Dünya veTürkiye’de YEK UygulananDestek Sistemleri ve Rüzgar

Enerjisi Sistemleri LisanslamaMevzuatı

Zerrin Taç ALTUNTAŞOĞLU,11 Mart 2011, Bandırma

Rüzgar enerjisinin faydalarıq Yenilenebilir bir enerjidir, atmosferdebol ve serbest olarak bulunur

q Politik riski yoktur. Fosil yakıtların nedenolduğu fiyat kararsızlıklarını ve bukaynaklara bağımlılığı azaltır

q Temizdir, atık oluşturmaz, (asityağmurları, sera gazı yaratmaz)

q İstihdam yaratarak sosyal ve ekonomikgelişmeye katkıda bulunur

q Dış maliyetlere (sosyal, politik, çevresel)neden olmaz

YEK neden destekleniyor ?q Enerji temin güvenliği ve enerjinin çeşitlendi-

rilmesi

qEnerjide ithalat bağımlılığının azaltılması

q İklim değişikliği ile mücadele

q İstihdam yaratma, yerel ve bölgesel gelişmeyekatkı sağlama (ekonomik ve sosyal uyuma katkısağlama)

Kriterler; destek mekanizmasının yatırımcı güveni oluşturup oluşturamadığı,basit ve uygulama kolaylığı olup olmadığı, maliyet etkinliği sağlayıp sağlayama-dığı ve farklı teknolojilerin kullanımına olanak sağlayıp sağlayamadığı

Yenilenebilir enerji destekleri

Teşvikli tarife ulusal koşullara uygun olmalı. Belirlenen süre boyuncaödenmeli. Çünkü bu yatırımlar ilk yatırım maliyetleri yüksek olanyatırımlar. Tarife yatırımcıların dikkatini çekecek kadar cazip olmalıfakat genel olarak kabul edilebilecek seviyeden yüksek olmamalı.

Yenilenebilir enerji destekleri

Ülkelerde uygulanan teşvik politikaları

Ülkelerde uygulanan teşvik politikaları

En yaygın sistem teşvikli sabit fiyat sistemi 2009 yılı başında uygulayan ülke:69

Türkiye YEK-e mevzuatı

Ø 5346 Sayılı YEK Kanunu

Ø 5627 Sayılı EV Kanunu

Ø 5784 sayılı kanun

Ø 6094 sayılı Kanun

Øİkincil Mevzuat

Çevre, Orman, Kamulaştırma,İmar ve Tesis vb. ile ilgili diğerkanun, ve ikincil mevzuat

Ø Elektrik Piyasası Kanunu(4628 Sayılı Kanun)

(5784 Sayılı Kanun dahil)

Ø İkincil Mevzuat

Enerji politikasının temel unsuru: Enerjide ithalat bağımlılığının azaltıl-ması, arz güvenliğinin sağlanması amacıyla YEK kullanımının artırılması

4628- Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği4628 sayılı Kanunq Lisans bedelleri muafiyeti :

Lisans başvuru bedelinde % 99 indirim,Yıllık lisan bedelinde ilk 8 yıl muafiyet,

q Bağlantı ve sistem kullanımı:YEK tesislerine sisteme bağlantıda öncelik,Yük alma ve yük atma ve dengeleme birimi olma yükümlülüğü muafiyeti31.12.2015’e kadar sistem bağlantısı için gerekli iletim hatlarının ilgilitüzel kişilerce yapılabilmesi ( bedeli bağlantı ve sistem kullanım anlaşmasıyolu ile 10 yılda geri alınabilir)

q YEK-e üreticilerine lisanslarında öngörülen ortalama yıllık üretim miktarla-rını geçmemek kaydıyla özel sektör toptan satış şirketlerinden enerjialabilme

q Vergi: 31.12.20012 tarihine kadar yatırım dönemi işlemleri damga vergisive harç muafiyeti

q ≤ 500 kW YEK için lisans alma ve şirket kurma muafiyetiBu tüzel kişilerin ihtiyaçlarının üzerinde ürettikleri elektrik enerjisininsisteme verilmesi halinde uygulanacak teknik ve mali usul ve esaslaryönetmelikle belirlendi

Tüketicilere elektrik satışı yapanTedarikçilerHesaplanan oranda ( Her bir tedarik-çinin sattığı elektrik enerjisi miktarı-nın tedarikçilerin tamamının sattığıtoplam miktara bölünmesi ile)PMUM her bir fatura dönemi için YEKtoplam bedelini ve her bir tedarikçininödeme yükümlüğü oranını belirler

Perakende satış şirketlerine alımzorunluluğuPerakende satış şirketlerinin bir öncekitakvim yılına ait Pazar payından dahadüşük olmaz

Alım Zorunlulu-ğu/ ÖdemeYükümlülüğüOranı

31.12.2015 yılına kadar sisteme girentesisler için işletmeye geçtiktensonra maksimum 10 Yıl

31.12.2013 yılına kadar geçerliİşletmeye geçtikten sonra maksimum 10Yıl yararlanma

Destek Süresi

RES-e Mevcut Teşvikler-5346-6094 sayılı Kanunlar

YEK belgesi ve Destekleme sisteminekaydolma zorunluluğuRES-e : 7.3 cents ABD$/kWhEnerjinin sisteme verildiği tarihtekiTCMB döviz alış kuru üzerinden TLDestekleme Mekanizmasına bir sonrakitakvim yılı dahil olmak için her yıl 31Ekim tarihine kadar başvuru zorunlu-luğuYıl içinde destek mekanizması dışınaçıkamamaSerbest piyasada satış olanağı varancak hesaplamalar dahil edilmiyor

YEK belgesi almaBir önceki yılın Türkiye Ortalama ElektrikToptan Satış Fiyatı (TL)31.12.2013 yılına kadar işletmeye gireceksantrallere uygulanacak bu fiyat minimum5 maksimum 5,5 cents €/kWh arasındaTL olacaktırSerbest piyasada satış olanağı

Fiyat Desteği

20112008

RES-e Mevcut Teşvikler-5346-6094 sayılı Kanunlar

Kanunun yayımı tarihi itibariyleişletmede olanlar dâhil, 31/12/2015tarihine kadar işletmeye girecek buKanun kapsamındaki yenilenebilir enerjikaynaklarına dayalı üretim tesislerin-den, ulaşım yollarından ve lisanslarındabelirtilen sisteme bağlantı noktasınakadarki TEİAŞ ve dağıtım şirketlerinedevredilecek olanlar da dâhil enerjinakil hatlarından yatırım ve işletmedönemlerinin ilk 10 yılında izin, kira,irtifak hakkı ve kullanma iznibedellerine % 85 indirim uygulanır.”

31.12.2012 tarihine kadar devreyegirecek Hazine ve Orman arazile-rinde yer alan YEK tesislerinden,ulaşım yollarından ve şebekeyebağlantı noktasına kadarki enerjinakil hatlarından yatırım ve işletmedönemlerinin ilk 10 yılında izin, kira,irtifak hakkı ve kullanma izin bedel-lerinde % 85 indirim.Orman Köylüleri Kalkındırma Geliri,Ağaçlandırma ve Erozyon KontrolüGeliri alınmaz.

Arazi KullanımDesteği-1

31.12.2015 tarihine kadar yerli üretimbölümüne 5 yıl süre ile ilave fiyat(cents$ /kWh)Kanat : 0.8Jen ve Güç Elektroniği : 1.0Kule : 0.6Rotor ve Nasel’deki : 1.3makanik aksamın tamamı

Yerli üretime ayrıca destek yokYerli Üretim

20112008

“Milli park, tabiat parkı, tabiat anıtıile tabiatı koruma alanlarında,muhafaza ormanlarında, yabanhayatı geliştirme sahalarında, özelçevre koruma bölgelerinde ilgiliBakanlığın, doğal sit alanlarında iseilgili koruma bölge kurulunun olumlugörüşü alınmak kaydıyla yenilenebilirenerji kaynaklarına dayalı elektriküretim tesislerinin kurulmasına izinverilir.4342 sayılı Mera Kanunukapsamındaki arazilerin tahsisamacının değiştirilerek Hazine adınatescil.Maliye Bakanlığı tarafından bedelikarşılığında kiralama veya irtifakhakkı tesisi

4342 sayılı Mera Kanunukapsamındaki arazilerin tahsisamacının değiştirilerek Hazineadına tescil.Maliye Bakanlığı tarafındanbedeli karşılığında kiralama veyairtifak hakkı tesisi

Arazi KullanımDesteği-2

RES-e Mevcut Teşvikler-5346-6094 sayılı Kanunlar

Kanun kapsamındaki YEK-e tesisleriiçin 4706 sayılı Kanunun ve KDVKanununda Değ. öngören Kanunun Ek-2. maddesi uygulanmaz

AlınacakHazine Payımuafiyeti

20112008

RES lisanslama adımları-1

Lisans Başvurusu-EPDK

21

EİE TeknikDeğerlen.

•Önİn

cele

me

ve D

eğer

lend

irm

e

•Pr

oje

Tekn

ikİn

c. v

e D

eğ.

4 5

•Lis

ans

Verm

e

TEİAŞ

3

•ÇED

Ger

ekli

Değ

ildir

Bel

ge-Ç

OB

•Sis

tem

Bağ

lantıG

örüş

ü

EPDKDeğerlen.

Lisans VerilmesiEPDK

•EPD

K D

eğer

lend

irm

e

•AynıT

M /

aynıy

er iç

in y

arış

ma

•İla

n ed

ilen

tari

hte

başv

uru

•Lis

ans

alm

a iç

in g

erek

li ha

zırlık

lar

•RES

Kat

kıPa

yıA

nlaş

masıi

mza

lanm

ası

•İzle

me

ve d

enet

lem

e

RES iş akışı-Lisans sonrası

31

İnşaat öncesidönem

•Pr

oje

sözl

eşm

eler

i im

zala

nması,

Sant

ral m

alze

mel

eri s

ipar

işi

5

Kabul veişletme

4

•Sis

tem

kul

lanı

m a

nlaş

ması

İnşaat vekurulum

•Mon

tajla

rın

yapı

lması

•ETK

B ka

bulü

ve iş

letm

eye

•EİH

Güz

erga

h te

spit

i, ye

r te

slim

i

•İnş

aatl

arın

yapılm

ası

•Pr

ojel

erin

hazır

lanm

asıv

e Eİ

E on

ayı

•izi

nler

in a

lınm

asıv

e ka

mul

aştır

ma

•Sis

tem

Bağ

lantıA

nlaş

ması

2

Lisansalınması

İzinlerinalınması

•Lis

ans

Verm

e

•İnce

lem

e ve

den

etim

EİE teknik değerlendirme yönetmeliği

ØBelirtilen türbin koordinatları lisans almış, uygunbulma kararı alınmış ve uygun bağlantı görüşüoluşmuş tüzel kişilerin santral sahası içindebulunuyorsa başvuru değerlendirmeye alınmaz

İnceleme ve değerlendirme aşamasındaki başvurularda:

EİE Değerlendirmesinde :Ø Tüzel kişi ve santral bilgileri tam (Ek-2’deki belgeler)Ø Santral sahası güç yoğunluğu 0.6 MW/km2’den büyük

olan başvurular değerlendirmeye alınır

Ø Komşu santrallerin rüzgarını etkilememeØ Başvuru santral sahası incelemeØ Türbin koordinatları güç yoğunlukları ve santral ortalama

güç yoğunluğu, aynı TM’ye bağlantılar için normalize edilmişgüç yoğunlukları hesaplanır

Ø Başvuru teknik değerlendirme sonuç raporu

TEİAŞ yarışma yönetmeliğio Aynı bölge ve/veya aynı trafo merkezi için birden fazla

başvurunun bulunması halinde TEİAŞ tarafından yarışmayapılarak sisteme bağlanacak olanı belirlenmesi

o İlk ünitenin geçici kabulünden itibaren başlamak üzere tümtesisin geçici kabulünün yapıldığı tarihten itibaren 20 yılsüre ile ödeme ( RES Katkı Payı= kr*E*TÜFE)

Kriter :o İşletmeye girdikten sonra yönetmelikle belirlenecek süre

boyunca üretilecek kWh başına ödenecek en yüksek katkıpayı teklifi

1 Kasım 2007 başvurularından uygun bulunanların 142 adet TM’nin YG/OGbaralarına bağlanması TEİAŞ tarafından uygun bulundu. Bu TM’lere bağlan-mak için 616 proje yarışmaya katılacak, 63 proje (1378 MW) ise teklibaşvuru

619

28530

46

1654

101

3910

13 537,8 9 378,9

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

İnc&

Değ

Uyg

unB

ulm

a

Lisa

ns

İpta

l

Son

landırı

lan

EPDK’daki rüzgar projelerin durumu

RES Hedefler :2023-Arz GüvenliğiStrateji Belgesi

2015 Yılı : 15 000 MW

2020 Yılı: 20 000 MW

1 Kasım 2007

751 prj (78 000MW) başvuru

695 proje onaylandı

616 prj yarışma

63 prj (1378 MW)tekli

TEİAŞ 1. Paket Yarışma-15.Şubat 2011

30

60

150

50

15

50 45

90 90

60

9

37

0

20

40

60

80

100

120

140

160

TM K

apas

ite-M

W

Dur

sunb

eyli

Ger

kons

an

Ger

men

cik

Jeo-

Ala

EİH

Kayn

arca Kilis

Kuşa

dası

Mila

s

Siliv

ri

Söke

Taşu

cu

Toka

t OSB

TM adı

12 TM’deki toplam 686 MWkapasite için

Toplam Kurulu Gücü 1152MW olan 27 proje yarıştı

Projelerde çakışma/kesişmeyok

Teklifler:0,01 krş/kWh-2,76 krs/kWh arasında

İhale sonucu Kilis TMYarışma yapılamadı

İhale ile Verilen Kapasite636 MW

TEİAŞ 2.ve 3. Paket Yarışma

2.Paket :5 TM’nin toplam 281 MW RES

bağlanabilir kapasitesi içinToplam Kurulu Gücü 556.2 MW olan

11 proje yarışacakProjelerde çakışma/kesişme yok

3. Paket

5 TM’de toplam 249 MW bağlanabilirRES kapasitesi için

Toplam Kurulu Gücü 719 MW olan 18proje yarışacak

Projelerde kesişme var

Yarışma tarihi : 29 Mart 2011

Yarışma tarihi : 30 Mart 2011

TEİAŞ şebeke bağlantı koşullarıq Arz Güvenirliği Yönetmeliği 7. Madde ı bendi

Rüzgar enerjisine dayalı üretim tesislerinin sistemebağlantısında Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliği’ninEk-18 “ Rüzgar Enerjisine Dayalı Üretim Tesislerininşebeke Bağlantı Kriterleri” hükümleri uygulanır

Kriterler iletim sistemine bağlı res’ler ile dağıtımsistemine bağlı gücü 10 MW’tan büyük res’leri kapsar

q Geçici kararlılık kuralları (LVRTveya FRT)q Gerilim dalgalanmalarında reaktif güç kontrolüq Aktif güç kontrolüq Frekans tepkisi, sıçrama oranıq Reaktif güç kapasitesiq Sistem etütlerinde kullanılmak üzere statik ve dinamik

modeller…….vb

q Şebeke Yönetmeliği- Madde 2 : Madde 116’ya ek“.. İletim Sistemine Bağlı RES’lere ait aktif güç tahmin-

leri her gün 12:00 de takip eden 48 saat için saatlikperiyotlarda TEİAŞ’a sunulur”

Lisanssız RES ( ≤ 500 kW)q Gerçek ve tüzel kişiler lisans ve şirket kurmadan muafq Üretim tesisi ile tüketim tesisi aynı dağıtım bölgesinde olmak zorundaq Her bir tüketim tesisi için bir RES kurulabilirq YG’ye bağlanacak RES’ler için TM bazında TEİAŞ bağlantı kapasiteleri

göz önüne alınmalıq AG’den bağlanacaklar için TM gücünün % 30’unu geçemez. Bir kişiye bir

yıl içinde tahsis edilecek kapasite Ek-B ile sınırlıq İletim seviyesinden bağlanacak olanlar için TEİAŞ bildirimiq Bağlanma ile ilgili teknik hususlar sağlanmalıq Sayaçlar çift yönlü veya DUY sistemine uygunq Dağıtım sistemi kullanma bedeli varq Gerçek/tüzel kişilerin İhtiyaç fazlası enerji satışı rüzgar için 7.3

cents$/kWh (??)q İhtiyaç fazlası elektrik perakende satış şirketi tarafından satın alınırq İkili anlaşma ile elektrik satışı yapılamaz, DUY kapsamında uygulamalara

katılamazq Bu tesislere kamulaştırma talebi yapılamazq Başvuru her ay ilgili dağıtım şirketi veya OSB dağıtım lisansı sahibi tüzel

kişiye (gerekli belgeler ve 250 TL başvuru ile)

Türkiye rüzgar hızı haritası (REPA_50 m)

Özellikle Marmara, Ege ve Doğu Akdeniz kıyı bölgesi rüzgarpotansiyeli açısından zengin

(7m/s -9 m/s Arası Rüzgâr Potansiyeli : 47 849 MW, % 1,3

Türkiye’deki rüzgar kurulu gücü ve enerji üretimi

5

91,31

151

28,84

86,05

6

236,7

8

255,4

5

248,8

2

53,5

1

29,6

1

33

4

116

1

135

0

50

100

150

200

250

300

Çan

akka

le

Edirn

e

Teki

rdağ

İsta

nbul

Balık

esir

İzm

ir

Man

isa

Aydı

n

Muğ

la

Mer

sin

Hat

ay

Osm

aniy

e

santral adeditoplam kurulu güç-MW

8,7 8,7 18,9 18,918,9 20,1 20,1 20,1 51

146,3 MW

363,7 MW

791,6 MW

1329,15 MW

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Sorunlar ve değerlendirme-1qYasal ve İdariØ Rüzgardan üretilen elektriğe verilen teşvik fiyatı yetersizdir. Son kanun

değişikliği ile kur değiştirilmiş ancak fiyatta bir artış olmamıştırØ Yatırımcı için cazip olmayan fiyatlar 2023 yılı için belirlenen hedefe

ulaşılmasını engelleyecektirØ Yerli üretime sağlanan destek önemli bir gelişme ancak bu destek

doğrudan rüzgar bileşenlerinin üreticilerine de verilecek şekildedüzenlenmeli (KDV veya gelir vergisi indirimleri, A&G destekleri….vb

Ø Yerli imalat kapsamını belirleyecek standartlar, sertifikasyon, tanımlar,denetim… vb ile ilgili yönetmeliğin açık, anlaşılır ve objektif kriterleredayanacak şekilde bir an önce çıkarılmalı

Ø Geleceğe yönelik planlama maliyetler, üretilecek enerji ve yaratılacakfaydalar da göz önüne alınarak gerçekçi bir biçimde yapılmalıdır. Eldeedilecekler, karşılaşılan engeller ve nedenleri düzenli olarak raporlanmalı

Ø Üç yıldır sonuçlandırılamayan 1 Kasım başvuruların değerlendirmesininsonuçlandırılması

Ø Lisans almadan işletmeye almaya kadar açık ve anlaşılır kılavuzlarınoluşturulması

Ø Kurumlar arası koordinasyon eksikliğinin giderilmeli, bürokratik engellersadeleştirilerek/ kaldırılarak izinlerin daha daha kısa sürede verilmesisağlanmalı

Ø Kanunda öngörülen YEK destek mekanizmasının işlemesi için gerekliyönetmelikler bir an önce çıkarılmalı

Sorunlar ve değerlendirme-2qTeknikØ Şebeke bağlantı ile ilgili mevcut sınırlamalar (TM kd gücünün % 5’i)

mevcut santrallerde gerekli ölçüm ve izleme programları kullanılarakkaldırılmalı

Ø Yeni hat, şebeke güçlendirme ve RES TM yapımı ile ilgili sorunlarçözümlenmeli

Ø Sistem kısıtlarının aşılmasına yönelik çalışmalar yapılmalıdır Rüzgarsantrallerinin yoğun olduğu yerlerde bu santrallerin elektrik sistemeetkileri ölçülmelidir

Ø DUY sisteminde rüzgar santrallerinde geleceğe yönelik tahmin yapmadayaşanan sıkıntıların çözümüne yönelik çalışmalar yapılmalıdır

Ø RES Yarışma Yönetmeliğine göre katkı payı ödeyecek olan RES yatırım-cısı zaten yetersiz bulunan tarife üzerinden eksiltme yapacaktır

Ø RES’lerin Haberleşme sistemleri ve radarlara muhtemel etkilerininincelenmesi ..vb zaman kaybı ve ilave yük getiren maliyetler. Kurumlararası koordinasyon sağlanarak zaman ve para kaybının önlenmesisağlanmalı

Ø Yeterli güvenilir rüzgar verisi olmaması kaynağın etkin kullanımınıengelliyor. Lisans alımından sonra veri toplanması gecikmelere nedenoluyor

Sorunlar ve değerlendirme-3Ø Milli Park, Tabiat Parkı, Tabiat Anıtı ile Tabiatı Koruma

Alanlarında, Muhafaza Ormanlarında, Yaban HayatıGeliştirme Sahalarında, Özel Çevre Koruma Bölgelerindeilgili Bakanlığın,

Ø Doğal Sit Alanlarında ise ilgili koruma bölge kurulunun olumlugörüşü alınmakkaydıyla yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektriküretim tesislerinin kurulmasına izin verilecek olması ülkenindoğasının tahrip edilmesine, flora ve fauna kaybına ve yerlihalk ile yeni bir çatışma alanının yaratılmasına yol açabile-cek bir husus. Bu alanlarda verilecek izinlere bilimsel verile-re göre inceleme yapılmalı ve azami dikkat gösterilmeli

RES projelerinde yer seçiminden-proje fizibilitesi-montaj-işletme aşamalarına kadar tüm süreçte çevre öncelikle gözönüne alınarak değerlendirilmeli halkın kabulü, diyalog vedanışma önemsenmelidir

Sorunlar ve değerlendirme-4qFinansalØ Kanun değişikliğinde rüzgara verilen fiyat 2008 yılından beri

mevcut olan durumdan hiçbir değişiklik yaratmamıştır. YapılanAvrupa yerine Amerikan para biriminin tercih edilmesinden başkabir anlam taşımamaktadır. 7,3 ABD$ Cent/kWh, 5,5Eurocent/kWh’ e eşittir.

Ø Kanun değişikliğinde alım garantilerinin avro yerine dolar olarakbelirlenmesi yatırımcılarda kur riski yaratabilecektir

Ø Kanun değişikliği ile rüzgara verilen düşük fiyat bir çok proje içinekonomik olmayacak ve özellikle düşük ortalama hıza sahip alanlardayer alan projeler için finansman temininde sorun yaşanabilecektir

Ø Bu durumda bazı projeler tamamlanamayacak bu durum mevcutmevzuata göre pek çok şirketin teminatlarının yanmasına nedenolabilecektir.

Ø Yeni getirilen kurallar nedeniyle ilave proje giderleri artacaktırØ RES’lerinde kullanılan yerli malzemelerin her bir kalemi için 5 yıl

süreyle ilave teşvikler getirilmesi ülkedeki istihdamı ve üretimidestekleyecek, enerji yatırımlarına harcanacak paraların yurtdışınaakmasının önüne geçecektir

Teşekkürler !E-mail: zaltuntasoglu@gmail.com