doğrultucu devreler

8/3/2019 dorultucu devreler

1/15

CEM AVN210327

1

T CK A R A D E N Z T E K N K

N V E R S T E S M H E N D S L K F A K L T E S

E L E K T R K- E L E K T R O N K B L M

ELEKTRONK ILABORATUVAR

DENEY RAPORLARI

DORULTUCU DEVRE DENEY

N BLGLER

Maksimum Deer

Maksimum deer tepe deeri olarak adlandrlr.

Tepeden-Tepeye Deer

Bu deer llen araln bir peryodundaki maksimum pozitif ve maksimum negatif deerlerindekinoktalar aras ltmz deerdir.2Vmye eittir.

Etkin Deer

Bir direnten, belirli bir zaman aralnda verilenalternatif akmn salad s miktarn, ayn direnteve ayn srede bir doru akm tarafndan elde etmektir. Bu doru akm deerine ve potansiyel farkna,alternatif akmnetkin deeri ve etkin potansiyel fark denir.


2/15

CEM AVN210327

2

AC devrelerde ampermetre ve voltmetre etkin deerleri ler.

Alternatif akm ile ayn bir dirente, ayn zamanda, eit miktarda s aa karandoru akmndeerine alternatif akmn etkin veya efektif deeri denir.

formulleri ile akm ve gerilim deerleri hesaplanabilir.

rnein evlerimizdeki kullandmz elektrii bir avamotre yardm ile voltajn lersek 220 volt

olduunu grrz burada ltmz deer etkin deerdir. Normalde ehir ebekesinin maximumdeeri (tepe deeri) 311 volttur.

Ortalama Deer

Sins dalgasnn genilii ortalama deer ile hesaplanabilir.Dier deer lme yntemleri ile ilikilidir.

Vave=0,636 Vm

Vrms/ Vave=0,707/0,636=1,11 ( DALGA EKL KATSAYISI )

Vave/Vrms=0,636/0,707=0,9

Vm/ Vave=/2 (TEPE KATSAYISI)
http://www.milivolt.com/http://www.milivolt.com/wp-content/uploads/2010/12/formul.jpghttp://www.milivolt.com/wp-content/uploads/2010/12/avometre.jpghttp://www.milivolt.com/wp-content/uploads/2010/12/formul.jpghttp://www.milivolt.com/wp-content/uploads/2010/12/avometre.jpghttp://www.milivolt.com/


3/15

CEM AVN210327

3

Osiloskop ile Gerilim (Voltaj) lmek

Osiloskop ile gerilim lmeye balamadan nce, ekranda bir referans noktas(0 V noktas) belirlemek

gereklidir.Bunun iin ncelikle giri seici anahtar ile GND(toprak) konumu seilerek, ekranda dz bir

yatay izgi elde edilir.Bundan sonra Y-POS dmesi ile bu izgi aa-yukar hareket ettirilerek

ekranda hazr halde bulunan yatay izgilerden birisi ile(normalde ortada bulunan ve dierlerine gre

nispeten kaln olan yatay izgi ile) aktrlarak, sfr noktas tespit edilir.Bundan sonra DC konumu

seilerek ekranda giri sinyali eklinin olumas salanr.Kullancnn bu referans(0 Volt) noktasn

unutmamas gereklidir.

AC lmlerde sinyalin sfr noktasndan, en yksek(tepe) pozitif veya negatif voltaj deerine sinyalin

maksimum genlik deeridenir.Bu gerilime tepe, maksimum veya peak gerilim deerleride denir ve

Vp = Vt = Vm sembolleri ile gsterilir.Negatif ve pozitif tepe noktalar arasnda kalan gerilime ise

tepeden tepeye(peak to peak) gerilim deeri denir ve Vpp = Vt-t sembolleri ile gsterilir.Bu deer,

tanmdan da anlalaca gibi Vpp = 2Vm deerine eit olur.

Gerilimin deerini bulmak iin, ekranda grlen dalga eklinin dikey kare says ile Volt/div

dmesinin deeri arplr.


4/15

CEM AVN210327

4

rnek-1

Aadaki osiloskop ekrannda grlen sinyalin max(tepe) ve tepeden tepeye voltaj deerlerini

bulalm.Volt/div dmesinin 5 mV deerini gsteriyor, yani dikey karelerden her birinin voltaj deeri

5mVtur.

zm :Referans noktamz ekrann ortasnda bulunan yatay izgidir.Bu izgiden pozitif(yukarya

doru) veya negatif(aaya doru) tepe noktasna kadar olan kare says 2 dir.Buna gre sinyalin

tepe(max) voltaj deeri;

Vt = Vp = Vm = 2 x 5 mV = 10 mV olur.

Tepeden tepeye voltaj deeri ise;

Vt-t = Vpp = 2 x Vm = 20 mV olur.


5/15

CEM AVN210327

5

rnek-2


bulalm. Volt/div dmesinin10 V deerini gsteriyor, yani dikey karelerden her birinin voltaj deeri

10 Vtur.

zm :Referans noktamz ekrann ortasnda bulunan yatay izgidir.Bu izgiden pozitif(yukarya

doru) veya negatif(aaya doru) tepe noktasna kadar olan kare says 3tr.Buna gre sinyalin

tepe(max) voltaj deeri;

Vt = Vp = Vm = 3 x 10 V = 30 V olur.

Tepeden tepeye voltaj deeri ise;

Vt-t = Vpp = 2 x Vm = 2 x 30 V = 60 V olur.


6/15

CEM AVN210327

6

rnek-3


bulalm. Volt/div dmesinin 0,5 V deerini gsteriyor.

zm :Bu rnekte referans noktamz orta izgi olarak ayarlanmamtr.Dolays ile ilk bata, negatif

tepe ile pozitif tepe arasndaki voltaj deerini(Vpp) bulalm.Dikkat edersek ekil zerinde negatif ve

pozitif tepe noktalarndan hibiri yatay izgilerden birisi ile akmamaktadr.Buna ramen orta

izgiler, her bir kareyi(1 cmyi) 5 eit paraya blmtr.Bu izgiler tm osiloskop ekranlarnda

bulunur. Burada dikey karelerin bee blnm herbir paras 0,2 cmye denk gelmektedir.Bu bilgiler

nda ekranda grlen kare dalgann negatif ve pozitif tepe noktalar arasnda kalan mesafesinin 4

kare(=4 cm) olduu grlebilir.Volt/div = 0,5 V olduuna gre;

Tepeden tepeye voltaj deeri,

Vt-t = Vpp = (dikey kare says) x (Volt/div) = 4 x 0,5 V = 2 V olur.

Dier taraftan tepe veya max voltaj deeri ise,

Vt = Vp = Vm = Vpp/2 = 2 V / 2 = 1 V olur.


7/15

CEM AVN210327

7

Dorultucular

Dorultucular alternatif akm, rnein ehir ebekesini doru akma evirmeye yarar.Kullanm yerleri

olarak, elektronik devrelerin DC ihtiyalarn karlamak yada g kaynaklarnn n devresi

olmalarn syleyebiliriz.

Dorultucularn tipi vardr.

1-Yardalga dorultucu

2-Tam dalga dorultucu

3-Kpr Dorultucu

Yarm Dalga Dorultucu :

Bir diyottan akm geebilesi iinanodunun katoduna gre pozitif olmas gerekmektedir.

rnein silisyum bir diyot iin;

Anod: 1V, Katot:0V Akm geer.

Anod: 10V, Katot:9V Akm geer.

Anod: -5V, Katot:-6V Akm geer.

Anod: 5V, Katot:6V Akm gemez.

Alternatif gerilim kaynana bir diyot balanrsa. Sadece diyotun

anoduna pozitif geldii zaman elektrik geer .Ters alternansta diyod

ak anahtar gibi elektrii geirmez. bylece kta sadece tekalternansgrrz. Tek alternansta geirip dierinde geirmedii

iin buna yarm dalga dorultma denir . k ekli biraz bozuktur.

ka bir kondansatr eklersek kondansatr eksik alternanslar

tamamlar ve k voltaj bir para daha dzelir.


8/15

CEM AVN210327

8

Aadakiekilde bir yarm dalgadorultucu devresidir.

Dorultucunun a ve b ular arasna alternatif bir gerilim uygulandnda;Byle bir ekil grrsek , t1

ve t2zamanlar arasnda a ucu b ucuna gre pozitif, t2 ve t3zamanlar arasnda a ucu b ucuna gre

negatif olur.t1 ve t2zamanlar arasnda a ucu b ucuna gre daha pozitif olur.a ucu pozitif olduu iin

diyodun anodu da pozitif olur.b ucu negatif olaca iin c ucu yani diyodun katodu negatifolur. t1 ve t2

zamanlar arasnda diyodun anodu katoduna gre daha pozitif olaca iin diyot zerinden bir akm

geer.Geen bu akm yk direnci RLnin st taraf pozitif, alt taraf negatif yapar.t2 ve t3zamanlar

arasnda a ucu bucuna gre daha negatif olaca iin diyodun da anodu katoduna gre daha negatif

olur ve diyot akm geirmez.Bunun sonucu olarak t2 ve t3zamanlar arasnda ykdirenci RL zerinde

bir gerilim olumaz.Bylece alternatif akmn her pozitif blgesi geldiine ykdirenci RL zerinde

aadaki ekilde gsterilen biimde birgerilim oluur.

Diyottan akm getii zamanlarda yani t1 ve t2zamanlararasnda geen akm hem RL ykn

besledii gibi ayn zamanda C kondansatrn doldurur.Diyottan akm gemeyen t2 ve t3zamanlar

arasnda kondansatrzerinde biriken elektrik yava yava RL yk zerindenboalr.Baka bir


9/15

CEM AVN210327

9

deile t2 ve t3zamanlar arasnda RL ykn besleme iini kondansator stlenir.Bu ekilde devremizin

kndaki dalga eklide aadaki gibi olur.

ekilden de grld gibi dalga ekli DC ye ok yaklam olur.Devredeki kondansatrn deerini

arttrarak dalgalanmay azaltabiliriz.Kondansatr teorik olarak ok arttrmak mmkndr. Fakat

yksek deerlikondansatrler ok yksek akmlarla dolaca iin okyksek akmlara dayanacak

diyotlar gerektirir.Bunun yerine dorulucu devrelerin klarna reglatr devreleri kullanlr.

Tam Dalga Dorultucu :

Aadaki ekilde bir tam dalga dorultucu devresidir.

Devre iki adet yarm dalga dorultucudanoluur.Yarm dalga dorultucu diyotlar giriteki

sinyalin her pozitif blmnde iletime gemektedir.Yani t1 ve t2zamanlar arasnda D1 diyodu t2 ve t3

zamanlar arasnda D2 diyodu iletime gemektedir.Yk direnci zerindeki dalga ekli aadaki gibi

olur.


10/15

CEM AVN210327

10

Yukardaki tam dalga dorultucunun k dalga ekli ileyarm dalga dorultucunun k dalga

ekilleri arasndaki fark, yarm dalga dorultucuda olan boluklar tam dalga dorultucuda

olmaydr.

Dorulucunun k ular arasna bir kondansatrkoyulursa ;

D1 ve D2diyotlar her iletime getiklerinde RL ykn besledikleri gibi, C kondansatrn de

doldururlar.Diyotlar zerinden akan akmlar giri gerilim dalga eklini izleyecekleri iin D1 diyodu

giriindeki gerilim t1zamanndan itibaren hzla ykselir, bu ykselme srasnda hem yk besler hem

de C kondansatrn doldurur.Giri gerilimi hzla azalmaya baladnda kondansatr yava yavayk zerinden boalmaya balar.Giri gerilimi kondansatr zerindeki gerilimden daha aa deere

indii zaman yani D1 diyodunun anodu katoduna gre daha negatif olduu zaman diyodu artk akm

iletmez. Yk besleme iini kondansatr yklenir.D1 diyodunun anodundaki gerilim negatif kesime

getii zamanda D2 diyodunun anodundaki gerilimde pozitifolarak ykselmeye balamtr.D2

diyodunun anodundaki gerilim halen yk zerindenboalmaya devam eden kondansatr zerindeki

gerilimden daha pozitif voltaj deerine geldii zaman D2 diyodu iletime geer.Hem yk besleme iini

yklenir hem de kondansatr yeniden doldurur.Bu ilem art arda devam ederken, kta da aadaki

dalga ekli oluur.

Kpr Dorultucu


11/15

CEM AVN210327

11

Kpr Dorultucu aslnda TamDalga Dorultucu zelliinde olup sadece giri gerilim kayna Tam

Dalga Dorultucu gibi ortas sfrl olmayp, tek bir AC kaynak ile beslenmektedir.

Aadaki ekilKpr Dorultucu devresidir.

Devrenin giriine (e-f ular arasna) bir alternatifgerilim uygulandnda, t1 zamandan itibaren pozitif

ynde ykselmeye balayan giri gerilimi, a ucunu pozitif b ucunu da negatif yapacaktr.Bu anda a

ucuna bal diyottan D1 diyodunun anodu, D3 diyodunun da katodu pozitif olacaktr.Ayn ekilde b

ucuna bal diyotlardan D2 diyodunun katodu negatif, D4diyodunun da anodu negatif olacaktr.

Dikkat edilirse D1-D4diyotlarnn katotlarnn birletii c noktas ile D3-D2diyotlarnn anodlarnn

birletii d noktalar arasnabir yk direnci balanmtr.Anodu pozitif olan D1 diyodu ile katodu

negatif olan D2 diyodu zerinden bir akm akmaya balar.Akan akm yk direncinin st ucundan girip

ait ucunda kt iin yk direncinin st ucunu pozitif, alt ucunu da negatif yapacaktr.D1 ve D2

diyotlar zerinden akan akm t1-t2zaman boyunca yani a noktasnn pozitif, b noktasnn negatif

olduu srece devam edecektir.Bu durum aadaki ekilde grlmektedir.

t2zamanda sfr volt deerine den giri gerilimi hemen negatifynde ykselmeye balayacaktr.t2

zamandan itibaren negatif ynde ykselmeye balayan giri gerilimi, a ucunu negatifb ucunu da


12/15

CEM AVN210327

12

pozitif yapacaktr.Bu anda a ucuna bal diyotladan D1 diyodunun anodu, D3 diyodunun da katodu

negatif olacaktr.Ayn ekilde b ucuna bal diyotlardan D2 diyodunun katodu pozitif. D4 diyodunun

da anodu pozitif olacaktr.Anodu pozitif olan D4 diyodu ile katodu negatif olan D3 diyodu zerinden

bir akm akmayabalar.Akan akm yk direncinin st ucundan girip ait ucunda kt iin yk

direncinin st ucunu pozitif, alt ucunu da negatif yapacaktr.D4 ve D3diyotlar zerinden akan akm t2-

t3zaman boyunca yani a noktasnn negatif, b noktasnn pozitif olduu srece devam edecektir. Bu

durum aadakiekilde grlmektedir.

k gerilimin doru akm (DC) eklinde olabilmesi iin ykdirencine paralel bir kondansatr

koyarsak k dalga eklive devre aadaki gibi olur.

Dorultucularn Yaps

Transformatr: 220V ihtiya duyulan AC gerilime dntrlmesini salar.


13/15

CEM AVN210327

13

Dorultma Devresi: AC gerilimi DC gerilime eviren devredir. Bu DC gerilim, sinzoidaldeiimin tek ynl halidir. Yani dalgaldr.

Filtre Devresi: Dalgalanmasmmkn olduunca az DC gerilim oluumunu salar. Reglatr Devresi: Tam dorultulmu DC gerilim oluumunu salar.

ekil - Dorultucunun blmleri

DORULTMALAR

Alternatif Akm (AC) genelde byk elektrik devrelerinde kullanlr.Dkvoltajla alan elektronik

devrelerinde genellikle Doru Akma (DC) ihtiya duyulur.Doru akmla alan cihazlarda

besleyebilmek iin evlerimizdeki ebeke elektriini doru akma dntrmemiz gerekir.Bu ilemi

yapan devrelere "Dorultma Devreleri" diyoruz. Bu devrelere rnek verecek olursak ; cep

telefonlarnn arj cihazlar ve adaptrlerbir rnek olabilir.Dorultma devreleri kendi aralarnda

blmlere ayrlrlar. Bunlar "Yarm Dalga Dorultma", "Tam Dalga Dorultma" ve "Kpr Tipi

Dorultma" lardr.

Yarm Dalga Dorultma :

Sol tarafta grlen yarm dalga dorultmataki D1 Diyotu AC G Kaynann

bir ucunu tek ynde filtre eder.Yani belli bir dzende art ve eksi arasnda gei

yapan kutbun sadece art ynndeki akmn gemesine izin verir. Bu sayede

AC g kaynann iki kutbu arasnda sadece tek ynde akm geii salanm

olur.Diyottan sonraki k grafii soldaki gibidir.Daha sonraki C1

Kondansatr gerilimin ykseli anndaarj olur, d annda ise depolad gerilim sayesinde

dmeyi geciktirir.Kondansatrden sonraki k grafii solda grlmektedir. En sonda yer alan R1

direnci ise yk direncidir. Buraya istenilen yk balayabiliriz.


14/15

CEM AVN210327

14

Tam Dalga Dorultma :

Tam dalga dorultmacn amac ise yarm dalga dorultmacn kndaki

frekansn aralarnda kalan boluklar doldurmaktr.Bu sayede daha dzgn bir

akm elde edebiliriz.Yalnz bu tip dorultma iin 3 ulu AC g kaynana

ihtiya duyarz.Yarm sins dalgann arasnda kalan boluklar ikinci bir diyot

ile doldurulur.C1 kondansatr ile tam bir filtre salanr.R1 direnci ise yk

direncidir. Sa tarafta diyodun ve kondansatrn k frekanslarn grebiliriz.

Kpr Tipi Dorultma :

Bu dorultma tipinde AC g kaynann her iki kutbu da filtre edilir.Bunun

iin hazr Kpr Tipi Diyotlarmevcuttur.D1 ve D2 diyotlar AC g

kaynann bir kutbunu D3 ve D4 diyotlarda AC g kaynann dier

kutbunu filtre eder.Bu sayede her iki kutupta filtre edilmi olur.Bu da daha iyi

bir filtre salar.En son olarak ta C1 kondansatr ile yarm sins dalgann

aralarndaki boluklar doldurulur. R1 direnci ise yk direncidir..


15/15

CEM AVN210327

15

DENEY SONUCU

doğrultucu devreler

Documents