr−ëng çc tiªu chuÈn trong ®êi sèng còng nh− trong c«ng nghiÖp

- Sù t¨ng tr−ëng æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ vµ an ninh x· héi æn ®Þnh.

* Th¸ch thøc:

- H¹ tÇng c¬ së cho ngµnh c«ng nghiÖp nhùa cßn yÕu kÐm.

- C¬ cÊu s¶n phÈm nhùa ch−a hîp lý

- C¬ cÊu theo vïng l·nh thæ cßn mÊt c©n ®èi

- C¬ cÊu së h÷u chñ yÕu thuéc çc doanh nghiÖp võa vµ nhá

- Khu«n mÉu, m¸y mãc vµ thiÕt bÞ ch−a ®¸p øng nhu cÇu

- C«ng t¸c tiªu chuÈn, vµ ®o l−êng vµ chÊt l−îng s¶n phÈm cßn yÕu.

- C«ng t¸c ®µo t¹o, nghiªn cøu khoa häc, c«ng nghÖ vµ m«i tr−êng ch−a ®¸p øng nhu cÇu

- Nguyªn liÖu, ho¸ chÊt, phô gia cho ngµnh nhùa hÇu nh− phô thuéc hoµn toµn vµo nhËp khÈu

32

- ThÞ tr−êng cßn nghÌo nµn, kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp, s¶n phÈm cña ngµnh nhùa phôc vô thÞ tr−êng trong n−íc lµ chÝnh; chØ tham gia xuÊt khÈu mét phÇn nhá.

Mét sè sè liÖu tæng hîp vÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm ngµnh c«ng nghiÖp tiªu dïng sang c¸c thÞ tr−êng chñ yÕu trong b¶ng d−íi ®©y:

S¶n phÈm c«ng nghiÖp TDTP ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Hoa Kú

§¬n vÞ: triÖu USD MÆt hµng 2001 2002 2003

T¨ng tr−ëng 2003/2001

DÖt may 47,5 975,8 1.950

41 lÇn

Giµy dÐp

114,2 196,5 330 3 lÇn

S¶n phÈm nhùa 1,485 4,6 8,5 5,7 lÇn

S¶n phÈm c«ng nghiÖp TDTP xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng EU: §¬n vÞ: triÖu USD

MÆt hµng 2001 2002 2003 (−íc tÝnh)

T¨ng tr−ëng 2003/2001

DÖt may 615 560 750

1.22 lÇn

Giµy dÐp

1157 1330 1500 1.30 lÇn

S¶n phÈm nhùa 27 27 31 1.15 lÇn

33

S¶n phÈm c«ng nghiÖp TDTP xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n §¬n vÞ: triÖu USD

MÆt hµng 2001 2002 2003 (−íc tÝnh)

T¨ng tr−ëng 2003/2001

DÖt may 590 490 600

1.01 lÇn

Giµy dÐp

64 54 60 0.93 lÇn

S¶n phÈm nhùa 28 30 33 1.18 lÇn

4. XuÊt khÈu çc s¶n phÈm nhãm nhiªn liÖu, kho¸ng s¶n

HiÖn nay, nhãm nhiªn liÖu, kho¸ng s¶n xuÊt khÈu chñ yÕu gåm dÇu th« vµ than ®¸ - chiÕm kho¶ng 20% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n−íc.

Do chñ tr−¬ng h¹n chÕ khai th¸c vµ xuÊt khÈu tµi nguyªn kho¸ng s¶n ®Ó b¶o tån vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn cña ®Êt n−íc, trong kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001 – 2005 ®· x¸c ®Þnh môc tiªu xuÊt khÈu dÇu th« vµ than ®¸ kho¶ng 17 triÖu tÊn dÇu th« vµ 3,5 triÖu tÊn than ®¸/n¨m.

Nhê biÕn ®éng vÒ gi¸ dÇu th« nh÷ng n¨m gÇn ®©y nªn kim ng¹ch xuÊt khÈu dÇu th« t¨ng kh¸ cao, tõ 3,2 tû USD n¨m 2002 lªn 3,7 tû USD n¨m 2003 vµ dù kiÕn 4,5 tû USD n¨m 2004. Riªng than ®¸, nhê nhu cÇu thÞ tr−êng t¨ng, gi¸ xuÊt khÈu t¨ng m¹nh vµ ®Ó phôc vô môc tiªu c©n ®èi ngo¹i tÖ nh»m t¸i ®Çu t−, l−îng xuÊt khÈu trªn thùc tÕ ®· ®¹t 6 – 7 triÖu tÊn/n¨m vµ n¨m nay cã thÓ lªn tíi 8 triÖu tÊn – t−¬ng ®−¬ng 250 triÖu USD. Tuy nhiªn, ChÝnh phñ ®· cã chñ tr−¬ng h¹n chÕ xuÊt tËn thu than ®¸ nªn dù kiÕn kim ng¹ch nh÷ng n¨m tíi sÏ gi¶m.

XuÊt khÈu çc lo¹i kho¸ng s¶n quÆng kh¸c cßn nhá bÐ vµ chñ yÕu theo con ®−êng tiÓu ng¹ch.

5. §¸nh gi¸ vÒ çc gi¶i ph¸p vµ chÝnh s¸ch hç trî xuÊt khÈu ®· thùc

hiÖn

Nh×n chung, hÖ thèng çc chÝnh s¸ch t¹o m«i tr−êng kinh doanh liªn quan tíi çc ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®−îc ®¸nh gi¸ lµ kh¸ th«ng tho¸ng. Çc gi¶i ph¸p, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®−îc ¸p dông toµn diÖn, tr¶i réng tõ ®Çu t− ®Õn s¶n xuÊt vµ l−u th«ng, tõ tµi chÝnh – tÝn dông ®Õn thÞ tr−êng vµ xóc tiÕn, gãp phÇn tÝch cùc cho thµnh c«ng chung cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Cô thÓ, tíi nay ®· tiÕn hµnh ®−îc çc biÖn ph¸p næi bËt sau:

5.1. Më réng quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu:

Tõ th¸ng 9/2001, quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ®· ®−îc më cho tÊt c¶ çc th−¬ng nh©n (tr−íc ®©y chØ më ®Õn doanh nghiÖp). Ph¹m vi ®−îc phÐp kinh doanh xuÊt khÈu còng kh«ng cßn phô thuéc vµo ngµnh hµng ghi trong giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh. Çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi tõ th¸ng 1/2002 còng ®−îc quyÒn xuÊt khÈu hµng ho¸ gÇn nh− th−¬ng

34

nh©n ViÖt Nam. Vµ tiÕn tíi, doanh nghiÖp sÏ chØ ph¶i ®¨ng ký mét m· sè ®ång thêi lµ m· sè thuÕ vµ m· sè h¶i quan. §©y lµ nh÷ng biÖn ph¸p hÕt søc quan träng, gãp phÇn ®a d¹ng ho¸ chñ thÓ xuÊt khÈu, qua ®ã kh¬i dËy tiÒm n¨ng xuÊt khÈu cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ.

5.2. Çc biÖn ph¸p hç trî vÒ tµi chÝnh, tÝn dông:

ChÕ ®é th−ëng kim ng¹ch xuÊt khÈu, sau nhiÒu n¨m ph¸t huy t¸c dông, ®· tiÕp tôc ®−îc duy tr× trong n¨m 2003, trong ®ã cã 02 mÆt hµng c«ng nghiÖp lµ ®å nhùa vµ c¬ khÝ. C¬ chÕ th−ëng còng cã sù c¶i tiÕn ®¸ng kÓ, chuyÓn tõ th−ëng trùc tiÕp trªn phÇn kim ng¹ch xuÊt ®i sang th−ëng trªn phÇn kim ng¹ch xuÊt v−ît so víi n¨m tr−íc, nhê ®ã ®· khuyÕn khÝch çc doanh nghiÖp ph¶i nç lùc t×m biÖn ph¸p kh«ng nh÷ng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu mµ cßn t×m kiÕm çc thÞ tr−êng, mÆt hµng míi ®Ó n©ng cao kim ng¹ch h¬n n÷a. C¬ chÕ th−ëng kim ng¹ch xuÊt khÈu ¸p dông ®èi víi c¶ doanh nghiÖp trong n−íc vµ doanh nghiÖp §TNN.

Cô thÓ, çc mÆt hµng vµ møc th−ëng ®−îc quy ®Þnh cho phÇn kim ng¹ch n¨m 2003 v−ît so víi n¨m 2002 nh− sau:

STT MÆt hµng Møc th−ëng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

ThÞt lîn çc lo¹i Rau qu¶ çc lo¹i ChÌ çc lo¹i ThÞt gia sóc gia cÇm çc lo¹i…. G¹o çc lo¹i Hµng thñ c«ng mü nghÖ Hµng m©y tre l¸ Cµ phª çc lo¹i L¹c nh©n H¹t tiªu H¹t ®iÒu (®· qua chÕ biÕn) §å nhùa Hµng c¬ khÝ

1.000 ®ång/USD 1.000 ®ång/USD 1.000 ®ång/USD 1.000 ®ång/USD 300 ®ång/USD 300 ®ång/USD 300 ®ång/USD 300 ®ång/USD 300 ®ång/USD 300 ®ång/USD 300 ®ång/USD 300 ®ång/USD 300 ®ång/USD

Quy chÕ tÝn dông hç trî xuÊt khÈu, sau nhiÒu n¨m chuÈn bÞ, còng ®· ®−îc ban hµnh vµo quý IV/2001 theo QuyÕt ®Þnh sè 133/2001/Q§-TTg cña Thñ t−íng ChÝnh phñ ngµy 10/9/2001 vµ ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc trong hai n¨m qua. Trong ®ã, çc mÆt hµng c«ng nghiÖp gåm cã s¶n phÈm t¬ lôa, dÖt kim, s¶n phÈm d©y çp ®iÖn, s¶n phÈm c¬ khÝ träng ®iÓm, s¶n phÈm ®iÖn tö m¸y tÝnh. C¬ chÕ cÊp tÝn dông hç trî xuÊt khÈu bao gåm:

- Tín dụng hỗ trợ xuất khẩu trung và dài hạn, bao gồm: Cho vay đầu tư trung và dài hạn; Hỗ trợ lãi suất sau đầu tư; Bảo lãnh tín dụng đầu tư.

35

- Tín dụng hỗ trợ xuất khẩu ngắn hạn, bao gồm: Cho vay ngắn hạn (kể cả cho vay đối với các doanh nghiệp xuất khẩu hàng thanh toán trả chậm đến 720 ngày);

Bảo lãnh dự thầu và bảo lãnh thực hiện hợp đồng C¬ chÕ tÝn dông hç trî xuÊt khÈu chØ ¸p dông ®èi víi çc doanh nghiÖp

trong n−íc, kh«ng ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp §TNN. Danh môc çc mÆt hµng ®−îc h−ëng tÝn dông hç trî xuÊt khÈu n¨m 2003 (ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 0271/2003/Q§-BTM ngµy 13/3/2003 cña Bé Th−¬ng m¹i) gåm:

1. G¹o 2. L¹c nh©n

3. Cµ phª 4. ChÌ

5. H¹t tiªu 6. H¹t ®iÒu (®· qua chÕ biÕn)

7. Rau qu¶ (hép, t−¬i, kh«, s¬ chÕ, n−íc qu¶) 8. §−êng

9. Thuû s¶n 10. ThÞt gia sóc, gia cÇm

11. Gèm, sø 12. §å gç mü nghÖ

13. M©y tre l¸ 14. S¶n phÈm t¬ vµ lôa

15. S¶n phÈm d©y ®iÖn, çp ®iÖn 16. S¶n phÈm c¬ khÝ träng ®iÓm

17. Hµng dÖt kim 18. M¸y tÝnh nguyªn chiÕc vµ phô kiÖn m¸y tÝnh

Tuy nhiªn, cã thÓ thÊy nh÷ng c¬ chÕ nµy míi chñ yÕu tËp trung hç trî xuÊt khÈu çc s¶n phÈm n«ng s¶n, trong khi çc mÆt hµng c«ng nghiÖp lu«n chiÕm kho¶ng 70% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n−íc l¹i ch−a ®−îc quan t©m ®óng møc trong çc chÝnh s¸ch nµy.

5.3. Çc biÖn ph¸p hç trî h¹ gi¸ thµnh, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cho hµng ho¸ xuÊt khÈu

§Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cho hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhiÒu lo¹i chi phÝ cã liªn quan nh− lÖ phÝ kiÓm dÞch ®éng thùc vËt, lÖ phÝ h¹n ng¹ch, lÖ phÝ h¶i quan, lÖ phÝ cÊp C/O vµ cÊp giÊy chøng nhËn cho mét sè lo¹i hµng ho¸ ®· ®−îc xem xÐt miÔn gi¶m. Tõ th¸ng 10/2002, ®· cã h−íng dÉn chÕ ®é thuÕ ¸p dông cho mét sè doanh nghiÖp vÖ tinh cung øng ®Çu vµo cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, ®©y lµ b−íc ®i quan träng trong tiÕn tr×nh thóc ®Èy sù h×nh thµnh mèi liªn kÕt gi÷a çc doanh nghiÖp tham gia s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu.

Çc ngµnh, doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu còng tÝch cùc thùc hiÖn çc gi¶i ph¸p chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt, c¾t gi¶m chi phÝ ®Çu vµo, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cho hµng ho¸ xuÊt khÈu.

36

5.4. C«ng t¸c thÞ tr−êng vµ xóc tiÕn th−¬ng m¹i

C«ng t¸c thÞ tr−êng vµ xóc tiÕn th−¬ng m¹i thêi gian qua ®· ®−îc ®Æc biÖt quan t©m. Çc ch−¬ng tr×nh xóc tiÕn th−¬ng m¹i träng ®iÓm ®−îc tæ chøc hµng n¨m, riªng n¨m 2004 ®· cã 143 ch−¬ng tr×nh träng ®iÓm quèc gia víi tæng sè vèn trªn 263 tû ®ång, trong ®ã phÇn vèn hç trî cña Nhµ n−íc lµ 169 tû ®ång. Çc ch−¬ng tr×nh xóc tiÕn th−¬ng m¹i ®· gãp phÇn hç trî doanh nghiÖp t×m kiÕm çc c¬ héi kinh doanh ngoµi n−íc th«ng qua çc héi chî, triÓn l·m, çc ®oµn kh¶o s¸t thÞ tr−êng, ®ång thêi cung cÊp çc th«ng tin vÒ thÞ tr−êng vµ çc quy ®Þnh ph¸p luËt cña n−íc nhËp khÈu. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, viÖc triÓn khai çc ch−¬ng tr×nh nµy cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, nhiÒu ch−¬ng tr×nh ®· ®−îc duyÖt nh−ng kh«ng gi¶i ng©n ®−îc hoÆc ph¶i huû bá do kh«ng thùc hiÖn ®−îc. Nguyªn nh©n lµ do cßn thiÕu sù phèi hîp ®ång bé gi÷a çc c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc cã liªn quan víi çc doanh nghiÖp, ®¬n vÞ x©y dùng ch−¬ng tr×nh; thñ tôc phª duyÖt vµ gi¶i ng©n cßn phøc t¹p; nhiÒu ch−¬ng tr×nh x©y dùng ch−a ®i vµo thùc chÊt mµ chØ chñ yÕu gi¶i quyÕt “chÕ ®é” cho nh©n viªn ®i tham quan n−íc ngoµi...

Ch−¬ng tr×nh xóc tiÕn th−¬ng m¹i träng ®iÓm quèc gia ®−îc ¸p dông cho tÊt c¶ çc doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ (nhµ n−íc, ngoµi quèc doanh, FDI...) theo danh môc hµng ho¸ träng ®iÓm vµ thÞ tr−êng träng ®iÓm ®−îc −u tiªn nh− sau:

Danh môc hµng hãa träng ®iÓm xóc tiÕn th−¬ng m¹i quèc gia

(Ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 1335/2003/Q§-BTM ngµy 22/10/2003 cña Bé tr−ëng Bé Th−¬ng m¹i)

TT Hµng hãa

1 Thñy s¶n: Ç basa, ç tra, ç r« phi, çc lo¹i t«m nu«i.

2 G¹o

3 ChÌ

4 Cµ phª chÕ biÕn

5 H¹t tiªu chÕ biÕn

6 Rau, qu¶ vµ rau qu¶ chÕ biÕn

7 DÖt may: vµo thÞ tr−êng phi quota, cat. Kh«ng bÞ h¹n ng¹ch, ph¸t triÓn th−¬ng hiÖu ViÖt Nam

8 Giµy dÐp: ph¸t triÓn th−¬ng hiÖu ViÖt Nam

9 S¶n phÈm gç

10 Hµng thñ c«ng mü nghÖ

11 Hµng ®iÖn tö, tin häc (bao gåm c¶ phÇn mÒm)

12 S¶n phÈm nhùa, chÊt dÎo, ®å ch¬i

13 S¶n phÈm c¬ khÝ, ®iÖn

37

14 ThÞt lîn, thùc phÈm chÕ biÕn

15 VËt liÖu, gèm sø x©y dùng

16 MÆt hµng kh¸c: mÆt hµng míi xuÊt khÈu lÇn ®Çu; mÆt hµng xuÊt khÈu l¹i sau mét thêi gian gi¸n ®o¹n; mÆt hµng chØ xuÊt khÈu kh«ng tiªu thô ®−îc ë trong n−íc hoÆc chØ xuÊt khÈu ®−îc cho mét n−íc, cÇn më réng xuÊt sang n−íc kh¸c; mÆt hµng ®Æc biÖt ®ét xuÊt sÏ ®−îc c«ng bè bæ sung.

Danh môc thÞ tr−êng träng ®iÓm xóc tiÕn th−¬ng m¹i quèc gia (Ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 1335/2003/Q§-BTM

ngµy 22/10/2003 cña Bé tr−ëng Bé Th−¬ng m¹i)

TT ThÞ tr−êng

1 Hoa Kú

2 EU

3 NhËt B¶n

4 Trung Quèc

5 Nga vµ çc n−íc §«ng ¢u

6 Hµn Quèc

7 Çc thÞ tr−êng: ¡ngola, Tanzania, Nigeria, Thæ NhÜ Kú, Ir¾c, Iran, Mªhic«, Nam Mü, Lµo, Campuchia, óc, Newzealand vµ çc thÞ tr−êng míi hoÆc thÞ tr−êng ®Æc biÖt ®ét xuÊt sÏ ®−îc c«ng bè bæ sung.

Thñ t−íng ChÝnh phñ còng ®· cho phÐp thµnh lËp çc trung t©m xóc tiÕn

th−¬ng m¹i vµ giíi thiÖu s¶n phÈm cña ViÖt Nam t¹i n−íc ngoµi, nh− Hoa Kú, Nga, çc TiÓu v−¬ng quèc ArËp thèng nhÊt, NhËt B¶n vµ s¾p tíi lµ Trung Quèc... Nh×n chung, çc ho¹t ®éng xóc tiÕn ®ang ngµy cµng trë nªn s«i ®éng h¬n, cã thªm nhiÒu h×nh thøc míi. Çc doanh nghiÖp còng ngµy cµng nhËn thøc râ tÇm quan träng cña c«ng t¸c thÞ tr−êng, vµ tham gia tÝch cùc, cã tr¸ch nhiÖm h¬n vµo çc ch−¬ng tr×nh xóc tiÕn cña Nhµ n−íc.

5.5. Çc chÝnh s¸ch kh¸c

Mét lo¹t çc gi¶i ph¸p, chÝnh s¸ch kh¸c nh− cung cÊp th«ng tin, t− vÊn hç trî vÒ çc tranh chÊp th−¬ng m¹i quèc tÕ nh− kiÖn b¸n ph¸ gi¸, tranh chÊp vÒ th−¬ng hiÖu... còng ®· ®−îc ChÝnh phñ, çc Bé, ngµnh quan t©m. Trong thêi gian qua, ChÝnh phñ ®· ®ãng vai trß hÕt søc tÝch cùc vµ quan träng trong viÖc hç trî çc doanh nghiÖp cßn non trÎ gi¶i quyÕt çc tranh chÊp ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh xuÊt khÈu hµng ho¸ ra thÞ tr−êng thÕ giíi.

38

Ngµnh c«ng nghiÖp phô trî phôc vô xuÊt khÈu còng ®ang ®−îc quan t©m ®Èy m¹nh ®Çu t− ph¸t triÓn. Trung t©m nguyªn phô liÖu dÖt may ®Çu tiªn cña ViÖt Nam ®ang ®−îc lªn kÕ ho¹ch x©y dùng t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh. Nh÷ng m« h×nh nh− vËy rÊt cÇn ®−îc khuyÕn khÝch. Tuy nhiªn viÖc triÓn khai cßn ®ang gÆp khã kh¨n trong vÊn ®Ò mÆt b»ng, thñ tôc ®Êt ®ai.

Mét ®iÓm cÇn l−u ý lµ ph¶i nhanh chãng thµnh lËp vµ n©ng cao n¨ng lùc cña çc HiÖp héi ngµnh hµng ®Ó tËp hîp søc m¹nh vµ tiÕng nãi chung cña çc nhµ s¶n xuÊt, nhµ xuÊt khÈu, tõ ®ã kÞp thêi ®èi phã vµ gi¶i quyÕt çc tranh chÊp ph¸t sinh trong th−¬ng m¹i quèc tÕ, gi¶m dÇn sù can thiÖp trùc tiÕp cña Nhµ n−íc trong nh÷ng tr−êng hîp nh− vËy.

39

Ch−¬ng III

§Þnh h−íng xuÊt khÈu s¶n phÈm c«ng nghiÖp ViÖt Nam giai ®o¹n 2004 – 2005 vμ tÇm nh×n tíi 2010

1. §Þnh h−íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu nãi chung vµ xuÊt khÈu çc s¶n

phÈm c«ng nghiÖp (SPCN) nãi riªng giai ®o¹n 2004 - 2005:

1.1 Bèi c¶nh kinh tÕ – th−¬ng m¹i trong vµ ngoµi n−íc vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra:

Bèi c¶nh kinh tÕ – th−¬ng m¹i trong vµ ngoµi n−íc ®ang cã nh÷ng diÔn biÕn míi, phøc t¹p, ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi xuÊt khÈu thêi gian tíi, trong ®ã næi lªn lµ:

- Theo dù b¸o cña WTO3, t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ th−¬ng m¹i toµn cÇu n¨m 2004 sÏ b−íc ®Çu håi phôc sau n¨m 2003 diÔn biÕn kh¸ tr× trÖ. Sù håi phôc kinh tÕ (t¨ng tr−ëng GDP 3,7%) sÏ lµ ®éng lùc ®Ó th−¬ng m¹i më réng h¬n vµ ®¹t møc t¨ng tr−ëng 7,5% trong n¨m nay (so víi 4,5% cña n¨m 2003), trong ®ã phÇn lín do çc n−íc ë khu vùc B¾c Mü, T©y ¢u vµ Mü Latinh ®ãng gãp. Çc n−íc ch©u ¸ vµ çc n−íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c dù kiÕn sÏ t¨ng tr−ëng ë møc kh«ng thay ®æi hoÆc thËm chÝ yÕu h¬n, dï vÉn ë møc trªn trung b×nh toµn cÇu. Tuy nhiªn, kh¶ n¨ng Hoa Kú t¨ng tr−ëng nhËp khÈu thÊp vµ khu vùc T©y ¢u phôc håi kinh tÕ yÕu sÏ cã t¸c ®éng tiªu cùc tíi t¨ng tr−ëng th−¬ng m¹i toµn cÇu.

- Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc g¾n víi tù do ho¸ th−¬ng m¹i ngµy cµng s©u réng. WTO ®ang thóc ®Èy m¹nh vßng ®µm ph¸n Doha ®Ó cã thÓ kÕt thóc trong n¨m 2004 víi nh÷ng cam kÕt tù do ho¸ th−¬ng m¹i cao h¬n. ViÖt Nam còng ®ang ®Èy nhanh viÖc ®µm ph¸n phiªn 8 ®Ó cã thÓ ®¹t môc tiªu gia nhËp WTO vµo n¨m 2005. Mét lo¹t çc n−íc còng ®ang ®Èy m¹nh ký kÕt çc tho¶ thuËn th−¬ng m¹i song ph−¬ng. MÆt kh¸c, tõ 01/01/2005, h¹n ng¹ch dÖt may sÏ ®−îc xo¸ bá ®èi víi çc n−íc thµnh viªn WTO theo tiÕn tr×nh cña HiÖp ®Þnh ATC – lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi nh÷ng n−íc ch−a ph¶i lµ thµnh viªn WTO.

- Bªn c¹nh viÖc ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸, trªn thùc tÕ chñ nghÜa b¶o hé mËu dÞch vÉn tiÕp diÔn d−íi nhiÒu h×nh thøc, ngµy cµng tinh vi vµ kh«n khÐo h¬n nh− çc ço buéc vÒ b¸n ph¸ gi¸, trî cÊp trî gi¸, hµng rµo kü thuËt...

- Søc c¹nh tranh cña Trung Quèc ngµy cµng lín, nhÊt lµ sau khi n−íc nµy gia nhËp WTO. XuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ ph¶i c¹nh tranh gay g¾t víi Trung Quèc, ®Æc biÖt lµ hµng dÖt may vµ giµy dÐp, trong ®iÒu kiÖn tù do ho¸ th−¬ng m¹i ngµy cµng s©u réng vµ chÕ ®é h¹n ng¹ch dÇn bÞ lo¹i bá. Tuy nhiªn, c¬ héi còng sÏ më ra khi Trung Quèc dµnh cho ViÖt Nam c¬ chÕ MFN nh− çc thµnh viªn WTO – lµ lîi thÕ lín ®Ó t¨ng c−êng xuÊt khÈu çc mÆt hµng, nhÊt lµ n«ng l©m thuû s¶n – sang thÞ tr−êng l¸ng giÒng nµy.

3 B¸o ço “§¸nh gi¸ triÓn väng Kinh tÕ 2004” cña Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi c«ng bè ngµy 05/4/2004

40

- ViÖc më réng Liªn minh Ch©u ¢u (EU) víi 10 n−íc thµnh viªn míi ë §«ng ¢u sÏ lµ c¬ héi ®Ó më réng giao th−¬ng th−¬ng m¹i, ®ång thêi còng lµ th¸ch thøc míi ®èi víi ViÖt Nam khi quan hÖ th−¬ng m¹i phi h¹n ng¹ch víi çc n−íc §«ng ¢u tr−íc ®©y còng sÏ chÞu ®iÒu chØnh bëi hÖ thèng h¹n ng¹ch chung vµ çc quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn kü thuËt cña EU.

Nh×n chung, bèi c¶nh kinh tÕ – th−¬ng m¹i hiÖn nay ®Æt ra c¶ nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu nãi chung vµ xuÊt khÈu çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp nãi riªng trong thêi gian tíi. Do qu¸ tr×nh phôc håi kinh tÕ thÕ giíi vÉn cßn chËm, cã thÓ dù b¸o c¹nh tranh vÒ thÞ tr−êng xuÊt khÈu sÏ ngµy cµng gay g¾t, rµo c¶n th−¬ng m¹i sÏ xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu, ®Æc biÖt lµ çc rµo c¶n tr¸ h×nh. Bªn c¹nh ®ã tù do ho¸ th−¬ng m¹i cïng víi viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan còng sÏ më ra nhiÒu c¬ héi míi cho xuÊt khÈu.

1.2. §¸nh gi¸ c¬ héi ®èi víi xuÊt khÈu ViÖt Nam

T¹i thêi ®iÓm nµy, ViÖt Nam cã thÓ tËn dông nhiÒu c¬ héi do çc yÕu tè kh¸ch quan ®em l¹i ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu, cô thÓ lµ:

- Kinh tÕ thÕ giíi ®ang b−íc vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn nãng, t¨ng tr−ëng m¹nh, høa hÑn t¹o ra nhu cÇu tiªu dïng vµ nhËp khÈu lín

- MÆt b»ng gi¸ thÕ giíi ®ang cã sù thay ®æi c¬ b¶n, chuyÓn sang mét mÆt b»ng cao h¬n vµ khã cã kh¶ n¨ng trë l¹i nh− tr−íc ®©y do sù khan hiÕm vµ t¨ng gi¸ vÒ n¨ng l−îng. Trong khi ®ã, cã sù trÔ pha gi÷a mÆt b»ng gi¸ thÕ giíi vµ trong n−íc v× chi phÝ lao ®éng cña ViÖt Nam th−êng t¨ng chËm h¬n cña thÕ giíi. §©y lµ c¬ héi ®Ó ViÖt Nam tËn dông, gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ v−¬n lªn chiÕm lÜnh thÞ tr−êng, nhÊt lµ ®èi víi çc s¶n phÈm nh− bét giÊy, ph©n ®¹m...

- §ãn nhËn xu thÕ chuyÓn dÞch ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, ViÖt Nam ®ang cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó tiÕp nhËn çc ngµnh s¶n xuÊt linh kiÖn ®iÖn tö m¸y tÝnh, c¬ khÝ chÕ t¹o, ho¸ chÊt ho¸ dÇu...

- Lîi thÕ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý víi vai trß lµ cÇu nèi gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc cã thÓ ®−îc tËn dông ®Ó thu hót ®Çu t−, lµm trung gian trung chuyÓn còng nh− th©m nhËp çc ph©n ®o¹n thÞ tr−êng.

1.3. §Þnh h−íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu nãi chung giai ®o¹n 2004 - 2005 víi tÇm nh×n tíi 2010

ChiÕn l−îc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu thêi kú 2001 – 2010 ®· nªu ®Þnh h−íng vÒ ph¸t triÓn xuÊt khÈu nh− sau: “nç lùc gia t¨ng tèc ®é t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu, gãp phÇn ®Èy m¹nh CNH-H§H, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, thu ngo¹i tÖ; chuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt khÈu theo h−íng n©ng cao gi¸ trÞ gia t¨ng, gia t¨ng s¶n phÈm chÕ biÕn vµ chÕ t¹o, çc lo¹i s¶n phÈm cã hµm l−îng c«ng nghÖ vµ chÊt x¸m cao, thóc ®Èy xuÊt khÈu dÞch vô”.

§Þnh h−íng trªn ®· ®−îc cô thÓ ho¸ thµnh çc chØ tiªu vÒ xuÊt khÈu hµng ho¸ nh− sau:

41

- Tèc ®é t¨ng tr−ëng b×nh qu©n xuÊt khÈu hµng ho¸ trong thêi kú 2001-2010 lµ 15%/n¨m, trong ®ã thêi kú 2001-2005 t¨ng 16%/n¨m, thêi kú 2006-2010 t¨ng 14%/n¨m.

- Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ t¨ng tõ kho¶ng 13,5 tû USD n¨m 2000 lªn 26,8 tû USD vµo n¨m 2005 vµ 54,6 tû USD vµo n¨m 2010, gÊp h¬n 4 lÇn n¨m 2000.

- NhÞp ®é t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu nhanh gÊp ®«i nhÞp ®é t¨ng tr−ëng GDP, tøc lµ kho¶ng 14,4%/n¨m, trong ®ã s¶n phÈm c«ng nghiÖp chiÕm 70-80% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu.

TÝnh ®Õn nay, sau 3 n¨m r−ìi thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 2001 - 2005, tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n−íc míi ®¹t 63,7 tû USD - b»ng 55,9% so víi chØ tiªu 5 n¨m lµ 114 tû USD; t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu b×nh qu©n ®¹t 11,67%/n¨m so víi chØ tiªu ®Ò ra cho 5 n¨m lµ 14% - 16%/n¨m. Nh− vËy, ®Ó ®¹t môc tiªu NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø IX ®· ®Ò ra, tr−íc hÕt lµ cho n¨m 2005, th× nhiÖm vô cßn l¹i trong hai n¨m 2004 vµ 2005 lµ hÕt søc nÆng nÒ. NÕu nh− n¨m 2004 ®¹t chØ tiªu kÕ ho¹ch Quèc héi ®Ò ra lµ kim ng¹ch xuÊt khÈu 22,45 tû USD – t¨ng 12,5% so víi n¨m 2003 th× nhiÖm vô cßn l¹i cho n¨m 2005 sÏ lµ kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 26,85 tû USD – t¨ng 19,6% so víi n¨m 2004. Trong bèi c¶nh xuÊt khÈu ngµy cµng khã kh¨n do bÞ h¹n chÕ bëi çc rµo c¶n th−¬ng m¹i (thuÕ quan vµ phi thuÕ quan) trªn thÞ tr−êng thÕ giíi, viÖc ®¹t chØ tiªu nãi trªn rÊt khã kh¶ thi vµ ®ßi hái cã sù c©n nh¾c, ®iÒu chØnh l¹i trong khi x©y dùng kÕ ho¹ch n¨m 2005.

VÒ c¬ cÊu hµng hãa xuÊt khÈu cÇn ®−îc chuyÓn dÞch theo h−íng chñ yÕu sau:

- Tr−íc m¾t huy ®éng mäi nguån lùc hiÖn cã ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, thu ngo¹i tÖ;

- §ång thêi cÇn chñ ®éng gia t¨ng xuÊt khÈu s¶n phÈm chÕ biÕn vµ chÕ t¹o víi gi¸ trÞ gia t¨ng ngµy cµng cao, chó träng çc s¶n phÈm cã hµm l−îng c«ng nghÖ vµ trÝ thøc cao, gi¶m dÇn tû träng hµng th«;

- §a d¹ng ho¸ h×nh thøc xuÊt khÈu, mÆt hµng, chÊt l−îng, mÉu m· ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña tõng thÞ tr−êng;

VÒ thÞ tr−êng, mét trong nh÷ng kh©u then chèt cña ChiÕn l−îc ph¸t triÓn xuÊt - nhËp khÈu ®Õn n¨m 2010 lµ më réng vµ ®a d¹ng ho¸ thÞ tr−êng. Quan ®iÓm chñ ®¹o lµ:

- TÝch cùc, chñ ®éng tranh thñ më réng thÞ tr−êng, nhÊt lµ sau khi tham gia WTO;

- §a ph−¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ quan hÖ víi çc ®èi t¸c, phßng ngõa chÊn ®éng ®ét ngét;

- Më réng tèi ®a vÒ diÖn song träng ®iÓm lµ çc thÞ tr−êng cã søc mua lín, tiÕp cËn çc thÞ tr−êng cung øng c«ng nghÖ nguån;

- T×m kiÕm çc thÞ tr−êng míi ë Mü La-tinh, Ch©u Phi.

42

43

1.4. §Þnh h−íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu s¶n phÈm c«ng nghiÖp giai ®o¹n 2004 – 2005 víi tÇm nh×n tíi 2010

§Ó cã thÓ ®−a n−íc ta vµo n¨m 2020 vÒ c¬ b¶n trë thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp theo h−íng hiÖn ®¹i, quan ®iÓm vµ t− t−ëng chØ ®¹o cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp lµ: lÊy xuÊt khÈu lµm ®éng lùc ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ViÖt Nam.

Trªn c¬ së ®Þnh h−íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu chung cña c¶ n−íc nãi trªn, ®Þnh h−íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®−îc ®Ò xuÊt nh− sau:

* VÒ ®Þnh h−íng tæng qu¸t:

TTrroonngg bbèèii cc¶¶nnhh ttooµµnn ccÇÇuu hhoo¸̧ hhiiÖÖnn nnaayy,, pphh¶¶ii gg¾¾nn vviiÖÖcc ss¶¶nn xxuuÊÊtt vvµµ xxuuÊÊtt kkhhÈÈuu cc««nngg nngghhiiÖÖpp vvµµoo cchhuuççii ss¶¶nn xxuuÊÊtt vvµµ ll−−uu tthh««nngg qquuèècc ttÕÕ,, ®®ÆÆcc bbiiÖÖtt llµµ mm¹¹nngg ll−−ííii ccuu¶¶ cç̧cc cc««nngg ttyy ®®aa qquuèècc ggiiaa.. TThhùùcc hhiiÖÖnn ®®iiÒÒuu nnµµyy tthh««nngg qquuaa vviiÖÖcc ggiiaa nnhhËËpp vvµµoo cç̧cc cchhuuççii ggii¸̧ ttrrÞÞ ttooµµnn ccÇÇuu ®®ÓÓ tthhùùcc hhiiÖÖnn cchhuuyyÓÓnn ddÞÞcchh cc¬¬ ccÊÊuu kkiinnhh ttÕÕ//cc««nngg nngghhiiÖÖpp vvµµ xxuuÊÊtt kkhhÈÈuu ttrroonngg qquu¸̧ ttrr××nnhh cc««nngg nngghhiiÖÖpp hhoo¸̧.. §§©©yy llµµ ®®iiÒÒuu ccãã ýý nngghhÜÜaa qquuyyÕÕtt ®®ÞÞnnhh ®®èèii vvííii ssùù nngghhiiÖÖpp cc««nngg nngghhiiÖÖpp hhoo¸̧ ttrroonngg ®®iiÒÒuu kkiiÖÖnn hhiiÖÖnn nnaayy.. SSùù cchhuuyyÓÓnn ddÞÞcchh vvµµ ggiiaa nnhhËËpp ggååmm hhaaii bb−−íícc:: mméétt llµµ ttõõ cchhçç ëë bbªªnn nnggooµµii mm¹¹nngg ttrrëë tthhµµnnhh mm¾¾tt kkhh©©uu ccññaa mm¹¹nngg;; hhaaii llµµ ttõõ mm¾¾tt kkhh©©uu ccãã ggii¸̧ ttrrÞÞ ggiiaa tt¨̈nngg tthhÊÊpp cchhuuyyÓÓnn llªªnn vvÞÞ ttrrÝÝ ccãã ggii¸̧ ttrrÞÞ ggiiaa tt¨̈nngg ccaaoo ((hhooÆÆcc ttùù nn©©nngg ccÊÊpp ®®ÓÓ nn©©nngg ggii¸̧ ttrrÞÞ ggiiaa tt¨̈nngg nnggaayy nnggaayy ëë vvÞÞ ttrrÝÝ hhiiÖÖnn tt¹¹ii))..

* VÒ ®Þnh h−íng mÆt hµng:

VÒ c¬ cÊu mÆt hµng, cÇn ®Èy m¹nh thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n phÈm c«ng nghiÖp. Khai th¸c tèi ®a n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm ®ang cã lîi thÕ c¹nh tranh nh− hµng may mÆc, giµy - dÐp, ®ång thêi tËp trung −u tiªn ph¸t triÓn çc s¶n phÈm cã tiÒm n¨ng xuÊt khÈu lín, cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao nh− c¬ khÝ chÕ t¹o («t«, xe m¸y, xe ®¹p, m¸y ®éng lùc, m¸y n«ng nghiÖp, ®ãng vµ söa ch÷a tµu thuyÒn...), thiÕt bÞ ®iÖn, ®iÖn tö – m¸y vi tÝnh, s¶n phÈm nhùa, thùc phÈm chÕ biÕn... ®Ó sím h×nh thµnh çc s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ lùc, mòi nhän míi. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp theo h−íng gia t¨ng çc s¶n phÈm chÕ biÕn, chÕ t¹o, chó träng çc s¶n phÈm cã hµm l−îng c«ng nghÖ vµ tri thøc cao. PhÊn ®Êu n©ng tû träng hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu ®· qua chÕ biÕn, chÕ t¹o trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu tõ 50% hiÖn nay lªn 70 – 75% vµo n¨m 2010. Bªn c¹nh ®ã, cÇn quan t©m khai th¸c çc mÆt hµng sö dông nguyªn vËt liÖu t¹i chç, sö dông nhiÒu lao ®éng nh− chÕ biÕn n«ng - l©m - thñy s¶n, thñ c«ng mü nghÖ, s¶n phÈm gç...

VÒ chØ tiªu ®Þnh h−íng, ngµnh c«ng nghiÖp phÊn ®Êu tõ nay tíi n¨m 2005 gi÷ v÷ng tû träng 70% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu – do vËy kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp n¨m nay dù kiÕn ®¹t 15,7 tû USD vµ n¨m 2005 ®¹t kho¶ng 18,8 tû USD.

Theo çc h−íng nãi trªn, chÝnh s¸ch çc nhãm hµng cã thÓ h×nh dung nh− sau:

a. Nhãm nguyªn nhiªn liÖu:

HiÖn nay, nhãm nguyªn nhiªn liÖu (gåm hai s¶n phÈm chñ yÕu lµ dÇu th« vµ than ®¸) chiÕm tû träng kho¶ng 20% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ (riªng 6 th¸ng ®Çu n¨m 2004, nhãm nµy chiÕm trªn 22% tû träng do gi¸ dÇu th« thÕ giíi t¨ng). N¨m 2005, tû träng cña nhãm dù kiÕn kh«ng thay ®æi nhiÒu, tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m tíi sÏ gi¶m dÇn sau khi çc nhµ m¸y läc ho¸ dÇu trong n−íc ®i vµo ho¹t ®éng vµ sö dông dÇu th« cïng víi chñ tr−¬ng h¹n chÕ xuÊt khÈu tµi nguyªn. Dù kiÕn tû träng cña nhãm nµy sÏ gi¶m chØ cßn trªn d−íi 10% trong 5 – 7 n¨m tíi. V× vËy, viÖc t×m ra çc mÆt hµng míi ®Ó thay thÕ lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi viÖc gia t¨ng xuÊt khÈu. Muèn vËy cÇn ®Èy m¹nh th¨m dß, khai th¸c çc lo¹i kho¸ng s¶n kh¸c, ®Èy nhanh tiÕn ®é çc dù ¸n ®ång, kÏm, b«xit nh«m...

b. Nhãm s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ chÕ t¹o:

HiÖn nay kim ng¹ch cña nhãm nµy ®· ®¹t trªn 7 tû USD, tøc lµ trªn 35% kim ng¹ch xuÊt khÈu. Víi dù kiÕn kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ n¨m 2005 ®¹t 26,85 tû USD, kim ng¹ch hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn chÕ t¹o ®¹t kho¶ng 13 tû USD. Môc tiªu phÊn ®Êu vµo n¨m 2010 lµ xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn, chÕ t¹o ®¹t 35 - 40 tû USD, t¨ng 3 lÇn so víi hiÖn nay vµ chiÕm kho¶ng 70% kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp hay 50% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu çc mÆt hµng.

H¹t nh©n cña nhãm, cho tíi n¨m 2010, vÉn sÏ lµ hai mÆt hµng dÖt may vµ giÇy dÐp, lµ nh÷ng lÜnh vùc ®ang chiÕm lÜnh ®−îc thÞ tr−êng vµ cã thÓ thu hót nhiÒu lao ®éng. Ngoµi ra, cÇn nç lùc tiÕp cËn thÞ tr−êng quèc tÕ, dù b¸o nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng ®Ó tõ ®ã ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh hµng xuÊt khÈu chñ lùc míi, nhiÒu tiÒm n¨ng nh− d©y vµ çp ®iÖn, linh kiÖn ®iÖn tö m¸y tÝnh, mét sè s¶n phÈm c¬ khÝ chÕ t¹o, xe ®¹p phô tïng, thùc phÈm chÕ biÕn, s¶n phÈm nhùa, s¶n phÈm gç...

Nh− vËy, trong nh÷ng n¨m tíi, ®Ó t¨ng nhanh kim ng¹ch cña nhãm s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn chÕ t¹o cÇn kÕt hîp gi÷a khai th¸c tèi ®a lîi thÕ cña çc nhãm s¶n phÈm ®ang xuÊt khÈu tèt nh− dÖt may, giµy dÐp víi ph¸t triÓn çc nhãm s¶n phÈm tiÒm n¨ng, s¶n phÈm míi nh− ®· nªu ë trªn. Cã thÓ nãi ®©y lµ kh©u ®ét ph¸ cña xuÊt khÈu ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tr−íc m¾t (2004-2005).

44

Kim ng¹ch, c¬ cÊu xuÊt khÈu dù kiÕn cho n¨m 2005 vµ 2010 nh− sau:

Tû träng % Nhãm hµng

Kim ng¹ch 2005

(triÖu USD)

Kim ng¹ch 2010

(triÖu USD) 2005 2010

1. Nguyªn nhiªn liÖu 4.800 2.500 – 4.500 18 - 19 4 – 8 2. N«ng s¶n, h¶i s¶n 5.300 – 5.500 8.000 – 9.500 20 - 21 16 - 173. ChÕ biÕn, chÕ t¹o 13.000 35.000-40.000 50 70 – 754. Hµng kh¸c 3.000 3.500 – 5.000 12 5 - 10 Tæng kim ng¹ch hµng hãa 26.500 50.000-55.000 100 100

* VÒ ®Þnh h−íng thÞ tr−êng:

XuÊt ph¸t tõ çc ph−¬ng ch©m chung nãi trªn, cã thÓ tÝnh ®Õn vÞ trÝ cña çc thÞ tr−êng nh− sau:

a. Khu vùc Ch©u ¸- Th¸i B×nh D−¬ng:

TiÕp tôc coi träng khu vùc nµy trong 10 n¨m tíi v× ë gÇn ta, cã dung l−îng lín, ph¸t triÓn t−¬ng ®èi n¨ng ®éng. ThÞ tr−êng träng ®iÓm t¹i khu vùc nµy sÏ lµ çc n−íc ASEAN, Trung Quèc (c¶ Hång C«ng), NhËt B¶n, §µi Loan vµ Hµn Quèc.

b. Khu vùc Ch©u ¢u

ChiÕn l−îc th©m nhËp vµ më réng thÞ phÇn t¹i Ch©u ¢u ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së t¹m ph©n chia Ch©u ¢u thµnh 2 khu vùc c¬ b¶n: T©y ¢u vµ §«ng ¢u.

T¹i T©y ¢u, träng t©m sÏ lµ EU mµ chñ yÕu lµ çc thÞ tr−êng lín nh− §øc, Anh, Ph¸p vµ Italia. Quan hÖ th−¬ng m¹i víi çc n−íc §«ng ¢u vµ SNG, nhÊt lµ liªn bang Nga dÔ tÝnh h¬n çc thÞ tr−êng kh¸c cÇn ®−îc kh«i phôc bëi ®©y lµ thÞ tr−êng cã nhiÒu tiÒm n¨ng. §ång thêi, sau khi EU më réng, dÇn dÇn sÏ tiÕn tíi h×nh thµnh mét thÞ tr−êng ch©u ¢u thèng nhÊt, do ®ã sÏ thay ®æi chiÕn l−îc xuÊt khÈu cña ta vµo thÞ tr−êng nµy.

c. Khu vùc B¾c Mü:

Träng t©m t¹i khu vùc nµy lµ thÞ tr−êng Hoa Kú. §©y lµ n−íc nhËp khÈu lín hµng ®Çu thÕ giíi (mçi n¨m nhËp khÈu tíi trªn 1000 tû USD hµng ho¸) víi nhu cÇu rÊt ®a d¹ng, n¾m nh÷ng ®Ønh cao vÒ khoa häc - c«ng nghÖ, c«ng nghÖ nguån. HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú ®−îc ký kÕt vµ phª chuÈn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ta, ®ång thêi thóc ®Èy çc n−íc ®Çu t− vµo ViÖt Nam ®Ó xuÊt sang Hoa Kú. Tuy nhiªn, ®©y còng lµ thÞ tr−êng tiÒm Èn rÊt nhiÒu rµo c¶n thuÕ quan vµ phi thuÕ quan còng nh− çc tranh chÊp th−¬ng m¹i d−íi nh÷ng h×nh thøc tinh vi nªn ®ßi hái çc doanh nghiÖp khi xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng nµy ph¶i rÊt tØnh t¸o, nhanh nh¹y vµ v÷ng vµng c¶ vÒ n¨ng lùc s¶n xuÊt, kiÕn thøc ph¸p luËt, thÞ tr−êng vµ kü n¨ng kinh doanh.

d. Ch©u §¹i D−¬ng:

Träng t©m t¹i khu vùc ch©u §¹i D−¬ng lµ Australia vµ Newzealand. Quan hÖ th−¬ng m¹i víi hai thÞ tr−êng nµy ph¸t triÓn tèt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y

45

chøng tá tiÒm n¨ng kh«ng nhá nh−ng møc khai th¸c vÉn cßn thÊp. Do ®ã, cÇn kiªn tr× t×m kiÕm, t¹o lËp vµ cñng cè quan hÖ b¹n hµng.

e. Trung CËn §«ng, Nam ¸, Ch©u Phi vµ Mü La-tinh:

Hµng ho¸ cña ViÖt Nam hiÖn ®· xuÊt hiÖn trªn çc thÞ tr−êng nµy nh−ng chñ yÕu lµ qua th−¬ng nh©n n−íc thø ba; kim ng¹ch do ta xuÊt trùc tiÕp cßn kh¸ nhá bÐ. Trong chiÕn l−îc th©m nhËp thÞ tr−êng, cÇn chän thÞ tr−êng träng ®iÓm cho tõng khèi vµ lÊy ®ã lµm bµn ®¹p ®Ó tiÕn vµo çc n−íc trong khèi.

Tãm l¹i, trong thêi gian tíi, bªn c¹nh viÖc tiÕp tôc cñng cè vµ t¨ng c−êng chç ®øng t¹i çc thÞ tr−êng ®· cã th× kh©u ®ét ph¸ lµ gia t¨ng sù cã mÆt t¹i thÞ tr−êng Trung Quèc, Nga, më ra thÞ tr−êng ch©u Phi vµ trong chõng mùc nµo ®ã lµ thÞ tr−êng Mü La-tinh.

§Þnh h−íng chi tiÕt vÒ mÆt hµng vµ thÞ tr−êng cho xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp sÏ ®−îc ®Ò cËp cô thÓ h¬n ë nh÷ng phÇn tiÕp theo.

2. §Þnh h−íng vÒ thÞ tr−êng, mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu

2.1. §Þnh h−íng vÒ mÆt hµng:

2.1.1. Nhãm nguyªn nhiªn liÖu:

HiÖn nay nhãm nµy, víi hai mÆt hµng chÝnh lµ dÇu th« vµ than ®¸, ®ang chiÕm kho¶ng trªn 20% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña n−íc ta.

VÒ dÇu th«, sau khi çc nhµ m¸y läc ho¸ dÇu trong n−íc ®i vµo ho¹t ®éng sÏ sö dông phÇn lín l−îng dÇu th« khai th¸c trong n−íc nªn l−îng dÇu th« xuÊt khÈu sÏ gi¶m dÇn. Do viÖc x©y dùng Nhµ m¸y läc dÇu Dung QuÊt bÞ chËm tiÕn ®é so víi kÕ ho¹ch ®Ò ra, nªn ViÖt Nam vÉn ph¶i dùa vµo xuÊt khÈu dÇu th« trong kho¶ng 2 –3 n¨m tíi. Dù kiÕn n¨m 2005 l−îng dÇu th« xuÊt khÈu vÉn ë møc kho¶ng 16 triÖu tÊn. Tíi n¨m 2010 cã hai ph−¬ng ¸n, tïy thuéc vµo l−îng khai th¸c:

- NÕu khai th¸c 14 - 16 triÖu tÊn th× sÏ sö dông trong n−íc kho¶ng 6 – 7 triÖu tÊn, xuÊt khÈu 7 – 8 triÖu tÊn;

- NÕu khai th¸c 20 triÖu tÊn th× cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu kho¶ng 12 – 13 triÖu tÊn.

Dï theo ph−¬ng ¸n nµo th× kim ng¹ch dÇu th« còng sÏ gi¶m vµo n¨m 2010 (theo ph−¬ng ¸n 1 th× tû träng dÇu th« trong gi¸ trÞ xuÊt khÈu dù kiÕn sÏ chØ cßn kho¶ng 3,5% so víi 17% hiÖn nay; theo ph−¬ng ¸n 2 th× tû lÖ ®ã sÏ cßn kho¶ng 7 - 8%). ThÞ tr−êng xuÊt khÈu chÝnh vÉn lµ ¤xtr©ylia, Singapore, NhËt B¶n vµ Trung Quèc, cã thÓ thªm Hoa Kú.

VÒ than ®¸, dù kiÕn nhu cÇu néi ®Þa sÏ t¨ng ®¸ng kÓ do x©y çc nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn míi nªn dï s¶n l−îng khai th¸c cã thÓ lªn tíi 15 triÖu tÊn/n¨m (hiÖn nay lµ 10-12 triÖu tÊn/n¨m) xuÊt khÈu còng sÏ chØ dao ®éng ë møc 5 - 6 triÖu tÊn/n¨m trong 1 – 2 n¨m tíi vµ sau ®ã gi¶m xuèng cßn kho¶ng 4 triÖu tÊn/n¨m trong 10 n¨m tíi do chñ tr−¬ng h¹n chÕ xuÊt khÈu tµi nguyªn, mang l¹i kim

46

ng¹ch mçi n¨m kho¶ng 120-150 triÖu USD. Nh×n chung, gi¸ xuÊt khÈu than khã cã kh¶ n¨ng t¨ng ®ét biÕn do nguån cung trªn thÞ tr−êng thÕ giíi t−¬ng ®èi dåi dµo, v¶ l¹i v× lý do m«i tr−êng nªn cÇu cã xu h−íng gi¶m. NhiÖm vô chñ yÕu trong nh÷ng n¨m tíi lµ cè g¾ng duy tr× nh÷ng thÞ tr−êng ®· cã nh− NhËt B¶n, Trung Quèc, T©y ¢u... vµ t¨ng c−êng th©m nhËp vµo thÞ tr−êng Th¸i Lan, Hµn Quèc...

VÒ çc lo¹i kho¸ng s¶n kh¸c, kh¶ n¨ng t¨ng xuÊt khÈu ®Ó bï vµo thiÕu hôt cña dÇu th« lµ rÊt h¹n chÕ. Cho ®Õn n¨m 2010, quÆng apatit khai th¸c ra chØ cã thÓ ®¸p øng mét phÇn cho nhu cÇu s¶n xuÊt ph©n bãn, ch−a cã kh¶ n¨ng tham gia xuÊt khÈu. Kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu alumin sÏ tïy thuéc vµo viÖc triÓn khai dù ¸n (nÕu cã th× chØ tõ sau 2005). QuÆng s¾t khã cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu víi sè l−îng lín bëi nhu cÇu trong n−íc sÏ t¨ng m¹nh, kh¶ n¨ng khai th¸c quÆng Th¹ch Khª cßn ch−a râ nÐt. §Êt hiÕm tuy cã nh−ng tr÷ l−îng th−¬ng m¹i kh«ng nhiÒu, viÖc xuÊt khÈu l¹i rÊt khã kh¨n do c«ng nghÖ chÕ biÕn phøc t¹p, cung cÇu thÕ giíi ®· æn ®Þnh. Çc lo¹i quÆng kh¸c tr÷ l−îng ®Òu kh«ng ®¸ng kÓ.

Nh− vËy, tíi n¨m 2005, nhãm nguyªn nhiªn liÖu vÉn cã kh¶ n¨ng ®ãng gãp ®−îc kho¶ng 20% kim ng¹ch xuÊt khÈu; nh−ng ®Õn n¨m 2010, tû träng cña nhãm nµy sÏ gi¶m xuèng cßn kho¶ng 4% (kho¶ng 1,9 tû USD) hoÆc 8% (kho¶ng 3,8 tû USD), tïy theo ph−¬ng ¸n khai th¸c dÇu th«. V× vËy, viÖc t×m ra çc mÆt hµng míi ®Ó thay thÕ lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi viÖc gia t¨ng xuÊt khÈu.

2.1.2. Nhãm s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ chÕ t¹o:

Nhãm nµy ®−îc ph©n ra thµnh hai ph©n nhãm chÝnh lµ çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp nhÑ (dÖt may, da giµy, nhùa) vµ çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp nÆng (c¬ khÝ, linh kiÖn ®iÖn tö m¸y tÝnh, d©y vµ çp ®iÖn).

a. Nhãm s¶n phÈm c«ng nghiÖp nhÑ:

* S¶n phÈm dÖt may:

H¹t nh©n cña nhãm, cho tíi n¨m 2010, vÉn sÏ lµ hai mÆt hµng dÖt may vµ giÇy dÐp, lµ nh÷ng lÜnh vùc cã thÓ thu hót nhiÒu lao ®éng. ChiÕn l−îc t¨ng tèc ngµnh dÖt may may giai ®o¹n 2001-2010 ®−îc Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt ®· x¸c ®Þnh kim ng¹ch xuÊt khÈu ®Õn n¨m 2005 ®¹t 5 tû USD, ®Õn 2010 ®¹t tõ 8-9 tû USD, tû lÖ t¨ng tr−ëng b×nh qu©n lµ 15%/n¨m.

Sau khi HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa kú ®−îc ký kÕt, xuÊt khÈu hµng dÖt may vµo thÞ tr−êng Hoa Kú t¨ng m¹nh. Tuy nhiªn, còng chÝnh v× sù t¨ng tr−ëng qu¸ nhanh vµ m¹nh nµy, trong 2 n¨m trë l¹i ®©y, Hoa Kú ®· b¾t ®Çu ¸p dông h¹n ng¹ch ®Ó h¹n chÕ xuÊt khÈu hµng dÖt may cña ViÖt Nam. XuÊt khÈu hµng dÖt may vµo EU còng bÞ h¹n chÕ bëi h¹n ng¹ch, dï r»ng møc h¹n ng¹ch ®· ®−îc më réng h¬n so víi tr−íc. §Æc biÖt lµ kÓ tõ ngµy 01/01/2005, theo HiÖp ®Þnh ATC, chÕ ®é h¹n ng¹ch dÖt may sÏ ®−îc xo¸ bá ®èi víi çc n−íc thµnh viªn WTO, trong ®ã cã Trung Quèc. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng hãa Trung Quèc, trong ®ã cã dÖt may vµ giµy dÐp, vèn ®· rÊt m¹nh, sÏ ®−îc n©ng lªn do ®−îc

47

h−ëng nh÷ng −u ®·i míi trªn çc thÞ tr−êng réng lín nh− Hoa Kú vµ EU, g©y khã kh¨n kh«ng nhá cho hµng hãa cña ta.

§Ó kh¾c phôc khã kh¨n, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, h−íng ph¸t triÓn c¬ b¶n cña hai ngµnh dÖt may vµ giµy dÐp trong 10 n¨m tíi lµ gia t¨ng nç lùc th©m nhËp çc thÞ tr−êng míi, ®Æc biÖt lµ thÞ tr−êng Mü, Trung §«ng vµ ch©u §¹i D−¬ng; æn ®Þnh vµ t¨ng thÞ phÇn trªn çc thÞ tr−êng quen thuéc nh− EU, NhËt B¶n, ®Æc biÖt lµ NhËt B¶n bëi ®©y lµ thÞ tr−êng phi quota; chuyÓn dÇn tõ h×nh thøc gia c«ng lµ chÝnh sang h×nh thøc mua nguyªn liÖu, b¸n thµnh phÈm trªn c¬ së t¨ng c−êng ®Çu t− s¶n xuÊt nguyªn phô liÖu ®Çu vµo, t¹o nh·n hiÖu cã uy tÝn; chuyÓn m¹nh sang b¸n FOB; thu hót m¹nh ®Çu t− n−íc ngoµi, nhÊt lµ ®Çu t− tõ EU, Mü, NhËt B¶n, Hµn Quèc, §µi Loan... ®Ó t¨ng c−êng n¨ng lùc th©m nhËp trë l¹i çc thÞ tr−êng nµy vµ ®i vµo çc thÞ tr−êng kh¸c. ChÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cña Nhµ n−íc, mµ cô thÓ lµ chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch thÞ tr−êng, cÇn hç trî ®¾c lùc cho tiÕn tr×nh nµy.

Cô thÓ, ®Þnh h−íng xuÊt khÈu hµng dÖt may cho n¨m 2004 – 2005 nh− sau: (i) ThÞ tr−êng Hoa Kú n¨m 2004 ®¹t kho¶ng 2 tû USD (trong ®ã cã kho¶ng 500-600 triÖu USD lµ çc mÆt hµng kh«ng h¹n ng¹ch, chñ yÕu lµ mÆt hµng ¸o jacket b»ng chÊt liÖu sîi nh©n t¹o Cat. 634/635 vµ quÇn ¸o trÎ em s¬ sinh Cat. 239), chiÕm 48% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, t¨ng 1,3% so víi n¨m 2003. Dù kiÕn n¨m 2005, Hoa Kú sÏ chiÕm tû träng kho¶ng 50 – 55% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may (t−¬ng ®−¬ng kho¶ng 2,5 tû USD), chñ yÕu th«ng qua viÖc ®Èy m¹nh xuÊt çc mÆt hµng phi quota. (ii) ThÞ tr−êng EU n¨m 2004 ®¹t 900 - 950 triÖu USD (trong ®ã kho¶ng 100-150 triÖu USD lµ çc mÆt hµng kh«ng h¹n ng¹ch), chiÕm 22% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, t¨ng 55% so víi n¨m 2003. HiÖp ®Þnh ®iÒu chØnh ®· ®−îc hai bªn thùc thi, theo ®ã h¹n ng¹ch cña Cat. “nãng” (cã nhu cÇu cao) t¨ng 50-70% so víi møc h¹n ng¹ch cò (phÇn h¹n ng¹ch t¨ng thªm vµ h¹n ng¹ch 2003 dïng kh«ng hÕt chuyÓn sang 2004 −íc kho¶ng 350 tr. ®«). NÕu tÝnh c¶ 10 n−íc EU míi kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 1 tû USD. Tæng sè n−íc hiÖn nay cña EU më réng lµ 25, thÞ tr−êng nhËp khÈu ®−îc më réng h¬n. Tuy nhiªn, h¹n ng¹ch EU dµnh cho ViÖt Nam rÊt Ýt so víi n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ thÊp so víi çc n−íc trong khu vùc. ViÖc yªu cÇu EU bá h¹n ng¹ch mét sè mÆt hµng vµ tiÕp tôc t¨ng h¹n ng¹ch çc chñng lo¹i hµng (cat.) n¨m 2004 vµ n¨m 2005 lµ ®iÒu cÇn thiÕt ®Ó réng thÞ tr−êng vµo EU. Trong thêi gian tíi çc vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt kÞp thêi lµ th¸o gì khã kh¨n cho doanh nghiÖp, b¶o ®¶m sö dông hÕt phÇn h¹n ng¹ch míi ®iÒu chØnh bæ sung mét çch cã hiÖu qu¶. §ång thêi ®µm ph¸n ®Ó t¨ng møc h¹n ng¹ch cña 10 n−íc thµnh viªn míi cña EU. (iii) ThÞ tr−êng NhËt B¶n n¨m 2004 dù kiÕn ®¹t 550 - 600 triÖu USD, chiÕm 13%, t¨ng 15-25% so víi n¨m 2003. ThÞ tr−êng nµy cã xu h−íng t¨ng tr−ëng trong n¨m nay do nÒn kinh tÕ NhËt B¶n cã dÊu hiÖu phuc håi. Kim ng¹ch hµng dÖt may vµo NhËt trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2004 −íc ®¹t 260 triÖu USD, t¨ng 20% so víi cïng kú 2003. Trong nh÷ng n¨m tíi, dù b¸o xuÊt khÈu hµng dÖt may ViÖt Nam sang NhËt B¶n cßn khã kh¨n, kh¶ n¨ng t¨ng xuÊt khÈu vÉn ë møc thÊp do sù c¹nh tranh quyÕt liÖt cña hµng Trung Quèc... Muèn gi÷ v÷ng vµ ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng dÖt may sang thÞ tr−êng NhËt, theo kinh nghiÖm cña Trung Quèc, çc doanh nghiÖp ph¶i t¨ng c−êng hîp t¸c víi çc nhµ s¶n xuÊt vµ kinh doanh hµng

48

dÖt may cña NhËt ®Ó tËn dông thÕ m¹nh c«ng nghÖ, nguyªn phô liÖu vµ thÞ tr−êng cña hä ®Ó gia t¨ng xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng NhËt vµ çc thÞ tr−êng kh¸c; ®ång thêi cÇn theo dâi ®éng th¸i ®Ó ChÝnh phñ cã t¸c ®éng kÞp thêi ®Ó tr¸nh viÖc ®¬n ph−¬ng ¸p ®Æt h¹n ng¹ch ®èi víi mÆt hµng kh¨n b«ng, hiÖn nay ®ang ®−îc çc nhµ s¶n xuÊt NhËt B¶n kiÕn nghÞ. (iv) Çc thÞ tr−êng kh¸c dù kiÕn n¨m 2004 ®¹t 600 triÖu USD, chiÕm 14% kim ng¹ch xuÊt khÈu.

* Nhãm hµng giµy dÐp:

ThÞ tr−êng xuÊt khÈu da giµy réng lín vµ tiÒm n¨ng víi nhu cÇu tiªu dïng giµy dÐp, çc ®å dïng tõ da, gi¶ da thÕ giíi ngµy cµng gia t¨ng. Dù b¸o ®Õn n¨m 2005 s¶n l−îng giµy dÐp thÕ giíi sÏ ®¹t 14,061 tû ®«i, trong ®ã çc n−íc Ch©u ¸ chiÕm tû träng tíi 75% tæng s¶n l−îng giÇy thÕ giíi víi 10,6 tû ®«i, tiÕp theo lµ Ch©u ¢u chiÕm 11% víi 1,5 tû ®«i, Mü La Tinh 6% víi 864 triÖu ®«i, B¾c vµ Trung Mü chiÕm 5% víi 670 triÖu ®«i vµ Ch©u Phi 3% víi 369 triÖu ®«i. N»m trong khu vùc ch©u ¸, ViÖt Nam cã thÓ tranh thñ lîi thÕ nµy ®Ó ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn, ®−a ngµnh da giµy trë thµnh mét trong nh÷ng ngµnh mòi nhän h−íng ra xuÊt khÈu vµ tho¶ m·n ngµy cµng cao nhu cÇu tiªu dïng trong n−íc, t¹o nhiÒu viÖc lµm cho x· héi, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, héi nhËp v÷ng ch¾c kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ. MÆt kh¸c, ®Õn n¨m 2006, tiÕn tr×nh hoµ nhËp AFTA, hµng rµo thuÕ quan ®èi víi hµng da giµy nhËp khÈu vµo ViÖt Nam sÏ hoµn toµn c¾t bá, ®ßi hái ngµnh da giµy ph¶i ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn tõ nay ®Õn 2005 míi cã n¨ng lùc c¹nh tranh ë giai ®o¹n sau n¨m 2006.

Quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh da giµy giai ®o¹n 2001-2010 ®· ®−îc ChÝnh phñ phª duyÖt víi çc môc tiªu cô thÓ ph¶i ®¹t ®−îc nh− sau:

ChØ tiªu §¬n vÞ tÝnh 2005 2010

Kim ng¹ch xuÊt khÈu Tr. USD 3.100,00 6.200,00

S¶n phÈm chñ yÕu - Giµy dÐp çc lo¹i Tr. ®«i 470,00 720,00 - CÆp tói x¸ch çc lo¹i Tr. chiÕc 51,70 80,70 - Da thuéc thµnh phÈm Tr. Sqft 40,00 80,00

Nguån: Quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh da-giµy ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010

Cô thÓ, ®Þnh h−íng xuÊt khÈu mÆt hµng da giµy trong n¨m 2004 vµ 2005, tÇm nh×n ®Õn n¨m 2010 nh− sau:

(i) ThÞ tr−êng EU vÉn tiÕp tôc lµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu giµy dÐp chñ lùc cña ViÖt Nam. §Õn nay giµy dÐp cña ViÖt Nam vÉn ®−îc h−ëng −u ®·i thuÕ quan cña EU vµ kh«ng bÞ h¹n chÕ vÒ sè l−îng xuÊt khÈu, trong khi ®ã hµng cña mét sè n−íc nh− Trung Quèc, Th¸i Lan, Indonesia kh«ng tiÕp tôc ®−îc h−ëng GSP cña EU hoÆc bÞ ®Þnh h¹n ng¹ch. §©y lµ lîi thÕ cña s¶n phÈm giµy dÐp cña ViÖt Nam xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng EU. Hµng n¨m EU 15, víi d©n sè trªn 365 triÖu ng−êi, tiªu thô kho¶ng 1,5 tû ®«i giÇy dÐp çc lo¹i trong ®ã gÇn 60% giÇy dÐp nhËp khÈu tõ çc n−íc ngoµi EU, sè cßn l¹i tõ çc n−íc trong céng ®ång. Møc t¨ng

49

tr−ëng nhËp khÈu giÇy dÐp tõ ngoµi céng ®ång hµng n¨m t−¬ng ®èi æn ®Þnh lµ 10%. NÕu EU duy tr× ®−îc ë møc nµy th× dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 sè l−îng nhËp khÈu tõ ngoµi céng ®ång sÏ vµo kho¶ng 1,8 tû ®«i. (ii) ThÞ tr−êng Mü lµ n−íc cã møc sèng cao, møc tiªu thô lín víi møc b×nh qu©n tÝnh theo ®Çu ng−åi cao nhÊt thÕ giíi 6 ®«i/ng−êi/n¨m, lµ thÞ tr−êng hÊp dÉn cña çc n−íc xuÊt khÈu giÇy. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu giµy dÐp cña ViÖt Nam vµo Mü cã chiÒu h−íng gia t¨ng. N¨m 2002, kim ng¹ch xuÊt khÈu giµy dÐp vµo Mü ®¹t 196,5 triÖu USD, n¨m 2003 kim ng¹ch ®¹t 305,28 triÖu USD. Sau khi HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i ViÖt-Mü ®−îc ký kÕt, Mü ®· trë thµnh mét trong nh÷ng thÞ tr−êng tiÒm n¨ng ®èi víi çc DN giÇy ViÖt Nam. Sau khi cã qui chÕ tèi huÖ quèc, xuÊt khÈu giÇy dÐp tõ ViÖt Nam t¨ng lªn nhanh chãng, çc s¶n phÈm xuÊt khÈu chÝnh vµo thÞ tr−êng Mü sÏ lµ giÇy thÓ thao, giÇy da nam n÷, dÐp ®i trong nhµ, dÐp ®i biÓn. (iii) ThÞ tr−êng NhËt B¶n cã møc tiªu thô giµy dÐp b×nh qu©n theo ®Çu ng−êi cao trªn 3 ®«i/ng−êi/n¨m. HiÖn nay, NhËt B¶n vµ ViÖt Nam dµnh cho nhau quy chÕ tèi huÖ quèc, dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 giÇy dÐp ViÖt Nam sÏ t¨ng tû lÖ xuÊt khÈu vµo NhËt vµ çc n−íc §«ng Nam ¸. Çc s¶n phÈm chñ yÕu xuÊt khÈu tõ ViÖt Nam sang çc thÞ tr−êng nµy giÇy thÓ thao, giÇy da nam n÷, dÐp ®i trong nhµ. (iv) Çc thÞ tr−êng kh¸c gåm thÞ tr−êng çc n−íc Liªn bang Nga, §«ng ¢u, Trung §«ng, Ch©u Phi còng lµ nh÷ng thÞ tr−êng mµ ngµnh giÇy ViÖt Nam cÇn më réng xuÊt khÈu v× thÞ tr−êng nµy kh«ng qu¸ cÇu kú vÒ mÉu m· vµ chÊt l−îng.

* S¶n phÈm nhùa:

KÕt qu¶ xuÊt khÈu s¶n phÈm nhùa trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ ®¸ng khÝch lÖ. Tõ chç ®¸p øng chñ yÕu nhu cÇu trong n−íc, n−íc ta ®· b¾t ®Çu xuÊt khÈu sang Campuchia, Lµo, Trung Quèc vµ çc n−íc Nam ¸ nh− Ên §é, Sri Lanka. MÆt hµng chñ yÕu lµ bao b× nhùa vµ ®å nhùa gia dông. Trong nh÷ng n¨m tíi, cÇn cã ®Çu t− tháa ®¸ng vµo kh©u chÊt l−îng vµ mÉu m· ®Ó më réng thÞ phÇn trªn çc thÞ tr−êng hiÖn cã, t¨ng c−êng th©m nhËp çc thÞ tr−êng míi nh− NhËt B¶n, EU vµ Hoa Kú. VÒ s¶n phÈm, bªn c¹nh ®å nhùa gia dông cÇn chó ý ph¸t triÓn nhùa c«ng nghiÖp vµ ®å ch¬i b»ng nhùa.

Dù b¸o nhu cÇu thÞ tr−êng xuÊt khÈu nh− sau:

+ Bao b× nhùa: Kh¶ n¨ng xuÊt khÈu gi¸n tiÕp çc lo¹i bao b× nhùa rÊt lín. HiÖn nay, çc n−íc ph¸t triÓn ®ang gi¶m dÇn s¶n xuÊt bao b× nhùa do kh«ng cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. ChÝnh ®iÒu nµy ®· më ra mét tiÒm n¨ng lín xuÊt khÈu trùc tiÕp bao b× nhùa. Trong nhãm mÆt hµng bao b× nhùa th× bao b× mÒm ®¬n líp, ®a líp vµ bao dÖt PP cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cao do cã çc ®Æc ®iÓm kh«ng cång kÒnh khi vËn chuyÓn so víi bao b× rçng vµ kÐt nhùa. Bao b× rçng vµ çc lo¹i kÐt nhùa hÇu nh− kh«ng cã xuÊt khÈu. Bao b× víi kiÓu d¸ng ®Ñp, mµu s¾c trang trÝ rùc rì ®· gãp phÇn t¨ng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña s¶n phÈm ViÖt Nam nh− n«ng s¶n, g¹o, cµ phª, h¹t ®iÒu, thùc phÈm chÕ biÕn, m× ¨n liÒn, h¶i s¶n ®«ng l¹nh, giµy dÐp, quÇn ¸o. Môc tiªu ®Õn n¨m 2010, ngµnh bao b× nhùa xuÊt khÈu −íc ®¹t 500 triÖu USD.

50

+ Nhùa gia dông: Çc s¶n phÈm nhùa gia dông cßn nhiÒu tiÒm n¨ng, kh«ng chØ nh¾m vµo çc n−íc chËm ph¸t triÓn ë l©n cËn nh− Lµo, Campuchia mµ cßn cÇn ®−îc quan t©m ®Èy m¹nh tiÕp thÞ ë çc quèc gia c«ng nghiÖp nh− çc n−íc ¢u ch©u, B¾c Mü, Nga, NhËt… do kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ chi phÝ lao ®éng s¶n xuÊt ë ViÖt Nam thÊp, do xu h−íng tËp trung ®Çu t− s¶n xuÊt çc s¶n phÈm kü thuËt yªu cÇu c«ng nghÖ cao vµ chuyÓn dÞch dÇn viÖc s¶n xuÊt mÆt hµng nhùa gia dông sang çc n−íc kh¸c. C¬ cÊu çc mÆt hµng nhùa gia dông xuÊt khÈu tËp trung vµo hai lo¹i lµ ®å nhùa gia dông vµ giµy dÐp nhùa. Dù b¸o kim ng¹ch xuÊt khÈu s¶n phÈm nhùa gia dông n¨m 2005, 2010 nh− sau:

Dù b¸o kim ng¹ch xuÊt khÈu nhùa gia dông

(§¬n vÞ: TriÖu USD)

S¶n phÈm nhùa gia dông XK

N¨m 2005 N¨m 2010

§å nhùa gia dông 180 310

Giµy dÐp nhùa 70 125

Tæng céng 250 435

Nguån: Quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh nhùa ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010

XÐt vÒ s¶n phÈm tiªu dïng cã sö dông chi tiÕt nhùa, ngoµi s¶n phÈm nhùa gia dông ®−îc dïng trùc tiÕp cÇn kÓ tíi çc s¶n phÈm tiªu dïng cã çc chi tiÕt nhùa. Lo¹i s¶n phÈm nµy hiÖn nay cã xu h−íng gia t¨ng ®¸ng kÓ nh− ®å dïng ®iÖn, ®iÖn tö gia dông (TV, cassette, m¸y giÆt, qu¹t ®iÖn), xe g¾n m¸y, «t«… (mµ trong ph©n lo¹i ®−îc xÕp vµo nhãm çc s¶n phÈm nhùa phôc vô çc ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c).

Ngoµi hai nhãm s¶n phÈm chÝnh nªu trªn, çc nhãm s¶n phÈm sau còng gãp phÇn quan träng lµm t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu s¶n phÈm nhùa:

+ VËt liÖu x©y dùng b»ng nhùa: Kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña nhãm s¶n phÈm nµy cã nhiÒu khã kh¨n (hiÖn nay míi cã tÊm trÇn vµ thanh ®Þnh h×nh) chñ yÕu do tr×nh ®é c«ng nghÖ ®i sau çc n−íc trong khu vùc, qui m« nhá, chi phÝ vËn chuyÓn lín vµ ch−a cã tÝnh c¹nh tranh vÒ gi¸, do míi ph¸t triÓn vµ ch−a t¹o ®−îc thÞ hiÕu cho kh¸ch hµng nªn s¶n l−îng vÉn cßn h¹n chÕ. ThÞ tr−êng xuÊt khÈu hiÖn nay sang Campuchia lµ duy nhÊt, l−îng s¶n phÈm tiªu thô còng kh¸ lín nh−ng chñ yÕu lµ bu«n b¸n theo ®−êng tiÓu ng¹ch. Trong t−¬ng lai, cÇn ®Èy m¹nh n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh ®Ó th©m nhËp çc thÞ tr−êng ch©u ¢u vµ B¾c Mü v× s¶n phÈm thanh ®Þnh h×nh nhùa thay thÕ cho s¶n phÈm gç chiÕm mét tû träng rÊt lín trong x©y dùng nhµ ë çc n−íc nµy.

+ Nhùa kü thuËt cao vµ çc lo¹i kh¸c: Çc s¶n phÈm nhùa kü thuËt cao phôc vô cho nhu cÇu néi ®Þa ho¸ ë trong n−íc cßn h¹n chÕ, nªn ch−a thÓ xuÊt khÈu vµ phôc vô cho xuÊt khÈu ®−îc. Kh¶ n¨ng xuÊt khÈu mµng máng, v¶i gi¶ da cßn h¹n chÕ, th−êng kh«ng xuÊt khÈu trùc tiÕp mµ qua gia c«ng thµnh çc s¶n phÈm gia dông nh− ¸o m−a, tói x¸ch, tói siªu thÞ… ®Õn çc n−íc Ph¸p, Hungary,

51

§µi Loan, Singapore, NhËt B¶n, Nga. S¶n phÈm ¸o ®i m−a tõ mµng máng PVC xuÊt khÈu qua mét sè n−íc T©y ¢u vµ Trung ¸ víi sè l−îng nhá. TiÒm n¨ng tiªu thô mµng máng tËp trung vµo çc s¶n phÈm chÊt l−îng cao nh− mµng trong suèt, mµng siªu máng, mµng thæi khÝ, mµng khæ réng cho s¶n xuÊt muèi ¨n, nu«i trång thuû h¶i s¶n. Gi¶ da PVC vµ PU ®−îc xuÊt khÈu gi¸n tiÕp th«ng qua çc s¶n phÈm giµy dÐp, tói x¸ch. ThÞ tr−êng xuÊt khÈu chñ yÕu lµ EU.

Môc tiªu phÊn ®Êu ®èi víi s¶n phÈm nhùa xuÊt khÈu lµ 250 triÖu USD vµo n¨m 2005, vµ kho¶ng 600 – 700 triÖu USD vµo n¨m 2010.

* Thñ c«ng mü nghÖ: Kim ng¹ch hiÖn nay ®· ®¹t h¬n 400 triÖu USD. §©y lµ ngµnh hµng mµ ta cßn nhiÒu tiÒm n¨ng, dung l−îng thÞ tr−êng thÕ giíi cßn lín. NÕu cã chÝnh s¸ch ®óng ®¾n ®Ó kh¬i dËy tiÒm n¨ng th× cã thÓ n©ng kim ng¹ch lªn 500 - 600 triÖu USD vµo n¨m 2005 vµ trªn 1 tû USD vµo n¨m 2010, trong ®ã hµng gèm sø chiÕm kho¶ng 60%. ThÞ tr−êng ®Þnh h−íng lµ EU, NhËt B¶n vµ Hoa Kú. Çc thÞ tr−êng nh− Trung §«ng, Ch©u §¹i D−¬ng lµ thÞ tr−êng tiÒm tµng, cÇn nç lùc ph¸t triÓn.

* Thùc phÈm chÕ biÕn: Kim ng¹ch hiÖn nay míi ®¹t kho¶ng 150 triÖu USD, tËp trung chñ yÕu vµo nh÷ng mÆt hµng kh«ng ®ßi hái nhiÒu vÒ c«ng nghÖ nh− b¸nh kÑo, s÷a, mú ¨n liÒn, phë ¨n liÒn, bét ngät, dÇu thùc vËt... TiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña ngµnh hµng nµy cßn kh¸ lín bëi ë mét sè n−íc cã nhu cÇu, ch−a kÓ céng ®ång ng−êi ViÖt Nam ë n−íc ngoµi kh¸ ®«ng. Dù b¸o tíi n¨m 2005 kim ng¹ch xuÊt khÈu cã kh¶ n¨ng v−ît 200 triÖu USD vµ tíi n¨m 2010 ®¹t 700 triÖu USD víi thÞ tr−êng tiªu thô chñ yÕu lµ Nga, §«ng ©u, EU, ¤xtr©ylia vµ Hoa Kú. Trong nhãm nµy, cÇn hÕt søc chó träng mÆt hµng dÇu thùc vËt bëi n−íc ta lµ n−íc cã tiÒm n¨ng vÒ c©y cã dÇu (dõa, ®Ëu nµnh, võng, l¹c...). Nhµ n−íc cÇn cã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn çc vïng trång c©y cã dÇu, ch¨n nu«i ®µn bß s÷a ®Ó t¨ng dÇn tû träng nguyªn liÖu trong n−íc phôc vô cho çc nhµ m¸y chÕ biÕn, h¹n chÕ dÇn l−îng dÇu nguyªn liÖu nhËp khÈu. Trung Quèc vµ Trung §«ng lµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu ®Çy tiÒm n¨ng ®èi víi mÆt hµng nµy.

* S¶n phÈm gç: §©y lµ ngµnh cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn ë n−íc ta víi thÕ m¹nh vÒ nh©n c«ng vµ tay nghÒ vµ nhu cÇu thÕ giíi t¨ng kh¸ æn ®Þnh (b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng kho¶ng 7-8% trong suèt thêi gian tõ 1994 ®Õn 1998). Sau khi chuyÓn h−íng sang sö dông nguyªn liÖu nhËp, kim ng¹ch xuÊt khÈu s¶n phÈm gç cña ta (kh«ng kÓ gç mü nghÖ) ®ang håi phôc dÇn. HiÖn nay, kim ng¹ch xuÊt khÈu mÆt hµng nµy ®· ®¹t kho¶ng 800 triÖu USD/n¨m. Dù kiÕn ®Õn n¨m 2005 cã thÓ ®¹t gÇn 1 tû USD. §Ó ph¸t triÓn ngµnh nµy, cÇn cã ®Çu t− tháa ®¸ng vµo kh©u trång rõng vµ ®¬n gi¶n hãa thñ tôc trong xuÊt khÈu s¶n phÈm gç, nhÊt lµ s¶n phÈm gç rõng tù nhiªn.

b. Nhãm s¶n phÈm c«ng nghiÖp nÆng:

* S¶n phÈm c¬ khÝ, ®iÖn: §©y sÏ lµ ngµnh hµng xuÊt khÈu nhiÒu tiÒm n¨ng cña ViÖt Nam trong 10 n¨m tíi. HiÖn nay, ®ang næi lªn hai mÆt hµng lµ d©y vµ çp ®iÖn víi kim ng¹ch kho¶ng trªn 300 triÖu USD/n¨m vµ xe ®¹p phô tïng víi kim ng¹ch kho¶ng 200 triÖu USD. Ngoµi ra cã mét sè chñng lo¹i m¸y ®éng lùc vµ m¸y n«ng cô, khu«n mÉu, ®éng c¬ vµ mét sè thiÕt bÞ c¬ khÝ cì nhá kh¸c còng

52

®ang trªn ®µ t¨ng xuÊt khÈu. NÕu khai th¸c tèt tiÒm n¨ng cña nhãm hµng nµy vµ cã chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi h−íng vÒ xuÊt khÈu, kh¶ n¨ng ®¹t kim ng¹ch trªn 1 tû USD vµo n¨m 2010 lµ hoµn toµn kh¶ thi. ThÞ tr−êng ®Þnh h−íng ®èi víi xe ®¹p lµ EU vµ Hoa Kú, víi çc s¶n phÈm kh¸c lµ çc n−íc ASEAN, Trung §«ng vµ Ch©u Phi.

* Hãa phÈm tiªu dïng: §©y lµ ngµnh hµng míi xuÊt hiÖn trong vµi n¨m gÇn ®©y víi h¹t nh©n lµ bét giÆt, chÊt tÈy röa, mü phÈm... Kim ng¹ch hµng n¨m ®· ®¹t xÊp xØ 30 triÖu USD. ThÞ tr−êng tiªu thô chÝnh lµ Trung Quèc, Campuchia, I-r¾c vµ mét sè n−íc ®ang ph¸t triÓn. Mét sè l−îng nhá ®· ®−îc xuÊt sang çc n−íc ASEAN vµ EU. Ta hoµn toµn cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng nµy. Môc tiªu kim ng¹ch vµo n¨m 2005 lµ 200 triÖu USD, vµo n¨m 2010 lµ 600 triÖu USD. ThÞ tr−êng chÝnh trong thêi kú 2001-2005 vÉn lµ Trung Quèc, Campuchia, çc n−íc ASEAN vµ mét sè n−íc ®ang ph¸t triÓn; sang thêi kú 2006-2010 cè g¾ng len vµo çc thÞ tr−êng kh¸c nh− EU, NhËt B¶n, Nga, Hoa Kú.

* Hµng ®iÖn tö tin häc: Víi xu thÕ ph©n c«ng lao ®éng theo chiÒu s©u trªn thÕ giíi hiÖn nay, ®©y lµ nhãm hµng mµ ViÖt Nam rÊt cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn, tr−íc m¾t lµ gia c«ng råi tiÕn tíi néi hãa dÇn. VÊn ®Ò cèt lâi lµ cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Môc tiªu kim ng¹ch xuÊt khÈu ®Æt ra cho ngµnh lµ 1 – 1,2 tû USD vµo n¨m 2005 vµ 3 tû USD vµo n¨m 2010. VÒ thÞ tr−êng th× nh»m vµo çc n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn (phÇn mÒm) vµ c¶ çc n−íc §PT (phÇn cøng). CÇn coi ®©y lµ kh©u ®ét ph¸ trong 5 n¨m cuèi cña kú 2001-2010.

2.1.3. Dù b¸o çc s¶n phÈm xuÊt khÈu míi:

§ãn nhËn xu h−íng chuyÓn dÞch ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ c¨n cø vµo tiÒm n¨ng ph¸t triÓn çc ngµnh ë ViÖt Nam còng nh− nhu cÇu trªn thÞ tr−êng thÕ giíi, cã thÓ dù b¸o mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu mµ hiÖn nay kim ng¹ch cßn nhá bÐ nh−ng rÊt cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn trong t−¬ng lai, ®ã lµ:

- Ngµnh c¬ khÝ: S¶n phÈm m¸y næ, thÐp èng, gang ®óc, d©y lâi hµn, b¶n lÒ, ®inh èc vÝt...

- Ngµnh ho¸ chÊt: Çc s¶n phÈm sau ho¸ dÇu nh− chÊt dÎo, polyeste, nguyªn liÖu d−îc...

- Ngµnh tiªu dïng thùc phÈm: S¶n phÈm bia, thùc phÈm chÕ biÕn...

53

2.2. §Þnh h−íng thÞ tr−êng

a. Khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng:

TiÕp tôc coi träng khu vùc nµy trong 10 n¨m tíi v× ë gÇn ta, cã dung l−îng lín, ph¸t triÓn t−¬ng ®èi n¨ng ®éng. ThÞ tr−êng träng ®iÓm t¹i khu vùc nµy sÏ lµ çc n−íc ASEAN, Trung Quèc (c¶ Hång C«ng), NhËt B¶n, §µi Loan vµ Hµn Quèc.

ASEAN lµ mét thÞ tr−êng kh¸ lín, víi kho¶ng 500 triÖu d©n, ë s¸t n−íc ta vµ ta lµ mét thµnh viªn, tuy tr−íc m¾t gÆp khã kh¨n t¹m thêi song tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cßn lín, l©u nay chiÕm kho¶ng trªn d−íi 1/3 kim ng¹ch bu«n b¸n cña n−íc ta, s¾p tíi, khi AFTA h×nh thµnh ta cµng cã thªm ®iÒu kiÖn xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng nµy. MÆt kh¸c, ASEAN cã nhiÒu mÆt hµng gièng ta, ®Òu h−íng ra çc thÞ tr−êng kh¸c lµ chÝnh chø ch−a ph¶i lµ bu«n b¸n trong khu vùc lµ chÝnh, trong nh÷ng n¨m tíi, kh¶ n¨ng xuÊt g¹o, dÇu th« cho khu vùc nµy sÏ gi¶m, trong khi ®ã víi viÖc ¸p dông biÓu thuÕ AFTA, hµng cña ASEAN cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n trong viÖc ®i vµo thÞ tr−êng ta, do ®ã cµng ph¶i ra søc phÊn ®Êu gia t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®Ó ®i vµo thÞ tr−êng ASEAN, c¶i thiÖn çn c©n th−¬ng m¹i.

Çc doanh nghiÖp cÇn tÝch cùc, chñ ®éng tËn dông thuËn lîi do c¬ chÕ AFTA më ra ®Ó gia t¨ng xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng nµy. Ngoµi ra, cÇn khai th¸c tèt thÞ tr−êng Lµo vµ Campuchia.

MÆt hµng träng t©m cÇn ®−îc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sÏ lµ çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp gåm linh kiÖn vi tÝnh, mét vµi s¶n phÈm c¬ khÝ (®èi víi çc n−íc ngoµi §«ng D−¬ng) vµ ho¸ phÈm tiªu dïng, thùc phÈm chÕ biÕn, s¶n phÈm nhùa, hµng b¸ch ho¸ (®èi víi Lµo vµ Campuchia). VÒ nhËp khÈu, mÆt hµng chñ yÕu tõ thÞ tr−êng nµy sÏ lµ nguyªn liÖu s¶n xuÊt dÇu thùc vËt, ph©n bãn, linh kiÖn vi tÝnh - c¬ khÝ - ®iÖn tö, x¨ng dÇu, s¾t thÐp, t©n d−îc vµ mét sè chñng lo¹i m¸y mãc, thiÕt bÞ, phô tïng.

Trung Quèc lµ mét thÞ tr−êng lín, l¹i ë s¸t n−íc ta ®ång thêi lµ mét n−íc cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao trªn nhiÒu thÞ tr−êng, trong ®ã cã thÞ tr−êng n−íc ta. ViÖc ký kÕt tho¶ thuËn th−¬ng m¹i tù do theo Ch−¬ng tr×nh thu ho¹ch sím (EHP) gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc lµ c¬ héi ®ång thêi lµ th¸ch thøc ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Víi ý nghÜa ®ã ta cÇn tÝch cùc, chñ ®éng h¬n trong viÖc thóc ®Èy bu«n b¸n víi Trung Quèc mµ h−íng chÝnh lµ çc tØnh Hoa Nam vµ T©y Nam Trung Quèc, phÊn ®Êu ®−a kim ng¹ch lªn kho¶ng 3-4 tû USD. Mét trong nh÷ng ph−¬ng çch lµ tranh thñ tho¶ thuËn ë cÊp ChÝnh phñ vÒ trao ®æi mét sè mÆt hµng víi sè l−îng lín, trªn c¬ së æn ®Þnh, thóc ®Èy bu«n b¸n chÝnh ng¹ch. Bªn c¹nh ®ã cÇn coi träng bu«n b¸n biªn mËu, tËn dông ph−¬ng thøc nµy ®Ó gia t¨ng xuÊt khÈu trªn c¬ së h×nh thµnh sù ®iÒu hµnh tËp trung vµ nhÞp nhµng. §ång thêi, cÇn chó träng thÞ tr−êng Hång C«ng- mét thÞ tr−êng tiªu thô lín vµ vèn lµ mét kh©u trung chuyÓn quan träng nh−ng gÇn ®©y cã xu h−íng thuyªn gi¶m trong bu«n b¸n víi ta.

MÆt hµng chñ yÕu ®i vµo hai thÞ tr−êng nµy sÏ lµ h¶i s¶n, cao su, rau hoa qu¶, hµng c«ng nghiÖp cã thùc phÈm chÕ biÕn vµ ho¸ phÈm tiªu dïng. Hµng nhËp khÈu chñ yÕu tõ Trung Quèc sÏ lµ ho¸ chÊt, thuèc trõ s©u, mét sè chñng

54

lo¹i ph©n bãn, chÊt dÎo nguyªn liÖu, b«ng, s¾t thÐp, m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ phô tïng.

NhËt B¶n lµ thÞ tr−êng truyÒn thèng, nh−ng thêi gian qua phÇn nµo bÞ mÊt ®i vÞ trÝ cña m×nh khi nÒn kinh tÕ NhËt B¶n suy tho¸i, nhu cÇu gi¶m sót vµ çc doanh nghiÖp ViÖt nam qu¸ tËp trung vµo thÞ tr−êng Mü. Thêi gian gÇn ®©y, do gÆp khã kh¨n ë thÞ tr−êng Hoa Kú vµ EU, çc doanh nghiÖp b¾t ®Çu quan t©m trë l¹i tíi thÞ tr−êng NhËt B¶n vµ tû träng xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng nµy ®· ®−îc c¶i thiÖn. GÇn ®©y, ChÝnh phñ hai n−íc ®· ký kÕt nhiÒu tho¶ thuËn hîp t¸c song ph−¬ng quan träng lµ c¬ së ph¸p lý cho viÖc më réng vµ thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ ®èi ngoo¹i gi÷a hai n−íc.Çc doanh nghiÖp cÇn t¨ng c−êng t×m hiÓu çc th«ng tin cã liªn quan ®Õn ph−¬ng thøc ph©n phèi, thñ tôc xin dÊu chøng nhËn chÊt l−îng JIS, JAS vµ Ecomark còng nh− chÕ ®é x¸c nhËn tr−íc vÒ thùc phÈm nhËp khÈu cña NhËt. §©y lµ viÖc hÕt søc quan träng, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi ®Èy m¹nh xuÊt khÈu n«ng s¶n vµ thùc phÈm, mÆt hµng mµ ta cã thÕ m¹nh. Ngoµi ra, cÇn hÕt søc quan t©m ®Õn thu hót vèn ®Çu t− tõ NhËt B¶n.

Trong nh÷ng n¨m tíi mÆt hµng chñ lùc xuÊt khÈu sang NhËt B¶n sÏ lµ: hµng c«ng nghiÖp gåm cã hµng dÖt may, giµy dÐp vµ s¶n phÈm da, than ®¸, thùc phÈm chÕ biÕn, s¶n phÈm gç, hµng thñ c«ng mü nghÖ. MÆt hµng chñ yÕu nhËp khÈu sÏ lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao, chÊt dÎo nguyªn liÖu, linh kiÖn ®iÖn tö tin häc c¬ khÝ, thuèc trõ s©u vµ nguyªn liÖu, s¾t thÐp, nguyªn phô liÖu dÖt- may - da.

Hµn Quèc lµ thÞ tr−êng nhËp khÈu lín trong khu vùc. Tuy nhiªn, ta vÉn nhËp siªu lín, hµng xuÊt cña ta vÉn ch−a cã chç ®øng v÷ng ch¾c trªn thÞ tr−êng nµy. Trong thêi gian tíi, ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang Hµn Quèc, cÇn kiªn tr× thuyÕt phôc b¹n më cöa thÞ tr−êng. CÇn chó träng tíi mét nh©n tè míi lµ Nam - B¾c TriÒu Tiªn c¶i thiÖn quan hÖ, më ra kh¶ n¨ng gia t¨ng bu«n b¸n víi c¶ hai miÒn Nam B¾c TriÒu Tiªn.

Çc mÆt hµng c«ng nghiÖp cÇn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lµ dÖt may, giµy dÐp, than ®¸. MÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu tõ thÞ tr−êng nµy cã thÓ lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ, phô tïng, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, chÊt dÎo nguyªn liÖu, linh kiÖn ®iÖn tö - tin häc - c¬ khÝ, ph©n bãn, s¾t thÐp, t©n d−îc vµ nguyªn phô liÖu dÖt - may - da.

§µi Loan lµ b¹n hµng xuÊt khÈu quan träng. Quan hÖ th−¬ng m¹i trong nh÷ng n¨m tíi cã thÓ thªm mét sè thuËn lîi. Trong thêi gian tíi cÇn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu çc mÆt hµng c«ng nghiÖp nh− dÖt may, giµy dÐp, c¬ khÝ vµ ®iÖn gia dông... Víi sè l−îng çc c¬ së cã vèn ®Çu t− cña §µi Loan kh¸ lín t¹i ViÖt Nam, lµ lîi thÕ ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng nµy. Hµng nhËp tõ §µi Loan cã thÓ lµ linh kiÖn ®iÖn tö - vi tÝnh - c¬ khÝ, m¸y mãc, thiÕt bÞ, phô tïng, nguyªn phô liÖu dÖt may - da, s¾t thÐp.

b. Khu vùc Ch©u ¢u

Träng t©m cña thÞ tr−êng ch©u ¢u lµ EU mµ chñ yÕu lµ çc n−íc nh− §øc, Anh, Ph¸p vµ Italia. Kim ng¹ch xuÊt khÈu sang EU t¨ng rÊt nhanh trong thêi kú 1991 - 1999. Trong çc quèc gia EU, §øc lµ b¹n hµng quan träng thø 4 cña ViÖt Nam, Anh lµ n−íc thø 9, Ph¸p vµ Hµ Lan ®øng thø 12 vµ 13. Hµng c«ng nghiÖp

55

xuÊt sang EU chñ yÕu lµ giÇy dÐp, dÖt may, than ®¸. §Ó ph¸t triÓn h¬n n÷a xuÊt khÈu sang EU, ®¸p øng ®ßi hái cao vÒ chÊt l−îng vµ luËt lÖ phøc t¹p ë EU, cÇn t¨ng c−êng thu thËp vµ phæ biÕn th«ng tin cho çc doanh nghiÖp; chó träng n©ng cao chÊt l−îng hµng ho¸; tranh thñ nh÷ng ®iÒu kiÖn −u ®·i mµ EU dµnh cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn theo c¬ chÕ GSP chõng nµo cã thÓ, chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn gia t¨ng c¹nh tranh trong viÖc th©m nhËp thÞ tr−êng nµy sau khi bá h¹n ng¹ch dÖt may theo ATC vµo n¨m 2005. KÓ tõ 01/5/2004, sù kiÖn EU më réng thªm 10 n−íc thµnh viªn n÷a vÒ phÝa ®«ng ®· phÇn nµo xo¸ nhoµ ranh giíi gi÷a khu vùc thÞ tr−êng T©y ¢u vµ §«ng ¢u. ThÞ tr−êng Ch©u ¢u ®ang tiÕn tíi h×nh thµnh mét thÓ thèng nhÊt, t¹o ra nhiÒu c¬ héi ®ång thêi còng lµ th¸ch thøc cho hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. C¬ héi v× mét thÞ tr−êng EU réng lín h¬n víi çc quy ®Þnh ph¸p luËt, chÝnh s¸ch nhËp khÈu thèng nhÊt còng nh− çc −u ®·i th−¬ng m¹i sÏ më ra cho hµng ViÖt Nam. Th¸ch thøc v× xuÊt khÈu sang khu vùc §«ng ¢u tr−íc ®©y kh«ng chÞu h¹n ng¹ch còng nh− çc quy ®Þnh, tiªu chuÈn kü thuËt ngÆt nghÌo nay sÏ bÞ ®iÒu chØnh theo nh÷ng quy ®Þnh chung cña EU.

Nh×n chung, nhiÒu mÆt hµng cã thÓ t¨ng xuÊt khÈu vµo EU nh−ng träng t©m vÉn sÏ lµ dÖt may, giµy dÐp, s¶n phÈm nhùa, s¶n phÈm gç, vµ s¶n phÈm c¬ khÝ. MÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu tõ thÞ tr−êng nµy sÏ lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao, m¸y chÕ biÕn thùc phÈm, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, m¸y bay, ho¸ chÊt, t©n d−îc, nguyªn phô liÖu dÖt - may- da.

Ngoµi khèi EU, quan hÖ th−¬ng m¹i víi çc n−íc §«ng ¢u vµ SNG, nhÊt lµ liªn bang Nga cã thÓ vµ cÇn ®−îc kh«i phôc bëi ®©y lµ thÞ tr−êng cã nhiÒu tiÒm n¨ng nÕu gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò ph−¬ng thøc thanh to¸n. Ta cÇn thay ®æi nhËn thøc vÒ viÖc hä “dÔ tÝnh”, ng−êi tiªu dïng ë ®©y ®· ®−îc tiÕp cËn víi hµng ho¸ nhiÒu n−íc cã chÊt l−îng cao h¬n hµng ho¸ cña ta; nhiÒu n−íc, trong ®ã cã Trung Quèc, x©m nhËp m¹nh mÏ vµo khu vùc nµy, ®ång thêi çc n−íc nµy ®Òu cã khã kh¨n vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n.

Toµn bé t×nh h×nh ®ßi hái ta ph¶i coi hä nh− nh÷ng thÞ tr−êng nhiÒu tiÒm n¨ng vµ yªu cÇu hµng ho¸ cã søc c¹nh tranh cao, ®Òu vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng víi mét sè ®Æc thï cña giai ®o¹n chuyÓn ®æi. Theo h−íng ®ã, Nhµ n−íc cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî cho çc doanh nghiÖp th©m nhËp thÞ tr−êng nµy. Quü hç trî tÝn dông xuÊt khÈu cÇn ®−îc ra ®êi sím ®Ó b¶o l·nh tÝn dông xuÊt khÈu cho ng−êi xuÊt khÈu hµng ho¸ vµo Nga vµ §«ng ¢u theo ph−¬ng thøc "Nhµ n−íc doanh nghiÖp cïng lµm”, x©y dùng mét sè trung t©m tiªu thô hµng ho¸, hç trî tËn dông céng ®ång ng−êi ViÖt ®Ó ®−a hµng vµo Nga vµ §«ng ¢u, t¹o mét sè c¬ së s¶n xuÊt t¹i chç, h×nh thµnh çc kho ®Çu mèi...

Träng t©m vÒ hµng ho¸ c«ng nghiÖp xuÊt khÈu sÏ lµ thùc phÈm chÕ biÕn, ho¸ phÈm tiªu dïng, dÖt may, giµy dÐp vµ thñ c«ng mü nghÖ. Hµng nhËp khÈu chñ yÕu sÏ lµ thiÕt bÞ n¨ng l−îng, thiÕt bÞ má, hµng quèc phßng, ph©n bãn, s¾t thÐp, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, lóa mú vµ t©n d−îc.

c. Khu vùc B¾c Mü:

56

Träng t©m t¹i khu vùc nµy lµ thÞ tr−êng Hoa Kú. §©y lµ n−íc nhËp khÈu lín hµng ®Çu thÕ giíi (mçi n¨m nhËp khÈu tíi trªn 1000 tû USD hµng ho¸) víi nhu cÇu rÊt ®a d¹ng, n¾m nh÷ng ®Ønh cao vÒ khoa häc - c«ng nghÖ, c«ng nghÖ nguån. HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú ®−îc ký kÕt vµ phª chuÈn ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ta, ®ång thêi thóc ®Èy çc n−íc ®Çu t− vµo ViÖt Nam ®Ó xuÊt sang Hoa Kú. Tuy nhiªn, ®©y còng lµ thÞ tr−êng tiÒm Èn rÊt nhiÒu rµo c¶n thuÕ quan vµ phi thuÕ quan còng nh− çc tranh chÊp th−¬ng m¹i d−íi nh÷ng h×nh thøc tinh vi nªn ®ßi hái çc doanh nghiÖp khi xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng nµy ph¶i rÊt tØnh t¸o, nhanh nh¹y vµ v÷ng vµng c¶ vÒ n¨ng lùc s¶n xuÊt, kiÕn thøc ph¸p luËt, thÞ tr−êng vµ kü n¨ng kinh doanh.

MÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu vµo Hoa Kú lµ dÖt may, giµy dÐp, s¶n phÈm nhùa, s¶n phÈm c¬ khÝ - ®iÖn, s¶n phÈm gç, thñ c«ng mü nghÖ, thùc phÈm chÕ biÕn, n«ng thñy s¶n. MÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao, phÇn mÒm, m¸y bay, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, ho¸ chÊt, t©n d−îc, s¶n phÈm cao su, chÊt dÎo nguyªn liÖu, lóa mú vµ nguyªn liÖu s¶n xuÊt thøc ¨n gia sóc.

Sau h¬n 2 n¨m t¨ng tr−ëng m¹nh, xuÊt khÈu mÆt hµng dÖt may vµ thuû s¶n (hai mÆt hµng chñ lùc) vµo Hoa Kú ®· cã dÊu hiÖu ch÷ng l¹i do vÊp ph¶i nh÷ng rµo c¶n phi thuÕ quan (¸p ®Æt h¹n ng¹ch, kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸...). §Æc biÖt lµ tõ n¨m 2005, chÕ ®é h¹n ng¹ch ®−îc dì bá theo HiÖp ®Þnh ATC ®èi víi çc n−íc thµnh viªn WTO th× xuÊt khÈu hµng dÖt may cña ViÖt Nam sÏ cµng gÆp khã kh¨n, nhÊt lµ nÕu vµo thêi ®iÓm ®ã ta ch−a kÕt thóc ®µm ph¸n gia nhËp WTO. V× vËy, chiÕn l−îc l©u dµi khi xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng nµy lµ ph¶i ®a d¹ng ho¸ mÆt hµng, tr¸nh tËp trung qu¸ nhiÒu vµo mét sè chñng lo¹i mÆt hµng “nãng”, nhanh nh¹y vµ kÞp thêi chuyÓn h−íng mÆt hµng khi cã nguy c¬ bÞ ¸p ®Æt rµo c¶n th−¬ng m¹i vµ ph¶i n¾m v÷ng çc quy ®Þnh ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch cña n−íc së t¹i ®Ó cã ®èi s¸ch thÝch hîp.

d. Ch©u §¹i D−¬ng:

Träng t©m t¹i khu vùc ch©u §¹i d−¬ng lµ ¤xtr©ylia vµ Niu Dil©n. Quan hÖ th−¬ng m¹i víi hai thÞ tr−êng nµy ph¸t triÓn tèt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y chøng tá tiÒm n¨ng kh«ng nhá nh−ng møc khai th¸c vÉn cßn thÊp. Do ®ã, cÇn kiªn tr× t×m kiÕm, t¹o lËp vµ cñng cè quan hÖ b¹n hµng. Hµng ho¸ c«ng nghiÖp xuÊt khÈu vµo khu vùc nµy cÇn tËp trung chñ yÕu vµo dÇu th«, dÖt may, giµy dÐp, thñ c«ng mü nghÖ, s¶n phÈm nhùa, s¶n phÈm gç vµ s¶n phÈm c¬ khÝ ®iÖn. Hµng nhËp khÈu chñ yÕu sÏ lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ, s¾t thÐp, lóa mú, bét mú, s÷a nguyªn liÖu vµ t©n d−îc.

e. Trung CËn §«ng, Nam ¸, Ch©u Phi vµ Mü La-tinh:

Hµng ho¸ cña ViÖt Nam hiÖn ®· xuÊt hiÖn trªn çc thÞ tr−êng nµy nh−ng chñ yÕu lµ qua th−¬ng nh©n n−íc thø ba; kim ng¹ch do ta xuÊt trùc tiÕp cßn kh¸ nhá bÐ. Mét ®iÓm cÇn l−u ý lµ toµn bé çc n−íc trong khu vùc, kÓ c¶ nh÷ng n−íc ®· tõng ph¸t triÓn theo ®−êng lèi kÕ ho¹ch hãa tËp trung, ®Òu ®· ¸p dông c¬ chÕ thÞ tr−êng vµ hiÖn ®ang cã sù g¾n kÕt víi nhau th«ng qua viÖc h×nh thµnh çc liªn kÕt kinh tÕ khu vùc nh− khèi liªn minh quan thuÕ Nam Ch©u Phi, khèi çc n−íc sö dông ®ång Franc ë T©y Phi, khèi Maghreb t¹i B¾c Phi, khèi çc n−íc vïng

57

VÞnh, HiÖp héi SAFTA... Th−¬ng m¹i gi÷a çc n−íc trong khèi ®−îc ¸p dông nh÷ng −u ®·i ®Æc biÖt. V× lý do ®ã, trong chiÕn l−îc th©m nhËp thÞ tr−êng, cÇn chän thÞ tr−êng träng ®iÓm cho tõng khèi vµ lÊy ®ã lµm bµn ®¹p ®Ó tiÕn vµo çc n−íc trong khèi.

Tãm l¹i, trong thêi gian tíi, bªn c¹nh viÖc tiÕp tôc cñng cè vµ t¨ng c−êng chç ®øng t¹i çc thÞ tr−êng träng ®iÓm hiÖn nay lµ Hoa Kú, EU, NhËt B¶n, ASEAN, th× kh©u ®ét ph¸ cã thÓ lµ gia t¨ng sù cã mÆt t¹i thÞ tr−êng Trung Quèc, Nga, më ra thÞ tr−êng ch©u Phi vµ trong chõng mùc nµo ®ã lµ thÞ tr−êng Mü La-tinh.

58

Ch−¬ng IV

Gi¶i ph¸p, chÝnh s¸ch nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu s¶n phÈm c«ng nghiÖp ViÖt Nam

1. ChÝnh s¸ch ®Çu t− vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n phÈm c«ng nghiÖp:

§Ó ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu ®Ò ra trong phÇn ®Þnh h−íng vÒ mÆt hµng, chÝnh s¸ch ®Çu t− vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n phÈm cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh vµ nªn ®−îc thùc hiÖn theo çc h−íng sau:

1.1. Bé C«ng nghiÖp vµ çc doanh nghiÖp ngµnh c«ng nghiÖp cÇn thùc hiÖn:

- §Èy m¹nh thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n phÈm c«ng nghiÖp theo h−íng gia t¨ng çc s¶n phÈm chÕ biÕn, chÕ t¹o. TËp trung −u tiªn ph¸t triÓn çc s¶n phÈm cã tiÒm n¨ng xuÊt khÈu lín, cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao (hµm l−îng c«ng nghÖ, tri thøc cao) nh− c¬ khÝ chÕ t¹o («t«, xe m¸y, xe ®¹p, m¸y ®éng lùc, m¸y n«ng nghiÖp, ®ãng vµ söa ch÷a tµu thuyÒn...), thiÕt bÞ ®iÖn, ®iÖn tö – m¸y vi tÝnh, s¶n phÈm nhùa, thùc phÈm chÕ biÕn... ®Ó sím h×nh thµnh çc s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ lùc, mòi nhän míi. Khai th¸c tèi ®a n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cña nh÷ng s¶n phÈm ®ang cã lîi thÕ c¹nh tranh nh− hµng may mÆc, giµy - dÐp. PhÊn ®Êu n©ng tû träng hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu ®· qua chÕ biÕn, chÕ t¹o trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu tõ 50% hiÖn nay lªn 70 – 75% vµo n¨m 2010. Bªn c¹nh ®ã, cÇn quan t©m khai th¸c çc mÆt hµng sö dông nguyªn vËt liÖu t¹i chç, sö dông nhiÒu lao ®éng nh− chÕ biÕn n«ng - l©m - thñy s¶n, thñ c«ng mü nghÖ, s¶n phÈm gç...

- Çc doanh nghiÖp cÇn ®Èy m¹nh thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh c¾t gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh, phÊn ®Êu hµng c«ng nghiÖp ViÖt Nam cã gi¸ thµnh b»ng hoÆc thÊp h¬n çc s¶n phÈm cïng lo¹i trong khu vùc.

- §Èy m¹nh ¸p dông tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµ çc hÖ thèng qu¶n lý nh− hÖ thèng qu¶n lý chÊt l−îng (ISO 9000), hÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng (ISO 14000), hÖ thèng tiªu chuÈn tr¸ch nhiÖm x· héi (SA 8000) trong s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm, t¹o dùng uy tÝn, th−¬ng hiÖu. TiÕn hµnh ®¸nh gi¸ tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ cña çc ngµnh c«ng nghiÖp, nhÊt lµ çc ngµnh c«ng nghiÖp cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cao, tõ ®ã ®Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao mÆt b»ng tr×nh ®é c«ng nghÖ chung cña ngµnh.

- Çc doanh nghiÖp cÇn chñ ®éng x©y dùng chiÕn l−îc s¶n xuÊt, kinh doanh vµ xuÊt khÈu cña m×nh tõ nay ®Õn n¨m 2010. Khi x©y dùng chiÕn l−îc cÇn nghiªn cøu thÞ tr−êng trong vµ ngoµi n−íc, xu thÕ ph¸t triÓn vµ héi nhËp cña kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. Trªn c¬ së chiÕn l−îc xuÊt khÈu ®· x©y dùng, nghiªn cøu ®Ò xuÊt çc ch−¬ng tr×nh, dù ¸n xuÊt khÈu cã môc tiªu, trong ®ã x¸c ®Þnh cô thÓ s¶n phÈm xuÊt khÈu cã søc c¹nh tranh, thÞ tr−êng, ph−¬ng thøc c¹nh tranh. Çc ch−¬ng tr×nh, dù ¸n xuÊt khÈu cã môc tiªu sau khi ®−îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt vµ ®i vµo ho¹t ®éng, xÐt thÊy cã hiÖu qu¶ sÏ ®−îc hç trî th«ng qua çc −u ®·i vÒ chÝnh s¸ch ®Çu t−, tµi chÝnh, tÝn dông, ®Êt ®ai ...

59

- §Èy m¹nh çc dù ¸n ®Çu t− ngµnh c«ng nghiÖp ®Ó n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n−íc, cung cÊp nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Mét sè dù ¸n ®Çu t− ®¸ng l−u ý ®ang vµ sÏ dù kiÕn triÓn khai bao gåm:

+ Ngµnh kho¸ng s¶n: Dù ¸n má s¾t Th¹ch Khª, alumin L©m §ång, ®ång Sin QuyÒn, bauxit nh«m L©m §ång, diatomit Phó Yªn, ®iÖn ph©n kÏm Th¸i Nguyªn

+ Ngµnh c¬ khÝ luyÖn kim ho¸ chÊt: Çc dù ¸n thÐp MiÒn B¾c, thÐp çn nguéi Phó Mü, thÐp Sunsteel; Çc dù ¸n s¶n phÈm c¬ khÝ träng ®iÓm...

+ Ngµnh tiªu dïng thùc phÈm: Çc dù ¸n bét giÊy, bia Cñ Chi, côm dù ¸n sîi – dÖt – nhuém Hoµ Kh¸nh §µ N½ng...

- §Èy m¹nh c«ng t¸c ®æi míi, s¾p xÕp doanh nghiÖp nhµ n−íc, khuyÕn khÝch çc doanh nghiÖp ®ñ ®iÒu kiÖn tham gia huy ®éng thªm vèn gãp cæ phÇn, tham gia thÞ tr−êng chøng kho¸n ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh, kiªn quyÕt xö lý çc doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç kÐo dµi, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña khèi doanh nghiÖp quèc doanh.

- Bé C«ng nghiÖp phèi hîp víi çc Bé, ngµnh liªn quan x©y dùng §Ò ¸n ph¸t triÓn c«ng nghiÖp phô trî, trong ®ã cã ®Ò xuÊt nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch −u tiªn, hç trî ph¸t triÓn çc ngµnh c«ng nghiÖp phô trî ®Ó tr×nh ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh, tr−íc m¾t tËp trung ph¸t triÓn çc ngµnh s¶n xuÊt nguyªn phô liÖu cho ngµnh dÖt may, da giµy; ngµnh chÕ t¹o phô tïng, linh kiÖn cho ngµnh c¬ khÝ chÕ t¹o, thiÕt bÞ ®iÖn - ®iÖn tö...; phèi hîp víi Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n x©y dùng, hoµn thiÖn vµ triÓn khai thùc hiÖn çc quy ho¹ch ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu phôc vô cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trªn nguyªn t¾c hµi hoµ lîi Ých cña ng−êi n«ng d©n, cña doanh nghiÖp vµ cña Nhµ n−íc.

- Çc doanh nghiÖp nghiªn cøu, x©y dùng ®Ò ¸n thµnh lËp trung t©m s¶n xuÊt, giao dÞch mua b¸n nguyªn phô liÖu phôc vô s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, tr−íc m¾t tËp trung vµo nh÷ng ngµnh hµng xuÊt khÈu chñ lùc nh− dÖt may, da giµy, chÕ biÕn n«ng l©m h¶i s¶n... ®Æt t¹i çc trung t©m s¶n xuÊt, kinh doanh lín nh− Thµnh phè Hå ChÝ Minh, Hµ Néi, B×nh D−¬ng, §ång Nai...

1.2. KiÕn nghÞ ChÝnh phñ chØ ®¹o çc Bé, ngµnh cã liªn quan thùc hiÖn çc gi¶i ph¸p, chÝnh s¸ch sau:

a/ Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−:

- Chñ tr×, phèi hîp víi Bé Tµi chÝnh, Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam bè trÝ kÕ ho¹ch vèn tÝn dông nhµ n−íc cho çc ch−¬ng tr×nh, dù ¸n s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp; b¶o ®¶m cho çc doanh nghiÖp trong n−íc s¶n xuÊt vµ cung øng nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu còng ®−îc h−ëng −u ®·i nh− çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Nguån ®Çu t− nªn ®−îc x¸c ®Þnh lµ: Nhµ n−íc tËp trung cho nh÷ng kh©u ®ßi hái vèn lín, cã t¸c dông cho nhiÒu doanh nghiÖp nh− nghiªn cøu khoa häc, x©y dùng h¹ tÇng, kho b·i, bÕn c¶ng, thµnh lËp çc trung t©m th−¬ng m¹i vµ kho ngo¹i quan ë n−íc ngoµi... Trong çc kh©u cßn l¹i, Nhµ n−íc chØ ban hµnh çc chÝnh s¸ch −u ®·i ®Ó khuyÕn khÝch ç nh©n vµ doanh nghiÖp chñ ®éng ®Çu t− s¶n xuÊt, kinh doanh, h¹n chÕ tíi møc

60

thÊp nhÊt, nhanh chãng tiÕn tíi xãa bá hoµn toµn c¬ chÕ "xin - cho", bao cÊp trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp.

- Chñ tr×, phèi hîp víi Bé C«ng nghiÖp, çc Bé, ngµnh cã liªn quan ®Èy m¹nh thu hót vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi vµo ngµnh c«ng nghiÖp. §©y lµ mét ®éng lùc quan träng ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu vµ ®æi míi c«ng nghÖ, trong ®ã −u tiªn thu hót ®Çu t− vµo çc lÜnh vùc s¶n xuÊt hµng c«ng nghiÖp cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cao, ®Çu t− cã ¸p dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, lÜnh vùc ph©n phèi b¸n bu«n vµ b¸n lÎ, nh»m tõng b−íc g¾n kÕt çc doanh nghiÖp trong n−íc vµo çc c«ng ®o¹n s¶n xuÊt – kinh doanh – ph©n phèi cña çc tËp ®oµn ®a quèc gia trªn thÕ giíi. Chó träng c¶i thiÖn m«i tr−êng ®Çu t− mét çch ®ång bé ®Ó t¨ng søc hÊp dÉn ®èi víi c¶ ®Çu t− trong n−íc vµ ®Çu t− trùc tiÕp cña n−íc ngoµi, tÝch cùc, chñ ®éng ®iÒu chØnh LuËt §Çu t− n−íc ngoµi theo quy ®Þnh cña WTO vÒ TRIMS, gi¶m dÇn, tiÕn tíi xãa bá sù ph©n biÖt vÒ chÝnh s¸ch gi÷a çc nhµ ®Çu t− trong n−íc vµ n−íc ngoµi. Duy tr× m«i tr−êng ®Çu t− æn ®Þnh ®Ó t¹o t©m lý tin t−ëng cho çc nhµ ®Çu t−. Ph¸t triÓn hîp lý çc khu chÕ xuÊt, khuyÕn khÝch çc doanh nghiÖp n−íc ngoµi gia t¨ng xuÊt khÈu.

b/ Bé Tµi chÝnh:

- Nghiªn cøu, ®Ò xuÊt viÖc ®iÒu chØnh gi¶m thuÕ nhËp khÈu, bá chÕ ®é thu chªnh lÖch gi¸ ®èi víi nguyªn liÖu ®Çu vµo cho s¶n xuÊt mµ trong n−íc ch−a s¶n xuÊt ®−îc hoÆc s¶n xuÊt ch−a ®¸p øng ®−îc nhu cÇu. TiÕp tôc c¶i tiÕn, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc thu thuÕ, hoµn thuÕ vµ kiÓm tra h¶i quan; t¨ng c−êng vµ chÊn chØnh c«ng t¸c kiÓm tra sau khi thùc hiÖn çc nghiÖp vô thuÕ vµ h¶i quan (hËu kiÓm); t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp thùc hiÖn lé tr×nh gi¶m gi¸ thµnh, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh.

- Chñ tr× nghiªn cøu, x©y dùng c¬ chÕ b¶o hiÓm xuÊt khÈu vµ §Ò ¸n thµnh lËp Ng©n hµng XuÊt nhËp khÈu chuyªn lµm nhiÖm vô cung cÊp tÝn dông, b¶o l·nh cho çc ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu víi träng t©m lµ çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cao ®Ó tr×nh ChÝnh phñ trong quý IV n¨m 2004.

- Nghiªn cøu tr×nh ChÝnh phñ c¬ chÕ h×nh thµnh nguån vèn ph¸t triÓn vµ øng dông c«ng nghÖ, kü thuËt tiªn tiÕn vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, nguån vèn cho ®µo t¹o nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é cao, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ khoa häc c«ng nghÖ.

- TiÕp tôc vµ ®Èy m¹nh h¬n n÷a viÖc c¶i tiÕn quy tr×nh, thñ tôc h¶i quan, t¨ng thªm mÆt hµng xuÊt khÈu ®−îc miÔn kiÓm tra ®Ó rót ng¾n thêi gian vµ chi phÝ thùc hiÖn thñ tôc h¶i quan xuèng ngang b»ng víi çc n−íc trong khu vùc.

- Çc Bé: KÕ ho¹ch vµ §Çu t−, Tµi chÝnh, Th−¬ng m¹i vµ çc Bé chuyªn ngµnh nghiªn cøu x©y dùng vµ hoµn thiÖn çc c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ nhËp khÈu nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo phôc vô s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, ®¶m b¶o nguyªn t¾c t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc nhËp khÈu çc nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo cho s¶n xuÊt çc s¶n phÈm mµ trong n−íc ch−a s¶n xuÊt ®−îc hoÆc s¶n xuÊt ch−a ®¸p øng ®−îc çc yªu cÇu vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng (nh− miÔn gi¶m thuÕ, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc...) vµ h¹n chÕ viÖc nhËp khÈu çc s¶n phÈm trong n−íc ®· s¶n xuÊt ®−îc vµ s¶n xuÊt cã chÊt l−îng, ®¹t tiªu chuÈn quèc gia, quèc tÕ. Çc Bé nghiªn cøu, ban hµnh

61

danh môc nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo ®−îc phÐp nhËp khÈu vµ ®−îc −u ®·i nhËp khÈu ®Ó phôc vô s¶n xuÊt trong tõng thêi kú.

c/ Ng©n hµng Nhµ n−íc:

- ChØ ®¹o hÖ thèng ng©n hµng th−¬ng m¹i tiÕp tôc c¶i tiÕn quy tr×nh, thñ tôc thÕ chÊp cho vay, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho çc doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt s¶n phÈm c«ng nghiÖp xuÊt khÈu, ®−îc tiÕp cËn çc nguån vèn ®Ó ®Çu t−, s¶n xuÊt, ®æi míi c«ng nghÖ, ®µo t¹o nguån nh©n lùc; ®Æc biÖt lµ ®Èy m¹nh cho vay trung vµ dµi h¹n ®èi víi çc dù ¸n, ch−¬ng tr×nh xuÊt khÈu cã môc tiªu.

d/ Bé Th−¬ng m¹i:

- Chñ tr×, phèi hîp víi çc Bé, ngµnh cã liªn quan x©y dùng §Ò ¸n xóc tiÕn th−¬ng m¹i, më réng çc thÞ tr−êng tiªu thô, trong ®ã cÇn triÓn khai nghiªn cøu mét çch toµn diÖn, cã hÖ thèng çc rµo c¶n gia nhËp thÞ tr−êng hiÖn nay ®èi víi çc mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc t¹i nh÷ng thÞ tr−êng träng ®iÓm vµ ®Ò xuÊt çc ph−¬ng ¸n triÓn khai, tr×nh ChÝnh phñ trong quý IV n¨m 2004.

- Phèi hîp víi Bé C«ng nghiÖp lùa chän mét sè s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ t¹o cã tèc ®é gia t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cao ®Ó tËp trung n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, x©y dùng thµnh nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp xuÊt khÈu lín nh»m më réng danh s¸ch çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ t¹o cã kim ng¹ch xuÊt khÈu trªn mét tû USD mçi n¨m.

- §Èy m¹nh vµ ph¸t triÓn nhanh çc doanh nghiÖp ph©n phèi trong n−íc ®Ó g¾n s¶n xuÊt víi l−u th«ng, thiÕt lËp hÖ thèng çc tæng ®¹i lý, tæng ph¸t hµnh phôc vô cho çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®−a s¶n phÈm ra thÞ tr−êng khu vùc vµ thÕ giíi; ®ång thêi hç trî çc doanh nghiÖp thiÕt lËp mèi liªn hÖ víi çc tËp ®oµn ph©n phèi cã quy m«, uy tÝn ë n−íc ngoµi ®Ó tiªu thô s¶n phÈm.

e/ Bé Khoa häc & C«ng nghÖ:

- Nghiªn cøu, tiÕn tíi thµnh lËp Ng©n hµng D÷ liÖu C«ng nghÖ Quèc gia ®Ó cung cÊp th«ng tin cho çc doanh nghiÖp; t¹o lËp thÞ tr−êng c«ng nghÖ ®Ó çc s¶n phÈm khoa häc - c«ng nghÖ ®−îc tr¶ gi¸ ®óng møc vµ l−u th«ng b×nh th−êng nh− mét d¹ng hµng hãa ®Æc biÖt; khuyÕn khÝch viÖc ký hîp ®ång gi÷a çc doanh nghiÖp víi çc c¬ së nghiªn cøu khoa häc; thi hµnh nghiªm tóc çc quy ®Þnh cña luËt ph¸p vÒ b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp; ¸p dông chÕ ®é ®¨ng ký vµ kiÓm tra chÊt l−îng b¾t buéc ®èi víi mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu ®Ó thóc ®Èy çc doanh nghiÖp quan t©m h¬n n÷a ®Õn vÊn ®Ò c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ s¹ch.

- Lµm ®Çu mèi phèi hîp víi çc Bé, ngµnh cã liªn quan ®Èy m¹nh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c tiªu chuÈn ho¸, bao gåm c¶ x©y dùng tiªu chuÈn chÊt l−îng quèc gia cho nguyªn vËt liÖu, b¸n thµnh phÈm vµ thµnh phÈm nhËp khÈu vµ tiªu chuÈn cho hµng ho¸ xuÊt khÈu, hµi hoµ tiªu chuÈn phï hîp víi çc hÖ thèng tiªu chuÈn vµ th«ng lÖ quèc tÕ.

- Tæ chøc tuyªn truyÒn, h−íng dÉn, qu¶n lý vµ ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc ®¨ng ký nh·n hiÖu, th−¬ng hiÖu hµng ho¸, së h÷u c«ng nghiÖp, tiªu chuÈn chÊt l−îng s¶n phÈm. H−íng dÉn doanh nghiÖp thùc hiÖn ®¨ng ký th−¬ng hiÖu vµ tu©n thñ

62

çc quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ b¶o hé së h÷u c«ng nghiÖp, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp t¹i çc thÞ tr−êng xuÊt khÈu.

f/ Çc Bé: B−u chÝnh ViÔn th«ng, Giao th«ng VËn t¶i vµ çc ®Þa ph−¬ng chØ ®¹o viÖc rµ so¸t l¹i çc lo¹i phÝ, nghiªn cøu, ®Èy nhanh lé tr×nh gi¶m gi¸ c−íc viÔn th«ng, phÝ c¶ng biÓn, bÕn b·i... nh»m t¹o ®iÒu kiÖn gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, t¨ng søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm ®Ó cuèi n¨m 2004 xuèng b»ng møc cña çc n−íc trong khu vùc.

h/ Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o chñ tr×, phèi hîp víi çc Bé, ngµnh cã liªn quan nghiªn cøu, x©y dùng vµ thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh hç trî doanh nghiÖp ®µo t¹o, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cã kû luËt vµ chuyªn m«n cao, ®¸p øng yªu cÇu cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh c«ng nghiÖp.

i/ ñy ban nh©n d©n çc tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng:

- C¨n cø quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ®· ®−îc duyÖt, x©y dùng vµ c«ng bè çc quy ho¹ch sö dông ®Êt, ph¸t triÓn ®« thÞ, ph¸t triÓn çc khu c«ng nghiÖp, çc vïng nguyªn liÖu... Chó träng dµnh quü ®Êt cho çc khu, côm c«ng nghiÖp nhá vµ võa, hç trî viÖc di dêi çc c¬ së s¶n xuÊt g©y « nhiÔm n»m trong néi ®« hoÆc nh÷ng c¬ së thuéc diÖn ph¶i di dêi. C«ng bè c«ng khai, réng r·i nh÷ng chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng tr−íc khi thùc hiÖn çc dù ¸n ®Çu t−.

- Phèi hîp víi Bé C«ng nghiÖp, çc Bé, ngµnh cã liªn quan vµ çc doanh nghiÖp tæ chøc nghiªn cøu, xem xÐt, trªn c¬ së lùa chän çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp cã lîi thÕ c¹nh tranh, cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cao ®Ó ®iÒu chØnh, bæ sung chiÕn l−îc, quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt cña ®Þa ph−¬ng m×nh; cã c¬ chÕ, chÝnh s¸ch thÝch hîp khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt – kinh doanh cña çc doanh nghiÖp t¹i ®Þa ph−¬ng.

- T¨ng c−êng ph¸t huy mèi liªn kÕt néi vïng vµ gi÷a çc vïng kinh tÕ trªn nguyªn t¾c hç trî, bæ sung cho nhau nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng quy ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh chång chÐo, trïng lÆp hoÆc c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a çc ®Þa ph−¬ng, gi÷a doanh nghiÖp thuéc ®i¹ ph−¬ng víi doanh nghiÖp thuéc Trung −¬ng vµ çc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c.

2. Çc gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr−êng:

§Ó chñ ®éng th©m nhËp thÞ tr−êng quèc tÕ, duy tr× vµ më réng thÞ phÇn trªn çc thÞ tr−êng quen thuéc, khai th¸c thªm çc thÞ tr−êng míi, b¶o ®¶m c¬ cÊu thÞ tr−êng hîp lý theo nguyªn t¾c ®a ph−¬ng ho¸ çc ®èi t¸c, cÇn ®æi míi c«ng t¸c thÞ tr−êng ë tÇm vÜ m« vµ vi m« theo çc h−íng sau:

a) Bé Th−¬ng m¹i:

- Phèi hîp chÆt chÏ víi Bé C«ng nghiÖp thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ viÖc ph¸t triÓn s¶n phÈm, thÞ tr−êng vµ xóc tiÕn th−¬ng m¹i. CÇn ®Æc biÖt chó träng ®¶m b¶o c«ng t¸c thÞ tr−êng vµ ho¹t ®éng xóc tiÕn th−¬ng m¹i phï hîp víi çc chiÕn l−îc, quy ho¹ch ph¸t triÓn cña tõng ngµnh vµ toµn ngµnh c«ng nghiÖp, nhÊt lµ çc ch−¬ng tr×nh xóc tiÕn th−¬ng m¹i träng ®iÓm, çc dù ¸n lín vÒ ph¸t triÓn

63

xuÊt khÈu. §Þnh kú s¸u th¸ng mét lÇn tæ chøc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vµ rót kinh nghiÖm vÒ ho¹t ®éng xóc tiÕn th−¬ng m¹i cho çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp.

- N©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, phèi hîp víi çc Bé, ngµnh cã liªn quan tiÕp tôc nghiªn cøu, hoµn thiÖn çc c¬ chÕ, chÝnh s¸ch nh− thêi sù ho¸ Danh s¸ch çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®−îc th−ëng xuÊt khÈu, −u ®·i tÝn dông xuÊt khÈu; qu¶n lý vµ ph©n bæ h¹n ng¹ch xuÊt nhËp khÈu... theo h−íng tËp trung −u tiªn nhiÒu h¬n n÷a cho çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp cã hµm l−îng chÕ t¹o cao, t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng cao, nh»m hç trî, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho çc doanh nghiÖp t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu; cã çc biÖn ph¸p më réng, ®a d¹ng ho¸ thÞ tr−êng xuÊt khÈu, trong ®ã chó träng çc thÞ tr−êng chñ yÕu nh− Hoa Kú, EU, NhËt B¶n, Trung Quèc, ASEAN, kh«i phôc çc thÞ tr−êng truyÒn thèng ®i ®«i víi më thªm çc thÞ tr−êng míi (Trung §«ng, ch©u Phi, Mü Latinh), ®Èy m¹nh viÖc øng dông vµ ph¸t triÓn th−¬ng m¹i ®iÖn tö.

- §Èy m¹nh c«ng t¸c héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, trong ®ã cã viÖc thóc ®Èy ®µm ph¸n song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng nh»m t¹o hµnh lang ph¸p lý vµ më cöa thÞ tr−êng cho hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam; nghiªn cøu x©y dùng çc hµng rµo kü thuËt ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu vµo ViÖt Nam vµ t×m gi¶i ph¸p kh¾c phôc çc rµo c¶n cña n−íc ngoµi ®èi víi hµng ho¸ ViÖt Nam xuÊt khÈu; më réng vµ n©ng cao chÊt l−îng c«ng t¸c ®µo t¹o chuyªn m«n phôc vô cho héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.

- C¶i tiÕn c«ng t¸c th«ng tin thÞ tr−êng, n©ng cao n¨ng lùc dù b¸o vÒ nhu cÇu, gi¸ c¶ còng nh− çc quy ®Þnh ph¸p luËt vµ rµo c¶n cña thÞ tr−êng xuÊt khÈu. Më réng çc kªnh th«ng tin thÞ tr−êng tíi tËn doanh nghiÖp (qua viÖc thµnh lËp Trung t©m t− vÊn thÞ tr−êng, x©y dùng website th«ng tin thÞ tr−êng, th«ng qua çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, xuÊt b¶n çc Ên phÈm...). TriÓn khai §Ò ¸n nghiªn cøu, thèng kª çc rµo c¶n th−¬ng m¹i ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp chñ lùc khi xuÊt khÈu vµo çc thÞ tr−êng chñ yÕu. Thùc hiÖn vai trß lµ ®Çu mèi cung cÊp th«ng tin, t− vÊn, hç trî doanh nghiÖp kh¾c phôc çc hµng rµo phi quan thuÕ, hµng rµo kü thuËt, chñ ®éng nghiªn cøu, chuÈn bÞ ph−¬ng ¸n ®èi phã vµ kÞp thêi xö lý çc tranh chÊp th−¬ng m¹i ph¸t sinh ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu ViÖt Nam.

- TiÕp tôc nghiªn cøu, më réng m¹ng l−íi trung t©m xóc tiÕn th−¬ng m¹i çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp t¹i çc thÞ tr−êng lín, thÞ tr−êng nhiÒu tiÒm n¨ng. §Èy m¹nh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña çc ho¹t ®éng tham dù héi chî, triÓn l·m t¹i n−íc ngoµi. Cñng cè, n©ng cao vai trß vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng c¬ quan ®¹i diÖn th−¬ng m¹i (th−¬ng vô) cña ViÖt Nam t¹i n−íc ngoµi; nghiªn cøu, ®Ò xuÊt c¬ chÕ cung cÊp th«ng tin vÒ n−íc cña çc th−¬ng vô d−íi h×nh thøc kªnh th«ng tin b¾t buéc (quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña çc th−¬ng vô ph¶i b¸o ço, cung cÊp nh÷ng néi dung th«ng tin ®Þnh kú vµ ®ét xuÊt vÒ n−íc) vµ kªnh th«ng tin tù nguyÖn (th«ng qua ký kÕt hîp ®ång víi çc doanh nghiÖp, tæ chøc trong n−íc cã nhu cÇu vÒ th«ng tin thÞ tr−êng).

- §Èy m¹nh c«ng t¸c qu¶n lý thÞ tr−êng, ®Êu tranh chèng gian lËn th−¬ng m¹i, chèng s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶; xö lý nghiªm theo quy ®Þnh cña ph¸p

64

luËt çc hµnh vi vi ph¹m, gian lËn th−¬ng m¹i ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi hîp ph¸p vµ chÝnh ®¸ng cña çc doanh nghiÖp.

b/ Bé C«ng nghiÖp:

- Phèi hîp víi Bé Th−¬ng m¹i vµ çc Bé, ngµnh cã liªn quan, chØ ®¹o çc Tæng c«ng ty, c«ng ty, doanh nghiÖp vµ hiÖp héi doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp x©y dùng chiÕn l−îc vÒ thÞ tr−êng xuÊt khÈu, trong ®ã x¸c ®Þnh râ thÞ tr−êng môc tiªu cho tõng lo¹i s¶n phÈm trong tõng giai ®o¹n, ®Æc ®iÓm vµ çc rµo c¶n gia nhËp thÞ tr−êng, ph−¬ng thøc chiÕm lÜnh thÞ tr−êng; chó träng ®µo t¹o, båi d−ìng ®éi ngò çn bé lµm c«ng t¸c thÞ tr−êng, xóc tiÕn th−¬ng m¹i cã ®ñ tr×nh ®é, n¨ng lùc chuyªn m«n; chñ ®éng t×m kiÕm, thu thËp, ph©n tÝch vµ xö lý çc th«ng tin thÞ tr−êng, bao gåm c¶ th«ng tin vÒ hÖ thèng ph¸p luËt, tËp qu¸n kinh doanh, ®Æc ®iÓm, gi¸ c¶ thÞ tr−êng...

- ChØ ®¹o çc doanh nghiÖp chñ ®éng nghiªn cøu, x©y dùng vµ tham gia çc ®Ò ¸n xóc tiÕn th−¬ng m¹i träng ®iÓm, ®Ò ¸n x©y dùng th−¬ng hiÖu cho s¶n phÈm hµng ho¸; ®Èy m¹nh xóc tiÕn th−¬ng m¹i th«ng qua çc ho¹t ®éng héi chî triÓn l·m, x©y dùng website vµ çc h×nh thøc qu¶ng b¸, giíi thiÖu doanh nghiÖp vµ s¶n phÈm, më çc v¨n phßng ®¹i diÖn vµ trung t©m giíi thiÖu s¶n phÈm t¹i n−íc ngoµi, tr−íc m¾t tËp trung vµo çc thÞ tr−êng träng ®iÓm nh− Hoa Kú, EU, NhËt B¶n, ASEAN, Nga... Ng©n s¸ch Nhµ n−íc sÏ dµnh mét phÇn hç trî cho viÖc thµnh lËp çc trung t©m nµy.

- Phèi hîp víi çc Bé, ngµnh cã liªn quan khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn cho çc doanh nghiÖp thµnh lËp, tham gia vµo çc HiÖp héi ngµnh hµng trong n−íc; x©y dùng c¬ chÕ hç trî cho çc HiÖp héi nµy tham gia çc HiÖp héi quèc tÕ hoÆc çc h×nh thøc hiÖp th−¬ng quèc tÕ nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi cña nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam trªn thÞ tr−êng thÕ giíi.

c/ Bé Ngo¹i giao:

- ChØ ®¹o çc c¬ quan ®¹i diÖn ngo¹i giao ë n−íc ngoµi chñ ®éng cung cÊp kÞp thêi th«ng tin vÒ thÞ tr−êng, ph¸p luËt, tËp qu¸n kinh doanh ë çc n−íc cho çc doanh nghiÖp vµ HiÖp héi ngµnh hµng trong n−íc; hç trî doanh nghiÖp thiÕt lËp quan hÖ kinh tÕ – th−¬ng m¹i, thùc hiÖn çc ho¹t ®éng xóc tiÕn th−¬ng m¹i, ®Çu t− vµ çc ho¹t ®éng hîp t¸c kh¸c víi n−íc ngoµi.

- Phèi hîp víi Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−, Bé Th−¬ng m¹i, Bé C«ng nghiÖp vµ çc Bé qu¶n lý chuyªn ngµnh kh¸c, Phßng Th−¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam tæ chøc çc ®oµn xóc tiÕn th−¬ng m¹i, xóc tiÕn ®Çu t− t¹i n−íc ngoµi; phèi hîp víi Bé C«ng an t¹o ®iÒu kiÖn cho çc doanh nghiÖp trong viÖc cÊp visa vµ thñ tôc xuÊt nhËp c¶nh ®Ó thóc ®Èy c«ng t¸c xóc tiÕn th−¬ng m¹i, xóc tiÕn ®Çu t−.

d/ Phßng Th−¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam cã tr¸ch nhiÖm: Phèi hîp víi Bé Th−¬ng m¹i, Bé Ngo¹i giao ®Èy m¹nh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c xóc tiÕn th«ng m¹i, th«ng tin thÞ tr−êng; c¶i tiÕn vµ n©ng cao hiÖu qu¶, ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c, minh b¹ch trong c«ng t¸c cÊp giÊy chøng nhËn xuÊt xø (C/O) cho hµng ho¸ xuÊt khÈu.

65

3. Hoµn thiÖn m«i tr−êng ph¸p lý vµ ®æi míi, hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch xuÊt - nhËp khÈu:

§Ó thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña c¶ n−íc nãi chung vµ xuÊt khÈu çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp nãi riªng, cÇn hoµn thiÖn m«i tr−êng ph¸p lý, ®ång thêi tiÕp tôc ®æi míi, bæ sung vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch xuÊt- nhËp khÈu cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ theo h−íng:

- Rµ so¸t l¹i hÖ thèng luËt ®Ó ®iÒu chØnh çc quy ®Þnh kh«ng cßn phï hîp hoÆc ch−a ®−îc râ, tr−íc hÕt lµ LuËt Th−¬ng m¹i, LuËt §Çu t− n−íc ngoµi vµ LuËt KhuyÕn khÝch §Çu t− trong n−íc. VÒ LuËt Th−¬ng m¹i, cÇn më réng ph¹m vi ®iÒu chØnh cho phï hîp víi çc quy ®Þnh cña WTO. VÒ LuËt §Çu t− n−íc ngoµi, cÇn ®−a thªm çc quy ®Þnh ®Ó b¶o ®¶m nguyªn t¾c ®èi xö quèc gia (National Treatment) trong çc lÜnh vùc nh− çc biÖn ph¸p vÒ ®Çu t− cã liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i (TRIMS), dÞch vô. VÒ LuËt KhuyÕn khÝch §Çu t− trong n−íc, cÇn quy ®Þnh l¹i râ h¬n vÒ ngµnh nghÒ khuyÕn khÝch ®Çu t− ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng kh«ng râ rµng gi÷a "thay thÕ nhËp khÈu" vµ "®Þnh h−íng xuÊt khÈu". Cã lé tr×nh thèng nhÊt 2 luËt ®Çu t− nµy thµnh 1 bé luËt chung vÒ khuyÕn khÝch ®Çu t−.

- Sím ban hµnh çc v¨n b¶n luËt míi ®Ó ®iÒu chØnh çc quan hÖ kinh tÕ míi ph¸t sinh trªn ph−¬ng diÖn quèc tÕ vµ quèc gia nh− v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ Tèi huÖ quèc (MFN) vµ §èi xö quèc gia (NT), LuËt C¹nh tranh vµ Chèng ®éc quyÒn, LuËt Chèng b¸n ph¸ gi¸ vµ Chèng trî cÊp, LuËt Phßng vÖ KhÈn cÊp, LuËt Chèng chuyÓn gi¸ (transfer pricing) - mét chÝnh s¸ch rÊt quan träng ®èi víi viÖc thu hót cã hiÖu qu¶ nguån vèn ®Çu t− cña çc tËp ®oµn xuyªn quèc gia.

§iÒu chØnh hoÆc ban hµnh míi çc quy ®Þnh d−íi luËt ®Ó xö lý linh ho¹t çc m¶ng kinh doanh ®ang ngµy cµng trë nªn quan träng nh−ng ch−a ®ñ khung ph¸p lý nh− çc lÜnh vùc dÞch vô, xuÊt khÈu t¹i chç (b¸n hµng thu ngoµi tÖ m¹nh, b¸n hµng miÔn thuÕ, giao hµng xuÊt khÈu trªn l·nh thæ ViÖt Nam ®Ó tiÕp tôc s¶n xuÊt thµnh s¶n phÈm xuÊt khÈu...), bu«n b¸n biªn giíi vµ bu«n b¸n duyªn h¶i, kinh doanh t¹m nhËp t¸i xuÊt vµ chuyÓn khÈu... §Æc biÖt chó träng khuyÕn khÝch ®i ®«i víi viÖc qu¶n lý çc dÞch vô t¸i xuÊt, chuyÓn khÈu vµ kho ngo¹i quan ®Ó tËn dông −u thÕ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, t¨ng thu ngo¹i tÖ.

- X©y dùng hÖ thèng çc tiªu chuÈn hµng ho¸ - dÞch vô xuÊt khÈu cho phï hîp víi ®ßi hái cña thÞ tr−êng, n©ng dÇn søc c¹nh tranh.

- Trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt- nhËp khÈu, kiªn tr× chÝnh s¸ch nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã kinh tÕ nhµ n−íc ®ãng vai trß chñ ®¹o. H¹n chÕ dÇn, tiÕn tíi xo¸ bá t×nh tr¹ng ®éc quyÒn doanh nghiÖp, më réng ®Çu mèi kinh doanh xuÊt- nhËp khÈu, khuyÕn khÝch kinh tÕ ngoµi quèc doanh tham gia xuÊt - nhËp khÈu, hç trî çc doanh nghiÖp võa vµ nhá, b¶o ®¶m sù b×nh ®¼ng trong viÖc tiÕp cËn çc nh©n tè ®Çu vµo (vèn, tÝn dông, ®Êt ®ai, lao ®éng) còng nh− trong viÖc nhËn hç trî ®Çu t−, kinh doanh tõ phÝa Nhµ n−íc.

- TiÕp tôc ®Èy m¹nh c¶i çch hµnh chÝnh trong lÜnh vùc th−¬ng m¹i theo h−íng xo¸ bá çc thñ tôc phiÒn hµ vµ phÊn ®Êu æn ®Þnh m«i tr−êng ph¸p lý ®Ó t¹o t©m lý tin t−ëng cho çc doanh nghiÖp, khuyÕn khÝch hä chÊp nhËn bá vèn ®Çu t− l©u dµi. PhÊn ®Êu lµm cho chÝnh s¸ch thuÕ, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch thuÕ

66

xuÊt nhËp khÈu cã ®Þnh h−íng nhÊt qu¸n ®Ó kh«ng g©y khã kh¨n cho doanh nghiÖp trong tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh doanh. Gi¶m dÇn, tiÕn tíi ngõng ¸p dông çc lÖnh cÊm, lÖnh ngõng nhËp khÈu t¹m thêi. ChÊm døt t×nh tr¹ng thay ®æi chÝnh s¸ch cã hiÖu lùc håi tè vµ t×nh tr¹ng h×nh sù ho¸ çc mèi quan hÖ d©n sù. T¨ng c−êng tÝnh ®ång bé cña c¬ chÕ chÝnh s¸ch; ¸p dông thÝ ®iÓm m« h×nh liªn kÕt 4 bªn trong x©y dùng çc ®Ò ¸n ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu (doanh nghiÖp liªn kÕt víi tr−êng, viÖn nghiªn cøu, çc tæ chøc tµi chÝnh vµ çc c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc).

- TiÕp cËn çc ph−¬ng thøc kinh doanh míi nh− bu«n b¸n trªn thÞ tr−êng giao dÞch hµng ho¸ (Commodity Exchange), trong ®ã cã thÞ tr−êng hµng ho¸ giao ngay vµ thÞ tr−êng kú h¹n (Future, Forward, Options) ®Ó võa trùc tiÕp tham gia ®iÒu tiÕt gi¸ quèc tÕ, võa tËn dông ®−îc tÝnh chÊt phßng ngõa rñi ro cña çc thÞ tr−êng nµy. Tõ nay ®Õn 2010 phÊn ®Êu h×nh thµnh thÞ tr−êng giao ngay vµ thÞ tr−êng kú h¹n t¹i ViÖt Nam ®èi víi 1, 2 mÆt hµng xuÊt khÈu quan träng lµm thÝ ®iÓm, tiÕn tíi nh©n réng ra çc mÆt hµng xuÊt khÈu kh¸c. CÇn ®Æc biÖt l−u t©m tiÕp cËn vµ ph¸t triÓn th−¬ng m¹i ®iÖn tö, trong ®ã cã viÖc t¹o dùng khung ph¸p lý cho h×nh thøc th−¬ng m¹i ®Æc thï nµy.

- §iÒu hµnh l·i suÊt, tû gi¸ hèi ®o¸i mét çch linh ho¹t ®Ó võa b¶o ®¶m sù æn ®Þnh kinh tÕ- x· héi trong n−íc, võa cã lîi cho xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp khÈu, tiÕn tíi ®−a tiÒn ®ång ViÖt Nam thµnh chuyÓn ®æi.

4. VÒ héi nhËp quèc tÕ:

- §Èy m¹nh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, x©y dùng mét lé tr×nh hîp lý, phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ta vµ víi cam kÕt quèc tÕ vÒ gi¶m quan thuÕ, thuÕ ho¸ ®i ®«i víi viÖc xo¸ bá hµng rµo phi quan thuÕ, ¸p dông chÕ ®é ®·i ngé quèc gia, lÞch tr×nh b¶o hé... c«ng bè c«ng khai ®Ó çc ngµnh cã h−íng xÕp s¾p s¶n xuÊt, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. §iÒu cÊp b¸ch lµ x©y ®ùng lé tr×nh tæng thÓ tham gia AFTA, ®i ®«i víi viÖc tÝch cùc, chñ ®éng x©y dùng lé tr×nh ®µm ph¸n víi WTO. ThÓ theo çc lé tr×nh ®ã, cã ch−¬ng tr×nh ®iÒu chØnh, söa ®æi, x©y dùng çc v¨n b¶n ph¸p quy t−¬ng øng;

- Chñ ®éng thay ®æi vÒ c¨n b¶n ph−¬ng thøc qu¶n lý nhËp khÈu. T¨ng c−êng sö dông çc c«ng cô phi thuÕ "hîp lÖ" nh− çc hµng rµo tiªu chuÈn kü thuËt, vÖ sinh, m«i tr−êng..., h¹n ng¹ch thuÕ quan, thuÕ tuyÖt ®èi, thuÕ mïa vô, thuÕ chèng ph¸ gi¸, chèng trî cÊp. Gi¶m dÇn tû träng cña thuÕ nhËp khÈu trong c¬ cÊu nguån thu ng©n s¸ch. C¶i çch biÓu thuÕ vµ c¶i çch c«ng t¸c thu thuÕ ®Ó gi¶m dÇn, tiÕn tíi xo¸ bá chÕ ®é tÝnh thuÕ theo gi¸ tèi thiÓu.

- TÝch cùc xóc tiÕn viÖc xÕp s¾p l¹i çc doanh nghiÖp, ®æi míi c«ng nghÖ, ph−¬ng thøc qu¶n lý ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña tõng ngµnh hµng; c«ng bè lé tr×nh râ rµng cho viÖc rì bá hµng rµo b¶o hé, kh¾c phôc triÖt ®Ó nh÷ng bÊt hîp lý trong chÝnh s¸ch b¶o hé, c©n ®èi l¹i ®èi t−îng b¶o hé theo h−íng tr−íc hÕt chó träng b¶o hé n«ng s¶n.

- TËn dông çc thÓ chÕ −u ®·i dµnh cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ kÐm ph¸t triÓn trong ®µm ph¸n song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng, cïng çc n−íc §PT ®Êu tranh cho lîi Ých cña çc n−íc nghÌo. N¾m b¾t vµ tËn dông xu thÕ "khu vùc ho¸"

67

®Ó b¾t tay víi tõng thÞ tr−êng (hoÆc khu vùc thÞ tr−êng) riªng lÎ, võa t¹o thÞ tr−êng xuÊt khÈu æn ®Þnh, võa lµm quen dÇn víi héi nhËp kinh tÕ toµn cÇu (WTO).

- Nhµ n−íc t¨ng c−êng phæ biÕn kiÕn thøc cho x· héi vÒ héi nhËp. Çc doanh nghiÖp chñ ®éng t×m hiÓu ®Ó tËn dông nh÷ng thuËn lîi míi do qu¸ tr×nh héi nhËp ®em l¹i ®ång thêi øng phã th¾ng lîi víi nh÷ng th¸ch thøc n¶y sinh.

5. VÒ ®µo t¹o çn bé:

Kinh nghiÖm cña nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi vµ khu vùc (nh− NhËt B¶n, Singapore...) cho thÊy c«ng t¸c ®µo t¹o lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh thµnh c«ng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc. Ngµy nay nh©n tè nµy l¹i cµng cã ý nghÜa quan träng trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ tri thøc ®ang h×nh thµnh vµ ¶nh h−ëng s©u réng tíi t− duy qu¶n lý, t− duy kinh tÕ vµ ph−¬ng thøc s¶n xuÊt, kinh doanh. V× vËy ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng nh÷ng môc tiªu chiÕn l−îc ®· ®Ò ra, vÊn ®Ò t¹o dùng ®−îc mét ®éi ngò çn bé, doanh nh©n cã n¨ng lùc vµ mét ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ tham gia c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu ®ãng vai trß hÕt søc quan träng.

Cã thÓ nãi t− duy kinh doanh, nghiÖp vô vµ ph−¬ng thøc kinh doanh cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam nh×n chung míi ë tr×nh ®é thÊp, cã kho¶ng çch kh¸ xa so víi tr×nh ®é thÕ giíi. H¬n thÕ n÷a, víi môc tiªu chiÕn l−îc lµ t¨ng tr−ëng xÊp xØ 14% n¨m th× nhu cÇu vÒ c«ng nh©n lµnh nghÒ (may mÆc, l¾p r¸p ®iÖn tö, c¬ khÝ...) sÏ rÊt lín. Cø xuÊt khÈu 1 tû USD hµng may mÆc hoÆc giµy dÐp th× cÇn tíi 300.000-400.000 c«ng nh©n, cø xuÊt khÈu 1 triÖu USD hµng thñ c«ng mü nghÖ th× cÇn thªm 3000-4000 c«ng nh©n... V× vËy, song song víi viÖc ®µo t¹o mét ®éi ngò çn bé, ®éi ngò doanh nh©n cã n¨ng lùc ph¶i chó träng t¹o dùng mét ®éi ngò c«ng nh©n ®ñ vÒ sè l−îng, th¹o vÒ tay nghÒ ®Ó thùc hiÖn chiÕn l−îc xuÊt nhËp khÈu.

Nhµ n−íc cÇn nghiªn cøu tæ chøc nh÷ng líp ®µo t¹o vµ båi d−ìng gi¸m ®èc ®Ó h×nh thµnh dÇn ®éi ngò doanh nh©n cã n¨ng lùc, cã kh¶ n¨ng xö lý linh ho¹t, ®ång thêi cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch doanh nh©n giái, ®Æc biÖt lµ trong khu vùc doanh nghiÖp nhµ n−íc. NÕu cÇn, cã thÓ xem xÐt l¹i chÕ ®é tiÒn l−¬ng cho ng−êi ®øng ®Çu çc doanh nghiÖp Nhµ n−íc.

6. Çc biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch kh¸c:

- N©ng cao chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c thèng kª xuÊt nhËp khÈu. Bé Tµi chÝnh chØ ®¹o Tæng côc H¶i quan thùc hiÖn thèng kª chi tiÕt vÒ kim ng¹ch, thÞ tr−êng ®èi víi nh÷ng mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu vµ çc nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo, s¶n phÈm c«ng nghiÖp nhËp khÈu cã kim ng¹ch hµng n¨m tõ mét triÖu ®«la Mü trë lªn. Sè liÖu thèng kª th−¬ng m¹i nãi trªn ®−îc cung cÊp cho çc Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−, Tæng côc Thèng kª, Bé Th−¬ng m¹i, Bé C«ng nghiÖp theo ®Þnh kú hµng th¸ng, quý, n¨m nh»m phôc vô cho môc ®Ých thèng kª, x©y dùng ®Þnh h−íng mÆt hµng vµ thÞ tr−êng vµ ho¹ch ®Þnh çc c¬ chÕ, chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu.

68

- Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam chñ tr×, phèi hîp víi Bé Tµi chÝnh, Bé Th−¬ng m¹i vµ çc Bé, ngµnh cã liªn quan tæ chøc theo dâi, ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ biÕn ®éng tû gi¸ gi÷a ®ång tiÒn ViÖt Nam vµ çc ®ång tiÒn ngo¹i tÖ m¹nh (nh− USD, EURO, YEN,...), trªn c¬ së ®ã x©y dùng c¬ chÕ b¶o hiÓm rñi ro tiÒn tÖ trong xuÊt khÈu vµ ®Þnh h−íng thÞ tr−êng xuÊt khÈu.

- Çc Bé, ngµnh, ®Þa ph−¬ng cÇn th−êng xuyªn tæ chøc gÆp gì, trao ®æi ý kiÕn víi çc doanh nghiÖp vµ hiÖp héi doanh nghiÖp; tæng hîp çc kiÕn nghÞ, v−íng m¾c cña doanh nghiÖp ®Ó gi¶i quyÕt theo thÈm quyÒn hoÆc b¸o ço Thñ t−íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh.

69

tμi liÖu tham kh¶o

1. Bé Th−¬ng M¹i ViÖt Nam, ChiÕn l−îc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu thêi kú 2001 – 2010.

2. Bé C«ng nghiÖp ViÖt Nam, çc Quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh nh− Da-giÇy, DÖt-may, Nhùa, ...

3. QuyÕt ®Þnh sè 133/2001/Q§-TTg cña Thñ t−íng ChÝnh phñ ngµy 10/9/2001 vÒ Quy chÕ tÝn dông hç trî xuÊt khÈu.

4. QuyÕt ®Þnh sè 0271/2003/Q§-BTM ngµy 13/3/2003 cña Bé Th−¬ng m¹i vÒ Danh môc çc mÆt hµng ®−îc h−ëng tÝn dông hç trî xuÊt khÈu n¨m 2003.

5. QuyÕt ®Þnh sè 1335/2003/Q§-BTM ngµy 22/10/2003 cña Bé tr−ëng Bé Th−¬ng m¹i vÒ Danh môc hµng hãa vµ thÞ tr−êng träng ®iÓm xóc tiÕn th−¬ng m¹i quèc gia.

6. Prof.Ohno, C¬ cÊu xuÊt khÈu hµng chÕ t¹o vµ tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµ çc n−íc (gåm c¶ H×nh 3, Ch−¬ng I).

7. Niªn gi¸m thèng kª ViÖt Nam 2003.

8. EIU, Dù b¸o kinh tÕ thÕ giíi cña Tæ chøc Economic Intelligence Unit (EIU) vµo th¸ng 7/2004.

70

diễn đàn phát triển việt nam dự án hợp tác nghiên …...diễn đàn phát triển...

Documents