Doğalayan Teknolojiler(Emerging Technologies)

Dr. Davut Çulha

Sağlık(Health)

Örgen(Organ)

• Örgenler üretilebilecek. (Organs will be produced.) (2015)

• Hasta örgenler yerine yeni örgenler üretilecek ve kullanılacak. (For ill organs, new organs will be produced and used for people.) (2015)

Örgen(Organ)

• Engelli biri için engelli olduğu örgen yerine yeni üretilen örgen yerleştirilecek. Engelli kişi engelinden kurtulacak. (For a disabled person, the disabled organs will be produced and mounted to him/her. Disabled people will get rid of their handicaps.) (2015)

• Bir fareye, kendi kök hücrelerinden, bir kol üretildi. (For a mouse, an arm was produced using its own stem cells.) (2015)

Kişi Yaşam Süresi(Human Lifetime)

• Mitokondri düzeyinde yaşlanma geriye çevrildi. Bir fare kasında, yaşlanma geriye çevrildi. (In the mitochondria level, the aging was reverted. A muscle of a mouse was reversed aging.) (2015)

• Gelecekte tersine yaşlanma için sağlıksal yöntemler olacak. (In future, some medication will be used to reverse aging.) (2015)

• Gelecekte, 60 yaşındaki bir kişi, 20 yaşındaki birine tersine yaşlandırılacak. (In future, a 60 year old guy can be reversed aging to 20 year old guy.) (2015)

Kişi Yaşam Süresi(Human Lifetime)

• Üretilecek örgenler yaşam süresinin uzamasına yardımcı olacak. (Produced organs will be used to increase the human lifetime.) (2015)

• İngiliz bilimci Aubrey De Burn, gelecekte 1000 yıl yaşayabilecek çocukların doğduğunu söylüyor. (The English scientist Aubrey De Burn predicts that today’s babies will have the chance of living 1000 years.) (2015)

• ABD, şeker hastalığı ilacı olan Metformin’in yaşlanmayı yavaşlatan etkisini kişiler üzerinde deneyecek. Kişi yaşam süresini, 120 yıla çıkaracaklarını öngörüyorlar. (USA will test the diabetic drug Metformin over human to slow aging. They predict to increase the lifetime to 120 years.) (2015)

Kişi Beyni(Human Brain)

• Kişi beyni, sanal dünyaya kopyalanabilecek. (Human brain will be copied to virtual world (internet).) (2015)

• Kişi beyninin birden fazla kopyası sanal dünyada olabilecek. (There will be many copies of a human brain in the net.) (2015)

Kişi Beyni(Human Brain)

• Dokunma duyusunu anlayan yapay bir kişi kolu üretildi. Bir kişiye takılan bu kol doğrudan beyin ile yönlendirilebiliyor. (An artificial human arm was produced, which feels sense of touch. It was mounted to a person. He/she controls it with his/her brain.) (2015)

Ekev(Implant)

• ABD’de, fare beynine yerleştirilen ekevlerle, fare uzaktan yönlendirildi. (In USA, using implants mounted into a mouse brain, the mouse was controlled remotely.) (2015)

• Kişiler, beyinlerine yerleştirilecek ekevlerle yönlendirilebilecek. (People will be controlled by using implants embedded to their brains.) (2015)

• Bu ekev teknolojisi otizm gibi hastalıklarda kullanılabilir. (This implant technology will be used for the diseases like authism.) (2015)

Yürümeye Yardımcı Aygıt(Walking Aid Device)

• Türkiye’de BAMA firması, engelli kişiler için yürümeye yardımcı aygıtlar geliştiriyor. (In Turkey, the firm BAMA produces walking aid devices, which help the disabled people to walk.) (2015)

Şeker Hastalığı(Diabetic)

• Tip 2 şeker hastalığı, ince bağırsak parçalarının yerinin değiştirildiği bir ameliyatla tedavi edilebiliyor. (Type 2 diabetic disease can be treated by a surgecial operation in which parts of small instetine are replaced.) (2015)

• Ameliyat sonrasında kan şekeri düzeyi düzeliyor. İnsülin salınımı düzeliyor. Sonuç olarak, pankreas yeterli duruma gelebiliyor. (That operation causes to control the blood sugar level. Therefore, insulin hormon will not be produced much. As a result, the organ pancreas will be sufficient for the body.) (2015)

Aya Gücü(Grip of Palm)

• Kişinin elinin ayasının sıkma gücü, sağlık için iyi bir göstergedir. (The grip of a palm is a good indicator for health.) (2015)

• Kadınlar, 20li yaşlarında 34kg aya gücüne sahipken 70 yaşında 24kg’a düşerler. (Women in their mid-20s have a grip strength about 34kg, which falls to 24kg in a 70-year-old.)

• Benzer durumdaki erkekler için 54kg’dan 38kg’a aya gücü düşer. (The equivalent figures for men are 54kg falling to 38kg.)

• Aya gücündeki hızlı düşüş, önemli sağlık sorunlarının göstergesi olabilir. (A sharp decrease in the grip stength may show some important health problems.) (2015)

Dondurum Teknolojileri(Freezing Technology)

• Çocuklukta yumurtası dondurulan bir kadın, çocuk sahibi oldu. (A woman gave birth using ovary tissue frozen in childhood.) (2015)

• 13 yaşındayken bir hastalık yüzünden yumurtaları alınan kadının, yumurtaları 14 yıl dondurum teknolojileri ile saklandı. Çocuk sahibi olmak istediğinde yeniden yerleştirildi. Sonunda, doğal yollarla çocuk sahibi olabildi. (When the woman was 13, her ovary tissue was removed from her body because of an illness. Then, that tissue was kept by freezing. Lastly, when she wanted a baby (27 year old), the tissue was restored and she got a baby.) (2015)

Örgen Gibi Davranan Yonga(Chip Reacts Like an Organ)

• Harvard Üniversitesi, örgen gibi davranan bir yonga üretti. (Harvard University produced a chip which reacts like an organ.) (2015)

• Kişi gözeleri, yongaya katıldığında, yonga bir kişi örgeni gibi tepki veriyor. (When human cells are added to the chip, it reacts like human organs.) (2015)

• Yeni ilaçların üretiminin çok maliyetli olması, kişiler ve hayvanlardaki deneme süreçlerinden kaynaklanmaktadır. (The cost of producing new drugs is very costly because of the testing procedure of the drugs on animals and humans.) (2015)

Örgen Gibi Davranan Yonga(Chip Reacts Like an Organ)

• Böyle yonga teknolojileri, yeni ilaç geliştirme maliyetleri düşürecektir. (This kind of chip technology will decrease the cost of producing new drugs.) (2015)

• İlaçlar, daha kısa sürelerde geliştirilecektir. (The drugs will be produced in very short times.) (2015)

Dirimbilimsel Saat(Biological Clock)

• Herkes, özel bir dirimbilimsel saate sahiptir. (Everyone has a special biological clock.) (2015)

• AsapScience firmasına göre, kahve, 08.00-09.00, 12.00-13.00 ve 17.30-18.30 saatleri arasında içilmemelidir. (According to AsapScience firm, coffee should not be drunk betwen 08.00-09.00, 12.00-13.00 and 17.30-18.30 times.) (2015)

• Bir kişinin, bu saatlerde, kortizol hormon seviyesi en üst düzeydedir. Bu kahvenin etkisini azaltır. Dolayısıyla, uyanmak için daha çok kahve tüketmek gerekir. (A person has maximum cortizol hormon at these times. That decreases the effect of the coffee. Therefore, much more coffee is needed to wake up.) (2015)

Teknolojinin Kötü Etkileri(Bad Effects of the Technologies)

• Teknolojinin ilerlemesiyle, kişiler daha harektesiz bir yaşam sürmektedir. Sonuç olarak, sağlıklarını yitirmektedirler. (As technology improves, people do less movements. Consequently, they lose their healths.) (2015)

• Gelecekte, teknolojilerin yoğun imlemlerinden ötürü ağır hastalıklar oluşabilecektir. (The intense signals of the used technologies will cause serious diseases in future.) (2016)

Yastav Kullanımından Kaynaklı Sağlık Sorunları

(Health Problems Caused by iPad Usage)

• Curtin Üniversitesine göre, yastavlarıyla 30 dakikakadan çok zaman harcayan çocuklar, ilerleyen yaşlarında, süreğen boyun ve sırt ağrıları çekecekler. (According to Curtin University, children who spend more than 30 minutes a time on their iPads could suffer from chronic neck and back pain in later life.) (2015)

Kişiye Özgü Özel Sağaltımlar(Speacial Treatments for Individuals)

• Onkogram adında bir teknoloji, kanser hastalığı için doğru sağaltım yöntemini belirlemek için geliştirildi. (A technology called oncogram was developed to detect the correct medication for cancer disease. (2015)

• Kanser hastasından alınan dokuya, çeşitli ilaçlar uygulanır. Başarılı olan ilaçlar, sonradan hastaya uygulanır. (Various drugs are applied to the tissues taken from the cancer patient. Then, the successful drugs are applied to the patient.) (2015)

• Her hasta için, özel bir sağaltım gerçekleştirilmiş oldu. Gelecekte, kişiye özgü özel sağaltımlar çoğalacaktır. (For each patient, a special treatment was realized. In future, for each individual, special treatments will be conducted very much.) (2015)

DNA(DNA)

• DNA’sından kişinin robot resmi çizilebilecek. (A broad picture of a face from DNA can be drawn.) (2015)

• DNA; saç, tükürük, kan, vb. dirimbilimsel özdeklerden elde edilebilir. (DNA can be extracted from biological materials like hair, spit, blood, etc.) (2015)

• DNA’dan, gözler ve saç, doğru bir biçimde çizilebilir. (From DNA, eyes and hair will be drawn correctly.) (2015)

Kalıt İçitimi(Gene Injection)

• Kalıt atılımıyla, kalıtımsal göz hastalığı olan kişilerin görmesi onarılabiliyor. Bu buluş binlerce kişiyi görmezlikten kurtaracak. (Gene breakthrough restores the sight of people with inherited eye disease and could save thousands from blindness.) (2015)

Kalıtsal Hastalıklar(Genetic Diseases)

• TÜBİTAK, 4 kalıtımsal hastalığın kalıtlarını saptadı. (TUBITAK determined genes of the 4 genetic diseases.) (2015)

• Kişi kalıtlarına bakılarak, kalıtımsal hastalıklar belirleniyor. (By examining human genes, their genetic diseases are determined.) (2016)

• Kişi kalıtlarından, kişisel bir çok bilgi elde edilebilecek. (From human genes, many knowledge about individuals will be learned.) (2016)

• Kalıt teknolojisiyle, kişiye özgü özel sağaltımlar artacak. (Special treatments for individuals will be increased because of gene technology.) (2016)

Artırılmış Görme(Enhanced Vision)

• Sıvı bir çözeltinin göz damlası olarak kullanılmasıyla zifiri karanlıkta bile görme sağlanabiliyor. (The eye drops that give you NIGHT VISION: Liquid solution allows researcher to see clearly in total darkness.) (2015)

• Bir denek, karanlıkta birkaç saat görebildi. (A test subject was able to see in darkness for several hours.) (2015)

Ağrı Kesici Oyunlar(Painkiller Games)

• YGY: Yinelenen Gerilim Yaralanması, bir çeşit yaralanmadır. (RSI: Repetitive Stress Injury which is a type of injury.)

• Çoğu bilgisayar oyuncusu, küçük bir rahatsızlık da olsa YGY’nin bir biçimiyle karşılaşacaktır. (Most serious gamers will probably encounter in some form of RSI, even if it's only a light discomfort.) (2015)

Ağrı Kesici Oyunlar(Painkiller Games)

• Kaliforniyalı bir adam, oyun oynarken başparmağındaki bir tendonu yırttı. Ancak, oyun oynarken hiçbir ağrı duymadı. Doktorlara göre bu durum çok ilginç. Çünkü buna benzer yaralanmaların çok ağrılı olmasına rağmen, oyuncu, oyun esnasında hiçbir ağrı duymadı. Bu durum, bilgisayar oyunlarının ağrı kesici olarak kullanılabileceğini ve oyun bağımlılığına katkı sağladığını göstermektedir. (A California man tore a tendon in his thumb while playing the game Candy Crush. However, he did not notice any pain while playing. The case is interesting because such injuries are usually quite painful, but the man appeared to not notice any pain while he played, according to the doctors who treated him. The case shows that video games may numb people's pain and contribute to video game addiction.) (2015)

Ağrı Kesici Oyunlar(Painkiller Games)

• Araştırmacılar, bilgisayar oyunlarının kötüye kullanılma ve yaralanmalara neden olması potansiyeli bulunmasına rağmen, onların ağrı kesici etkisinden, yoğun ağrı çeken kişilerin durumlarına benzer uygun durumlarda yararlanılabileceğini söylemektedir. (But despite the potential for video games to be abused and lead to injuries, their "painkiller" effect might have benefits in the right circumstances, such as for people in pain, the researchers said.) (2015)

Bal(Honey)

• Bal önemli bir besindir. Besleyicidir ve hastalıklardan korur. (Honey is an important food. It is nutritious and prevents from diseases.)

• Sahte balı gerçeğinden duyularımızla ayırt edemeyiz. Sahte bal, yalnızca labaratuvar ortamında saptanabilir. (Imitation honey cannot be differentiated from the real honey by people senses. The imitation can only be detected in labs.) (2015)

• Gerçek balı saptayan teknolojiler geliştirilebilir. (You can develop technologies to determine the real honey.) (2016)

Aşkınses Yaraları Sağaltır(Ultrasound Remedies Wounds)

• Sheffield ve Bristol Üniversiteleri, aşkınsesin süreğen yaraları sağalttığını buldu. (Sheffield and Bristol Universities found that ultrasound remedies chronic wounds.) (2015)

Uyku(Sleep)

• Selçuk Üniversitesi, geceleri salınan melatonin hormonunun göğüs kanserine etkili olduğunu buldu. (Selçuk University found that the hormon melatonin excreted at night is effective to breast cancer.) (2015)

• İyi bir uyku, çok önemli olup hastalıklardan korur. (A good sleep is very important and prevents from diseases.) (2016)

Kısadalga ve Aşkınses(Microwave and Ultrasound)

• Standford elektrik mühendisleri, bütün özdeklerin ısıtıldığında bezer olmayan oranlarda genişleyip daralmasına dayanarak bir dizge geliştirdi. Kuşkulu bölge, kısadalga ile vurumlandığında, çıkan aşkınses saptanabilir. (Stanford electrical engineers developed a system based on the principle that all materials expand and contract when heated, but not at identical rates. In a potential battlefield application, the microwaves would heat the suspect area. Pulsing the microwaves would then generate a series of ultrasound pressure waves that could be detected.) (2015)

• Bu teknolojiyi kullanarak tümörler saptanabilir. (Tumors can be detected using this technology.) (2015)

Dirimkurgusal Güller(Bionic Roses)

• Araştırmacılar, canlı güllerin köklerinde ve yapraklarında, gülün kendi damarları aracılığıyla elektronik bileşenler yaratarak, çalışan bir ağ ve basit görüntü aygıtları ürettiler. (Researchers have created simple electronic components inside the stems and leaves of living roses, using the rose’s own vascular system to produce working wires and even simple display devices.) (2015)

Dirimkurgusal Güller(Bionic Roses)

• Güllerin su ve besin taşıma düzenlerini bozmadan, onlara özel bir polimer eklendi. Araştırmacılar, bitkilerdeki bu elektronik yapıların ilk günleri olsa da, ilerde saçayman bitkilerin kendi sağlıkları hakkında geribeslemede bulunacağını ve hatta o bilgileri yapraklarında göstereceğini öngörüyorlar. (By adding a specialized polymer to roses’ xylem, researchers electronically “wired” roses without disrupting the plant’s ability to transport water and nutrients. Though plants with built-in electronic circuitry are still in their early days of development, researchers envision a day when these cyborg plants give feedback about their health and even display that information on their leaves — like a simple screen — for farmers to read.) (2015)

Gelecek(Future)

• Rus Dimitry Iytskov’un Avatar 2045 projesinde, 2020 yılında, kişi için bir avatar özdevinir üretmek planlanıyor. (Russian Dimitry Iytskov’s project Avatar 2045 plans to build an avatar robot for human in 2020.) (2015)

• Kişi beyni ve belleği, bu avatar özdevinire, 2025 yılında taşınacak. (The human brain and their memories will be transferred to these avatar robots in 2025.) (2015)

Gelecek(Future)

• Ray Kurzweil, 2040 yılında, kişi beyninin büyük bir bölümünün yapay zeka olacağını öngörüyor. (Ray Kurzweil predicts that big part of the human brain will be an artificial intelligence in 2040.) (2015)

• Ray Kurzweil, kişilerin internete hiçbir aygıt olmaksızın doğrudan bağlanacağın öngörüyor. (Ray Kurzweil predicts that people directly connect to the internet without using any device.) (2015)