doelmatigheid van het opleidingsaanbod: roa ... … · doelmatigheid van het opleidingsaanbod: roa...

Doelmatigheid van het opleidingsaanbod:ROA arbeidsmarktprognoses en -indicatorenDr. Didier Fouarge

[email protected]

Research Centre for Education and the Labour Market

CDHO, Utrecht, 4 oktober 2016

2



ROA (www.roa-maastricht.nl)

• Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt• @ Maastricht University• Thema: aansluiting

onderwijs-arbeidsmarkt:– Contract onderzoek– Wetenschappelijk onderzoek

Project Onderwijs-Arbeidsmarkt(POA) = arbeidsmarktprognoses

3



Inhoud

• Arbeidsmarkt in beweging 1996-2016• Doel en opzet van arbeidsmarktprognoses• Prognoses tot 2020• Gebruik van het ArbeidsmarktInformatieSysteem

(AIS)

4



Arbeidsmarkt in beweging1996-2016

5


Research Centre for Education and the Labour MarketJeugdwerkloosheid, 2015 (Eurostat)

6



7



8



Werkloosheid(recent afgestudeerden; HBO/WO-monitor)

werkloosheidHBO ONDERWIJS 4HBO TAAL EN CULTUUR 8HBO ECONOMIE 6HBO TECHNIEK 6HBO LANDBOUW EN NATUUR 9HBO GEZONDHEIDSZORG 4HBO GEDRAG EN MAATSCHAPPIJ 6WO ONDERWIJS 6WO TAAL EN CULTUUR 9WO ECONOMIE EN RECHT 6WO TECHNIEK 4WO LANDBOUW EN NATUUR 7WO MEDISCH 4WO GEDRAG EN MAATSCHAPPIJ 10

9



Arbeidsdeelname ouderen stijgt

1

1.5

2

2.5

Aand

eel 6

5-pl

usse

rs

6

8

10

12

14

16

Aand

eel 5

5-64

jarig

en

1996 2005 2014jaar

Aandeel 55-64 jarigen Aandeel 65-plussers

10



Aanbodkant (samenstelling naar opleiding)

• Upgrading: meerhoogopgeleiden, minder laagopgeleiden

• Verschuivingbinnen mbo: minder aanbodmbo2-3; meeraanbod mbo40

20

40

60

80

100

Pro

cent

en

1996

2000

2004

2008

2012

Jaar

vmbo niveau of lager havo/vwo niveau

mbo 2/3 niveau mbo 4 niveau

hbo niveau wo niveau

11



Beroepenkant (naar modaal opleidingsniveau)

0

20

40

60

80

100P

roce

nten

1996

2000

2004

2008

2012

Jaar

vmbo niveau of lager mbo niveau

hbo niveau wo niveau

12



Beroepenkant

• 1996-2014: toename in gemiddeld opleidingsniveau: 0,8 jaar

• Twee mogelijke verklaringen:1 Substitutie van laagopgeleiden door

hoogopgeleiden binnen beroepen (verdringing)

13



Beroepenkant




2 Verandering in structuur van werkgelegenheid: stijging werkgelegenheid in hoogopgeleide beroepen

14



Beroepenkant




65%

2 Verandering in structuur van werkgelegenheid: stijging werkgelegenheid in hoogopgeleide beroepen

35%

15



TOP 10 Krimp-beroepenBeroepsnaam

MON 1996(2014)

Medewerkers drukkerij en kunstnijverheid

MBO

Productiemachinebedieners VMBO(MBO)

Secretaresses MBO

Assemblagemedewerkers VMBO(MBO)

Boekhoudkundig medewerkers MBO

Lassers en plaatwerkers VMBO(MBO)

Productieleiders industrie en bouw MBO

Land- en bosbouwers MBOBoekhouders MBO

Slagers VMBO(MBO)

16



TOP 10 Krimp-beroepen TOP 10 Groei-beroepenBeroepsnaam

MON 1996(2014)

BeroepsnaamMON 1996(2014)

Medewerkers drukkerij en kunstnijverheid

MBO Sociaal werkers, groeps- en woonbegeleiders

MBO

Productiemachinebedieners VMBO(MBO)

Managers zorginstellingen HBO

Secretaresses MBO Zakelijke dienstverleners MBO(HBO)

Assemblagemedewerkers VMBO(MBO)

Bedrijfskundigen en organisatieadviseurs

HBO

Boekhoudkundig medewerkers MBO Financieel specialisten en economen HBO

Lassers en plaatwerkers VMBO(MBO)

Leidsters kinderopvang en onderwijsassistenten

MBO

Productieleiders industrie en bouw MBO Sportinstructeurs MBO

Land- en bosbouwers MBO Procesoperators MBOBoekhouders MBO Grafisch vormgevers en

productontwerpersMBO(HBO)

Slagers VMBO(MBO)

Docenten beroepsgerichte vakken secundair onderwijs

HBO

17



Correlatie groei van beroepen-loongroei

18



Correlatie groei van beroepen-probleemoplossend vermogen (PIAAC)

-5

0

5

10

15

Tren

d in

aan

tal w

erke

nden

(in

%)

20 40 60 80 100Computer gebruik op werk

Laagopgeleid Middelbaaropgeleid

Hoogopgeleid Geschat

-5

0

5

10

15

Tren

d in

aan

tal w

erke

nden

(in

%)

200 250 300 350Probleemoplossend vermogen

Laagopgeleid Middelbaaropgeleid

Hoogopgeleid Geschat

19



Groei van beroepen naar probleemoplossend vermogen (PIAAC)

1.00

1.20

1.40

1.60

1.80

Wer

kgel

egen

heid

(199

6=1)

1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014Jaar

1ste kwintiel 2de kwintiel 3de kwintiel

4de kwintiel 5de kwintiel

20



Doel en opzet van arbeidsmarktprognoses

21



Doel en opzet van prognoses

• Arbeidsmarktinformatie over de toekomstigearbeidsmarkt (elke twee jaar)– Vergroot transparantie van de arbeidsmarkt– Signaalwerking (=informatievoorziening): over verwachte

fricties tussen vraag naar / aanbod van arbeid• Waarom is dit belangrijk?

– Helpen bij optimale keuzes rond (om/bij) scholing en werk– Ex-post aanpassingen duurder dan ex-ante aanpassingen

22




23



24



Relevantie

• Relevant voor: – Studenten: scholingskeuze, studie- en beroepsvoorlichting– Werkgevers: HR, werving en selectie, knelpunten– Baanzoekers / UWV: kans op werk– Opleiders: aanbod opleidingen, om- en bijscholing– Beleidsmakers: macrodoelmatigheid

• Gedetailleerd, elke twee jaar:– 97 opleidingen, – 114 beroepen, – 21 bedrijfssectoren, – 35 arbeidsmarktregio’s (sinds 2014)

relevantie >< betrouwbaarheid

25




• 6 jaar vooruit (nu 2020)– Verder vooruit meer onzerkerheden

• Hele arbeidsmarkt met alle interacties tussen deelmarkten (≠ sector specifieke modellen)

“Ramingen die niet al te ver vooruitgaan, zoals de ramingen naar sector en opleiding van het ROA (zie ROA, 2011), zijn zinvol omdat ze de markt van informatie voorzien. Daarnaast houden de ramingen van het ROA wel rekening met de wisselwerking tussen deelmarkten.” (CPB, 2013)

• Financiering = mix van publiek/privaat– Ministeries van OCW, EZ, BZK, SZW– UWV, SBB, Randstad Nederland

• Begeleidingscommissie: UvA, CBS, CPB, Leido, LDC

26



Methodiek prognoses

• ROA ramingen van verwachte vraag en aanbod per beroep/opleiding (aantallen, geen info over loon)

• Werkenden = Loondienst of zelfstandigen, 16-74 jaar, 1 uur of meer

• Eigen (verklarende) econometrische modellen• Met als input:

• Tijdreeksen uit Enquête Beroepsbevolking (EBB 96-2014)• Ramingen door

– CPB: groei, arbeidsparticipatie naar leeftijd, geslacht en opleiding – Panteia/EIM: werkgelegenheidsontwikkeling naar sector– CBS: ontwikkeling beroepsbevolking– OCW: instroom vanuit onderwijssectoren naar arbeidsmarkt

• Periodieke evaluaties

27



Methodiek prognoses

• Confrontatie van verwachte aanbod en vraag

Aanbod tot 2020: • Instroom schoolverlaters• Kortdurig werklozen

Vraag tot 2020: • Uitbreidingsvraag

(<0 bij krimp) • Vervangingsvraag• Substitutievraag

28



28

Methodiek prognoses

• Relevante indicatoren van frictie tbvdoelmatigheidstoets: – Indicator Toekomstige Arbeidsmarktsituatie (ITA)

• Perspectief van schoolverlater: kansen naar opleiding (“Hoeveel moeite kost het voor gediplomeerden om passende baan te vinden?”)

– Indicator Toekomstige Knelpunten naar Beroepsgroepen (ITKB)• Perspectief van werkgevers: knelpunten in recrutering naar beroep (“Hoeveel

moeite kost het voor werkgevers om hun baanopening te vullen?”)

• Indicator = aanbod tot 2020/vraag tot 2020• Kwalitatieve typering:

– Perspectieven: ‘zeer goed’ … ‘slecht’ (vanuit studiekiezer gezien)– Knelpunten: ‘zeer grote’ … ‘geen’ (vanuit werkgever gezien)

29



Animatiefilmpje rond arbeidsmarktinformatie

https://vimeo.com/133027178

30



Enkele kritische keuzes

• Vraag:– Vraag en technologische ontwikkeling in sector vraag

naar beroep– Vraag naar opleiding is afgeleid van vraag naar beroep– Houdt rekening met up-/downgrading– Geen vervanging bij krimp– Interacties op de arbeidsmarkt worden gemodelleerd

• Aanbod:– Aanbod buitenlandse studenten wordt meegeteld– Overaanbod op deelmarkt heeft gevolgen voor andere

verwante deelmarkten (passieve substitutie)

31



Prognoses 2015-2020 voor hbo en wo

32



Perspectieven naar opleidingsniveau

• Groei verwacht en toch zijn perspectieven niet ‘goed’. Hoe kan dat?– Werkloosheid nog steeds hoog– Verwachte instroom vanuit HO stijgt– ‘Ouderen’ werken langer door druk vervangingsbehoefte

InstroomUitbreidings‐

vraagVervangings‐

vraag ITALoopbaan‐

perspectievenmbo 2/3 4.2 0.8 2.8 matig slechtmbo 4 3.6 0.8 2.0 matig redelijkhbo 3.3 0.7 2.3 redelijk goedwo 3.2 0.8 2.5 redelijk zeer goed

33



34



35



36



Gebruik van het ArbeidsmarktInformatieSysteem

(AIS)

37



Grote kring van gebruikers

• Studiekeuze 123• Keuzegids (mbo, hbo, wo)• LDC• UWV• Randstad• Vragen rond doelmatigheid opleidingsaanbod• Mediaandacht• http://roa.sbe.maastrichtuniversity.nl/roanew/wp-

content/uploads/2015/06/ROA_TR_2015_4.pdf

38



ROA data portal

• http://roastatistics.maastrichtuniversity.nl/• ArbeidsmarktInformatieSysteem (AIS)

– Actuele cijfers uit vele bronnen (ROA Schoolverlatersonderzoeken, EBB, SSB, DUO, SCP Aanbod/Vraag panels, PIAAC, …)

– ROA prognoses + risico indicatoren– Sector, beroep, opleiding, regio

• Goed om te weten:– Opleidingstypes zijn afgeleid van ISCED – Meerdere CROHO’s binnen 1 opleidingstype– WO = WO & HBO master; HBO = HBO & WO bachelor

39



• “De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2020”:– Niet technische uitleg methode: zie inleiding van rapport– Bijlage B: lijst van beroepen en opleidingen– Bijlage C: lijst van arbeidsmarktindicatoren in AIS

• Classificatie van opleidingen: http://roa.sbe.maastrichtuniversity.nl/roanew/wp-content/uploads/2016/04/ROA_TR_2016_3.pdf(met in de bijlage de relatie tussen ISCED, CROHO en de ROA opleidingstypes)

• Classificatie van beroepen: http://roa.sbe.maastrichtuniversity.nl/roanew/wp-content/uploads/2015/06/ROA_TR_2015_5.pdf(met in de bijlage de relatie tussen ISCO beroepen en ROA beroepsgroepen)

40



ROA data portal: voorbeelden

• ITA WO biologie, wiskunde, milieu = goed– meer baanopeningen dan instroom

• Uitwijkmogelijkheden:– ‘hbo verpleegkunde en medische diagnostiek’ vs ‘hbo

bedrijfskunde en hrm’• Conjunctuurgevoeligheid:

– Hoog bij ‘WO informatica’• Loopbaanperspectief:

– Matig voor ‘hbo leraar basisonderwijs’; zeer goed voor ‘hbo bedrijfseconomie’

41



Voorbeeld 1

• HBO automotive• Wat zijn de arbeidsmarktkansen voor die opleiding?

1. Uit documentatie opleidingsclassificatie: Automotive HBO werktuigbouwkunde

2. ITA opzoeken in systeem: ‘zeer goed’ perspectief• Beroepen voor HBO werktuigbouwkunde?

– 18% ingenieur (niet elektro), 7% technici bouwkunde …• Perspectieve in die beroepen?

– Ingenieur (niet elektro): ‘zeer grote’ knelpunten voorwerkgevers

42



Voorbeeld 2

• Perspectieven voor HBO sociaal-cultureel?1. Welke opleidingen vallen hieronder?2. Perspectieven:

• ITA = ‘slecht’

3. Wordt je dan werkloos? Niet per se:• Aanpassingsmechanismen: accepteer lager loon, werk buiten

richting of onder niveau, …• Uitwijkmogelijkheden = hoog

43



Voorbeeld 3

• Vraag Uni: MSc Business Intelligence / Big data– ISCO beroep: ‘Managers informatie- en

communicatietechnologie’ ROA beroep: Managers ICT• Knelpunten: zeer groot

• Systeemanalisten en ICT-adviseurs ROA beroep: Software- en applicatieontwikkelaars

• Knelpunten: groot

44



Tot slot

45



Tot slot

• Enquêtes onder afgestudeerden zijn erg nuttig– Doelmatigheidsindicatoren: hebben van werk, werk op

niveau, werk binnen studierichting, loon, spijt. • … maar enquêtes geven geen doorkijk naar de

toekomst.• Prognoses doen dat wel: schatting van verwachte

vraag en aanbod + interacties tussen deelmarkten• AIS is rijk aan informatie over:

– de huidige arbeidsmarktsituatie– de verwachte ontwikkelingen in vraag en aanbod

46



Leidt arbeidsmarktinformatie tot betere allocatie?• Hier is betrekkelijk weinig over bekend:

– Beschikbaarheid van arbeidsmarktinformatie verbetert de transitie van school naar werk (Saniter & Siedler, 2014)

– Zwakke reactie van aanbod op korte termijn loonveranderingen(Bardhan et al., 2013)

– Studenten uit arm milieu reageren positief op arbeidsmarktsignalen (Hastings et al., 2015)

– Contact met decaan verbetert studiekeuze (Borghans et al., 2015)

• Behoefte aan experimenten over of en welke arbeidsmarktinformatie aankomt, en bij wie

47



Handige verwijzingen:

• Informatie over het Project Onderwijs-Arbeidsmarkt (POA):http://roa.sbe.maastrichtuniversity.nl/?portfolio=poa-project-onderwijs-arbeidsmarkt-2

• Rapport de arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2020: http://roa.sbe.maastrichtuniversity.nl/roanew/wp-content/uploads/2016/01/ROA_R_2015_6.pdf

• Technische verantwoording prognoses en uitleg arbeidsmarktindicatoren:http://roa.sbe.maastrichtuniversity.nl/roanew/wp-content/uploads/2016/06/ROA_TR_2016_4.pdf

• Opleidingsclassificatie: http://roa.sbe.maastrichtuniversity.nl/roanew/wp-content/uploads/2016/04/ROA_TR_2016_3.pdf

• Beroepenclassificatie:http://roa.sbe.maastrichtuniversity.nl/roanew/wp-content/uploads/2015/06/ROA_TR_2015_5.pdf

ContactInhoudelijke vragen:

Dr. Didier Fouarge, [email protected]

Praktische vragen AIS:

Sander Dijksman, [email protected]


CDHO, Utrecht, 4 oktober 2016

doelmatigheid van het opleidingsaanbod: roa ... … · doelmatigheid van het opleidingsaanbod: roa...

Documents