donderdag 28 mei 2009

DiversAntwerpen

Bijlagereeks over de 160 verschillende nationaliteiten die in Antwerpen vertegenwoordigd zijn

Van Afghanistan tot Zwitserland

www.gva.be

“De stad Antwerpen heeft destijds veel Luxemburgers gelokt”

blz. 2-3

“In Macedonië wasik een rijzende ster aan het voetbalfirmament”

“Alle vijf jaar krijgen onze doden nieuwe kleren aan”

blz. 4-5-6 blz. 7

LuxemburgNico Baesch

MacedoniëGoce Dimevski

MadagaskarAllain Rafidison

MalawiMaxwell Chilije

“In Malawi ben je nooit eenzaam”

blz. 8

BelgiëLuxemburg Macedonië

MadagaskarMalawi

Teksten: Evita Bonné,Paul Verbraeken, Johan Van Geyte, Marjorie Blomme, Karin Vanheusden, Carine Tollenaere, Marliese Peeters, Liesbeth Baeten Coördinatie: Kris VanmarsenilleEindredactie: Carine Tollenaere Foto’s: Jan Van der Perre, Wim Hendrix, Patrick De Roo, Dirk Kerstens, PhotoNews, Luxemburgs Verkeersburo, GPD, EPA, AP, GVA

�.DIVERS ANTWERPEN donderdag �8 mei �009

Rijkste land van Europa

Luxemburg is stokoud: in 963 werd het een graafschap, in 1354 een hertogdom en in 1815 bij het Congres van Wenen een groot-hertogdom onder Willem I van Oranje.

In 1839 verloor het door het Verdrag van Londen meer dan de helft van zijn grondgebied aan België: de Belgische provincie Luxemburg.

In 1890, na het overlijden van koning Willem III, kwam een ein-

Toen en nu

LuxemburgHet Gibraltar van het Noorden

LUXEMBURG

FRANKRIJK

BELGIEDUITSLAND

Luxemburg

Aarlen

Hoofdstad: LuxemburgRegeringsvorm:

parlementaire monarchie (groothertogdom)

Talen: Frans, Luxemburgs, Duits

Inwoners: 486.006 (2008)Religie: rooms-katholiek Oppervlakte: 2.586 km² Munt: euro Nationale feestdag:

23 juni Landcode telefoon: 352Landcode internet: .luPlaats op lijst rijkste lan-

den: 18/177

Cijfers

Nico Baesch: “Door het ontstaan van de Europese instellingen verkozen Luxemburgers Brussel boven Antwer-pen. Het aantal Luxemburgers in Antwerpen nam geleidelijk aan af en nieuw bloed kwam er niet.”

“Luxemburg een oord voor rijken? Ik ben een simpele jongen uit het drielandenpunt. Mijn vader was geen bankdirecteur maar een man van de spoorwegen”Nico Baesch

de aan het Nederlandse bewind in Luxemburg.

Nu vormt Luxemburg een parlementaire monarchie met groothertog Hendrik, zoon van koning Alberts zus Josephine-Charlotte van België. Het heeft zo’n half miljoen inwoners, 40% komt uit het buitenland.

Luxemburg stond samen met België en Nederland aan de ba-sis van de Europese gemeen-schappelijke markt.

Met een koopkracht van 41.230 euro/persoon is Luxem-burg het rijkste land van Europa.

“Antwerpen had een erg grote aantrekkingskracht op Luxemburgers”

“Het Groothertogdom Luxem-burg en het Groothertogdom Bra-bant, waar Antwerpen nog deel van heeft uitgemaakt, hebben een lange geschiedenis en zijn ooit heel compe-titief geweest. In de twaalfde eeuw waren Ekeren en Hoboken nog van Luxemburg”, steekt Luxemburgs Ber-chemnaar Nico Baesch van wal.

“Luxemburg, enkel een oord voor rijken? Ik ben een simpele jongen uit Bas-Belain, nabij het drielanden-punt. Mijn vader was een man van de spoorwegen, geen bankdirecteur”,

vertelt hij lachend. “Antwerpen heeft een lange tijd

een grote aantrekkingskracht uit-geoefend op Luxemburgers. Tij-dens het interbellum kwamen hier heel wat jongens studeren in de han-delsschool, maar ook richtingen zo-als navigatie of om de administratie te kunnen gaan doen in Congo wa-ren populair. Het was hier vergeven van de fils a papa uit Luxemburg. Ik, de jongen van bescheiden afkomst, charmeerde me een weg in die krin-gen.”

“Die jongemannen bleven niet zel-den hangen in naam van de liefde. Of och ja, je begrijpt dat de tijden toen anders waren: als je iemand zwanger maakte... ”

“Of dat in mijn geval ook zo was? Nee, ik heb mijn vrouw Anne-Ma-rie op latere leeftijd ontmoet tijdens

Nico Baesch is zijn hele leven actief geweest in de Antwerpse h a v e n s e c t o r . “Antwerpen was destijds de meest kosmopolitische stad van Europa. Je liep hier zelfstandigen uit heel de wereld tegen het lijf. We vonden het hier allemaal goed thuiskomen.”

Het was de haven die Luxemburger Nico Baesch (84) naar Antwerpen heeft gelokt en het was de metropolitische

sfeer die hem hier behield. “Hier leefde iets, een sfeer van 'trek je plan'. Dat beviel me.”

www.ortelmobile.be connecting the world

BEL DE HELE WERELD

ROND TEGEN EXTREEM

LAGE TARIEVEN!

*Eenmalig starttarief voor onderling gratis bellen is € 0,15 * Maximale gesprekstijd voor onderling gratis bellen is 10 minuten * Onderling gratis bellen geldt alleen binnen België * Voor een overzicht van alle tarieven en voor meer informatie over onze actie gaat u naar: www.ortelmobile.be

** Actie geldig vanaf 8 mei 2009

-50%**

OP BOVENSTAANDE BESTEMMINGEN ELKE DAG VANAF 16:00H TOT 04:00H

POLAND ROMANIA TURKEYCONGO DRC MOROCCO

VAST MOBIEL&

GRATIS!!ONDERLING BELLEN

VAN ORTEL NAAR ORTEL*

donderdag 28 mei 2009 DIVERS ANTWERPEN.�

Kazematten zijn een militair verdedigingsbol-werk.

In het jaar 963 bouwde Graaf Siegfried op de Bock-rots een kasteel, de basis voor de latere stad.

In het verloop van de eeuwen werden ringmuren aan de westkant aangelegd.

De beste vestingsbouwers van de bezetters onder wie de Bourgondiërs, Spanjaar-den, Fransen, en Oostenrijkers,

maakten van de stad een van de stevigste vestingen ter wereld en Luxemburg kreeg de bijnaam het “Gibraltar van het Noorden” .

Het complex van kaze-matten bood onderdak aan het geschut, aan soldaten en paarden, maar ook aan bak-kerijen, slagerijen en zelfs ateliers.

Het ondergrondse netwerk was 23 kilometer lang, had drie vestigingsgordels, 24 forten en 16 andere belangrijke verster-kingen.

Erfgoed

Kazematten Toen Luxemburg in 1867 tot neutraal gebied werd verklaard, moest de vesting afgebroken worden. Toch is nog 17 kilometer bewaard kunnen blijven.

Nu heeft de Unesco de hele binnenstad op de Bock-rots, inclusief de kazematten, op de lijst van wereldcultuur geplaatst.

Twee kazematten zijn voor het publiek toegankelijk: die van de Bock (gedeeltelijk in 1745 uitgegraven) en die van het Pétrusse-dal (vanaf 1644).

Luxemburgs niet zo vreemdLëtzebuergesch schwätzen ass flott.Het is tof om Luxem-burgs te praten.

Mir wëlle bleiwe wat mir sinn.Wij willen blijven wat we zijn.

Luxemburgs is de officiële taal van het groothertogdom en staat dicht bij wat bijvoorbeeld in de Voerstreek wordt gesproken. De meeste Luxemburgers spreken of verstaan het Luxemburgs hoe-wel het groothertogdom vooral het Frans en het Duits als admi-nistratieve talen hanteert.

Minder bekend is dat dit Lët-zebuergesch ook een van de au-tochtone talen van België is! In de zuidoostelijke hoek van de Belgische provincie Luxemburg is het Luxemburgs de autochtone taal van naar schatting 15.000 tot 20.000 Belgen.

In de jaren na 1830 was jaren-lang onduidelijk waar de grens zou liggen. Vooral onder druk van Frankrijk werd het oorspronkelij-ke groothertogdom opgesplitst in een onafhankelijk staatje - dat nog jaren rechtstreeks onder de Nederlandse kroon zou vallen - en een Belgische provincie. Pas in 1839 werd de grens definitief ge-trokken en werden de Belgische Luxemburgssprekenden een klei-ne minderheid in ons land.

Tot de Eerste Wereldoorlog stoorde Brussel er zich niet aan dat men in en rond Arel - de autoch-tone naam voor Aarlen, Arlon -dit Duitse dialect sprak. In het la-ger onderwijs was het Duits de voertaal terwijl bij de kiesver-richtingen Duits werd gebruikt. Na 1914-1918 werd het Duits expliciet verboden terwijl op dat ogenblik de Oostkantons werden aangehecht. Taalspecialisten ma-ken sindsdien een onderscheid in Alt-Belgien en Neu-Belgien.

Gaandeweg werd het Luxem-burgs verdrongen door het Frans. Eind jaren 1970 ontstond een te-genbeweging. De vzw Arelerland a Sprooch (Aarlenland en taal) ijvert sindsdien voor een culturele erkenning en het behoud van het Luxemburgs. Hoe braaf ook, de ac-ties van Arelerland a Sprooch wer-den door de Franse Gemeenschap steeds erg bekritiseerd. Stafkaar-ten liegen er nochtans niet om: alle toponiemen zijn duidelijk Luxemburgs. Wie ooit zijn leger-dienst deed in Arlon kon dit vast-stellen: Frällen (Freylange), Attem(Athus), Greimel (Grumelange) en de Engelenbach: een beekje waar tienduizenden Vlaamse dienst-plichtigen door ploeterden.

Bankgeheim begint te scheurenJarenlang was Luxemburg een toevluchtsoord voor fiscale vluchtelingen. Wie zijn vermogen wou verbergen voor de eigen fiscus vond een veilige paraplu in het Luxemburgse bankgeheim. Maar dat is niet absoluut meer. De eerste scheuren zijn er.

België heeft geen wettelijk ge-regeld bankgeheim. Hier heerst hoogstens een discretieplicht. De fiscus heeft allerhande mogelijk-heden om toch bancaire informa-tie op te vragen.

In Luxemburg ligt dat anders. Daar is wel een absoluut bankge-heim van kracht. Wie het schendt, stelt zich bloot aan strafrechtelijke veroordelingen.

Maar het Luxemburgse bank-geheim wankelt. Recentelijk sloot Luxemburg een akkoord met de Verenigde Staten. Bij een vermoe-den van fiscale fraude door Ameri-kanen, verbinden onze zuiderbu-ren zich ertoe toch informatie over te maken.

Dit is het eerste akkoord dat Luxemburg moet helpen om van de “grijze lijst” van de OESO met ge-viseerde belastingparadijzen af te raken. Tegen eind dit jaar wil minister van Financiën Luc Frie-den daarom een twintigtal van die akkoorden afsluiten. Onder meer met België en Frankrijk zou-den dergelijke overeenkomsten “in de pijplijn” zitten. En voor wie schrik mocht krijgen: de akkoor-den gelden niet met terugwerken-de kracht.

Eén en ander kwam in een stroomversnelling na de top van de grootste 20 mondiale econo-mieën, eerder dit jaar in Londen. Daar werden de ondoorzichtige praktijken in belastingparadij-zen mee verantwoordelijk geacht voor het instorten van de financiële markten.

Maar ook de Europese spaar-richtlijn zorgt voor grote barsten in het bankgeheim.

Banken in Europese lidstaten zijn sinds 2005 verplicht om de fiscus van de betrokkene in te lich-ten wanneer ze intresten uitbeta-len aan inwoners van andere lid-staten.

Voor Luxemburg geldt voorlo-pig een uitzondering. Zij mogen in deze gevallen gewoon nog roe-rende voorheffing afhouden en die anoniem doorstorten aan het land van de ontvanger.

Maar dit overgangsregime mag hoogstens negen jaar duren. Daar-na moet Luxemburg ook de infor-matie doorgeven aan de fiscus van het land van de spaarder.

een zakenreis op de trein in Oosten-rijk. Zij is afkomstig uit Salzburg. Ze kwam mijn volgestouwde rijtuig bin-nen. Ik stond haar mijn plaats af en we geraakten aan de praat. Voor ik het wist, had ik het volgende week-end een afspraak met haar in Salz-burg. Voordat ze naar Antwerpen is verhuisd, ging ik om de twee weken naar daar, en zij nam soms de nacht-trein naar Keulen. God, dat waren romantische tijden.” (lacht glunde-rend)

“Zelf heb ik niet in Antwerpen gestudeerd. Tijdens de oorlog - Luxemburg maakte deel uit van Groot-Duitsland - heb ik op de Ma-rine Kriegschüle gezeten. Mijn schip werd in 1944 gebombardeerd. Ik zat in de motorkamer en was de laat-ste die ze er levend hebben kunnen uitvissen.”

“Toen de oorlog voorbij was, ben ik handelsstudies gaan doen in Brus-sel om vervolgens in de Antwerpse havensector Luxemburgse bedrij-ven te helpen oprichten. Ik had een Joodse vriendin, een meisje uit ge-renommeerde kringen. We spraken vaak af op Linkeroever, op het strand of aan het zwembad. Maar ik wilde

eerst carrière maken en dan pas een gezin.”

“De Antwerpse maritieme sector kende destijds heel wat Luxemburg-se firma’s. Daardoor ging die jonge generatie zich in het Antwerpse ha-venleven engageren. Ook ik ben zo naar hier gekomen, intussen meer dan zestig jaar geleden. Ik ben be-gonnen bij een firma van Transaf, die nu niet meer bestaat. Davum en Co-belfret zijn enkele andere voorbeel-den. Nu zijn die spelers hier bijna al-lemaal verdwenen.”

“Aan het einde van de 19de eeuw waren er al zo veel Luxemburgers in Antwerpen dat in 1885 het idee ontstond om een vereniging op te richten: Cercle des Luxembour-geois d’Anvers. Er werd toen nog geen verschil gemaakt tussen de provincie en het Groothertogdom omdat de scheiding nog niet zo oud was. Naar aanloop van en tijdens de oorlogsjaren is dat veranderd. In Luxemburg als in Antwerpen werd er onderscheid gemaakt tussen de

'goede' en de 'slechte' Luxemburgers. Ook de Cercle des Luxembourgeois werd 'aangetast' door die mentali-teit. Er werd een vereiste in het leven geroepen om er deel van uit te mogen maken, namelijk het spreken van het Luxemburgs of Lëtzebuergesch.”

“In de jaren 1970, na de introduc-tie van de Europese gemeenschappe-lijke markt en de Europese instelling in Brussel, verkozen Luxemburgers Brussel boven Antwerpen. Het on-derwijs in Antwerpen was intussen vernederlandst. Daar ging dus ook geen aantrekkingskracht meer van uit. De groep Luxemburgers in Ant-werpen nam geleidelijk aan af en nieuw bloed kwam er niet. Vandaag leven er nog zo’n zes echte Luxem-burgse families in Antwerpen. Daar-om besloten we op 31 december 2007 om de Cercle te liquideren.”

“Heimwee? Nee, daarvoor ga ik nog te vaak terug. Mijn zus en haar kinderen wonen er nog en ik ga dik-wijls op bezoek bij een oude jeugd-vriendin van me.”

Luxemburgers wonen in Antwerpen.

86

�.DIVERS ANTWERPEN donderdag 28 mei 2009

Vechten voor eigen rechten

Toen en nu

De Republiek Macedonië is een Balkanland. Door een me-ningsverschil en internationaleonenigheden geven de VN, de Europese Unie en de NAVO het de naam Voormalige Joegosla-vische Republiek Macedonië(VJRM). Buurland Griekenland weigert de naam Republiek Macedonië te gebruiken omdat het ook een historische regio in het noorden van Griekenland is.

oorlog wordt het ingelijfd bij Servië. Vanaf 1929 maakt het deel uit van het Koninkrijk Joegoslavië. Op 8 septem-ber 1991, na een referendum, wordt het onafhankelijk. De Republiek Macedonië wordt uitgeroepen op 8 september 1991.

Kampt met de problemen van de overgang van een communistische dictatuur naar een democratische vrije-markteconomie. Grote socia-le of politieke conflicten blij-ven uit, maar etnische tegen-

“Hier is het veilig”Orghan Isenovski (28) woont in Hoboken maar is afkomstig uit Skopje. Negen jaar geleden vluchtte hij naar België.

“Ik ben naar hier gekomen omdat ik in Macedonië geen toekomst had”, zegt Organ. “Ook al is Macedonië de beste plek van de hele Balkan voor Roma’s, toch heb je nog steeds minder kansen als je uit een Roma-familie komt.”

“Ik heb gestudeerd, maar werk vinden was onmogelijk. Om toch werk te hebben en iets op te bou-wen, ben ik naar het leger gegaan, maar dat heb ik maar één jaar vol-gehouden. Er is veel discriminatie in het Macedonische leger, vooral tegen de Roma.”

“In 1995 begonnen de problemen in Macedonië. Dat was het begin van de economische crisis en dat hebben we in alle lagen van de samenleving gevoeld.”

Na vijf jaar armoede en zwarte sneeuw, besloot Orghan te vertrek-ken. Hij ging naar Italië. Vandaar zette zijn tocht verder naar België.

“Het was moeilijk en zwaar. Ik was onzeker, wist niet wat me te wachten stond en was ook nog heel jong. In het begin was ik hier illegaal. Dat was een stresserende periode. Ik wist niet of ik kon blijven. Dat spookte dag en nacht door mijn hoofd.”

“Alles was hier ook anders dan in Macedonië: het weer, de natuur, de mensen en de taal. Soms was het moeilijk om me aan te passen. Maar ik mocht niet klagen: ik was eindelijk in een land waar ik wél kansen kreeg en waar ik een toekomst kon uitbou-wen. Dat maakte veel goed.”

Volgens Orghan hebben Roma’s in Macedonië het over het algemeen toch iets beter dan in andere landen

Orghan Isenovski: “Behalve wat nostalgische herinneringen aan jeugd-vrienden en mijn familie heb ik niets meer met Macedonië.”

MacedoniëMeer van Ohrid een van de oudste en diepste van Europa

Land van Alexander de Grote.In de oudheid vestigt hij er een staat. Groeit uit tot gigantisch rijk. In de 2de eeuw voor Christus in handen van Romeinen.

Tijdens de middeleeuwen dringen Slavische stammen het zuiden van de Balkan binnen. Heidense stammen worden tot het orthodoxe christendom be-keerd. Aan het einde van de mid-deleeuwen is de bevolking bijnavolledig orthodox-christelijk. La-ter valt het gebied in Turkse han-den. Dat duurt tot begin 20ste eeuw. Tijdens de eerste Balkan-

“Ik heb stabiliteit in mijn leven en kan alles doen wat ik wil. In Macedonië kon ik daar alleen maar van dromen”orghan isenovski

van de Balkan. “We hebben onze ei-gen president en hebben een volks-vertegenwoordiger in het parlement en we hebben beperkte rechten. Het grootste probleem is het onderwijs. Er studeren niet genoeg Roma’s. Daardoor maken ze ook minder kans op een job en kunnen ze zich moei-lijker emanciperen.”

“Mensen hebben een verkeerd beeld over zigeuners. Ze denken dat het prostituees, bedelaars en dieven zijn. Natuurlijk zitten die er ook tus-sen, maar de meerderheid doet daar niet aan mee.”

“De cultuur van de Macedonische Roma is ook anders dan die van de Kosovaarse bijvoorbeeld: daar zijn ze veel traditioneler en houden ze veel meer vast aan hun tradities. Daar worden de vrouwen nog thuis gehouden en als minderwaardig behandeld. Terwijl dat bij ons in Macedonië niet meer het geval is. Natuurlijk zullen mannen en vrou-wen nog anders in het leven staan en opgevoed worden, maar zeker niet meer zo traditioneel als in Kosovo.”

Orghan is trots op zijn cultuur. “Sommigen schamen zich ervoor dat ze Roma zijn, maar ik niet. Ik toon het en ik wil bewijzen dat niet alle Roma dom of arm zijn. Ik heb me verdiept in de geschiedenis en de cultuur van mijn land en mijn afkomst. Willen mensen er iets over weten, dan kan ik het hun vertellen en zo kan ik het

beeld dat ze van zigeuners hebben, veranderen.”

Op dit moment ziet Orghan geen toekomst meer voor hem in Mace-donië.

“Ik ben daar al tien jaar weg. Er is zo veel veranderd. En ondertus-sen ben ik hier aangepast, heb ik een Belgische vriendin en voel ik me hier goed.”

“Ik mis mijn broer en mijn moeder wel. Zij wonen daar nog. Maar bui-ten nostalgische herinneringen aan mijn jeugdvrienden en mijn familie, heb ik niet veel meer dat me naar Macedonië lokt. Ik heb mijn leven hier uitgebouwd. Hier is het veilig en kan ik aan mijn toekomst werken. Ik heb stabiliteit in mijn leven en ik kan alles doen wat ik wil. In Mace-donië kon ik daar alleen maar van dromen.”

Macedoniërs wonen in Antwerpen.

688

donderdag 28 mei 2009 DIVERS ANTWERPEN.�

stellingen vormen ernstige be-dreiging. De Albanezen, die de grote minderheid vormen, vin-den dat Macedonië zowel Al-banees als Slavisch moet zijn. Ondanks de negatieve invloed van de oorlogen in de buurlan-den is Macedonië op weg naar economische hervormingen. Ultieme doel is de aansluiting bij de Europese Unie.

De nieuwe republiek onder-vindt weinig tot geen gevol-gen van de oorlogen in Joego-slavië begin jaren 1990. Dat verandert in 1998 met de ex-

treem-nationalistische ortho-doxe regering onder premier Gregoriefski en de uitbraak van de oorlog in Kosovo, waar veel etnische Albanezen wonen. Een groot deel van hen vlucht naar Macedonië, waar al een grote etnisch-Albanese minderheid is.

De Albanezen in Macedonië, georganiseerd in de UCK-M, stre-ven naar onafhankelijkheid. Dit leidt in 2001 tot een korte maar hevige strijd tussen etnische Albanezen en het Macedonische regeringsleger. Het geweld ein-digt met het Akkoord van Ohrid.

Officiële benaming: Repu-bliek Macedonië. Door de VN, de NAVO en de EU wordt de naam ‘Voormalige Joegosla-vische Republiek van Macedo-nië’ gebruikt.

Hoofdstad: SkopjeRegeringsvorm: parle-

mentaire democratieStaatsvorm: republiekPresident: Branko

Crvenkovski (sinds mei 2004)Eerste minister: Nikola

Onafhankelijk sinds 1991

Cijfers

“We zijn gevlucht om politieke re-denen. Meer willen we daar niet over kwijt”, zegt Goce. “Het verleden heb-ben we achter ons gelaten. Onze toe-komst ligt hier.”

We ontmoeten Goce in het pas in-gerichte ouderlijke appartement in Wilrijk, waar hij anderhalve maand geleden introk met zijn ouders en zijn jongere broer. Daarvoor woon-den ze zeven jaar op het Zuid.

“Dat was een prachtige periode. Maar mijn ouders wilden een eigen appartement kopen. En op het Zuid is dat bijna onbetaalbaar geworden. Hier in Wilrijk zit ik nog steeds niet ver van het centrum, maar het is an-ders.”

Toen het gezin in 2000 naar Ant-werpen kwam, heeft het vrijwel met-een een taalbad genomen. “Taal is het allerbelangrijkste voor een nieuwkomer. Al onze vrienden die hier al langer woonden, hadden ons dat op het hart gedrukt. ‘Als je de taal niet kent, ben je verloren’, hoorden we van iedereen. Dus hebben mijn ouders, mijn broer en ik meteen een cursus Nederlands gevolgd. Ik was veertien toen we hier aankwamen en was in Macedonië nog maar net van de basisschool af. We hebben daar namelijk acht leerjaren in plaats van zes. Bij mijn aankomst heb ik eerst een jaar in een onthaalklas geze-ten, waar ik het Nederlands onder

Goce Dimevski: “In Macedonië was ik een rijzende ster aan het voetbalfirmament. Ik speelde er bij de eerste klasser Vardar Skopje.”

Goedemorgen.Dobro utro.

Goedenavond.Dobra vecer.

Hallo.Zdravo.

Wat doe je?Sto pravis?

Hoe gaat het?Kako si?

Met mij gaat het goed.Dobro sum.

Hoeveel kost het?Kolku cini? Welkom!Poveli/Povelete.

Ik heet...Jas sum…

Leuk je te ontmoeten.Drago mi e.

Ik wil graag een biertje alstublieft.Bi sakal pivo ve molam.

Proost!Ajde na zdravje!

Tot ziens!Prijatno!

Sorry.Izvinete.

Hoe laat is het?Kolku e saat?

Ja/Nee.Da/Ne.

Waar is het toilet?Kade e toalet?

Kusjes en knuffels.Baknezi I pregratki.

Tien voor taal

(

“Ik droom van een succesvolle voetbalcarrière”Goce Dimevski (23) en zijn familie ruilden negen jaar geleden de Macedonische hoofdstad Skopje voor Antwerpen.

Religies: Macedonische orthodoxen 64,7%, moslims 33,3%, andere christenen 0,37%, andere en niet-gespecificeerd 1,63%

Alfabetisering: 96,1%Onafhankelijk:

sinds 8 september 1991 van Joegoslavië

Nationale feestdag: 2 augustus (Heilige Elias)

Munteenheid: denar Internetcode: .mkLandencode: 389Plaats op lijst rijkste lan-

den: 69/177

Gruevski (sinds augustus 2006)Oppervlakte: 25.333 km²Aantal inwoners: 2.066.718Gemiddelde leeftijd bevol-

king: 35,1 jaarLevensverwachting:

74,68 jaarHIV-besmettingen: minder

dan 200HIV-doden: minder dan 100Werkloosheidscijfer: 34,5 %Etnische bevolkingsgroe-

pen: Macedoniërs 64,2%, Al-banezen 25,2%, Turken 3,9%, Roma-zigeuners 2,7%, Serviërs 1,8%, andere 2,2%

“Ik speelde ook hier voetbal, maar toen onze verblijfspapieren weer werden ingetrokken, verloor ik mijn contract bij Schoten”goce demevski

de knie probeerde te krijgen. Een jaar later, toen ik zestien was, wilde ik het in het ASO proberen, maar mijn Nederlands bleek nog niet goed ge-noeg. Toen heb ik besloten de rich-ting Kantoor te volgen. Ik wilde per se een diploma. Ik zei tegen mezelf: ook al ben ik veertig als ik afstudeer, ik moet en zal een diploma middel-baar hebben.” (lacht)

Na zijn middelbare studies begon Goce aan de Hogeschool Antwerpen Artesis met de studies Office Ma-nagement. Dat doet hij erg graag, maar zijn échte passie is voetbal.

“In Macedonië was ik een rijzen-de ster aan het voetbalfirmament. Ik

speelde er bij de eerste klasser Vardar Skopje. Toen we pas in België woon-den, heb ik even bij KV Mechelen gespeeld. En ook bij Schoten. Maar toen werden onze verblijfspapieren weer ingetrokken en verloor ik mijn contract bij Schoten. Nu ben ik op zoek naar een nieuwe ploeg. Hope-lijk vind ik mijn weg naar een succes-volle voetbalcarrière in België.”

Goce noemt zichzelf een echte Antwerpenaar: “De eerste twee jaar hebben we de toerist uitgehangen: rondwandelen, de stad verkennen, cultuur opsnuiven. Nu zou ik ner-gens anders meer willen wonen. Deze stad draag ik in mijn hart.”

�.DIVERS ANTWERPEN donderdag 28 mei 2009

Society

Bekende MacedoniërsTodor Toše Proeski(1981 - 2007)

Beroemde en zeer populaire Macedonische zanger. In 1998 scoorde hij een hit met Pušti Me.

In 2004 werd hij goodwillambassadeur voor Unicef en bracht hij This world uit, de Unicef-hymne. Zijn album Po tebe stond maanden in de hoogste regionen van de hitparade in Macedo-nië, Slovenië, Servië, Montenegro, Kroatië en Bosnië en Herzegovina.

Op 16 oktober 2007 kwam Proeski op 26-jarige leeftijd om het leven. In Kroatië reed hij met zijn Volkswagen Touareg in op een vrachtwagen.

Grigor Stavrev Parlichev(1830-1893)

Bulgaarse schrijver en vertaler. Hij werd geboren op 18 januari 1830 in Ohrid,

wat toen nog deel uitmaakte van het Ottomaan-se rijk en stierf er op 25 januari 1893.

Parlichev was een van de eerste auteurs die in de plaatselijke Macedonische taal schreef, namelijk in zijn Ohrid-dialect. Daardoor wordt hij door de Macedonische bevolking als een etnische Macedoniër beschouwd.

Ingrediënten 1 middelgrote

komkommer 1 teentje look 1 eetlepel zout 1 eetlepel azijn 2,5 dl yoghurt 1 eetlepel olie 1 eetlepel fijngesneden

dille

Komkommersla met yoghurt

Recept

Bereiding Pers knoflook in een knof-

lookpers, voeg zout en azijn toe en meng tot een gladde pas-ta. Roer die vervolgens door de yoghurt. Voeg de olie toe en de helft van de dille.

Pel de komkommer en snijd hem in zeer dunne schijfjes. Leg in een slakom en besprenkel met wat zout. Giet er de yog-hurtsaus over en de rest van de dille.

Zet een tijdje in de koelkast voordat u het gerecht opdient.

“Ik wil carrière maken”Sait Seheresjian (34) is een Roma uit Macedonië. In Antwerpen wonen enkele duizenden Roma. Sait is stichter en voorzitter van de Unie van de Roma-gemeenschap, een jonge organisatie die de Roma uit hun isolement wil halen.“Ik ben heel sociaal én diplomatisch. Ik kan goed om met Belgen, maar ook met Turken en Marokkanen. In september wil ik opnieuw beginnen studeren, want ik wil carrière maken.”

Sait Seheresjian is ambitieus. Zijn tweeling van 8 jaar wil hij de beste toekomst geven. Misschien keert hij later terug naar Macedo-nië, zijn echte thuis.

Zijn sociaal karakter heeft Sait van zijn moeder geërfd. “Ik doe al vrijwilligerswerk van toen ik een jaar of 14 was. Ik ging oude mensen in onze buurt in Skopje opzoeken, deed hun boodschappen. Ten tijde van de oorlog in Kosovo was ik ac-tief binnen de OBSC, the Organiza-tion for Security and Cooperation in Europe. Een internationale or-ganisatie waarvoor ik vertaalde. Ik spreek Roma, Macedonisch, maar ook Servo-Kroatisch.”

In 1999 migreerde Sait naar Bel-gië. Hij volgde zijn vrouw, die al 20 jaar in België woonde. Het kop-pel kreeg de tweeling Edison en Tair, maar woont nu gescheiden. De jongens lopen school in Don Bosco in Hoboken.

“Ik wil dat mijn kinderen goed studeren, dat ze op eigen benen kunnen staan en later een goed le-ven kunnen uitbouwen.”

Sait spreek vlot Nederlands. “Ja,

de taal is het begin van alles. De eer-ste drie jaar in België mocht ik nog niet werken omdat mijn papieren niet in orde waren. Ik heb me dan vooral beziggehouden met Neder-lands studeren.”

“Ik heb geen moment stilgezeten. Eerst heb ik bij de stad Antwerpen als straatveger gewerkt. Nu ben ik klus-jesman bij vzw De Kleine Vos, een Centrum voor Kinderzorg en Gezins-ondersteuning. Een hele leuke job, maar ik wil me nog bijscholen. Ik zou graag administratief bediende wor-den. Ik wil carrière maken.”

Sait is Roma en heeft goede con-tacten binnen de Roma-gemeen-schap. Niet alleen in Antwerpen, ook in La Louvière, Bergen, Luik, tot in Duitsland, Nederland, Italië. Twee jaar geleden richtte hij de Unie van de Roma-gemeenschap op. Hij wil de Roma uit hun isolement halen en de Roma-cultuur beter leren kennen.

“Afgelopen maand heb ik een Eu-ropees Roma Voetbal Toernooi ge-organiseerd met Roma van over heel Europa. Hoewel Roma afkomstig uit verschillende landen dezelfde taal spreken, kan hun mentaliteit heel verschillend zijn. De meeste Roma in Antwerpen komen uit Kosovo, een minderheid uit Macedonië.”

“Onze mentaliteit verschilt gron-dig. Macedonische Roma zijn meer open, de Kosovaarse traditioneler en meer gesloten. Velen verantwoorden die geslotenheid als een reactie op de discriminatie van de Roma. Het is een feit dat velen hun neus ophalen voor zigeuners. Toch weet ik dat je zelf de eerste stap moet zetten.”

“Met onze Unie zou ik de Roma uit hun isolement willen halen. En de beste manier om dat te doen is via educatie en onderwijs. Veel Roma spreken geen Nederlands. Daardoor vinden ze geen werk en storten ze zich dan maar op de bloemenver-koop. Ik probeer mensen duidelijk te maken dat taal de enige manier is om te integreren. Voor illegalen is

Sait Seheresjian: “Suto Orizari heeft als enige in de wereld een Roma-burgemeester. Probleem is dat de Macedonische overheid Suto Orizari links laat liggen. Het is een beetje niemandsland.”

“Ik probeer Roma duidelijk te maken dat taal de enige manier is om te integreren”sait seheresjianklusjesman

dat heel moeilijk, maar voor mensen die een OCMW-uitkering krijgen, ligt dat anders. Zij worden verplicht om Nederlands te leren en een oriënta-tiecursus te volgen.”

“In september wil ik een infodag rond onderwijs organiseren voor Roma-ouders. Ik wil hen motiveren om hun kinderen naar school te stu-ren en informeren over de scholen, de studiebijlagen, ... In samenwer-king met het stedelijk onderwijs en

het Centrum voor Leerlingen Bege-leiding en met steun van het federaal Impulsfonds wil ik een project rond huistaakbegeleiding opstarten.”

In Macedonië is de situatie niet schitterend. “Vooral niet voor de Roma”, zegt Sait. “In Suto Oriza-ri, een van de tien gemeenten van hoofdstad Skopje, wonen 22.000 Roma. Het is de enige gemeente ter wereld met een Roma-burgemees-ter. Probleem is dat de overheid Suto

Orizari volledig links laat liggen, het is een beetje niemandsland. De dis-criminatie van Roma, het stigmati-seren van een hele bevolkingsgroep alsof het allemaal maffia en rovers zijn, is vreselijk. Met de Unie wil ik de rijkdom van de Roma-cultuur be-kendmaken: de muziek, de openhar-tigheid, het eten, .... “

Sait Seheresjian krijgt van ons een Ortel Mobile-belpakket toegestuurd.i

Patriottenstraat 62BerchemTel. 0487-77.57.57

Unie van de Roma-gemeenschap

donderdag 28 mei 2009 DIVERS ANTWERPEN.�

Miljonair president De eerste inwoners komen

vanuit het oosten van Afrika en de Indonesische archipel.

1894: koninkrijk Madagaskar wordt een Franse kolonie.

1918-1940: onderzoek naar haalbaarheid Madagaskar-plan om alle Joden uit West-Europa naar het eiland te verschepen.

1960: onafhankelijkheid. 1970: militairen nemen de

macht. Didier Ratsiraka leidt de revolutie die een socialistisch paradijs wil creëren. Niet gelukt

© GRAPHIC NEWS

100km

MADAGASKAR

Antsiranana

Mahajanga

Toamasina

MananjaryFianarantsoa

Manakara

Morondava

Tolanaro

Toliara

Antananarivo

I N D I S C H EO C E A A N

Mangoky

Mania

Onilahy

Kan

aal

van

Mo

zam

biq

ue

omdat economie in het slop zit. 1982: geld Internationaal Mo-

netair Fonds dat financieel-eco-nomische hervormingen oplegt.

1991: herstel democratie. 1997: Didier Ratsiraka keert

terug als democratisch gekozen president. Populariteit daalt om-dat economie slecht blijft.

Miljonair Ravalomanana wint de verkiezingen. Burgeroorlog tussen zijn aanhangers en die van Ratsiraka, die Ravalomanana be-schuldigt van verkiezingsfraude.

2002: einde burgeroorlog. Ravalomanana leidt het land.

“Ik ben een echte bierkenner geworden”Allain Rafidison (60) kwam in België terecht als jobstudent. De liefde hield hem hier, maar de band met thuisland Madagaskar blijft groot, ook voor dochter Nirina (19).“Ik studeerde in Parijs, want Madagaskar is jarenlang een kolonie geweest van Frankrijk. In 1975 werkte ik als jobstudent in Antwerpen. Ik ben er mijn vrouw tegengekomen en besloot te blijven.”

Het leven in België was in het be-gin even wennen. “In Parijs moest ik me niet echt aanpassen. Ik had daar familie, vrienden en ik sprak de taal. In Antwerpen had ik enkel mijn vriendin en het Nederlands was een totaal andere taal.”

Er waren ook grote verschil-len met zijn thuisland. “Eigenlijk verschilt alles in Madagaskar van België: het eten, de muziek, de cul-tuur,… Een belangrijk fenomeen in Madagaskar is de herbegraving. Elke familie heeft een familiegraf. Dat is een soort huisje dat voor elke familie verschilt. Om de vijf jaar volgt er een herbegraving. De lij-ken in het familiegraf krijgen dan nieuwe kleren. Dat gaat gepaard met een groot feest. Op die manier zorgen we ervoor dat de jongeren het verleden van de voorouders niet vergeten. De oudste persoon van de familie vertelt alle verhalen over de overlede-nen, zodat de fa-miliegeschiedenis niet verloren gaat.

Allain en Nirina Rafidison leunen op de valiha, een typisch instrument uit Madagaskar.

Toen en nu

MadagaskarVierde grootste eiland ter wereld

Welkom.Tongasoa.(Spreek o uit als oe)

Hoe gaat het?Manao ahoana?

Spreek je Malagasisch?Mahay teny gasy ve?

Smakelijk eten!Mazoto homana!

Goede reis.Soava diha.

Pardon.Azafady Tompoko. (Tompoko wordt toegevoegd als beleefdheidsvorm)

Tien voor taal

(

Recept

Vlees met maniokbladerenHenakisoa sy ravitoto of henakisoa sy ravi-mangahazo is een zeer bekend gerecht in Madagaskar.

Ingrediënten(voor 4 personen)

1/2 kg varkensvlees (laat spek met zwoerd, vet en beenderen in stukjes van 4 bij 4 cm kappen)

4 blikken ravitoto (te vinden onder de saka-saka) en die fijn maken met de mixer

4 à 5 grote eetlepels olijfolie peper en zout

Bereiding Het vlees aanbraden in de

olijfolie in de snelkookpan. Peper en zout toevoegen en af en toe roeren tot het vlees mooi bruin is. Anderhalve liter water toevoe-gen, de snelkookpan afsluiten en15 minuten laten koken. Proevenof er voldoende zout in is en de gepureerde ravitoto toevoegen. Indien het vochtgehalte te laag is, een halve liter water toevoe-gen en goed roeren alvorens de snelkookpan opnieuw te sluiten. Daarna nog 30 tot 40 minuten ko-ken op een hevig vuur. Het ge-recht moet vrij droog zijn, maar opletten dat het niet verbrandt.

Opdienen met rijst en een beetje ro (bouillon gemaakt van water, ui en spinaziebladeren of grove waterkers).

Cijfers

Dit gaat zeer ver terug, tot vijf of zes generaties.”

“De mensen zijn er ook opener dan hier. Ze zijn blij met niets. Kin-deren verzinnen hun spelletjes. Er wordt ook meer buiten dan binnen geleefd. Eigenlijk gaan ze alleen binnen om te eten.”

Ook in Madagaskar zijn er grote etnische verschillen. Allain is van Centraal-Madagaskar. De bevolking stamt er af van de Indonesiërs, de bevolking aan de kust stamt af van Afrikanen.

“Wat ik vertel over Madagaskar is dus niet noodzakelijk hetzelfde voor mensen die aan de kust leven. Toch zijn we in Madagaskar allemaal ver-

bonden met elkaar, ondanks de grote

etnische verschil-len.”

Allain pro-beert min-s te n s é é n

keer per jaar naar Madagaskar te gaan. “Ik zou zo terug willen. Ook voor dochter Nirina is de band met Madagaskar zeer sterk: “Toen ik in 2004 voor de eerste keer naar Ma-dagaskar trok, was ik 14 jaar. Toch had ik daarvoor ook altijd een ver-langen om mijn land een keer te zien. Toen ik het de eerste keer be-zocht, voelde ik meteen: dit is mijn

land. Hier hoor ik thuis. Ik had er onmiddellijk familie en vrienden. Toch was het soms ook moeilijk, want er is veel armoede en som-mige mensen lijden erg. Sindsdien ben ik nog vier keer teruggeweest. Zo zie je hoe groot de liefde voor mijn land is. Ooit wil ik definitief naar daar, maar dan zou het wel on-der bepaalde voorwaarden zijn. Zo zou ik een goede job moeten vinden en zou ik geregeld terug naar België komen. Uiteindelijk heb ik hier fa-milie en vrienden en die wil ik ook niet uit het oog verliezen.”

Ondanks alle grote verschillen is Allain intussen geïntegreerd in de Belgische cultuur. “Nirina en ik hebben onze wortels in beide lan-den. En ik kan een droge, mooie vriesdag zeer appreciëren en ook een Duvel kan ik wel smaken”, lacht hij. “ Ik zou zelfs durven zeggen dat ik na al die jaren een Belgisch bier-kenner geworden ben.”

13Malagassiërs wonen in Antwerpen.

“Om de vijf jaar zijn er herbegravingen en krijgen de lijken nieuwe kleren aan opdat jongeren hun voorouders niet vergeten”ALLAin rAfidison

Staatsvorm: republiekHoofdstad: AntananarivoOppervlakte: 587.040 km²Aantal inwoners:

20.653.556Gemiddelde leeftijd: 18 jaarTalen: Engels, Frans, Mala-

gassischGodsdiensten: volksgeloof

52%, christelijk 41%, moslim 7%Munt: Malagasy ariary Export: koffie, vanille, cacao,

tapioca, bonen, bananen, pinda-noten, vis, zeep, suiker, petroleum

Plaats op lijst rijkste landen:143/177

�.DIVERS ANTWERPEN donderdag 2� mei 2009

Toen en nu

Politieke impasse nekt groei economie Het in 1891 gevestigde Britse

Protectoraat Nyasaland wordt on-afhankelijk in 1964. Nyasa is de oude benaming voor het Malawi-meer, dat een groot deel van de grenzen bepaalt.

Na 3 decennia eenpartijstelsel onder president Hastings Kamuzu Banda zijn er in 1994 de eerste ver-kiezingen met meerdere partijen.

Huidig president Bingu wa Mutharika, verkozen in mei 2004, moet vechten om zijn autoriteit veilig te stellen voor zijn voorgan-

CORRECT PROPORTIONS

MalawiLand met vele unieke vissen

© G

RAPH

IC N

EWS

100km

Lilongwe

Chipoka

Zomba

Blantyre

Apen-baai

Karonga

Chilumba

Nkhotakota

Nkhata-baai

Mzuzu

TANZANIA

ZAMBIA

MOZAMBIQUE

MALAWI

Chisumulu I.(MALAWI)

Likoma I.(MALAWI)

Zambezi

Nyasameer

Chilwa-meer

Bua

Shire

ger en start daarom in 2005een eigen partij: de Democra-tische Progressieve Partij (DPP). Mutharika heeft toegezien op een belangrijke economische groei. Door de politieke impas-se tijdens de legislatuur is hij met zijn minderheidspartij nauwe-lijks in staat om significante wet-ten door te voeren. Bevolkings-groei, toenemende druk op de landbouwgrond, corruptie en de spreiding van hiv en aids vormen de grootste problemen.

“In Malawi ben je nooit eenzaam”Maxwell Chilije (29) volgt een masteropleiding moleculaire biologie aan het Tropisch Instituut in Antwerpen. “In Malawi hebben we een probleem met hiv: veertien procent van de mensen is besmet.”

Maxwell Chilije: “Malawiërs moeten kritischer worden .”

in het Chichewa.

10 voor Taal. Pa chilankhulo.

Goeiendag! Tsiku labwino!

Goeienavond! Madzulo abwino!

Alsjeblieft.Chonde.

Dankjewel.Zikomo kwambiri.

Hoe maakt u het? Mulibwanji?

Ik hou van jou! Ndimakukonda!

Mooi weer vandaag, niet? Lero nyengo ili-bwino, ukuona bwa?

Rijdt tram 24 tot aan de statie? Kodi tram 24 imapita ku steshoni?

Ik hou niet van bloemkool met witte saus. Sindimakonda Cauliflower ndi sauce oyera.

Tien voor taal

(

Volgendeweek:

Maleisië

Mali

Malta

Mauritanië

Cijfers

Hoofdstad: Lilongwe Inwoners: 14,2 miljoenLevensverwachting: 44,1 jaar

(mannen), 43,6 jaar (vrouwen)Talen: Chichewa (57,2%,

officiële taal), Chinyanja, Chiyao, Chitumbuka, Chisena, Chilom-we, Chitonga

Religie: christendom 79,9%, islam 12,8%

Munt: Malawian kwachaBevolking: Chewa, Nyanja,

Tumbuka, Yao, Lomwe, Sena, Tonga, Ngoni, Ngonde, Aziaten

Plaats lijst rijke landen: 164/177

Ook export van thee, suiker, katoen, koffie, pindanoten, producten uit bosbouw, textiel

53%van de export

Tabak vormt

“Als ik klaar ben wil ik terug naar mijn land om onderzoek te doen en te werken aan het publieke bewustzijn”, zegt Maxwell Chilije.

“Het virus heeft zich tot in de late jaren 1990 in stilte verspreid. Pas dan zijn we erover beginnen pra-ten”, vertelt Maxwell. “Tegenwoor-dig zijn zelfs jonge mensen zich van het probleem bewust.”

Het gaat dus de goede kant op, maar er is nog heel wat werk.

“Wellicht door de armoede zijn meisjes geneigd om meerdere re-laties tegelijk te hebben. Naast een verhouding met een jongen van hun leeftijd, hebben ze er ook een met een oudere man. Dat geeft hun een gevoel van stabiliteit, maar het werkt de verspreiding van het virus in de hand. Dit geldt natuurlijk niet voor iedereen, maar het is in elk geval duidelijk dat het structureel aanpakken van de armoede hier de langetermijnoplossing is.”

Een andere oorzaak is de druk van de omgeving en de valse in-formatie. “Op dat terrein kunnen we op korte termijn grote stappen zetten: de kritische houding in het algemeen moet groeien.”

“Ik was eens in een testcentrum waar een groep jongeren op bezoek was. Ik merkte dat zij wel ‘wilden weten’. Ze beseften ook dat besmet-ting tegenwoordig niet meer het einde van je leven betekent.”

Naast een gedreven en resultaat-gerichte werker is Maxwell ook een goedlachse jongeman. “Ik ben het ondertussen goed gewoon in Ant-werpen. Maar toen ik anderhalf jaar geleden arriveerde, was het 28 oktober en bitterkoud. Geluk-kig had mijn vader me zijn jas mee-gegeven. Dat heeft me gered.”

In Antwerpen ontmoet Maxwell mensen van overal. “Toch is het nog

Malawiërs wonen in Antwerpen.

5

steeds rustig op straat. Dat geeft een heel vrij gevoel.”

In het weekend maakt de man heel wat kleine reisjes. Naar de kerncen-trale bijvoorbeeld, de Zoo, Het huis van morgen in Vilvoorde, en naar Gent, Luik, Luxemburg, Amsterdam en Berlijn.

“In tegenstelling tot sommige an-dere plaatsen is het heel rustig in Ant-werpen. Dat heb ik graag. Ook de restaurants met de gerechten van over de hele we-reld vind ik ge-weldig. Ik proef graag veschillende soorten voedsel.”

“Zelf kook ik niet zo graag. Ik zie

“Wellicht door de armoede zijn meisjes geneigd om meerdere relaties tegelijk te hebben: een met een jongen van hun leeftijd en een met een oudere man. Dat laatste geeft hun een gevoel van stabiliteit”MAXWELL CHILIJESTUDENT

het een beetje als tijdverlies omdat ik veel moet studeren. Maar omdat het stukken goedkoper is, doe ik het meestal wel.”

“Na mijn bezoek aan Malawi in au-gustus vorig jaar heb ik 30 kilo maïs-meel meegebracht. Al mijn spullen waren al hier. Dus kon ik al mijn kilo’s hiervoor gebruiken.” (lacht)

Het maïsmeel wordt gebruikt om nsima te maken. “Het is een soort pap die zo dik is dat je ze met je han-den kan eten”, legt Maxwell uit. “Je

maakt er kleine balletjes van die je dan gebruikt om de saus of de vis mee op te scheppen.”

Die vis komt vooral uit het meer van Malawi. Omdat het een ingeslo-ten water is, komen heel wat vissen nergens anders ter wereld voor. Dat is maar een van de dingen die van Malawi een speciale plek maken. De prachtige natuur in de nationale parken en de vriendelijke bevolking komen daar bovenop.

“Als je op de bus stapt en er is een conversatie aan de gang, dan is het de normaalste zaak van de wereld dat je gewoon meepraat. Maak je dus geen zorgen als je ooit in je eentje

naar Malawi gaat. Je zal er geen moment eenzaam zijn.”

Minder dan