dla studentÓw ii roku kierunku analityka...
TRANSCRIPT
WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY
WYDZIAŁ FARMACEUTYCZNY
Z ODZIAŁEM MEDYCYNY LABORATORYJNEJ
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
DLA STUDENTÓW II ROKU
KIERUNKU ANALITYKA MEDYCZNA
Rok akademicki 2018/2019
2
WSTĘP
Przewodnik dydaktyczny wprowadza studentów w tok pracy II roku studiów na
Wydziale Farmaceutycznym z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego.
Zgodnie z programem ministerialnym, studentów II roku obowiązują następujące
przedmioty: analityka ogólna i techniki pobierania materiału, analiza instrumentalna,
biochemia, biologia molekularna, cytologia kliniczna, diagnostyka izotopowa, diagnostyka
parazytologiczna, immunologia, immunologia z immunodiagnostyką, patofizjologia,
patomorfologia, psychologia, język angielski, praktyki w laboratoriach naukowych.
Oddany do użytku studentów II roku przewodnik dydaktyczny szczegółowo
przedstawia organizację jednostek, które prowadzą zajęcia z wyżej wymienionych
przedmiotów, cele i formy nauczania, regulaminy oraz piśmiennictwo w zakresie
podręczników i czasopism naukowych.
Przewodnik dydaktyczny ma pomóc studentom II roku w poznaniu ich obowiązków
i warunków studiowania.
Przewodniczącą Rady Pedagogicznej II roku studiów jest Dr Zofia Suchocka z Katedry
Biochemii i Chemii Klinicznej.
Dziekan Wydziału Farmaceutycznego
z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej
Prof. dr hab. Piotr Wroczyński
3
Spis treści WSTĘP ...................................................................................................................................................... 2
WŁADZE WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO ............................................................... 4
ANALITYKA OGÓLNA I TECHNIKI POBIERANIA MATERIAŁU .................................................................... 6
ANALIZA INSTRUMENTALNA ................................................................................................................. 10
BIOCHEMIA ............................................................................................................................................ 13
BIOLOGIA MOLEKULARNA ..................................................................................................................... 22
CYTOLOGIA KLINICZNA .......................................................................................................................... 25
JĘZYK ANGIELSKI .................................................................................................................................... 27
PATOFIZJOLOGIA ................................................................................................................................... 31
PSYCHOLOGIA ........................................................................................................................................ 35
4
WŁADZE WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO
REKTOR
prof. dr hab. MIROSŁAW WIELGOŚ
Prorektor ds. Dydaktyczno-Wychowawczych
prof. dr hab. BARBARA GÓRNICKA
Prorektor ds. Nauki i Współpracy z Zagranicą
prof. dr hab. JADWIGA TURŁO
Prorektor ds. Klinicznych, Inwestycji i Współpracy z Regionem
dr hab. WOJCIECH BRAKSATOR
Prorektor ds. Kadr
prof. dr hab. ANDRZEJ DEPTAŁA
Prorektor ds. Umiędzynarodowienia, Promocji i Rozwoju
prof. dr hab. KRZYSZTOF FILIPIAK
DZIEKAN WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO
Z ODDZIAŁEM MEDYCYNY LABORATORYJNEJ
prof. dr hab. PIOTR WROCZYŃSKI
Prodziekan ds. dydaktyczno-wychowawczych
dr hab. JOANNA KOLMAS
Prodziekan ds. nauki
dr hab. MARCIN SOBCZAK
Prodziekan ds. Oddziału Medycyny Laboratoryjnej
prof. dr hab. GRAŻYNA NOWICKA
Prodziekan do spraw Umiędzynarodowienia i Rozwoju
dr hab. PIOTR LULIŃSKI
5
DZIEKANAT WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO
Z ODDZIAŁEM MEDYCYNY LABORATORYJNEJ
ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa
KIEROWNIK ZASTĘPCA KIEROWNIKA
mgr Katarzyna Stańczyk
pokój 07
tel.: (0-22) 57 20 788
fax: (0-22) 57 20 773
mgr Aneta Markucińska
pokój 06
tel.: (0-22) 57 20 713
fax: (0-22) 57 20 773
TOK STUDIÓW KIERUNKU ANALITYKA MEDYCZNA
pokój 010
sprawy toku studiów I-IV roku,
praktyki po III i IV roku
pokój 010
mgr Wioleta Szeszko
tel.: (0-22) 57 20 779
sprawy toku studiów V roku,
pokój 010
mgr Małgorzata Pyzel
tel.: (0-22) 57 20 787
plany studiów analityka medyczna,
pokój 05
mgr Beata Spychalska
tel.: (0-22) 57 20
Godziny przyjęć w Dziekanacie:
poniedziałek, czwartek -godz. 1000
-1400
wtorek, środa -godz. 1000
-1300
Piątek -nieczynne
FINANSE, DELEGACJE
mgr Anna Artymiuk
pokój 05
tel.: (0-22) 57 20 739
6
ANALITYKA OGÓLNA I TECHNIKI POBIERANIA MATERIAŁU
Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej WNoZ WUM, 02-097 Warszawa, ul. Banacha 1 a
Tel.: (22) 599-24-05
Kierownik: Dr hab. n. med. Olga Ciepiela
Godziny przyjęć uzgadniane na bieżąco w sekretariacie.
Wszystkie informacje przeznaczone dla studentów zamieszczane są na tablicy ogłoszeń na
bieżąco.
Osoba odpowiedzialna: Dr Marzena Iwanowska
Roczny wymiar zajęć: 15 godz. wykładów, 10 godzin seminariów, 45 godz. ćwiczeń
Wykłady odbywają się na terenie Wydziału Farmaceutycznego
Ćwiczenia i seminaria odbywają się na terenie Zakładu (Laboratorium SP CSK blok C niski
parter) i w Zakładzie Podstaw Pielęgniarstwa ul. Ciołka 27.Szczegółowy rozkład sal zostanie
podany przed rozpoczęciem zajęć.
Cel nauczania przedmiotu:
Zapoznanie się z podstawowymi technikami, stosowanymi w badaniach z zakresu analityki
ogólnej.
Umiejętność samodzielnego wykonania badania ogólnego moczu.
Umiejętność samodzielnego wykonania badania płynu mózgowo-rdzeniowego.
Umiejętność sformułowania i wydania wyniku z zakresu analityki ogólnej.
Pobieranie krwi żylnej i włośniczkowej.
Zapoznanie się z najczęstszymi błędami w zakresie pobierania, transportu i przygotowania
materiału do badań i metodami zmniejszenia ich liczby.
Program:
Wymiar godzin:
7
Wykłady: 15 godzin
Seminaria 10 godzin
Ćwiczenia: 45 godzin
Tematy wykładów:
1. Czynniki stanowiące zagrożenie w laboratorium. Podstawowe zasady bezpiecznej pracy
w laboratorium, postępowanie po ekspozycyjne przedlekarskie. Podstawowe pojęcia
dotyczące kontroli jakości wyników badań laboratoryjnych.
2. Wartości odniesienia i ich znaczenie w interpretacji wyniku. Wpływ wybranych czynników
osobniczych na wynik badania laboratoryjnego /zmienność osobnicza, wiek, płeć, rytmy
biologiczne/. Wpływ wybranych czynników zewnętrznych na wynik oznaczenia
laboratoryjnego /pożywienie, aktywność fizyczna, używki głodzenie/, Jakość próbki materiału
biologicznego a wynik oznaczenia laboratoryjnego /wpływ stazy, środków odkażających,
miejsca pobrania, hemolizy, przechowywania i transportu/.
3. Mocz jako materiał do badań laboratoryjnych.
4. Rola badania moczu w profilaktyce, diagnostyce i monitorowaniu postępowania
medycznego.
5. Badanie płynów z jam ciała.
6. Cytomorfologia ginekologiczna. Przygotowanie wymazów ginekologicznych. Podstawowe
cechy normalnych i patologicznych komórek zawartych w wymazie ginekologicznym. Płyn
owodniowy. Metody pobierania składników płynu owodniowego. Badania biochemiczne
i morfologiczne płynu owodniowego.
7. Badanie ogólne kału. Kierunki badania kału. Badanie na obecność krwi utajonej. Zasada
przeprowadzenia badania. Interpretacja wyników badania. Sonda żołądkowa i dwunastnicza.
Wskazania i przeciwwskazania do zgłębnikowania żołądka i dwunastnicy. Przygotowanie
pacjenta do zgłębnikowania żołądka i dwunastnicy. Badanie czynności wydzielniczej żołądka
- badanie pH, kwaśności miareczkowej i obliczenie wartości BAO, MAO i PAO. Interpretacja
wyników badania. Badanie soku żołądkowego (cechy fizyczne, chemiczne, skład
mikroskopowy). Metody badania motoryki dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego, próba
z cholecystokininą. BAL. Badanie plwociny.
8. Zaliczenie wykładów
Tematy seminariów:
1. Techniki znajdujące zastosowanie w rutynowym medycznym laboratorium
diagnostycznym ze szczególnym uwzględnieniem automatyzacji badań z zakresu analityki
ogólnej. Podstawy prowadzenia kontroli wewnątrzlaboratoryjnej.
2. Zasady przygotowania pacjenta do badań laboratoryjnych. Zasady znakowania
i identyfikacji próbek. Przechowywanie i transport próbek.
3. Rola badania moczu w profilaktyce, diagnostyce i monitorowaniu postępowania
medycznego. Dobowa zbiórka moczu.
4. Badanie nasienia. Podstawowe parametry ejakulatu, badania morfologiczne. Badania
biochemiczne.
8
5. Płyn stawowy. Metody pobierania płynu stawowego. Kierunki badania płynu stawowego.
Skład chemiczny płynu stawowego. Elementy morfotyczne występujące w płynie stawowym
i metody ich badania
Tematy ćwiczeń:
1.Zajęcia praktyczne z badania moczu ze szczególnym uwzględnieniem roli pasków
testowych. Znaczenie kliniczne wykrywania narkotyków i leków w moczu za pomocą testów
paskowych.
2.Badanie ogólne moczu ze szczególnym uwzględnieniem mikroskopowej oceny osadu.
Metody barwienia osadu moczu.
3.Badanie ogólne moczu ze szczególnym uwzględnieniem mikroskopowej oceny osadu.
Metody barwienia osadu moczu – ciąg dalszy
4.Zajęcia praktyczne z badania płynu mózgowo-rdzeniowego. T11
5.Zajęcia praktyczne z badania płynów ustrojowych. Rola badania płynów z jam ciała.
Pojęcia przesięku i wysięku. Metody ich różnicowania. T12
6.Rola badania kału w różnych patologiach klinicznych. Inny materiał biologiczny (kamienie,
ślina, łzy, włosy, nasienie). Badanie kału: makroskopowe, mikroskopowe (wykrywanie
skrobi, tłuszczu, włókien mięsnych), chemiczne (wykrywanie barwników żółciowych,
chymotrypsyny, krwi utajonej).
7.Ocena ilościowa elementów morfotycznych krwi, PMR, płynów z jam ciała za pomocą
kamer hematologicznych Burkera i Fuchsa-Rosenthala. Technologia pomiarowa
w analizatorach zautomatyzowanych
8.Zaliczenie praktyczne i teoretyczne ćwiczeń 1-7.
9.zajęcia praktyczne z pobierania krwi żylnej.
10.zajęcia praktyczne z pobierania krwi żylnej.
11.Zajęcia praktyczne z pobierania krwi żylnej i włośniczkowej
12.Standardy przy pobieraniu materiału do badań laboratoryjnych. Czynniki przed analityczne
wpływające na wynik badania. Analiza stopnia hemolizy w próbce. Interferencje. Rola
i rodzaje antykoagulantów.
13.Analiza kamieni żółciowych. Analiza kamieni moczowych: wykrywanie soli amonowych,
węglanów, szczawianów, fosforanów, wapnia, cystyny
14.Przygotowanie procedury pobierania krwi. Wizyta w punkcie pobrań. Omówienie
przygotowanych procedur.
15.Obieg materiału i zasady dokumentacji ze szczególnym uwzględnieniem etapu
przygotowania próbek do badania (wirowanie, sedymentacja). Wizyta w laboratorium.
16.Zaliczenie ćwiczeń 9-15. T21
Metody organizacji pracy: Studenci pracują samodzielnie, wykonując praktycznie zadania
przewidziane programem.
Formy kontroli i ocena wyników nauczania: Cząstkowe zaliczenia praktyczne i teoretyczne
(patrz Program)
9
Egzamin praktyczny i teoretyczny po 6-stym semestrze.
Literatura obowiązkowa:
Diagnostyka laboratoryjna. Jeremiasz Tomaszewski
Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Aldona Dembińska Kieć, Jerzy
Naskalski wyd. 3
Wydzieliny człowieka. Mieczysław Uszyński, Krzysztof Worowski
Próbki: od pacjenta do laboratorium. W.G.Guder, S.Narayanan, H.Wisser, B. Zawta
Literatura zalecana:
Diagnostyka laboratoryjna. B.Neumeister, I. Besenthal, H.Liebich
Diagnostyka laboratoryjna t. 1,2 N.A Brunzel
10
ANALIZA INSTRUMENTALNA
ZAKŁAD BIOANALIZY I ANALIZY LEKÓW
02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel. 572 09 49
Kierownik Zakładu: dr hab. Piotr Wroczyński
Odpowiedzialni za dydaktykę: dr hab. Piotr Wroczyński
Mgr Sylwia Michorowska (kierownik ćwiczeń)
Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: 80 godz. (wykłady - 15, seminaria – 20, ćwiczenia -
45).
Miejsce wykładów - sale wykładowe w gmachu Wydziału Farmaceutycznego, ul. Banacha 1.
Miejsce ćwiczeń – Zakład Bioanalizy i Analizy Leków.
Godziny przyjęć w sprawach studenckich: codziennie, 10.00 – 14.00
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Program przerabiany jest w semestrze zimowym.
Przedmiot obejmuje omówienie różnych metod i technik stosowanych w analizie chemicznej,
dając studentom podstawowe wiadomości w zakresie ich podstaw teoretycznych, a także
konkretnych zastosowań w badaniu próbek rzeczywistych różnego pochodzenia.
PROGRAM NAUCZANIA
1. Temat wykładów
Wprowadzenie do instrumentalnych metod analizy chemicznej
Metody spektroskopii UV-Vis
Metody spektrofluorymetryczne
Spektroskopia w podczerwieni
Spektrometria atomowa i spektrometria mas
Metody polarymetryczne i refraktometryczne
Elektrochemia – metody potencjometryczne
Elektrochemia – metody konduktometryczne
Elektrochemia – metody woltmperometryczne badania metabolitów ksenobiotyków
Metody chromatograficzne
Wysokosprawna chromatografia cieczowa (HPLC)
2. Tematy ćwiczeń laboratoryjnych
Spektrofotometria UV
Spektrofotometria w zakresie widzialnym
11
Oznaczenia spektrofluorymetryczne
Absorpcyjna spektrometria atomowa (ASA)
Elektroforeza
Chromatografia cienkowarstwowa (TLC)
Wysokosprawna chromatografia cieczowa (HPLC)
Oznaczania konduktometryczne
Pehametria
Potencjometria - wyznaczania pKa, pKb i pI aminokwasów
Otrzymywanie metabolitów substancji czynnych stosowanych w lekach metodą
elektrochemiczną z detekcją woltamperometryczną (DPV)
Badania polarymetryczne i refraktometryczne
Ćwiczenia rachunkowe
METODY ORGANIZACJI PRACY
W trakcie ćwiczeń z przedmiotu studenci poznają różne metody analityczne oraz wykonują
indywidualne zadania analityczne zgodnie z tematami ćwiczeń. Podczas seminariów
omawiane są uzyskane wyniki
FORMY KONTROLI I OCENY WYNIKÓW NAUCZANIA
Szczegółowe warunki zaliczenia przedmiotu oraz terminy wykonywanych ćwiczeń
i repetytoriów są podane na tablicy ogłoszeń.
Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest zaliczenie ćwiczeń i repetytoriów (obejmujących
tematy wykładów i ćwiczeń – system punktowy) oraz zdanie egzaminu w letniej sesji
egzaminacyjnej.
LITERATURA ZALECANA
Skrypt: Suchocki P. Wprowadzenie do instrumentalnych metod analizy chemicznej. Część I.
Podstawowe zasady stosowane w metodach analizy instrumentalnej. WUM, 2012.
Skrypt: Suchocki P. Wprowadzenie do instrumentalnych metod analizy chemicznej”. Część
II. Spektrofotometria UV-Vis. WUM, 2012.
Skrypt: Suchocki P. Wprowadzenie do instrumentalnych metod analizy chemicznej”. Część
III. Spektroskopia w podczerwieni. WUM, 2012.
Cygański A. Chemiczne metody analizy ilościowej. WNT, wyd. IV, 2010.
Cygański A.: Metody spektroskopowe w chemii analitycznej, wyd. IV rozszerzone WNT,
2009.
Kocjan R.: Chemia analityczna. Tom 2. Podręcznik dla studentów. Analiza instrumentalna.
Wydawnictwo Lekarskie, PZWL, 2002.
Przewodnik ISO nr 30 (ISO Guide 30: 1992).
12
Minczewski J., Marczenko Z., Chemia analityczna, tom 3, wyd. 10, zm., PWN, Warszawa
2005.
Witkiewicz Z.: Podstawy chromatografii. WNT, 2005.
Szczepaniak W.: Metody instrumentalne w analizie chemicznej. Wydanie: V, Wydawnictwo
Naukowe PWN, 2011.
13
BIOCHEMIA
KATEDRA BIOCHEMII I CHEMII KLINICZNEJ WUM
Zakład Biochemii i Farmakogenomiki
02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, Sekretariat tel/fax.(022)5720735,
email: [email protected]
Kierownik Katedry: Prof. dr hab. Grażyna Nowicka
Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. Grażyna Nowicka
Godziny przyjęć w sprawach studenckich: Wt. i Pt 10-14.
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: prof. dr hab. Grażyna Nowicka
Kierownik ćwiczeń: dr Zofia Suchocka
tel. (022)5720766 [email protected]
Roczny wymiar wykładów: 30 godzin
Roczny wymiar ćwiczeń: 75 godzin
Roczny wymiar seminariów: 30 godzin
Ćwiczenia w roku akademickim 2018_19 odbywają się na sali ćwiczeń Zakładu
Bioanalizy i Analizy Leków zgodnie z planem ustalonym przez Dziekanat; plan
ramowy ćwiczeń znajduje się na stronie internetowej Zakładu Biochemii
i Farmakogenomiki w zakładce:
http://biochemia-i-farmakogenomika.wum.edu.pl/content/biochemia-dla-
studentow-ii-roku
Wykłady: zgodnie z planem i lokalizacją wyznaczoną przez Dziekanat.
Seminaria: zgodnie z planem i lokalizacją wyznaczoną przez Dziekanat.
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU:
zapoznanie studenta z chemicznym podłożem procesów fizjologicznych, w stopniu, który
podczas nauczania chemii klinicznej oraz biochemii klinicznej umożliwi ocenę
prawidłowości działania szlaków metabolicznych u poszczególnych pacjentów na podstawie
wyników badań laboratoryjnych.
zapoznanie z wybranymi zagadnieniami enzymologii: wpojenie studentowi zasad pracy
z enzymami, w tym nabycie przez niego umiejętności wyznaczania parametrów kinetycznych
reakcji enzymatycznej, oznaczania białka i określania typu inhibicji enzymatycznej.
wyrobienie w studencie nawyku samokształcenia oraz aktualizacji wiedzy biochemicznej.
14
PROGRAM NAUCZANIA:
2.1. Tematyka wykładów:
Lp.
bloku
(Ilość
godzin
)
1 2 Aminokwasy, peptydy i białka
2 2 Enzymy
3 4 Utlenianie biologiczne
4 4 Metabolizm węglowodanów
5 4 Metabolizm lipidów
6 2 Katabolizm białek
7 2 Metabolizm leków
8 4 Integracja i regulacja metabolizmu. Hormony.
9 4 Zasady hierarchicznej regulacji metabolizmu.
10 4 Biochemia a medycyna i farmacja.
2.2. Ćwiczenia Laboratoryjne (C) - studenci z pomocą instrukcji zawartej w skrypcie
przeprowadzają samodzielnie eksperymenty, które stanowią symulację badań naukowych
z dziedziny enzymologii oraz biotransformacji leków. Zapoznają się z zasadami pracy
z materiałem biologicznym, obsługą aparatury pomiarowej, wyznaczają niezbędne parametry,
ustalają zależności i formułują wnioski.
Tematyka ćwiczeń laboratoryjnych:
Lp. Tematyka
C1. Część 1. Wprowadzenie do nauki biochemii: cel nauczania biochemii; formy
nauczania podstaw teoretycznych przedmiotu; zalecane podręczniki
i uzupełniające źródła wiedzy; zasady oceny postępów nauczania; określenie
umiejętności praktycznych, których nabycie jest celem ćwiczeń
15
laboratoryjnych. Część 2. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy
w laboratorium biochemicznym. Część 3. Dobór i obsługa pipet
automatycznych do oznaczeń biochemicznych oraz praktyczna nauka
pipetowania.
C 2. Oznaczanie białka metodą biuretową
Oznaczania białka całkowitego w surowicy krwi.
Rejestracja widma produktu reakcji.
Dobór pomiarowej długości fali.
Statystyczne opracowanie wyników powtórzonych krzywych wzorcowych
i ocena ich liniowości.
Wykorzystanie równania krzywej wzorcowej do obliczania zawartości białka
w próbce o określonej objętości oraz stężenia białka w surowicy krwi
z uwzględnieniem rozcieńczenia próbki.
C 3.
Oznaczanie białka w świetle UV.
A. Wykonanie krzywej zależności absorbancji od stężenia białka
B. Dobór zakresu pomiarowego.
C. Wykonanie krzywej wzorcowej i wyznaczenie jej równania.
D. Zasady wykonywania buforów do oznaczeń enzymatycznych;
wykonanie buforu o określonym pH i molarności.
C4 Kinetyka reakcji enzymatycznej na przykładzie paraoksonazy . Wyznaczanie
parametrów kinetycznych reakcji enzymatycznej (KM i Vmax).
C5. Wpływ inhibitorów na aktywność enzymu, wyznaczanie typu inhibicji dla
reakcji podlegającej kinetyce Michaelisa-Menten na przykładzie esterazy
acetylocholinowej oraz leków, które hamują jej aktywność.
C6. Sprawdzian praktycznego wykorzystania umiejętności nabytych w trakcie
ćwiczeń z biochemii do wykonania indywidualnych zadań laboratoryjnych
zleconych przez asystenta. Repetytorium wiedzy z zakresu ćwiczeń 2-5.
C7 Sprawdzian wiedzy teoretycznej z zakresu podstawowych zasady pracy
z enzymami.
C8 Monitorowanie metabolizmu leków z wykorzystaniem metody HPLC jako
sposób na oznaczenie obok siebie substratu i metabolitu wówczas, kiedy ich
maksima absorbancji nie różnią się od siebie.
C9. Monitorowanie metabolizmu leków - wyznaczanie parametrów
farmakokinetycznych.
16
C10.
Pisemny sprawdzian wiedzy teoretycznej z zakresu metabolizmu leków oraz
zasad jego monitorowania omawianych podczas ćwiczenia 8 i 9.
2.3. Seminaria (S)
Lp. Temat seminarium
S 1 Struktura i funkcja białek
S 2 Budowa, klasyfikacja, mechanizm działania oraz funkcje enzymów i ich
kofaktorów. Inhibitory reakcji enzymatycznych.
S 3 Utlenianie biologiczne. Zasady bioenergetyki komórki
S 4 Metabolizm hemu. Metabolizm barwników żółciowych
S 5. Metabolizm leków
S 6. Metabolizm aminokwasów
S 7. Metabolizm nukleotydów purynowych i pirymidynowych.
S 8. Współzależność przemian metabolicznych
S 9. Udział witamin w regulacji metabolizmu
S 10. Zasady hierarchicznej regulacji metabolizmu.
S 11. Regulacja hormonalna metabolizmu węglowodanów oraz lipidów jako
podstawa homeostazy energetycznej.
2.4. Ćwiczenia audytoryjne (CA) rozpoczynają się kontrolą wiedzy wyjściowej studentów
metodą odpytywania, wyjaśniane są wątpliwości i ewentualnie dodawane aktualne informacje
ze źródeł poza podręcznikowych, następnie odbywa się analiza wybranych przypadków
modyfikacji/zaburzeń analizowanych procesów.
Lp. Tematyka
CA1.
CA2.
Metabolizm węglowodanów - regulacja w warunkach fizjologicznych
i patologicznych. Metabolizm glukozy w warunkach niedoboru insuliny,
stresu oksydacyjnego, niedotlenienia lub niedoboru witamin.
CA3.
Metabolizm lipidów – przemiany podstawowe: trawienie tłuszczów,
przemiany podstawowe triglicerydów, fosfolipidów oraz kwasów
tłuszczowych. Synteza i regulacja oraz czynniki warunkujące
wykorzystanie cholesterolu. Wpływ czynników egzo- i endogennych
na w/w procesy.
CA4. Metabolizm lipoprotein oraz jego regulacja. Lipoliza w tkance tłuszczowej
– wpływ hormonów i substratów metabolicznych na w/w procesy.
METODY ORGANIZACJI PRACY:
17
Dla uzyskania odpowiednich kompetencji przyszłego diagnosty laboratoryjnego w dziedzinie
biochemii studenci mają do dyspozycji:
wykłady
ćwiczenia laboratoryjne
ćwiczenia audytoryjne
seminaria
samokształcenie – do tego celu oprócz obowiązkowego podręcznika Biochemia Harpera
służą opracowane przez doświadczonych pracowników Zakładu 4 pozycje, które kierują
samokształceniem studenta stymulując go do samodzielnego poszukiwania odpowiedzi na
pytania dotyczące zagadnień biochemicznych szczególnie ważnych w pracy diagnosty
laboratoryjnego:
skrypt pt. Biochemia w pytaniach część I i II ( zbiór
przykładowych pytań testowych bez odpowiedzi);
niniejszy Przewodnik dydaktyczny do zajęć z biochemii;
Instrukcje z komentarzem do ćwiczeń laboratoryjnych
z biochemii – skrypt dla studentów II roku studiów
kierunku analityki medycznej WUM.
4. FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA:
Ocena wyników nauczania odbywa się systemem punktowym i obejmuje:
Rodzaj (liczba zajęć) Maksymalna liczba punktów
Minimalna ilość
punktów niezbędnych
do zaliczenia
Seminaria (11) 44 12
Ćwiczenia audytoryjne (4) 16 5
Kartkówki z wzorów (4) 8 4
Kolokwia (4) 60 40
Ćwiczenia laboratoryjne (7)
14 10
Kartkówki z zakresu ćwiczeń 14 7
Test zaliczeniowy z ćwiczeń 19 12
18
laboratoryjnych (1)
Łącznie 175 90
4.1. Ocena z odpowiedzi na seminariach oraz ćwiczeniach audytoryjnych, które mają
charakter repetytoriów oraz dyskusji jest wystawiana na podstawie:
dobrowolnego udziału studenta w zespołowych dyskusjach panelowych,
odpowiedzi na pytania indywidualnie zadane studentowi przez asystenta.
prezentacji multimedialnych prezentujących wybrane zagadnienia i przypadki kliniczne
4.2. Ocena z ćwiczeń laboratoryjnych jest wystawiana na podstawie:
znajomości zagadnień związanych z tematyką i wykonaniem bieżącego ćwiczenia (
kartkówka przed ćwiczeniem oraz dyskusja uzyskanych wyników);
właściwego wykonania ćwiczenia, zgodnie z dostarczoną instrukcją, zawartą w skrypcie pt.
Instrukcje z komentarzem do ćwiczeń laboratoryjnych z biochemii (skrypt dla studentów II
roku studiów kierunku analityki medycznej WUM., wydany przez zespół nauczający
biochemii, do nabycia w Oficynie Wydawniczej WUM), poprawności opisu, terminowości
zaliczenia ćwiczeń u asystenta prowadzącego. Po zakończeniu pełnego cyklu ćwiczeń
przeprowadza się sprawdzian praktycznego wykorzystania umiejętności nabytych w trakcie
ćwiczeń oraz testowy sprawdzian wiadomości z zakresu zagadnień objętych programem
ćwiczeń laboratoryjnych.
4.3. Kartkówki ze znajomości wzorów chemicznych
Zestaw obowiązujących wzorów podano na w/w stronie internetowej .Zakładu Biochemii
i Farmakogenomiki: http://biochemia-i-farmakogenomika.wum.edu.pl/content/biochemia-dla-
studentow-ii-roku
W przypadku niedostatecznej znajomości wzorów student jest zobowiązany zaliczyć
w/w kartkówkę przed przystąpieniem do kolokwium, którego zaliczenie zależy m.in. od
znajomość tych wzorów.
4.4 Kolokwia
Po wysłuchaniu odpowiednich wykładów i przedyskutowaniu zagadnień związanych
z odpowiednią częścią programu nauczania odbywa się kolokwium testowe (test wielokrotnej
odpowiedzi). Wiedza z biochemii egzekwowana jest w ramach 4 kolokwiów. Obowiązuje
system oceny punktowej (zasady w powyższej tabeli). Aby uzyskać ocenę dostateczną należy
19
poprawnie odpowiedzieć na min 60% pytań (nie odejmuje się punktów za nieprawidłowe
odpowiedzi, sumuje się jedynie punkty za odpowiedzi poprawne).
Zakres materiału obowiązującego do kolokwiów
Kolokwium I:
Zagadnienia ujęte w planie seminariów 1-3 oraz wykłady
z zakresu białek, enzymów i bioenergetyki.
Kolokwium II:
Zagadnienia ujęte w planie ćwiczeń audytoryjnych 1 i 2 oraz
wykłady z zakresu węglowodanów.
Kolokwium III:
Zagadnienia ujęte w planie ćwiczeń audytoryjnych 3 i 4 oraz
wykłady z zakresu lipidów.
Kolokwium IV
Zagadnienia ujęte w planie seminariów 4 – 11.
oraz pozostałe wykłady
4.4.1. Kolokwia poprawkowe
Studentowi, który w przewidzianym I terminie nie zaliczył kolokwiów, tzn. nie uzyskał
z każdego z nich minimum 10 punktów, przysługuje prawo do zdawania kolokwium
poprawkowego – w terminie wyznaczonym przez Zakład. Przy ocenie kolokwiów
poprawkowych obowiązuje system oceny punktowej, identyczny jak w przypadku I terminu
kolokwium. Punkty uzyskane na kolokwium poprawkowym są wpisywane jako ocena
końcowa z aktualnie zaliczanego kolokwium. Student może uzyskać tylko jeden termin
każdego z kolokwiów poprawkowych. Nieobecność na kolokwium, nawet spowodowana
chorobą, potwierdzoną zwolnieniem lekarskim nie jest podstawą do przyznania
automatycznie dodatkowego terminu kolokwium w najbliższym tygodniu po powrocie na
zajęcia. Terminy kolokwiów poprawkowych ujęte są w ramowym planie nauczania biochemii
opublikowanym na stronie Zakładu. W przypadku niezaliczenia kolokwium(ów) w terminie
poprawkowym studentowi przysługuje prawo do zdawania kolokwium wyjściowego.
4.4.2. Kolokwium wyjściowe
Dodatkową możliwością zaliczenia zajęć z biochemii jest kolokwium wyjściowe. Jego termin
ustala Zakład. Kolokwium prowadzone oraz oceniane jest przez komisję wyznaczoną przez
Kierownika Zakładu. Odbywa się ono po zakończeniu zajęć z biochemii. Do kolokwium
wyjściowego może zostać dopuszczony student, który uzyska pozytywną opinię asystenta
prowadzącego zajęcia. W przypadku, gdy kolokwium wyjściowe odbywa się podczas trwania
sesji egzaminacyjnej lub po jej zakończeniu, wymagana jest uprzednio pisemna zgoda
Kierownika Katedry oraz Dziekana Oddziału Medycyny Laboratoryjnej na przystąpienie do
niego. Konieczne jest wówczas także napisanie podania do Dziekana z prośbą o warunkowe
20
dopuszczenie do sesji egzaminacyjnej z niezaliczoną biochemią. Student może uzyskać tylko
jeden termin kolokwium wyjściowego. Student, który zdał kolokwium wyjściowe może
przystąpić do egzaminu z biochemii.
4.5. Egzamin
4.5.1. Warunki dopuszczenia do egzaminu z biochemii
Warunkiem zaliczenia zajęć z biochemii oraz dopuszczenia do egzaminu z tego przedmiotu
jest uzyskanie sumarycznie co najmniej 90 punktów oraz osiągnięcie wymaganych minimów
punktowych z poszczególnych składowych ( patrz punkt 4).
Testowy egzamin z biochemii odbywa się w końcu maja lub w czerwcu, w terminach
uzgodnionych na posiedzeniu Rady Pedagogicznej II roku kierunku analityki medycznej.
Uzyskanie łącznie 120 pkt. w trakcie całego toku zajęć z biochemii podwyższa ocenę z
egzaminu o 0,5 stopnia
4.5.2. Nieobecność na egzaminie
Nieobecność uważa się za usprawiedliwioną, jeżeli student lub jego pełnomocnik, najpóźniej
w ciągu 3 dni od wyznaczonego terminu egzaminu, dostarczy do Katedry zwolnienie
lekarskie i okaże je kierownikowi ćwiczeń. Dla osób chorych w okresie sesji egzaminacyjnej,
zostanie wyznaczony dodatkowy termin zdawania egzaminu, (jeden dla wszystkich
nieobecnych).
4.5.3. Egzamin w terminie zerowym
Student, który w trakcie trwania zajęć uzyskał co najmniej 140 punktów oraz zaliczył
wszystkie kolokwia w I terminie na ocenę co najmniej dobrą ( każde na min. 12 pkt), może
ubiegać się o możliwość zdawania egzaminu ustnego w terminie „0”, wyznaczonym przez
Kierownika Katedry, w okresie poprzedzającym sesję egzaminacyjną. Termin ten jest
traktowany formalnie jako pierwszy termin egzaminu.
21
5. LITERATURA OBOWIĄZKOWA
1. Robert K. Murray, Daryl K. Granner, Peter A. Mayes, Victor W. Rodwell: Biochemia
Harpera, PZWL Warszawa 2012 wydanie 6 lub nowsze.
2. Zofia Suchocka, Jadwiga Piwowarska: Instrukcje z komentarzem do ćwiczeń
laboratoryjnych z biochemii – skrypt dla studentów II roku studiów kierunku analityki
medycznej WUM. Wyd. Oficyna Wydawnicza WUM 2017 r. (lub nowsze).
Zofia Suchocka: Biochemia w pytaniach cz. 1 i 2 .Skrypt dla studentów II roku kierunku
analityki medycznej WUM. Wyd. Oficyna Wydawnicza WUM 2017 r. (lub nowsze).
6. LITERATURA ZALECANA
Jako źródło pomocnicze do przygotowania dyskusji z zakresu białek i enzymów:
Jeremy M. Berg, John L.Tymoczko, Lubert Stryer – Biochemia, Wydawnictwo Naukowe
PWN Warszawa 2013 (lub nowsze).
22
BIOLOGIA MOLEKULARNA
KATEDRA I ZAKŁAD FARMACJI STOSOWANEJ
02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel/fax 022 5720 978
www.farmacjamolekularna.wum.edu.pl
e-mail: [email protected]
Kierownik Katedry: Prof. dr hab. Maciej Małecki
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: mgr Agnieszka Zajkowska
Godziny przyjęć w sprawach studenckich: ustalane i podane do wiadomości studentów na
pierwszym wykładzie
Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: 60 godzin
wykłady – 20 godz.
ćwiczenia – 40 godz.
Miejsce wykładów: sale wykładowe Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny
Laboratoryjnej
Miejsce seminariów i ćwiczeń: sale ćwiczeniowe Katedry Farmacji Stosowanej
Liczba punktów ECTS: 4
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Celem prowadzenia kursu jest zapoznanie studentów z molekularnymi podstawami biologii
komórki głównie w zakresie funkcjonowania genów oraz białek. Przekazywane informacje
dotyczą biologii komórek prawidłowych, jak i nowotworowych. W sposób szczególny
omawiane są zagadnienia związane z molekularnymi podstawami cyklu komórkowego,
apoptozy, nowotworzenia. Kurs biologii molekularnej obejmuje również zapoznanie
studentów ze współczesnymi osiągnięciami dyscyplin biomedycznych w zakresie metod,
technik i technologii – omówienia innowacyjnych metod terapii chorób – terapii genowej,
oraz metod wykorzystywanych w diagnostyce molekularnej.
W zakresie ćwiczeń laboratoryjnych kurs biologii molekularnej uczy studentów wybranych
metod molekularnych związanych z DNA, RNA oraz białkiem – izolacja, ocena ilościowa,
jakościowa, identyfikacja, amplifikacja.
PROGRAM NAUCZANIA
23
Tematy wykładów:
Genomy, transkryptomy, proteomy
Ekspresja genów: replikacja, transkrypcja, translacja
Regulacja ekspresji genów
Niekodujące cząsteczki RNA
Molekularne podstawy cyklu komórkowego
Metody biologii molekularnej w farmacji i diagnostyce medycznej
Molekularne podstawy kancerogenezy
Diagnostyka molekularna w nowotworach
Terapia genowa
Tematy ćwiczeń:
Optymalizacja reakcji PCR; Projektowanie starterów
Analiza DNA plazmidowego – izolacja z materiału biologicznego, trawienie enzymami
restrykcyjnymi, analiza elektroforetyczna
Analiza DNA genomowego – izolacja z materiału biologicznego, ocena jakościowa
i ilościowa DNA, amplifikacja wybranych sekwencji metodą PCR, analiza elektroforetyczna
uzyskanych produktów
Analiza ekspresji genów – przygotowanie materiału biologicznego oraz izolacja RNA wraz
z oceną jakościową i ilościową uzyskanego RNA, reakcja odwrotnej transkrypcji,
amplifikacja wybranej sekwencji metodą Real-time PCR, analiza wyników
Analiza białek – izolacja z materiału biologicznego, ocena ilości, analiza elektroforetyczna,
barwienie białek w żelach poliakrylamidowych, zasady metody Western Blot
METODY ORGANIZACJI PRACY
Wykłady odbywają się w semestrze zimowym w wymiarze 3-4 godzin tygodniowo.
Ćwiczenia odbywają się raz w tygodniu.
FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA
Wykonanie i zaliczenie ćwiczeń laboratoryjnych.
Egzamin w formie pisemnego testu końcowego, odbywa się w sesji egzaminacyjnej.
Minimum zaliczeniowe – 60%.
Warunkiem dopuszczenia studenta do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń laboratoryjnych.
24
LITERATURA OBOWIĄZKOWA
Węgleński P.: Genetyka molekularna, PWN, 2012
Turner P.C, McLennan A.G., Bates A.D., White M.R.H.: Biologia molekularna. Krótkie
wykłady. Wydanie trzecie, Wydawnictwo naukowe PWN, 2013 (copyright 2011)
LITERATURA ZALECANA
Brown T.A.: Genomy, PWN, 2012
Krzakowski M.: Onkologia Kliniczna tom I i II, Borgis Wydawnictwo Medyczne, Warszawa
2006
25
CYTOLOGIA KLINICZNA
KATEDRA I ZAKŁAD PATOMORFOLOGII
02-106 Warszawa, ul. Pawińskiego 7, tel. (22) 599 16 70 fax (22) 599 16 71
e-mail: [email protected]
KIEROWNIK KATEDRY:
Prof. dr hab. n. med. Barbara Górnicka
Sekretariat czynny w godz: 8.00-10.00 - 13.30-14.30
OSOBY ODPOWIEDZIALNE ZA DYDAKTYKĘ: dr n. med. Tomasz Ilczuk
Tel. 22 599 16 82
LICZBA GODZIN W SEMESTRZE ZIMOWYM
wykłady 10
ćwiczenia 20
MIEJSCE REALIZACJI ZAJĘĆ
wykłady i ćwiczenia - Katedra i Zakład Patomorfologii Pawińskiego 7
TEMATY ZAJĘĆ W ROKU AKADEMICKIM 2017/2018
Wprowadzenie diagnostyki cytologicznej
Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa tarczycy
Cytodiagnostyka urologiczna
Diagnostyka cytologiczna układu oddechowego
Cytodiagnostyka ginekologiczna
Diagnostyka cytologiczna piersi
Cytodiagnostyka narządów litych jamy brzusznej
Diagnostyka cytologiczna płynów z jam ciała
Kolokwium
Odpracowanie zaległości, kolokwium poprawkowe
METODY ORGANIZACJI PRACY
26
Studenci zapoznawani są z technikami wykonywania preparatów i oceny badań
cytologicznych.
FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA
Warunkiem dopuszczenia studentów do zaliczenia jest obecność na wszystkich zajęciach.
Zaliczenie na ocenę jest w formie pisemnej, a zakres materiału obejmuje tematykę wykładów
i ćwiczeń.
LITERATURA OBOWIĄZKOWA:
Materiały z wykładów i ćwiczeń.
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:
Chosia M, Domagała W. Cytodiagnostyka szyjki macicy. Podręcznik dla cytomorfologów
medycznych. Fundacja Pro Pharmacia Futura, Warszawa 2010
Bibbo M, Wilbur DC (red). Comprehensive Cytopathology. Copyright Saunders, An Imprint
of Elsevier, Philadelphia 2008
Wieczorek M (red). Histopatologia ogólna i podstawy cytodiagnostyki. Wydawnictwo
Śląskiej Akademii Medycznej, Katowice 2006
Zabel M (red). Immunocytochemia. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999
Carson FL, Hladik C (red). Histotechnology. A self-instructional. American Society for
Clinical Pathology Press, Chicago 2009
Wybrane rozdziały z podręcznika: Robbins Patologia. Wydanie I polskie pod redakcją W.T.
Olszewskiego
27
JĘZYK ANGIELSKI
STUDIUM JEZYKÓW OBCYCH
ul. Księcia Trojdena 2a; 02-109 Warszawa
tel. (022) 5720 863
www.sjo.wum.edu.pl
e-mail: [email protected]
Kierownik SJO:
dr Maciej Ganczar
Godziny przyjęć w sprawach studenckich:
Godziny przyjęć w sprawach studenckich oraz godziny konsultacji lektorów podane są do
wiadomości zainteresowanych na tablicy ogłoszeń w Studium Języków Obcych.
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę:
mgr Jolanta Budzyńska
Roczny wymiar zajęć:
60 godzin ćwiczeń
3 pkt. ECTS
Miejsce zajęć:
Studium Języków Obcych: ul. Księcia Trojdena 2a (Centrum Dydaktyczne).
2. CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMlOTU
Ćwiczenie umiejętności językowych pozwalających na osiągnięcie biegłości języka
angielskiego w dziedzinie medycyny laboratoryjnej, zgodnie z wymaganiami określonymi dla
poziomu B2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego Rady Europy.
3. PROGRAM NAUCZANIA
Tematyka zajęć:
1/Analiza leksykalna i składniowa tekstów specjalistycznych w zakresie: biochemii, biologii
molekularnej, fizjologii, immunologii, histologii oraz analizy instrumentalnej.
2/Ćwiczenie struktur gramatycznych i funkcji językowych charakterystycznych dla języka
specjalistycznego oraz komunikacji w środowisku akademickim i zawodowym.
3/Słuchanie instrukcji, wykładów i prezentacji na tematy specjalistyczne.
28
4/Pisanie sformalizowanych tekstów, takich jak instrukcja, raport, opis procesu, procedury.
5/Przedstawienie samodzielnie przygotowanej przez studenta prezentacji o tematyce
specjalistycznej.
4. METODY ORGANIZACJI PRACY
Lektorat języka angielskiego obowiązuje wszystkich studentów II roku Wydziału Analityki
medycznej. Stanowi kontynuację nauki rozpoczętej na I roku studiów. Prowadzony jest w
semestrze zimowym i letnim w wymiarze rocznym 60 godzin (po 30 godzin lekcyjnych w
każdym semestrze; 1 ćwiczenia 90-minutowe tygodniowo) i kończy się egzaminem w sesji
letniej II roku studiów.
5. FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA
Podstawę zaliczenia przedmiotu stanowi systematyczny, aktywny udział w zajęciach,
pozytywne oceny ze sprawdzianów oraz prezentacja opracowanego samodzielnie tekstu
o tematyce specjalistycznej.
W sesji letniej studenci przystępują do końcowego egzaminu pisemnego z tematów
obejmujących dwa lata lektoratu.
6. LITERATURA OBOWIĄZKOWA
Zajęcia prowadzone są w systemie autorskim, z wykorzystaniem materiałów własnych
opracowanych na podstawie podręczników specjalistycznych, artykułów z czasopism
specjalistycznych i bieżącej prasy oraz źródeł internetowych.
HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA
Zakład Badania Środowiska Wydziału Farmaceutycznego WUM w Warszawie
ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel. (22) 5720 795; FAX (22) 5720 738
kierownik: prof. dr hab. Grzegorz Nałęcz-Jawecki
Osoba odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu: prof. dr hab. Grzegorz Nałęcz-Jawecki
Kierownik ćwiczeń: mgr Beata Świętochowska Godziny przyjęć w sprawach studenckich:
codziennie 10-13
Roczny wymiar zajęć 30 godzin, w tym:
Wykłady: 10 godzin
Seminaria: -
Ćwiczenia: 20 godzin.
29
Wykłady odbywają się w sali wykładowej Wydziału Farmaceutycznego WUM, ćwiczenia
w sali ćwiczeniowej Zakładu Badania Środowiska, ul. Banacha 1, gmach II, piętro 2.
Cel nauczania i zakres przedmiotu:
Celem nauczania przedmiotu jest zapoznanie studentów z oddziaływaniem zdrowotnym
czynników środowiska naturalnego i zmienionego działalnością człowieka na organizm
i populacje oraz oceną jakości zdrowotnej stanu środowiska i możliwościami działań
profilaktycznych. Ma to na celu stworzenie podstaw do kompleksowego ujmowania
zagadnień ochrony zdrowia niezbędnych absolwentom kierunku analityka medyczna.
Tematyka wykładów
Czynniki i elementy środowiska
Zanieczyszczenie środowiska związane z działalnością człowieka
Higiena elementów środowiska – powietrza, wody, gleby
Higiena środowiska zamieszkania
Higiena środowiska pracy – choroby zawodowe
Wpływ zanieczyszczeń środowiska na zdrowie ludzi
Podstawy epidemiologii – planowanie i strategia badań epidemiologicznych
Środowiskowe czynniki ryzyka chorób nowotworowych.
Tematyka ćwiczeń
Badanie wybranych czynników środowiska pracy
Biokontrola obciążeń chemicznych środowiska - biotesty
Zastosowanie podstawowych technik epidemiologicznych w celu wykrycia i oceny
czynników ryzyka powodujących wystąpienie danej jednostki chorobowej; sposoby
obliczania Ryzyka Względnego i Przypisanego
Zaprojektowanie badania epidemiologicznego oceniającego wpływ czynników
środowiskowych i swoistych czynników etiologicznych na konkretne jednostki chorobowe.
Efekty nauczania oceniane są na podstawie bieżącej realizacji ćwiczeń praktycznych,
indywidualnych prezentacji na ćwiczeniach oraz wyniku pisemnego zaliczenia końcowego.
Piśmiennictwo obowiązujące:
Nałęcz-Jawecki G. [red.]. A. Bonisławska, B. Świętochowska, K. Demkowicz-Dobrzański.
Higiena i Epidemiologia. Zakład Badania Środowiska, Akademia Medyczna w Warszawie,
2007.
Jędrychowski W. Epidemiologia – wprowadzenie i metody badań. PZWL, Warszawa, 1999.
30
Jędrychowski W. Epidemiologia w medycynie klinicznej i zdrowiu publicznym.
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010.
Piśmiennictwo zalecane:
Jethon Z., Grzybowski A. [red.]. Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa. PZWL,
Warszawa, 2000.
Walker C.H., Hopkin S.P., Sibly R.M., Peakall D.B. Podstawy ekotoksykologii. PWN,
Warszawa, 2002.
Nałęcz-Jawecki G., Bonisławska A., Skrzypczak A., Demkowicz-Dobrzański K.,
Ekotoksykologia. Zakład Badania Środowiska, WUM, 2010.
31
PATOFIZJOLOGIA
Zakład Fizjologii i Patofizjologii Człowieka, Laboratorium Fizjologii i Patofizjologii
Człowieka, Centrum Badań Przedklinicznych i Technologii Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego, ul. Banacha 1B
02-097 Warszawa; pokój FC01; tel.: (48) 22 116 61 61; http://zfc.wum.edu.pl
Kierownik Zakładu: ?
Godziny przyjęć w sprawach studenckich:
- dr Ewa Nurowska: poniedziałki 14.00-15.00, tel.: 22 116 61 63
- dr Maciej Gawlak: środy 14.00-15.00, tel.: 22 116 61 64
- dr Przemysław Kurowski: wtorki 13.00-14.00, tel.: 22 116 61 69; -64
- dr Bartłomiej Szulczyk, czwarteki 13.00-14.00, tel.: 22 116 61 63
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr Przemysław Kurowski, email:
[email protected], tel. 22 116 61 69; -64
Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: wykłady 30 godzin, ćwiczenia/seminaria 60 godzin.
Liczba punktów ECTS – 9
Zajęcia dydaktyczne: miejsce odbywania zajęć dydaktycznych zostanie podane na stronie
internetowej Zakładu Fizjologii i Patofizjologii Człowieka –
www.zfc.wum.edu.pl>Dydaktyka>Patofizjologia Człowieka
Cel nauczania i zakres przedmiotu
Celem nauczania patofizjologii jest poznanie mechanizmów zaburzeń czynnościowych
organizmu człowieka na poziomie molekularnym, komórkowym, tkankowym, narządowym
i systemowym. Zakres nauczania obejmuje układ nerwowy, krążenia, oddechowy,
pokarmowy, moczowy i hormonalny człowieka. W trakcie nauczania podkreślane będą
zagadnienia związane z zaburzonymi mechanizmami regulacyjnymi ustroju i zaburzonym
działaniem substancji biologicznie czynnych na komórki.
PROGRAM NAUCZANIA
Tematy wykładów:
1. Molekularne podłoże patofizjologii nerwów obwodowych, synapsy
nerwowomięśniowej i mięśni poprzecznie prążkowanych.
32
2. Patofizjologia małych neuroprzekaźników – dopaminy, serotoniny, noradrenaliny,
acetylocholiny (podłoże chorób psychiatrycznych).
3. Neurobiologia uzależnień.
4. Ból.
5. Patofizjologia chorób neurozwyrodnieniowych.
6. Bóle głowy. Fizjologia i patofizjologia snu.
7. Choroby naczyniowe mózgu.
8. Cukrzyca.
9. Zaburzenia hemodynamiki serca.
10. Podłoże molekularne nadciśnienia tętniczego.
11. Patofizjologia układu oddechowego.
12. Patofizjologia układu pokarmowego.
13. Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej.
14. Patofizjologia funkcji nerek.
15. Biologia nowotworów.
Tematy ćwiczeń/seminariów:
1. Patofizjologia krwi. Klasyfikacja i mechanizm powstawania niedokrwistości
niedoborowych i niedokrwistości aplastycznych, zaburzeń różnicowania elementów
morfotycznych krwi (białaczki, chłoniaki). Zaburzenia układu krzepnięcia.
2. Patofizjologia stanu zapalnego. Komputerowa prezentacja procesu zapalnego.
3. Patofizjologia układu ruchowego (uszkodzenia górnego i dolnego motoneuronu,
choroby jednostki ruchowej). Mechanizmy molekularne odpowiedzialne za
powstawania zaburzeń pre- i postsynaptycznych płytki nerwowo-mięśniowej,
(Miasthenia gravis, zespół Lamberta-Eatona, zatrucia toksyną tężca i toksyną
botulinową). Patofizjologia mięśni poprzecznie prążkowanych (dystrofie mięśniowe,
miotonie). Degeneracja i regeneracja nerwów. Kanałopatie nerwów obwodowych
i mięśni poprzecznie prążkowanych. Demonstracje filmowe skutków uszkodzeń
górnego i dolnego motoneuronu.
4. Patofizjologia wybranych chorób układu pozapiramidowego. Demonstracje
filmowe specyficznych zaburzeń układu pozapiramidowego. Patomechanizmy
neurodegeneracyjnych chorób układu ruchowego: choroba Parkinsona, choroba
Huntingtona, drżenie samoistne, ataksje móżdżkowe, MSA. Patofizjologia układu
autonomicznego. Zatrucie muskaryną. Zatrucie związkami fosforoorganicznymi.
Zespół Hornera. Zespół nadmiernej potliwości.
5. Patofizjologia, objawy kliniczne chorób afektywnych, zespołu nadaktywności
psychoruchowej, stresu pourazowego. Demonstracje filmowe zaburzeń osobowości
na podstawie wybranych filmów fabularnych.
6. Inne zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego (padaczka, zespoły otępienne,
choroby demielinizacyjne). Demonstracje filmowe napadowych zaburzeń
neurologicznych.
7. Seminarium sprawdzające; podsumowanie omówionego materiału.
8. Patofizjologia układu hormonalnego. Zaburzenia czynności wydzielniczej przysadki
mózgowej (gigantyzm, akromegalia, hiperprolaktynemia, choroba Cushinga).
Nadczynność i niedoczynność tarczycy. Zaburzenia funkcji kory i rdzenia nadnerczy.
Demonstracje filmowe skutków zaburzeń układu hormonalnego.
9. Patofizjologia układu krążenia. Miażdżyca naczyń. Nadciśnienie tętnicze pierwotne
i wtórne. Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa. Zatorowość płuc. Demonstracje
filmowe koronarografii, angioplastyki.
33
10. Patofizjologia układu pokarmowego Molekularne podłoże choroby wrzodowej
żołądka i dwunastnicy. Patofizjologia wątroby. Patofizjologia trzustki. Otyłość,
niedożywienie, awitaminozy. Mechanizmy odpowiedzialne za powstawanie chorób
przewodu pokarmowego (achalazja, refluks żołądkowo-przełykowy, choroba
Leśniowskiego - Crohna, colitis ulcerosa). Demonstracja filmowa gastroskopii,
kolonoskopii, zabiegów laparoskopowych.
11. Patofizjologia serca I. Niewydolność serca ostra i przewlekła; mechaniczne
wspomaganie pracy serca, opcje operacyjne leczenia niewydolności serca.
Demonstracje filmowe przykładów niewydolności serca i wad rozwojowych. Echo
serca, rezonans serca.
12. Patofizjologia serca II. Choroby mięśnia sercowego: kardiomiopatie, zapalenie
mięśnia sercowego. Zaburzenia rytmu serca i przewodzenia. Demonstracja filmowa
aparatów do krążenia pozaustrojowego. Demonstracja filmowa i wyjaśnienie zasady
działania defibrylatorów umieszczonych w miejscach publicznych.
13. Patofizjologia układu oddechowego. Astma. Przewlekła obturacyjna choroba płuc
(POCHP). Ostra i przewlekła niewydolność oddechowa. Zespół snu z bezdechem.
Wpływ palenia papierosów na układ oddechowy. Choroba wysokogórska.
Demonstracje filmowe i symulacje komputerowe patomechanizmów obturacyjnych
bezdechów podczas snu.
14. Seminarium sprawdzające; podsumowanie omówionego materiału.
15. Patofizjologia nerek. Ostra i przewlekła niewydolność nerek. Kłębuszkowe zapalenia
nerek: zespół nefrytyczny, zespół nerczycowy. Nadciśnienie nerkopochodne.
REGULAMIN ZAJĘĆ STUDENCKICH
1. Warunkiem zaliczenia ćwiczeń i dopuszczenia do egzaminu z przedmiotu jest
zaliczenie wszystkich zajęć dydaktycznych. Maksymalna ilość usprawiedliwionych
nieobecności (zwolnienie lekarskie lub karta informacyjna ze szpitala) w ciągu
semestru - 2. Usprawiedliwione nieobecności na zajęciach należy zaliczyć u asystenta
prowadzącego zajęcia. Zaliczanie przedmiotu i przystąpienie do egzaminu
w przypadku braku usprawiedliwienia nieobecności lub przy większej liczbie
nieobecności usprawiedliwionych jest uzależnione od decyzji Dziekanatu.
2. Studenci zobowiązani są do odbywania zajęć we własnych grupach dziekańskich.
Odrabianie zajęć z inną grupą jest ograniczone do sytuacji wyjątkowych i możliwe
w uzasadnionych przypadkach po uprzednim uzyskaniu pisemnej zgody kierownika
Zakładu.
3. Adiunkci Zakładu prowadzą dyżury dydaktyczne, w wyznaczonych godzinach,
w trakcie których studenci mogą uzyskać dodatkowe informacje oraz odbyć
konsultacje dotyczące zajęć z przedmiotu.
4. Studenci są zobowiązani do przygotowania się do aktualnych zajęć aby w pełni
wykorzystać czas ćwiczeń i seminariów. Stopień przygotowania do ćwiczeń
i seminariów może być sprawdzany w formie pisemnej (test lub pytania otwarte).
5. W semestrze zostaną przeprowadzone dwa seminaria sprawdzające w formie pisemnej
(test lub pytania otwarte).
6. Podstawą dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń i seminariów oraz
uzyskanie pozytywnej oceny z 2 seminariów sprawdzających.
7. Studenci, którzy nie uzyskali zaliczenia ćwiczeń i seminariów w celu dopuszczenia do
egzaminu muszą zaliczyć kolokwium wyjściowe.
34
8. Studenci, którzy zaliczyli zajęcia dydaktyczne i uzyskali średnią ocenę z seminariów
sprawdzających co najmniej 4.5 i mogą przystąpić do egzaminu w terminie zerowym
po uprzednim uzgodnieniem terminu egzaminu z sekretariatem Zakładu.
9. Egzamin z przedmiotu w pierwszym terminie odbywa się w sesji zimowej w formie
testowej lub zastosowania pytań otwartych.
10. W czasie testów obowiązuje zakaz używania telefonów komórkowych
i fotografowania książeczek testowych i kart odpowiedzi.
LITERATURA
Literatura obowiązkowa:
1. Sławomir Maśliński, Jan Ryżewski: „Patofizjologia” tom 1-2, PZWL. 2012
Literatura uzupełniająca:
1. Jan W. Guzek: „Patofizjologia człowieka w zarysie”, PZWL. 2015
2. Stefan Silbernagl, Florian Lang, (red. pol.) Barbara Malinowska, Anna Hryniewicz,
Hanna Kozłowska: „Atlas Patofizjologii”. MedPharm. 2011
KOŁO NAUKOWE
Przy Zakładzie Fizjologii i Patofizjologii Człowieka działa Studenckie Koło Naukowe
CEREBRUM (https://cerebrum.wum.edu.pl/). Opiekunem naukowym koła jest
dr Przemysław Kurowski, email: [email protected], tel.: 22 116 61 69; -64.
35
PSYCHOLOGIA
Prowadzący: Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Owczarek – specjalista psychologii klinicznej
Roczny wymiar 30 godz. wykładów (semestr zimowy).
Cel nauczania przedmiotu – przedstawienie głównych problemów medycznych z punktu
widzenia współczesnej psychologii. Orientowanie się w zakresie podstawowych pojęć
psychologicznych. Rozumienie w zakresie podstawowym zagadnień w zakresie osobowości
człowieka, diagnozy psychologicznej, struktury podstawowych kwestii społecznych i podstaw
komunikacji interpersonalnej.
PROGRAM NAUCZANIA
1. Cele i zadania psychologii jako dyscypliny naukowej. Psychologia naukowa
a psychologiczna wiedza potoczna.
2. Psychologia naukowa i jej związki z medycyną. Historia badań nad wyższymi funkcjami
działania ośrodkowego układu nerwowego. Analiza funkcjonalna. Przyczyny i skutki
zaburzeń pracy mózgu.
3. Osobowość i temperament człowieka. Zasady oceny typu układu nerwowego. Style
codziennego działania. Interpretacja diagnozy jej konsekwencje.
3. Psychospołeczne uwarunkowania zdrowia i choroby. czynniki sytuacyjne
i osobowościowe, wzory behawioralno-osobowościowe i styl życia. Aspekt socjologiczny.
Zasady psychologicznego motywowania do zachowań prozdrowotnych .
4. Związki stresu ze zdrowiem. Czynniki warunkujące indywidualną odporność na stres.
Najczęściej stosowne mechanizmy obronne. Metody radzenia sobie ze stresem w zawodach
medycznych.
5. Alkoholizm i inne uzależnienia. Przyczyny, rozpowszechnienie, skutki zdrowotne.
Zaburzenia lękowe: napad paniki oraz lęku. Aspekt socjologiczny. Czynniki powodujące
uzależnienia w zawodach medycznych. Dorosłe Dzieci Alkoholików – leczenie. Aspekt
ekonomiczny uzależnień.
6. Psychologiczne aspekty choroby i chorowania – różnice indywidualne w adaptacji do
choroby. Psychospołeczne czynniki ryzyka powstawania chorób. Aspekty socjologiczne
i psychologiczne. Postawa wobec choroby, adaptacja do choroby, jakość życia warunkowana
chorobą.
36
7. Pacjenci symulujący. Zaburzenia dysocjacyjne a błędy jatrogenne. Co skłania pacjentów do
prezentowania objawów z kręgu zaburzeń somatycznych? Analiza osobowości pacjentów,
którzy symulują. Prezentacja zachowań pacjentów z zaburzeniami dysocjacyjnymi.
8. Seksualność człowieka. Psychologiczne problemy pacjentów charakterystyczne dla
poszczególnych okresów rozwojowych człowieka. Przegląd badań w Polsce i na świecie.
9. Stres związany z ciążą, porodem i połogiem. Emocje towarzyszące ciąży. Aspekt
informacyjny. Szkoły rodzenia jako metoda niosąca ułatwienia w tym trudnym okresie życia
zwłaszcza u matek, które w tej sytuacji znalazły się po raz pierwszy.
10. Psychometryczny aspekt procesów poznawczych. Inteligencja jako cecha typowo ludzka.
Aspekt badawczy – metody pomiaru. Konsekwencje społeczne różnych poziomów
inteligencji. Aspekt socjologiczny.
11. Kształtowanie postaw asertywnych. Znaczenie relacji pacjent – personel medyczny dla
przebiegu leczenia. Cele i zasady nawiązywania prawidłowego kontaktu z pacjentem.
Komunikacja werbalna i niewerbalna, bariery w komunikacji interpersonalnej i sposoby ich
pokonywania.
12. Psychologiczne problemy związane z pracą zawodową. Zespół wypalenia zawodowego.
Aspekt socjologiczny. Psychologiczne konsekwencje. Wpływ wypalenia zawodowego na
zdrowie w różnych zawodach medycznych.
W ramach ostatniego wykładu odbędzie się kolokwium zaliczeniowe z zakresu treści
kształcenia zaprezentowanych w trakcie wykładów.
LITERATURA OBOWIĄZKOWA
1. Owczarek K.: Psychologia dla pielęgniarstwa. Oficyna Wydawnicza Akademii Medycznej.
Warszawa, 2009.
2. Jakubowska-Winecka, A., Włodarczyk, D. (2007). Psychologia w praktyce medycznej,
Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
3. Strelau, J. (red). (2000). Psychologia. Podręcznik akademicki. tom. 3 Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
37
4. Owczarek K.: Zjawisko stresu. W: P. Fiedor, W. Pawłowski (red.), Medycyna katastrof,
Oficyna Wydawnicza Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Warszawa 2011: 218-
234.