DIŞSAL EKONOMİLER ve ÜRETİMİN ULUSLARARASI ÜRETİMİN ULUSLARARASI KONUMU (LOKASYONU)

Bu sunum, Krugman, Paul, Maurice Obstfeld ve Marc Melitz, (2012), International Economics: Theory and Policy , 9/E, Pearson kitabının 7. Bölümünden Türkçe’ye çevrilerek hazırlanmıştır.

1

KAPSAM� Ölçek ekonomilerinin türleri

� Ölçek ekonomileri ve piyasa yapısı

� Dışsal ekonomiler teorisi

� Dışsal ekonomiler ve uluslararası ticaret� Dışsal ekonomiler ve uluslararası ticaret

2

Giriş� Karşılaştırmalı üstünlüğe dayalı modellerde ölçeğe

göre sabit getiri (constant returns to scale) varsayımıbulunmaktadır.

� Fakat ölçeğe göre artan getiri (increasing returns toscale) veya ölçek ekonomileri (economies of scale)de söz konusu olabilir.� Priz örneği!

3

Tablo 1: Hipotetik Bir Endüstrideki Girdi-Çıktı İlişkisi

4

� Ölçek ekonomileri yoluyla karşılıklı yarar sağlayacakbir ticaret mümkün olabilmektedir.

� Uluslararası ticaret her bir ülkenin sınırlı sayıda mal vehizmet üretmesine; buna karşılık tüketimdeçeşitlenmeye gitmesine yardımcı olmaktadır.çeşitlenmeye gitmesine yardımcı olmaktadır.

� Ticaret sayesinde ülkeler, her şeyi kendileri üretmekyerine, ölçek ekonomilerinin etkisinden yararlanaraketkin üretim yapma fırsatı yakalamaktadır.

5

Ölçek Ekonomileri ve Piyasa Yapısı

� Ölçek ekonomileri, daha büyük firmaların veyaendüstrilerin daha etkin olabileceği anlamına gelmektedir.

� Çıktı başına maliyet, endüstrinin büyüklüğüne bağlı isedışsal ölçek ekonomileri (external economies of scale)dışsal ölçek ekonomileri (external economies of scale)ortaya çıkmaktadır.

� Çıktı başına maliyet, bir firmanın büyüklüğüne bağlı iseiçsel ölçek ekonomileri (internal economies of scale)ortaya çıkmaktadır.

6

� Hem dışsal hem de içsel ölçek ekonomileri uluslararasıticaretin önemli nedenleridir.

� Her ikisi de endüstrilerin yapısına göre farklı etkileresahiptirler:sahiptirler:� Ölçek ekonomilerinin tümüyle dışsal olduğu bir endüstri, genel

olarak, pek çok küçük firmadan oluşmakta ve tam rekabetçi biryapıya sahip olmaktadır.

� Büyük firmaların küçük firmalar karşısında bir maliyet avantajınasahip olması durumunda ortaya çıkan içsel ölçek ekonomileri iseendüstrinin aksak rekabetçi bir yapı sergilemesine neden olmaktadır.

7

Dışsal Ekonomiler Teorisi

� Pek çok modern endüstri örneğinde güçlü dışsal ekonomilerinvarlığından söz edilebilir: Silikon Vadisi, New York’ta yatırımbankacılığı ve Hollywood’daki eğlence endüstrisi!

� Çin gibi gelişmekte olan ülkelerde dışsal ekonomiler imalat� Çin gibi gelişmekte olan ülkelerde dışsal ekonomiler imalatendüstrisinde yaygındır: Çin’deki bir şehir dünyanın iç giyimihtiyacının çok büyük bir kısmını karşılarken; bir başka şehirneredeyse tüm çakmak ihtiyacını karşılamaktadır!

� Hindistan’ın önemli bir bilişim hizmetleri ihracatçısı halinegelmesinde dışsal ekonomiler önemli bir rol oynamıştır:Hindistan’daki bilişim firmaları Bangolore’da kümelenmiştir!

8

� Bir endüstri üretiminin bir ya da birkaç bölgedeyoğunlaşması, bireysel olarak firmalar büyümese de,endüstrinin maliyetlerini düşürebilir.

� Dışsal ekonomiler çeşitli nedenlerle ortayaçıkabilmektedir:,çıkabilmektedir:,� Özel ekipman ve hizmetler (Specialized equipment orservices ): Silikon Vadisi!

� İşgücü havuzu (Labor pooling): işçi bulmada kolaylıkve ücretle çalıştırma maliyetlerinde düşüş!

� Bilginin yayılması (Knowledge spillovers): fikirlerinpaylaşılması!

9

� Dışsal ekonomilerin varlığı, endüstri büyüdükçeendüstri maliyetlerinin düşmesini sağlamaktadır.

� İleriye doğru azalan bir arz eğrisi (forward-falling� İleriye doğru azalan bir arz eğrisi (forward-fallingsupply curve) söz konusudur: endüstrinin çıktısıarttıkça, firmaların mallarını satmak isteyeceği fiyatdüşer.

� Uluslararası ticaret dikkate alınmadığında, arzeğrisinin bu alışılmışın dışındaki eğimi çok da önemtaşımamaktadır.

10

Dışsal Ekonomiler ve Uluslararası Ticaret

� Uluslararası ticaretten önce, her bir ülkenin denge fiyat veçıktı düzeyi, ulusal arz ve talep eğrilerinin kesiştiği noktadabelirlenmektedir.

� Dış ticaret yokken Çin’deki düğme fiyatlarınınAmerika’daki düğme fiyatlarından daha düşük olduğunuvarsayalım.

11

Şekil 1: Ticaretten Önce Dışsal Ekonomiler

12

� Ülkeler düğme ticaretine başlarsa ne olur?

� Amerika’da düğme endüstrisi daralırken, Çin’de düğmeendüstrisi gelişir.

Süreç kendi kendini besler: Çin’de endüstrinin çıktı düzeyi� Süreç kendi kendini besler: Çin’de endüstrinin çıktı düzeyiarttıkça maliyetleri daha da düşer. Amerika’da ise endüstrininüretimi daraldıkça maliyetler de artar.

� Sonuçta, tüm düğme üretimi Çin’de yapılacaktır.

13

� Üretimdeki bu yoğunlaşma fiyatları nasıl etkiler?

� Ticaret öncesinde Çin’de düğme fiyatları Amerika’dakindendaha düşüktü.

� Çin’in arz eğrisi ileriye doğru azalan özellikte olduğundan� Çin’in arz eğrisi ileriye doğru azalan özellikte olduğundanticaret sonucunda artan üretim, düğme fiyatlarını ticarettenönceki fiyatının da altına düşürmüştür.

� Ticaret fiyatın, ticaret öncesindeki fiyattan da daha düşükolmasına yol açmaktadır!

14

� Artan getiri dikkate alınmadığında modellerin etkileri çokfarklıdır.

� Standart ticaret modelinde nispi fiyatlar, ticaretinsonucunda yakınsamaktadırlar.

� Eğer ticaretten önce yurt ülkede kumaş nispi olarak daha� Eğer ticaretten önce yurt ülkede kumaş nispi olarak dahaucuzsa ve dış ülkede de nispi olarak daha pahalıysa, ticaretsonrasında yurt ülkede kumaşın fiyatı artarken dış ülkededüşecektir.

� Dışsal ekonomilerin varlığı durumunda ise fiyatlar ticaretinetkisiyle her yerde düşmektedir.

15

Şekil 2: Ticaret ve Fiyatlar

16

� Bir ülkenin daha düşük fiyata üretim yapması şeklindekibaşlangıç avantajının kaynağı ne olabilir?

� Bir olasılık, teknoloji ve doğal kaynak farklılıklarına bağlıkarşılaştırmalı üstünlük olabilir.

� Dışsal ekonomilerin varlığı durumunda, ticaret tarihsel� Dışsal ekonomilerin varlığı durumunda, ticaret tarihselnedenlerden de kaynaklanabilir: Belli endüstrilerde büyüküreticiler olarak başlayan ülkeler, farklı bir ülke potansiyelolarak daha ucuza üretse bile büyük üreticiler olarak kalmaeğilimindedirler.� 19. yüzyılda bir genç tarafından düğün hediyesi olarak hazırlanan

bir püsküllü battaniye, Dalton, Georgia çevresinde halıüreticilerinin kümelenmesi sonucunu doğurmuştur.

� Silikon Vadisi, varlığını buradaki bir garajda iş kuran Hewlett vePackard isimli iki Stanford mezununa borçludur.

17

� Vietnam’ın maliyet eğrisinin Çin’in maliyet eğrisininaltında olduğunu çünkü Vietnam’da ücretlerinÇin’dekinden daha düşük olduğunu varsayalım.

� Herhangi bir üretim düzeyinde Vietnam Çin’den dahaucuza düğme üretecektir.

� Bu durumda Vietnam’ın tüm dünya piyasalarına düğme arzedeceği düşünülebilir.

� Eğer Çin yeterli bir başlangıç düzeyine sahipse, bu herzaman böyle olmayabilir.

� Doğru ülkenin ilgili malı üreteceğinin bir garantisi yoktur.Bu, dışsal ekonomilere bağlıdır.

18

Şekil 3: Başlangıç Avantajının Önemi

19

� Dışsal ekonomilere dayalı ticaretin, ulusal refah üzerindekietkisi belirsizdir.

� Dışsal ekonomilerin olduğu endüstrilerde üretimin yoğunlaşmasıdünya ekonomilerine kazanç sağlayacaktır.

� Ülke ticaret öncesine kıyasla ticaret sonrasında refah kaybına dauğrayabilir: bir ülke ithalat için ödeme yapmaktansa iç pazarı için herşeyi üreterek refahını artırıyor da olabilir.

� Tayland’ın daha ucuza saat ürettiğini ancak İsviçre’nin birbaşlangıç avantajına sahip olduğunu düşünelim. Bu durumdaticaret öncesinde Tayland’da saat fiyatı daha düşüktür.Dolayısıyla ticaret Tayland’ın saat endüstrisini dış rekabettenkorumasını özendirerek refahını olumsuz yönde etkileyebilir.

� Peki Tayland otarşiye yönelirse ne olur?

20

� Yine de endüstrilerin yoğunlaşmasının sağlayacağıkazançlar dünya ekonomilerine yarar sağlayacaktır. Budurumdan kazanç sağlamaya çalışan her bir ülke ticarianlaşmazlıklara da neden olabilir.anlaşmazlıklara da neden olabilir.

� Her şeye rağmen, dışsal ekonomilerin olduğu endüstrilerinbelli bir yerde yoğunlaşması dünya ekonomileri için dahaolumlu sonuçlar vermektedir.

21

Şekil 4: Dışsal Ekonomiler ve Ticaretin Yol Açtığı Kayıplar

22

Referans� KRUGMAN, Paul, Maurice OBSTFELD ve Marc

MELITZ, (2012), International Economics: Theory andPolicy , 9/E, Pearson.

23