1 4

D. D.

D I S S E R T A T I O

D E

TEMPLO VISING

/ 0 ^ % j

QUAM j

CONS. A M P L . FAC. PHIL. UPS.

PTBL CO EXAMINI MODESTE OFFERUNT

S V E N J O H A N ALMQUIST ,P H I L . M AG .

REG. CONS J S T O R I I AULICX H O L M . V. N O T A R I U S .

ET

H A R A L D ALMQUIST,V 1 S I N G I A N I .

IN AUDIT. GUST. MAJ. D. III DEC. MDCCXCI. *N \

H . A . M. S.

"""" "" " 1 ' .wra.

U P S A L I Æ ,L i t t e r i s V i d u æ D i r e c t . J o h , E d m a n .

IN'

S A C R A M R E G I A M

M A G N JE F I D ED I O E C E S E O S V E X I O N E N S I S

a j R H å G O J P Ö ,

S:Æ R:Æ M:TIS a SACRIS SUPREMO,

REGII ORDI NI S DE S T E L L A P O L A R I

M E M B R O , ,r e v e r e n d i s s i m o

MÆCENATI SUMMO,

S A C R U M

DE

T E M P L O VI S I NGI ANO.

• ^ a a m B B a B B M î a B w y

§ i-

O nnes gentes moratiores, ut Ens quoddam Supre

mum communem generis humani Parentem pari

ter ac totius umverfi Au&or.m & Moderatorem agno-

fcunt ; ita quoque ad ipfum pie colendum fe obftrictos

esfe fentiunt. In folitudine vero , etii cultus hic Divinus

haud fine fru&u inliituitur, tamen, ubi plurdfc ad Deum

celebrandum conveniunt, attentionem excitari , venera

tionem augeri , devotionem multiplicari, dornelfica cujus-

vis docet experientia. Cultus igitur publicus, tantum

abeft, ut fupervacaneus fit cenfendus , ut magnam fane

ad ferat utilitatem. Sacris vero publicis peragendis certa

loca deligere ac dedicare fas elh Qua de re o mn e s ,

quibus Deus Ejusque cultus curæ fuit cordique, folliciros

fuisfe, pasfim relatum legimus. Pnfc is Patriarcharum

temporibus nullas quidem ædes peculiares, cultui Dei

publico feorfum confecratas deprehendimus: in Celfis ve

ro, montibus et collibus, in lucis et nemoribus, fub ar'

boribus patulis ac frondofis et ad altaria, hinc illinc ex-

ftru&a, cum familiis fuis ac tribubus ad Sacra facienda

convenerunt a). Deinde confuetudo invaluit templa ex-

A 2 ftru-

a) Cfr. Qen* V III : 20. X t l : 7. X X I: 33. X X II : a.

ftruendi; eaque non folum apud populum vero Dei cultui addi£tum, fed eriam apud gentes profanas. His t em pla maxime fuerunt ufttata er pervulgata, ita ut Piu- tarchus teftetur : Si terras obeas, invenire pos/is urbes, mu- r is , litte r is , regibus, domibus, opibus , numismate carentes, gymnafiorum et theatrorum nefcias ; urbem templis D iis que carentem — nemo umquam vid it b'). Apud Ifraëlitas vero Tabernaculum Mofaicum pariter ac templa Hierofolymi- tana jusfu et auctoritate Summi Numinis exftrudta arque vero Deo dicata et confecrata fuisfe, facris litteris edo- £ i novimus.

Poft adventum Salvatoris nullas quidem magnas Ba- filicas aut fplendida delubra primis Chriftianis, quibus cum paupertate et calamitate, holt ibus et Tyrannis v a ferrimis, atrocisfimis confii£tandum erat , tribuere audemus. Si vero per templa inrelligimus ?rçcasv%oiç feu qualescunque cedes, cultui l ) e i , prec ibus, hym nis et facramentorum diftr ibutioni confecratas, humiles quamvis et exi l es , in quibus, quantum et quamdiu per furorem gentilium licerer, convenerint , tantum abeft, ut easdem etiam primis poft Chriftum natum feculis exfti- tisfe dubitemus, ut potius pro iisdem varia nobis fuppe- tant tam ex Sacra Scriptura, quam ex primorum fæculo- rum feriptoribus , documenta certe non contemnenda. Tandem vero ufus aedium facrarum liberior invaluit fub Imperatore Romano Conftantino Magno , cujus erga Chriftianos benevolentia eo major fuit, quo certius eft , quod ipfe primus Imperator Chiiftianus merito falute- tur et multa magnaque templa et cedincia, eaque pulcherrima exftruenda curaverit.

§. i i .

h) Ady. Color. Oper. Piutarchi Tom . III. p. m. 4 3 3 .

§. i i .

Intra limites vero patriæ carisfimæ fi manemus, loca ‘facra ab anriquisfimis inde temporibus dele£ta, frequentata et celebrata esfe dubitare nos non finunt ve- tufta Hiftoriarum monumenta c). Sed qualia facra, talia fiacella, nempe fiuperftitiofo idolorum cultu profanata ct contaminata. Quantum novimus, talia Odino originem debent, qui prifcum Sigtunæ fanum ædificasfie perhibetur. Sed inter hujusmodi fana tantum eminet ,

quantum lenta folent inter viburna cupresfi, delubrum illud celebratisfimum, quod ab Yngone Freyer Upfal iæ aedificatum per plura fæcuîa floruit, donec, luce Religionis Chriftianæ terras boreales feculo IX:no et X:o fenfim magis magisque illuflrante, feculo Xl:o ab alio Ingone Stenchilli incenium ad cineres redigeretur d ). Prima v e ro cedes Chrifto dicata et confecrata, fumtibus Confiliarii et Satrapis Regi i Herigarii exftru&a fertur anno circiter 831 in urbe (vel, ut alii putant, fuburbio Sigtunæ) quondam percelebri Birca (Björkö). Deinde Epifcopus Gautbertus anno circiter 836 huc appulfus veniam Regis impetravit, ædem fia- cris Chrifto faciendis accommodaram exftruendi e). Et quamvis Religio Chriftiana adhuc multis vicisfitudinibus obnoxia fuerit, omnibus tamen Sveciæ incolis ufus T em plo rum permittebatur A:o 862 / ) . Seculis, fubfequentibus XI, XII et XIII plurima, quæ in Svecia inveniuntur, Templa lapidea fundata fiunt atque conféra . Sic e. g.

A 3 omnium

c) Cfr . Lagerbring H ift . Svec. T. 1 . C ap . 15 . §. I I .d) S c b tjftr i Upfalia »ntiqua c. IV. L ager bring L. C , & T o m . IT.

c. I . §. 17.e) B alters Kyrko-Ceremon 'ier c. V I I I , §. I , cfr. auflores ibi cita

to». Lagerbring T . I. c. 16. §. 8.f ) Lagerbring

om niu m, ni fallor, in patria vaftisfima et fpatiofisfima fl* mulque memoratu dignisfima Templa Cathedralia , Lun- denl'e circiter anno 1012 g ) j Upfalienfe medio fere fæ- culo X l l l .o «6), alia ut taceam, fundata et conftru&a re- perimus. Numerus Templorum deinde magis magisque augebatur, donec régnante Religionis Evangel ico - Lurhe- ranae pariter ac libertatis rei l i tuiore, vindice et asferto- re p i is l im o, fan£tis(imo G U S T A V O f , fupervacaneis fanis dirutis vel profcriptis, reliqua a fuperltinonibus Pa* piftarum repurgat* ufui ecclefiæ noftræ Evangel ic# con- fecrarentur i ) .

§. III.

Sed ad propofitnm noftrum ut propius accedamus, de Templ is Vifingianis aliquid disferendum. Ut ex tumulis illis, quorum magna mulnrudo in hac Infula cernitur, et in quibus tantum non omnibus urnæ cineris plenæ asfervantur, cerro colligi poteft , Vifingiam noliram diu et ab antiquisfimis inde temporibus habitatam fuisfe; ita quoque vix dubitandum , quin a pri(cis patribus Iaera et fana fuerint frequenrara. Saltem veltigia adhuc fuperfunt duorum aedificiorum facrorum vetuilate con* fumtorum, quorum alterum in feptentrion ili infulae parte prope vi llam, quae hodieque retinet nomen Hospitalen, fitum , nofocomio cuidam vicinum aut contiguum, et inde appellatum Spetalskyrkan , alterum facellum quoddam fuisfe videtur, ibi pofitum, ubi hortulus, ad praedium Regale Vifingsborg pertinens, Capel/s ■ Trägården di&us, etiamnum exflat. Utriusque memoria confervata eft ab

lllu-

g ) Tuneld Geogrop. Svec. £ 1 . V I . T o m . I I . Pais. V I . p. 3 3 « b ) Tuneld I. c. T. I. Pais. I. p. IO ? .

i ) B a lte r foc» citato.

l lluflrisfimo Comite P E T R O DR A H E juniore, Regni Sveciæ Senatore arque Drotzeto , qui di£tis locis duos lapides erexit, quorum in uno haud iine difficultate hæc leguntur verba: Hår bar f lå tt Spetalskyrkan. P E T R U SB R A H E , C. i. IV. anno M D C LXX X. Alter hanc præ fe fert infcriptionem : PEI RUS B R A H E , Comes in H'i-

Jm gsborg , L. ß in Cajana, er exit hunc lapidem 1679 , in memoriam Cap, 11$ antiquisjimœ. Quo vero tempore hcec ædificia exftru£la fint et deflructa, deficientibus m o n u mentis plane ignoramus. N e e nobis confiat, quando aut a quo exftrudlum fit priftinum templum, Kumla Kyrka di£tum, in quo facra initio fuperioris fæculi peracta esfe novimus, quodque in Scholam A:o 1636 mutatum ac Muds confecratum adhuc florer k). Ex ltru£tura tamen facile perfpicitur, hoc antiquis temporibus originem debere. Unde conjici forte poteft , aedificatum esfe hoc Tem plum fecuîo XII vel XIII , quando plures Sveciæ Reges in hac infula fedem luam habuere.

§. IV ;

Templum aurem, quod hodie floret, ab Illuftrisfimo D o mino M A G N O BRAHE, Regni Sveciæ Drotzeto, fundatum eft et aCelfisfimo Comite P E T R O B R A H E juniori confectum Anno 1636. Qua de re in lacunari hæc leguntur verba: Den Hôgborne Grefve M A G N U S B R A H E , Sueriges Hikes D ro tze t , bafver a f et gudeligt upfåt denna Kyrka funder atocb begynt : men den Hôgborne Grefve PEDER B R A H E Sueriges R ikes R å d , bafver benne fullby gg ja och förfärdiga lå t i t , pa det å re t , forn Scbolan bår på O en med Hans Grefliga Nåideŝ om- koflnad, anrättad ocb i verket ft åld är , bvilket fkedde år ef

ter

k ) I)e infli tutione hujtis Scholæ Disfer ta t io Gradualis modérante-

Prof. A . P . Stobao a me edira eft L u n d x a n n o 1 7 8 9 , fub t i tu lo : V t-

ftugia M tifis amicrt.

ter Cbrifti lo rd 1636. Forma ejus externa ralem fpe&a- roribus fe offert. Longitudo e(i ulnarum 57 , latitudo 30. Ædilicium cælis conitar lapidibus. Muri funt dealbati. Supra oitium inlignia Familiae B R A H E Æ pariter ac S T E N B O C K I A N Æ faxo inlcuipra confpiciuntur. ' Ab utraque januae parte magna qutedam columna marmorea muro e(l inferta. Turris horologio ornata et una cuin integro Templ i et Sacrarii re£to a C H R I S T I N A BR AH E , Conforte tori Domini A C H A T l I 1 0 1 7 ' , R. S. Senatoris et. Campi Marefchall i , laminis aeneis obdu&a; qua de re in tabula parieti ad fontem facrum affixa litteris aureis memoriæ prodirum legimus: Den Hhghorna Fru F. C H R I S T I N A B K A H E , (jr>fvwna t i l l Fifings* borg och Cur le borg, tn. m. !dt tàck a tbenna Ky> ka med Koppar 1680. Quamvis igitur nulla vefligia fuperfmr, quae aliud quoddam ante hoc tef lum, ligneum vel plumbeum, exftitisfe (ignificent; tamen, cum cx allatis conflet , quod aedificium confeftum fit anno 1636, templum per 40 et quod excurri t , annos tedlo deflitutum fuisfc, cum libe- ralitate audtoris conciliari non porefl. Globus inauratus ingentis magnitudinis apici turris efl impolitus. A quattuor turris lateribus quattuor Angelorum fimulacra cernuntur, fub quibus fmgulis hæc exilant verba, litteris aureis exarata: Ab Oriente nimirum: J E H O V A . AbOccidente: J. H. S. A Sepremrrionibus: T E M P L U M DEI. Ad meridiem verfus : C H R I S T I N A B R A H E , C O M I T I S S A , BENEF-ACTRIX HUJUS TE MPLI.

§- V.

Internam hujus ædis faciem li infpexeris , hæe admodum venufla efl et variis monumentis exornata. Ad anteriorem feu interiorem delubri partem (chorum vulgo vocant) valvis etiam ab ipfa cavea diflin&am fi illi

co

eo procesferis , ecce tibi rabulam altaris, in cujus verrice inferiprum vides: Gloria in Cadlis Deo. Arque hæc tabula rantum abeft , ur inregra (it ex marmore conféra , quemadmodum in deferiptione Smolandiæ /) perperam indicari videtur, ut a bracteis inclufis, jam memorandis, (i di- fcesferis, tora (it l ignea, perita (taruarii manu variis fi- mulacris efficta. Continet autem nia diftin£ta tabulata, quorum unumquodque tribus angelis fculptis ornatum di- verfas imagines et figuras piftas pariter atque cælatas exhibet. Praecipue vero memoratu dignum eft infimum et maximum tabularum, co'umnis utrinque auratis infigne. Tria enim proponit contemplanda: 1:0 Refurre£tionem Chrifti in marmore Dædali arte affabre et ingeniofe in- fculptam ; 2:0 Braffeam quandam auratam, quæ Chriftum cum difcipulis luis comantem opere caelato ante oculos poni t ; 5:0 tabellam, eandem S. Ccenam , prout a Chrifto inllituta et Apoftolis miniftrata fuit, depingentem. Utrimque praeter angelos aureos atque tabulas, encarpis feu florum frondiumque implexibus ornatas, fculpras et inauratas, duæ pendent rabellæ minusculae ex lapide alaba- ftrire fabrefaftæ, quarum uni infculptum eft limulacrum nuptiarum Cananæarum, altera Chriftum pedes difeipu- lorum lavantem repræfenrar. Subter his ab una parte ef figies Comitis PETRI B R A H E junioris, ab altera Ejus inligne in duabus tabellis adumbratur. In ara, quæ lapis eft ingentis moli s , mappa et pulvino opertus, cernitur imago quædam eburnea, Chriftum in crucem fublarum oftentans. A dextra altaris ftatua lignea Chrifto Salvatori pofita hanc habet inferiptionem : Dominus IV. Jcfus C ir i (lus , y erus Deus et Perfetlu s , Juftus homo, Q. Natus in Bethlehem et crucifixus Hierofolymis in falutem totius generis humani. Juxta ftatuam tabula pi&a effigiem Salvato-

/ ) Rogbcrgs Befkrifn iug om Smâland p. 882*

ris p e c o r e tenus adumbrat, cujus ab una parte hrec verba leguntur Germanica: 2llö ipa|?t ich lebe, fplddpt (Bott ber w ill icj); -nic^t bec (lob bc» S ü n b e rö : Abaltera parte hoc epiphonema lingua Latina exaratum: Sic Deus benevolam Jtiam (Je tioftra ja lute voluntatem confirmat. Ezech. 33. A finiftra parte Altaris Pauli , quemadmodum inter feneflras ab utrisque ternpii lateribus, non autem a boreali tantum , ut delcriptio Smolandiae hallu- cinatur m )) reliquorum Apoftolorum Üatuæ ligneae con- fpiciuntur»

5. vr .

Aleari figura confueta utrinque fubftru&æ fiint fellee Fafloris et Lectorum. Extra abacum vero feu men- fam , ad quam Sacra Cccna diftribuirur', occurrunt ab utraque parte fedilia quaedam, lingulari Itatuarii opera et artificio elaborata , (ed antiquae hodieque inufita- tæ archite£luræ , quæ Familiæ B R A H L Æ olim referva- ra fui s Ce vulgo perhibentur. Hodie non occupantur, nili aliquando a Diaconis et Ludimagiftris-, vel aliis ærate provectis, peccata confitentibus atque ad Cœnam Domini fe accingentibus. Juxta hæc in quattuor profeenii angulis pofitae funt ftatuæ ligneae quattuor Evangeliftarum , quæ unicæ fere funt ex vetudo fano Kumla reliquiae, in novum hoc templum translatae, crasfiori Minerva infabre fabricata:. Sed eximium et preriofum de lacunari te£li demisfum elf monumentum, utpote lychnuchus, conflans ex quattuor laminis (£juupldtai) 7 2 , totidemque candelabris (Sjuöptpor ) 4^ fernunciarum (£ob), atque infuper co* rona argentea inaurata 62 fernunciarum circumdatus, an^ nexum atque fulHxum habens globum argenteum femum

11I) Loco citato.

darum 2SS- Summa argenti efficit pondo 468 fenuincia- rum. Hic lychnuchus, quantus quantus, cum ornamentis omnibus ac lingulis munificentiae Illuftr. Senatoris et C o mitis PETRI BRAHE junioris acceptus referendus. Ac» cedit rarisfimum et notatu dignislimutn cornu, ut fertur, monocerotis , globo argenteo infixum , atque inde in trium cubitorum cum dimidio longitudinem fe exporrigens. D e quo cornu , quod 6oo thaleris argenteis conllitisfe accepim u s , hae ipfius largitoris littera' in tabulario templi as- fervantur :

SDIjcn fjerMj« Februarij A n n o 1669 gaff iag fcet Jatig« 0 if)ornet till 0 lotj ^ ’iàrfian på W if in g s b o r g h odj £)ô at rcava © uî)6 $ u u $ ^cpbninci od) at infattad meM) anfeenlig todvef til cn Siufe St’ona i C h o r e n .

£ h bet ta få fan t å r , b etp ga r tticM) Qücjcn &anö£ 3vaf)*.

Inter quadruped-ia vero quum Hiflorici naturales nolitis temporibus nullum cognofcant animal , unico cornu in media fronte inftruûum et nomine Monocerotis inli- gni tu m, ad fidem propius accedere videtur, quod fit dens pifeis cujusdam ex ordine cetaceo , cui nomen Monoceros Monoäon, Germanice JSEmJ?Otn n) quae in pifcatti juxta littora Gjonlandiæ capitur, et cujus dens tres vel quattuor, et quod excurrit, ulnas conftituere narratur. Quidquid f i t , haud disfimulandum videtur, aliquam hujus vel cornu vel dentis partem ferro depexam cerni; quippe cujus ramenta, pro vana vulgi fuperfiitione, morbis curandis atque inprimis parturientibus juvandis Junonis Lucinae infiar infervire cenfentur. Quod , ne amplius fiat, a Patre meo (h, t. praepofifo ecclefiæ) cautum eft et prohibitum.

B 2 §. VII.

« ) Linrtai Syftema N a tu r* edit. X IIf . p. 2 22^

§. VII.

Chorus vel adytum cancellis ligneis artificiofe cæla- tis circumfcribirur, intra quos a parte (eptemtrionali , una cum Genealogia B R A H Æ A in pariere confpicua, fiibfel- lia inveniuntur ftudiofæ juventuti accommodata , et a m eridiali , præter genealogiam S T E N B O C K I A N AM arque cellam vinariam, fepulcrum B R A H Æ U M eft exfhudhim. Quo in conditorio quinque deprehenduntur loculi , ex 1'tanno Anglico egregie confe&i, in quibus, ut ex inferi* ptionibus patet, funus Conjugis Illuftiisfimi Comitis PET R I B R A H E pariter atque cineres quattuor liberorum confervanrur. In primo nimirum loculo hæc verba e x ilant: C H R I S T I N A C A T H A R I N A S T E N B O C K , Com it is fa in IViflngsborg, Comitis PETRI [B R A H E , Reg ni Sveci£ D ro tze ti , Conjux DileSlisflma , vat a Dvottningebohn Anno 1603. Secundus et maximus hanc in fronte habet inferiptionem : Celflsflma Princeps ac Domina D:n ELSA B E A T A , Comitisfa Palatina ad Rhenum in Bavaria, Julies, Clivi £ ac montium Ducisfa , Comitisfa in Veldenz , Span beim, March et Ravensburg, D:na in Ravenflein, nata BRAHE, Comitisfa in IVifingsborg, virtutum omnium, quas capere mortalis conditio potefl, perfeSlisflmum E xem plar, ultimo vien(is Augußi die nata Anno a recuperata f ilu te M D C X X lX . Tenerioribus inter Patrios lares pera&is annis, adultiorcs po« tentisfimx Reginus Svecoram C H R I S T 1N Æ dicavit ferv it io, usque dum M D C X L IX anno Celfisfimo Principi ac Domino D:no A D O L P H O J O H A N N I , Dei gratia comiti P a la tino ad Rhenum in Bavaria , Juliet, ( liv i ce ac montium Duci, Comiti in Veldenz, Spanheim , Match et Ravensburg, D\no in Ravenflein, Sacres Regies Majeflatis Sveciœ fut» mo Au!es prcsfe&o Regnique Marefchallo et Generali Gubernatori IVe- ftrogotbiœ , Dalies, V'crmclaudice et blallandiœ conjugalis thalami daretur Jocia; aliquot deinde interiapfis annis haud abs

que

que ft i ni mo omnium gaudio filiolum edidit unicum , quem prœmatura mors eodem rapuit anno. Quartus ja m erat tanti Conjugii annus , cum , ju b ito adverja valetudine presfa , beata memori te Celfisfimn Princeps , ultimum natura folvere conila Tributum j a t i s concesfit IVadRems F:o A p r i l i s dte , ibique XXPJ/ Bo Aug. Jepu/ta X1DC.LU1 Anni. In opérai- lo loculi ah urraque parre Genealogia Ejus Parerna pariter ac Materna deprehenditur. Legitur nimirum a dextra :

Pater.Dominus P E T R U S B R A H E , Comes in Wifingsbor g ,

L. Baro in Cajana , Dominus in Rydbobolm , Lindholmen, Brabelinna et B ogtjund , Regni Svecice Senator. Av cbidapifcr et magni Ducatus P inland i £ Gubernator Generalis,

Avus Paternus.Danis A B R A H A M U S B R A H E , Comes in IP'ifings-

borg y L. B. in Rydbobolm et Lindholm , Regni Svecice Senator.

L}roavus Paternus ex Avo Paterno.Dentis P E T R U S BR A H E Senior y Comes in IP'ifïngs -

borg y Regni Svecice Senator et A t cbidapifer.

Abavus Paternus ex A vo Paterno.D:nus J O A C H I M U S B R A H E de Rydbobolm , Regni

Svecia Senator.

Abavus Maternus ex Avo Paterno.Demis G U S T A V U S OLAI S T E N B O C K , L. B. in

Cronobàck et Ore f i en , Regni Svecice Marfcbus.

Proavus Paternus ex A v ia Paterna.Denus N I C O L A U S G Y L D E N S T J E R N A , L. B. in

Lundbolmen, Dominus in P ogelvik} Regni Svecice Senator y A r cbidapif er et Cancellarius.

B 3 Abct-

Abavus Paternus ex A via Paterna, flam s G E O R G I U S G Y L D E N ST J E R N A in Fogel-

v i l i , Ream Svecice Senator.' &Abavus Maternus cx Avia Paterna.

D:nus A X E L 1US J3JELKE in H ere fe te r , Regni Sve- cice Senator.

A finiftra operculi parte hacc exflant verba:

M t t e r .D:na C H R I S T I N A C A T H A R I N A S T E N B O C K ,

Comitis fa in '.Wtfingsborg, B arnmsfa in Cajana , ZG/tf /V/ Rydboholm, Lindholmen , Brabeltnna et B oge fund.

Avus Maternus.Demis G U S T A V U S S T E N B O C K , L. B. in Crono-

iwVÆ Üieften, Regni Svecice Senator.

Proavus Paternus ex A via Materna.Denus ERICUS S T E N B O C K , L. B. in Cronobdck et

üreßen , Regni Svecice Senator et Militiae Prafe&us Generalis..

Abavus Paternus ex Avo Materno.Denus G U S T A V U S O L A l S T E N B O C K , L. B. in

Cronobdck et Ureflen, Regni Svecice Marfcbus.

Abavus Maternus ex Avo Materno.D:nus S V A N T O S T U U R E Senior, Comes in JVefler•

vili et Stekeholm.

Proavus Paternus ex A via Materna.Dn us ERICUS B R A H E , Comes in Wifingsborg, Re-

pni Svecice Senator.L)Abavus Paternus ex A via M aterna. _

D:nus P E T R U S B R A H E , Copies in JPifm gsborg, Re* g ni Svecice Archidapifer. A b a-

Abovus Maternus ex Avin Materna.Ce/fi sfim us Princeps ac Domitius 'D\n O T T O , Dux

Brunsvicenfis ct Lunc burgen fis,

Juxra hunc rres loculi minores deprehenduntur, quorum in prima legitur: MAG DA L E N A H E D D E V 1G , borot g i o f c n X.i /Vifingsborg OV. fôbb pd Lindbolm b. 6 M aji at' 163t , affomnabe pd Myrô b. 16 J u lii dr 1634. In i h d a : pett' A B R A H A M J O A C H I M B R A H E , (Bref* WC ti l ■ Vifingsborg c7c. fobb b. 19 Ju lii pd fVifinçsborg 1634, affomnabc ben 213 Decembris pd Dimbo famwa dr. ln i 11:a: fjcït* F R 1EDRIC B R A H E , (breftpc til IVifings- borg , dt’ fbbb pd IVifingsborg b. 4 Jan. A:o 1 6 3 6 ,"dt bleftrcn bob uppd Dimbo ben 14 J u lii A:o 1637. Pari modo cernitur ab uno fepulcri latere loculus l igneus, in quo jacet funus generolislimæ Dominæ M A R G A R E T Æ B R A H E , quae conjugem habuit Dominum J O H A N N E M S P A R R E , Præfe&um Caftelli Calmarienfis, cujus capuc jusfu Ducis Regnique adminiftratoris, deinde vero Regis CA R O L I IX Calmariæ detruncatum A:o 1599 0), in arcula quadam lignea confervatur.

Supra hoc fepulcrum e folido marmore pofitæ funt ftatucc liluftrisfimi Comitis P E T R I B R A H E lorica induti et gladio armati pariter atque Conjugis et Comitisfæ C H R 1S T 1N Æ C A T H A R I N Æ S T E N B O C K , fub quibus lingulis hæc exilant verba e faxo fculpta. Sub illa nimirum :

V iv it poß funera Virtus.

lllußrisfimus Dominus D:nus PE T R U S B R A H E , Comes in IVifingsborg, L. B. in Cnjana , D.nus in Rydboboim,

Ltnd-

0) Dnlirt Svea Rikes Hiftoiio 3 Del. 2 Band. pag. 4 4 9 ,

Lindholm , Brahelinna et Bogefund, Regni Sveeix D ro tzctu s , Supremi Judicii Rdgü Stockbolmice D ra f ts , Legifcr M'eft- manmæ, Montanorum et Dableknrliae, /;

§. V III.

Extra adytum a dextra parte cernitur fuggeftum mira artificum cælatuta ex diverfis arboris fpeciebus elaboratum. Lychnuchus quidam penfilis ex orichalco confectus et 18 candelabris inftrudlus pariter ac duo angelorum fimulacra pulcherrima de medio tedti extenfis alis aureis pendentia et candelabra manibus pedibusque tenentia haud parum ornamenti ac decoris huic templo conciliant. In lacunari, præter multa S:æ S:ae di- Cta, quæ ubique occurrunt, cernitur infigne B R A H Æ U M , una cum infcriprione, quæ de inftitutione hujus ædis allata eft §. IV; et e regione hujus confpicitur infigne S T E N B O C K I A N U M cum his verbis: C H R I S T I N A C A T H A R I N A S T E N B O C K , Grefvinna t i l m jin gsborg . Friherrinna t i l Lindholm , Bogejund och Brabelinna ; boren Friberredotter a f Cronobåck och Öred en , /Irj-F ru t i l Torpa. och Lena föddes på Drottningholm år 1608 ocb gudeligen affomnade i Abo d. 14 Junii 1650.

Fctnina prceluftris, m itis , p i a , c aft a, venufta,Fennis c b ar a et V i fin g i s , clara , optima , jufta.

In parietibus ab utraque templi parte variæ pendent tabu læ , cum natalitia Chrifli , tum cruciatus et afflidliones Ejus adumbrantes.

Ceterum, præter organa Mufica, quæ, etfi vetufta- te jamjam ira deperdita f int , ut haud fine difficultate adhiberi queant, in foris (Srtcftare) eleganter pidtis con- fervantur, o t io in hac ædc reperiunrur columnæ lapideae, quarum fingulæ pluribus ornatae funt tabulis, figuris ac pidturis. Sic fimulacrum ut fertur, Sandtæ Catharinæ in una columna fculptum occurrit, juxta aliam cernitur in tabula quadam illius effigies, pedtore tenus depi&a, ubi repræfentatur ab uno latere ut viva, manu tenens turibulum , ab alrero ut mortua, pugione vel telo transfixa,

C In-

Inprîmis vero noraru dignisfimæ funr 34 ubulæ argento obdu£tæ et varia figurarum impresfione fpe£tabiles, ia quibus M o f i s , Aronis , Eliæ et Elifæ, pariter atque o m n iu m , fi ab Haggæo et Malachia difcesferis, Prcphe- rarum, Evangel i llaium et Apofiolorum expresfæ func imagines inauratæ.

§. IX.

In facrario primum fe confpiciendam prœbet San£ta Brigitta, cujus imago e l igno fculpra in fella quadam fe- dens repraefenratur cura hac inferiptione: S. B R I G I T T A , Filia Domini BIRGERI P E T R I , Legiferi Uplandiœ et Fa- m ilia Comitum BR AH E. Juxta hanc feliam tabula quaedam deprehenditur, in qua S. B R I G I T T A depicta fedet , a dextra feptem Monachis et a finiftra fex Monachabus circumdata , quibus urrisque manibus diverlis diverfum porrigit l ibium, his verbis infra exaratis: Ordo Beatis fima M atris B R 1G 1T T Æ de Regno Svecia. Pari modo in pariete alio alia pendet tabula in- fignis magnitudinis, in qua picta eft imago N I C O L A I M A G N U S S O N de Terna , cujus frater natu major PE DE R M A G N U S S O N , nomine materno recepto , primus B R A H E appellabatur; id quod ex notula quadam, in hac Tabula .confpicua, pater, dum legitur: Denne vnrGarnie Herr PEDER BRAHES Broder pa Terna , a t t e Smedby och Finneftad. Sådan år likftenen på Hans G raf i Ackers Kyrka oeb Ackers Skepslag. Adumbratur vero hic N I C O L A U S galea, plumis ornata, indutus er gladio ci»n* dtus. Infigne ejus fub pedibus depi£tum, duas alas aquilinas perverfas proponit. In circuitu tabulae haec leguntur verba, litteris veruftis exarata: Anm Domini M D L X X F III d. F i l l Novembris fepultus eft hic Nobilis F ir N I C O L A U S M A G N U S S O N , cujus anima requiefeit in pace. MiJerere mei Dominus. Pari pa£to in tabula minori depi&um cer

nitur

nitur infigne B R A H Æ U M cum infcriptione vetufta fiilo forte monachorum confignata et inrelle&u difficillima :Sub bac petra conditur corpus Nobilis fö r i JOHiIS p )qui obiit Anno D:ni c io c c o o x : cujus anima requiefcat in pace.

Argentum aedis, qua maximam partem a fæpe nom inato Generofisfimo Comite P E T R O B R A H E juniori d o natum, praeter poculum, cantharum, thecas et patellas corfiuetas duobus confiat magnis candelabris femunciarum 352, pariter ac duabus coronis auratis gemmisque fulgentibus illuftratis, una cum magna multitudine monil ium, catenarum et balteorum, quæ ad duas fponfas mirifice ornandas fat er abunde fufficiunt. Poculum quoddam e x arbore, quæ vocatur cocos nuciferay confei lum pufilla quadam campanula defuper ornatum æque ac turibulum æneum inde a temporibus Catholicis confervara heic inveniuntur. Stabulum Bethlehemiticum^ ubi Chriftus natus, pariter ac fepulcrum, ubi denatus ponebatur, in ligno fculpta confpiciuntur. Simulacrum ædis, quæ nomine S:ti PE TRI infignirur, et Romæ deprehenditur, in sere incifum oftenditur. Urna quædam ærea in tumulo inventa una cum globulo , qui in vacca deprehen- lus fertur et pilis confiat , heic asfervatur.

De cetero, veftitum et ornatum facerdotalem ut fi- lentio praetermittam, ab uno facrarii latere cippus proav» mei erettus cernitur, cui hæc verba funt infculpta:

Jehova :Herren dr m itt lju s , J (kolen lefva\

H ar under àro gdngne t i l hvilo fordom Kyrkoherden pâ Vijingso S. S. TbeoL Hebr. et Grac, Ling, in Gymnaf, Cara-

C 2 lino

p) Hat l i t te r« , q u a ipfum n o m en indicare v id en tu r , nobis fu e ru n t

inextricabiles.

Uno JVifiiigb, then förße Lector Mng. H A R A L D A L M - Q U I S T , fôâd 1657, dôd A.o 1711 d. 1 Mnji. Ocb hans huflro A N N A A N D E R S D O T T E R K Y L A N D R A , fom var Kyrkoherdens Herr A N D . K Y L A N D R l Dotter i Lorn-mar y , fodd 1663 , dbd A:o 1 Samt Prnßinnan på IVi-

fingsö , Huß. C A T H A R I N A C A N U T i D O T T E R , fom t i l ågta haft t. Kyrkoherden i Lommar y Herr A N D . K Y L A N D R U M , 2. Kyrkoherden och Proßen på IVißngsbMag. PEL. W I R K N Æ U M , född 16 2 9 , dåd A : o -------Och Kyrkoherden harßades, Herr S V E N O X E L G R E N , född 1648 , dåd 16 9 1 d. 3 Aug. H vars fed a are Huflrti var — q) och begge der as D otter C H R I S T I N A OXEL« G R E N , född 1684, àhd 1687. Infra carmina quædam funebria fvericc funt confcripra.

Praeter hoc alia quoque monumenta fepulcralia in hac æde occurrunt. Sic e regione fuggefti parieti affixa eft tabula, ubi legitur:

J a g lef v e r , J fkolcn ock lefva. y oh. 14: 19./ det (a Herrans Hus àro t i l bvilo 1 grafven gångne och

Fr ål Jar ens j e Ja Cbmßi uppenbarelfe förvånta Slottsfogden och Infpeclore* vid IVitingsborgs S lo tt , H E R M A N M O L LE - R U S född d. 6 Jan. 1672, dod d. 8 Jun. 1728 , ocb Hans kåra Maka G U N N I L KJE L L E B Â C K , fö d d d. 25 Jan. 1677 , dbd d. 17 Novcmb. 1741 , fam t Barnen , fom Gud dem

g ifv it ha/ver, tilfammans 11, quorum nomina recenfentur.Pari m odo , plura minoris momenti epitaphia ficco

pede ut praeteream, haud procul a magno offio duo lapides muro funt inferti, quorum uni haec infcriptio incifa: Epitaphium in memor tam olim Praetoris A rcis Wifingburgen- ß s , Spectabilis Viri ER ICI S V E N O N f S , qui placide obdorm ivit A io Chrifii 1662, f :to A prilis d ie , at que uxoris ejus boncßae Matron ce C H R I S T 1N Æ J O H A N N I S , qua

int

q ) Heic f ignuin q u o d d am !oco nominis in c ippo d e prehend itu r .

in Domino obiit ,4:o Cbrifli 16R7 d. 24 Aprilis. Nec non defunBæ fil i o it M A R Ï N Æ ER ICI, quorum exanimata corpora in templo hoc IVifin^burgenfi veqniefcunî, ultimum Salvatoris noßri adventum exfpeBantia. In altero verba exilant fequenria: Har under hvilas i HERratiom Slottsfogden p a IVifingsborg , Arebor ne ac b H à lagt a de JÔ N S S V E N S S O N KjE LLE BÀ CK , jom roligen affomnade d . 18 Oclobr. A\o 1693, tå ban hade i 7 ; dr le fv a t , til/ika med fin k. Hnftru, Areborna och Dygderika Matrona C H R I S T I N A E R I C S D O T T E R E H M A N , [om i Herranom affomnade d. o M aji /i\o 1729, då bon bade lefvat uti 76 dr. s4fiade tilfammans 6 Barn, en Son och % Dhttrar. Paulo inferius: Sdfan ock B rodren LA RS S V F N S S O N , fordom Trågårds- tnåflare i Lunden, bvilken afled på f it t 4 6 ålderdoms dr d . 14 y un 1668- Gud for lane ofs alla med bonom en frSgde.

fu ll upßandelfe. Circa lapidem legitur di£tum Job. XIX: 25.

§. X.

Extra sedem deprehenditur area, fæpto portisque ligneis circumfcripta, ubi funera Vifingianorum humari folenr. Juxta Scholam autem, quæ ohm Kumla Kyrka dicebatur, quum alius fit locus muro lapideo undique cinctus, in quo majorum osla olim fepulra conduntur; haud raro evenit , ut hac in area plura adhuc funera ad humum deducantur.

Praeterea in agro , qui ad vicum quendam hujus In fulae nomine Rôkinge pertinet, cernitur planities , nullo aratro perftritta, in qua Mufcovitas quondam fepultos fuisfe narratur, unde haec planities a vulgo appellatur Rysfa Kyrkogård. Quo in loco cum ligna fepulcrorum profe£to reperiantur, a vero haud aberrare videtur, quod funera Mufcovitarum , qui captivi olim in Vifingia no- lira cuftodiebantur, hic fepulta jaceant.

In turri feorfum ædificata (Svet. ^låcfjlcipcl), quæ haud procul a Templo didat , tres inveniuntur campanae, quarum in majori ita fe habet inlcriptio; Cuds tiampn t i l

C 3 uro

ara ba fver den Högborne G re fv e ocl H tr r e , H err PER B R A H E , G refve till JVißngsborg , Friherre t i l Cnjana , H trre t il Rydhoholm , Brnkelinnn acb B e g e fu n d , & R . R ad ocb D r o t z e t , fa tn t Logm an ö fte r Vefltnnnlnnd, B ergslagen och D alarna lå tit denna K'âcka g ju ta på P /ifingslargh d. 5 J u h i Åra 1 6 7 2 . In exrremn ora Cnmpanar leg i tu r : Pf. 115. I fr å n Solents upgång alt v it i l nedergångeti vare H errans namn lo fvat. N å r ja g ropar ö f te r berg, vatn och jo r d ; kommer t il K yrka n ocb borer Guds ord. In m inori hrrc verba exarata f u n t : P E T R U S B R a H E , Comes in LViJingsborg, R , S. D ro t- zetus 16Ç9. I '1 m in im a vero litteræ adeo contrita: fun t et obfcura tac , uta nobis inte liigi nequeant.

§. XI.Ne quid omifisfe v id ea m u r , a re baud erit a lienum verbo dixisfe,

jotam infulam noftrnm u n a eum prasdio Regali V if ingsborg villas comple* Öi 73-ÿ , qu a ru m $ 8 ^ i*11 ut praedia c o r o n a , reliqua* vero 1 4 3 tu m Regi tu in posfesfori t r ib u tu m pendun t (Sver . @ f a t t c « ^ r o n o ). Hir villae u n i cam con r t i tu u n t Paroeciam, cujus incolae circiter 7 5 0 vel 8 0 0 in * d e jam- jam quali tercunque deferiptn facra fua p e rag u n t r ) . Poftores porifer af-que C om m in if tr i , qui hn jus ecclefiae s primis inde tem por ibus cu ram egeru n t , in deferiptione Sm olandiæ Rogbergiana r) enumerari dep rehendun tu r .

Ha*c f u n t , quae de T e m p lo no fl ro Vifingiano coll igendi et in lucem edendi nobis fuit tempus et occafio. M ulta quidem in hac infula reperi- u n tu r m em o ra tu d i g n a ; q u u m au tem limites hujus opellae t ransorederen-nar , et ad T e m p lu m le no n re fe ran t , his fubfiftere c o g im u r , felices noshabentes , fi quid ufus vel ob lef tam enti ex allatis capi queat.

r ) H a l lu cm atn r itaque recentisfima Fditio Geographiae lu n e ld ia n a Svee. d u m dicitur T o m . 1 1 . Part. IV . p. 1 4 1 , V if in g iam , excepto prædio Vi- fingburgenfi , villas complecfli 7 3 , du o habe te tem pla dunsque puiœcias confti tuere.

0 pag . 88 8 * et 895-