NH GI TC PHM TINH THN DN CH CA LARRY DIAMOND

Diamond kin quyt phn i t tng ym th cho rng mt s tn gio, mt s nn vn ha hay x hi khng tng thch vi ch dn ch, ng ch ra nhng tin b trong ba thp k qua, y l bng chng ni rng dn ch thc ra l k vng ph qut ca nhn loi.

The Chronicle Review

Khng c ngi no suy ngh nhiu v rng v qu kh v tng lai ca dn ch hn Larry Diamond. Ho hng, thm m tinh thn lc quan v d hiu, Tinh thn dn ch l tc phm m tt c nhng ngi quan tm ti thch thc kh khn nht ca vic cn bng gia cc gi tr ca dn tc vi quyn li ca dn tc u phi c.

Jessica Tuchman Mathews, ch tchCarnegie Endowment for International Peace

Mt bn tng quan v t, y nhit huyt v tng lai dn ch ton cu Quan im [ca Diamond] rng v c cn nhc mt cch k lng, lm cho tc phm ny c bit c gi tr.

Kirkus Reviews

y tham vng [v] y thm quyn ng l rt hp dn

McClatchy-Tribune Regional News

Mt bn bo co c nghin cu mt cch ton din v nhiu thng tin kt cu thng minh [v] chc chn l s khu gi c nhng cuc tho lun Rt ng c

Midwest Book Review

LARRY DIAMOND

TINH THN DN CHCuc u tranh nhm xy dng x hi t do trn ton th gii

PHM NGUYN TRNG dch

Nh xut bn Giy Vn

Nh xut bn Giy Vn Ch trng: M Ming Lin lc: nxbgiayvun@yahoo.comTinh thn dn ch: Cuc u tranh nhm xy dng x hi t do trn ton th giiTc phm ca Larry DiamondPhm Nguyn Trng dchT nguyn bn ting Anh: Larry Diamond. The Spirit of Democracy: The Struggle to Build Free Societies throughout the World. Times Books/Henry Holt and Company, New York, 2008.Giy Vn xut bn ln th nht ti Hu K, 2017.Bin tp: Nguyn Trang NhungTrnh by: D. DesignBa: Trn Kin Quc ISBN 978-1539371434Bn quyn bn dch ting Vit 2017, Giy Vn.

Knh tng Mahatma Gandhi, Vclav Havel, Aung San Suu Kyi v tt c nhng ngi dnh trn cuc i mnh cho cuc u tranh v t do.

Tinh thn dn ch khng th c p t t bn ngoi. N phi xut pht t bn trong.

Tinh thn dn ch khng phi l mn c kh, c th c hiu chnh bng cch xa b hnh thc. N i hi phi thay i tri tim.

Ngi dn ch chn chnh l ngi ch s dng nhng hnh thc phi bo lc bo v t do ca mnh v v vy m, bo v t do ca t nc mnh v cui cng l t do ca ton th loi ngi.

Mahatma Gandhi

LI GII THIU CHO BN IN TING VIT TC PHM TINH THN DN CH

n bn ting Vit tc phm Tinh Thn Dn Ch c xut bn ti thi im y kh khn i vi ch dn ch trn ton th gii. Khi ti hon thnh tc phm ny mi nm v trc, nm 2007, ti cm thy rng th gii bc vo giai on thoi tro ca dn ch, y l giai on khi t do v ch dn ch b thch thc v tht li. Dng nh y l lc ang din ra xu hng chung l dn ch ang tht bi hay s tht li nhng nc quan trng, c tnh chin lc, nh Nga, Venezuela, Nigeria v Thi Lan. Khng phi ngu nhin m ba nc u tin trong s l nhng nc m du v kh t gi th thng phong trong nn kinh t, li nguyn ca ti nguyn l mt trong nhng chng ngi vt kh lay chuyn nht i vi qu trnh xy dng chnh ph t do v c trch nhim gii trnh. Tuy nhin, nm 2007, xu hng suy thoi tro mi ch bt u v c tnh gi nh, v dng nh trin vng o chiu vn cn kh ln.

Mi nm sau, chng ta vn ang nm trong gng km ca cuc suy thoi dn ch trn ton th gii. Trong phn ln giai on suy thoi ny, s tut dc ca dn ch din ra tng i nh nhng, nhng trong hai nm qua, c du hiu tng tc. Giai on tht li ca dn ch ln ny c nhng c im chnh sau y:

Th nht, t nm 2006, s lng cc nn dn ch bu c khng cn tip tc gia tng na, con s ny dao ng mc 60% s nc trn th gii. V t l tnh theo phn trm cc ch dn ch t do cng khng tng, sau khi t ti nh cao l hn 40% mt cht. Trong s nhng nc vi dn s hn mt triu ngi, t l tnh theo phn trm cc ch dn ch bu c gim t 58% trong nm 2006 xung cn di 55% hin nay (ph thuc vo cch tnh).

Tnh t nm 2006, t do cng tht li. Cc quyn chnh tr v t do dn s trn th gii, tnh chung, xu i phn no. ng lo ngi hn l cn cn

10 Larry Diamond

gia cc nc tin b v cc nc tht li v t do. Mi nm trong mi mt nm qua (t nm 2006 n cui nm 2016) Freedom House u pht hin ra rng s nc tht li v t do (cc quyn chnh tr v/hoc cc quyn t do dn s) gia tng nhanh hn hn s nc c ci thin.

Nhiu nh quan st nghing nhiu hn v quan im cho rng mi nm qua l giai on cn bng i vi ch dn ch trn ton th gii. Ch dn ch lan n mt s nc vi nhng iu kin bt li (nh ngho i hoc ln bang l nc c ti), iu ni ln rng ch dn ch sng st (hoc hi sinh) rt nhiu ni, v (cho n nay) ln sng ngcca v tht li dn ch cha trin khai ht mc. Hn na, trong khi tin trnh dn ch tm dng, a s cc nc trn th gii vn l dn ch; a s ngi dn trn th gii vn sng trong ch dn ch; v, nh ti nhn mnh trong cun sch ny, dn ch tr thnh hin tng ph qut v mt vn ha, theo ngha l rt nhiu ngi trong tt c cc nn vn ho ln trn th gii u c nhng ngi hoc l ang thc hnh dn ch hay t nht l mong mun c thy t nc mnh tr thnh ch dn ch .

Tuy nhin, c mt s l do lo lng. Mt l, t l nhng v tht li b dn ch l kh ln v ang tng nhanh, trong c Th Nh K, Thi Lan v Bangladesh trong nhng nm gn y. Th hai, cht lng hay s n nh ca ch dn ch mt s nc ang pht trin v hu cng sn, trong c Philippines trong thi gian gn y gim. Th ba, ch c ti, ni chung, v ang bt r su hn - tr thnh p bc hn, kim sot x hi dn s v cc phng tin truyn thng i chng mt cch khc nghit hn. V th t, thnh tch dn ch trong cc ch dn ch vng chc chu u, Nht Bn v M cn lu mi p ng c k vng. Trn thc t, c tri bt mn vi hin tng nhp c, thnh tch kinh t yu km, bt bnh ng v thu nhp, thi kiu cng v lnh m ca gii n trn ngi trc lm cho ch ngha dn ty cnh hu, bi t do, ngc u dy, m kt qu l v trng cu dn ca Anh trong vic ra khi Lin minh chu u, vic bu Donald Trump ln lm tng thng M, v s ng h ang ngy cng gia tng i vi cc ng chng nhp c nhng nc nh o, Php v H Lan.

Nu chia ln sng dn ch th ba theo bn thp k, ta s thy tht bi ca dn ch gia tng t gia nhng nm 1980 (xem bng bn di):

Tinh thn dn ch 11

Nm 1974-83 1984-93 1994-2004 2005-2015

T l tht bi 16% 8% 11% 17%

t nht, dn ch ang chng t rng ch ny d b tht bi hn trc.

T nm 2000 n cui nm 2015, ti m c 27 v tht li ca dn ch trn th gii - khng ch v nhng cuc o chnh qun s hay ca nhnh hnh php, m thng xuyn hn l do suy gim tng bc cc quyn v th tc dn ch, m cui cng l y ch dn ch bc qua ngng v ri vo ch c ti. i khi rt kh ch ra ngy gi c th ca kiu tht bi va ni, v khng c hnh ng mang tnh v n l, nh v t o chnh ca Alberto Fujimori. Nhng, Vladimir Putin v Hugo Chavez bp cht dn ch dn ch Nga v Venezuela, gn y hn Th tng, nay Tng thng, Recep Tayyip Erdoan v ng AK ca ng ta lm nh vy Th Nh K, bng cch tp trung quyn lc vo tay lnh o dn c, m rng quyn kim sot mang tnh ng phi i vi t php v b my qun l hnh chnh; bt gi v e da nhng ngi ph phn trong lnh vc bo ch, gii hn lm v x hi dn s; e da tr a cc doanh nghip nu h ti tr cc ng i lp; v lm dng cc th tc php l.

Ch c 8 trong 27 v tht li dn ch, tnh t nm 2000 n nay, l kt qu ca s can thip qun s m thi. Phn ln l do kt qu ca s lm dng quyn lc v vi phm cc lut l ca hin php dn ch, cng nh nhng bin php cng p do nhng ngi cm quyn c bu theo li dn ch thc hin. Do , thch thc quan trng nht i vi cc nc v cc t chc phi chnh ph cam kt bo v ch dn ch l tm cho bng c nhng bin php nhm ngn chn cc nh lnh o dn c, khng cho h lm dng quyn hnh v xo b c ch kim sot v i trng.

Cc nh quan st bn ngoi khng phi lc no cng thy c xu hng xi mn t do v trch nhim gii trnh. Chng ta cn quan tm ti khng ch nhng v o chiu trng trn (thng hay xy ra trong cc ch dn ch thu nhp thp) m cn phi ch ti nhng v xi mn tinh vi hn, thng thy trong cc nc thu nhp trung bnh nh Nam Phi, ni m dn ch tht li, trong khi tham nhng ngy cng gia tng v cam kt vi ch php quyn gim st. Trn thc t, thch thc ng lo ngi nht i vi ch dn ch thi gian gn y l do cc ng dn ty cnh hu nm c quyn lc cc nc

12 Larry Diamond

chu u, nh Hungary v Ba Lan, ri sau tm cch ph hoi ngm tnh c lp ca Ta Bo Hin, trong khi thu hp khng gian hot ng ca cc phng tin truyn thng c lp v cc t chc ca x hi dn s. Vic thng qua cc o lut phi t do nhm kim sot x hi dn s v cc phng tin truyn thng i chng v thc y thi bt dung v am m tn gio, trong thi gian gn y cng t ra thch thc i vi cht lng ca ch dn ch n - ch dn ch ln nht th gii v lu i nht chu .

Ti sao nhiu nc, t do v dn ch li b suy thoi? cu tr li quan trng nht v ph bin nht l qun tr ti. Hng nm Freedom House u tin hnh nh gi cc quyn chnh tr v t do dn s tng nc trn th gii. Hai thc o u c tiu ch v ch php quyn v minh bch (trong c tham nhng.)1 Nu chng ta b cc tiu ch ph ra khi im nh gi v quyn chnh tr v t do dn s ca Freedom House to ra thc o th ba vi im v ch php quyn v minh bch, th vn s tr nn r rng hn. Nu chng ta t chc li d liu ca Freedom House vo ba thc o nh th - cc quyn chnh tr, cc quyn t do dn s v minh bch v ch php quyn th s thy rng tt c cc khu vc trn th gii u c thnh tch v tnh minh bch (ch yu l ngn chn tham nhng) km hn thnh tch cc quyn chnh tr v t do dn s.2 T nm 2005 tr i, s suy gim tnh minh bch v ch php quyn c bit r, thm ch ngay c trong ch dn ch t do, v d nh Nam Phi.

Trn khp th gii, u ch dn ch cng phi u tranh vi s tri dy ca ci m Francis Fukuyama gi l xu hng neo-patrimonial (neopatrimonialisml h thng th bc trong x hi, trong cc ng ch s dng ngun lc ca nh nc mua s trung thnh ca khch hng trong dn chng. y l quan h xin-cho phi chnh thc, c th vn t nhng nc thang cao nht trong c cu ca nh nc xung tng c nhn trong nhng ngi lng nh - ND). Nhng ngi lnh o ngh rng h c th thnh cng bng cch v ang lm xi mn c ch kim sot v i trng dn ch, ang lm bng hoi chnh ph ca h, bt gi hay mua chuc nhng ngi ph phn h, v tch cp quyn lc v ca ci cho bn thn v gia nh h, cho nhng ngi c h bo tr, cho khch hng, v ng ca h.

1. Xin mi c https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2016?gclid=CMrr4s_N0tECFUtNfgodzjUPzQ.

2. Xin mi c Larry Diamond, In Search of Democracy, Chapter 4 (London: Routledge, 2016).

Tinh thn dn ch 13

nhiu nc, khng gian cho cc ng i lp, cho x hi dn s v cc phng tin truyn thng i chng v ang thu hp dn. S phn chia v sc tc, tn gio, v bn sc khc lm cho nhiu x hi tr thnh phn cc, vn thiu nhng thit ch dn ch c thit k mt cch ph hp qun l nhng s chia r nh th. Rt hay xy ra l c cu ca nh nc khng th m bo trt t, khng bo v c cc quyn, v khng p ng c nhng nhu cu x hi c bn nht. Cc thit ch dn ch nh