dokuma makinalarında otomatik kontrol
TRANSCRIPT
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
1/32
l. GR
Gnmzde bilim ve teknoloji hzla gelimektedir. zellikle elektronik ve bilgisayar
teknolojisindeki ba dndrc gelimeden tm sektrler gibi tekstil sektr de nemli lde nasibini
almtr.
Mikroprosesr denilen mini bilgisayarlar gerek boyutlarnn ok klmesi gerekse ilevleri
ok hassas biimde yerine getirebilmeleri sebebiyle tekstilin bir ok alannda kendisine uygulama
alan yaratmtr.
ekil 1. Dornier Kancal Dokuma Makinas
Dier bir endstride ise ok farkl parametreleri lebilen ve ok hassas alabilen lme
elemanlar gelitirilmitir. rnein yk hcrelerinin tekstil makinalarnda kullanm olduka
yaygndr. Yine yer deitirme sensrleri ile de ok hassas lmler yaplabiliyor. zellikle dokuma
ilemi esnasnda zg gerginliinin kontrolnde kullanmlar giderek yaygnlamaktadr. Tekstil
prosesleri asndan bir dier nemli parametre ise hzdr. Hzn lm ve kontrol iinde bir ok
lme sistemi gelitirilmitir.
Makine zerinde btn bu parametrelerin lmnden ve bilgiye evrilmesinden sonra sra bu
bilginin kullanlmasna gelir. Makine zerinde yaplan btn bu lmler ve almalar daha kaliteli
ve daha ekonomik bir retimi gerekletirmek iin yaplr. Alnan bu lm deerleri, en hzl ve en
hassas bir biimde kullanlmas ile bir anlam kazanr. Gnmzde btn bu gelimelerin nda
makine zerinde bir otomatik kontrol sistemi yardmyla gelen bilgiler deerlendirilir ve prosesin
devam iin gerekli komut retilir.
te bu aamada yani gelen verilerin alnp deerlendirilmesi aamasnda karmza kan
otomatik kontrol sistemleri artk gnmzde retim temel nitelerinden biri haline gelmitir.
1
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
2/32
Otomatik kontrol sistemlerinde ama hatann en aza indirilmesidir. Gnmz artlarnn
gerektirdii kaliteli mal retiminin gerekletirilebilmesi iin otomatik kontrol sistemlerinin gereklilii
aka grlmektedir.
Endstriyel srelerdeki bu gelimeler ve sfr hata ilkesinden hareketle otomatik kontrol
yaklamlar ilk sre ierisindeki hatalarn dzeltilmesi bakmndan insanlara gre daha baarl
olmutur ve hatalarn dzeltilmesi daha ksa zamanlar almtr.
Otomatik kontrol sistemlerinde meydana gelen gelimelerle birlikte kontrol ilemlerinde
mekanik, pnmatik, hidrolik, elektronik ve bilgisayar sistemleri kullanlmaya balanmtr.
Otomatik kontroln ilemsel biiminde meydana gelen gelimeler bugn bilgisayar kontrol
sistemlerin n plana kmasn sebep olmutur.
Dokuma ve dokuma hazrlk makinalarnda prosesin en iyi biimde devam iin eitli
parametreler llerek kontrol edilir. Bunlar,
Gerginlik
Hz
Scaklk
Basn
Uzama
pH
Viskozite
Seviye ' dir.
Bu parametrelerin mmkn olduunca hassas lm ve en hzl ekilde deerlendirilip
kullanlmas ile prosesin daha az hata ile daha verimli yaplabilmesi salanabilir.
te bu almada bu ilemin otomatik kontrol sistemi ile nasl ve ne derecede etkili olduu
zerinde durulmutur.
2. OTOMATK KONTROL SSTEMLER HAKKINDA GENEL BLGLER
Denetim sistemleri ile ilgili konulara ayrntl bir ekilde gemeden nce konunun iyi bir
ekilde anlalmas asndan baz nemli ifadelerin tanmlarn yapmak yerinde olacaktr. Bir denetim
sistemi bir takm elamanlarn karlkl ekilde birbirine balanmasndan meydana gelmitir. Bu sistem
elemanlarn birbirlerine giri ve klar yoluyla balanmtr.
Sistem : Genel anlamda ; bir btn oluturacak ekilde karlkl olarak birbirine bal
elamanlar toplamdr diye tanmlanabilir. Fiziksel anlamda; bir amac gerekletirmek iin
2
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
3/32
dzenlenmi ve btn bir birim olarak hareket etmek zere birletiren etkileimli yada ilikili fiziksel
elemanlar dzenidir.
Denetim (Kontrol) : Kelime olarak ayarlamak, dzenlemek, yneltmek veya kumanda etmek
anlamlarna gelmektedir. Bir sistemde denetim faaliyetleri insan giriimi olmakszn nceden
belirlenen bir amaca gre denetleniyor ve ynlendiriliyor ise bu tr kontrole de otomatik kontrol ad
verilir.
Denetim Sistemi : Kendisini veya dier bir sistemi kumanda etmek, ynlendirmek veya
ayarlamak zere birletiren fiziksel organlar kmesidir. Mhendislik asndan denetim sistemi, en az
veya hibir insan giriimi gerektirmeyecek ekilde, arzu edilen ilevleri ve sonular salamak zere
bir araya getiren makine, sre ve dier aygt donanmlarnn otomatik olarak almasn ifade eder.
Denetim sistemleri, denetlenen niceliklerin deerlerini sabit tutar yada bu deerleri, nceden
belirlenmi biimde deimesini salar.
Giri : Denetim sisteminden belli bir cevap almak zere bir d enerji kaynandan sisteme
uygulanan uyardr.
k : Denetim sisteminden salanan gerek cevaptr. k giriin ngrd cevaba eit
olur veya olmayabilir. Bir sistemin denetim amacn giri ve klarnn tr belirler. rnein bir
scaklk denetim sisteminde giri arz edilen scaklk k ise sistemde gereklenen ve llen
scaklktr.
Denetim Organ : Denetim organndan alnan sinyale gre belli bir fiziksel yapda g
salayan elemandr. Bu eleman denetlenen sistemde meydana gelen hatay veya sapmay dzeltmek
iin gerekli hareketi salayan bir elemandr.
Denetlenen Sistem: zel bir niceliin denetlendii tesisat, sre veya bir makinedir.
Geribesleme Eleman : Denetlenen k sinyali ile geribesleme sinyali arasnda ilevsel
bant kuran elemandr. Geribesleme elamanlar zellikle denetlenen deiken ile bavuru giri
sinyalinin farkl fiziksel yapda olduu durumlarda bir dntrgeten (transducer) ibarettir. Geri
besleme eleman denetlenen deikenin llen delerim salar. Genellikle gerisbesleme eleman bir
l eleman biimindedir.
Sistem elemanlarnn ilevleri, bireysel giri ve klar ve sistem elemanlar arasndaki bilgiak ilevsel blok emalar ile gsterilir. Bu emalar sistem elemanlarnn etki ve neden-sonu
ilikilerine gre sralanmalarn, sistemin yapsnn incelenmesini salar, ilevsel bloklar bir kara
3
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
4/32
kutunun davran giri k bants ile belirlenir. Burada giri neden, kta giriin neden olduu bir
sonutur. Bu nedenle giri-k bants elemann neden-sonu davran olarak ifade edilir. rnein
bir elektrik direncine bir gerilim uygulandnda bu nedenin sonucu olarak dirente bir akm oluur,
ilevsel emadaki elemanlarn ilevlerini matematiksel ifadelerle gsteren emalara ise blok ema
denir.
Bir kontrol sisteminde denetleyen ve denetlenen (ynetim ve yneten-ynlendiren ve
ynlendirilen ) olmak zere iki temel unsur bulunmaktadr. Kontrol sistemleri kontrol etkisi asndan
iki ana snfa ayrlr;
- Ak dng denetim sistemleri (ekil 1)
- Kapal dng denetim sistemleri (ekil 2)
Ak Dng Denetim Sistemleri : Denetim eylemi sistem kndan bamszdr. kn
llmesi ve geri beslenmesi sz konusu deildir. Sistemin girii k bilgisinden haberdar olmaz.
Ak dng denetim sistemleri giri k bantlar nceden belli olan ve i veya d bozuculara
maruz kalmayan sistemlerde kullanlrlar. Sistemin alma doruluu yaplan kalibrasyonun
derecesine baldr. Zamanlama yada sralama esasna gre alrlar.
Kapal Dng Denetim Sistemleri : Denetim etkisi sistem kna baldr. Sistemin kllp geri beslenir ve arzu edilen giri deeri ile karlatrlr. Bu tr sistemlere ayn zamanda geri
beslemeli sistemler de denir. Geri besleme etkisi iki ekilde olmaktadr.
i) Negatif geri besleme
ii) Pozitif geri besleme
Negatif geri besleme : ktaki deiimler girie ters ynde etki ettirilerek kn istenen
deere dnmesi salanr. Bu tr sistemlerde daima giri ile kn bir fark alnr ve denetim organnabir hata girii olarak iletilir. Denetim organnda kn istenen deere getirilmesini ve bu deerde sabit
tutulmasn salar. Negatif geri besleme endstriyel sistemlerin en belirgin zelliidir ve daima hatay
en kk tutmay veya sfr yapmay amalar.
Pozitif geri besleme : k girie ayn ynde etki eder. Buna gre kta meydana gelecek bir
art giri ile toplanarak hata sinyali bir arta, dolaysyla denetim sinyalinde bir arta neden olur. Bu
k daha da artracak ynde bir etki yaratr. Sonuta art sistemin fiziksel snrlarna dayanr ve
sistem denetlenebilirliini kaydeder. Pozitif geri besleme i dngler hari bir kapal dng denetim
sisteminde kullanlamaz.
4
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
5/32
ekil 2. Ak Dng Denetim Sistemi
ekil 3. Kapal Dng Denetim Sistemi
Geribeslemeli Denetim (Feedback) : Denetlenen k deikeninin llp geri beslenerekarzu edilen giri deeri ile karlatrld kapal-dng denetim sistemidir. Sistemin k arzu edilen
k deerini salayacak bir biimde giri nicelii zerine etki eder.
Ak-dng ve kapal-dng denetim sistemleri arasndaki temel fark geri besleme etkisidir.
Geri besleme etkisi ise negatif geri besleme ve pozitif geri besleme olarak ikiye ayrlr. Negatif geri
besleme kn girie ters ynde etki ettii ve pozitif geri besleme de kn girie ayn ynde etkidii
sistem olarak tanmlanr. Endstriyel denetim sistemlerinde uygulanan geri besleme etkisi negatif
trdendir.
Denetim sistemleri uygulama alanlar ve alma biimlerine gre dzenleyici denetim,
izleyici denetim servomekanizma denetim gibi isimler alrlar. Bu sistemlerin tm negatif geri
beslemelidir ve endstriyel alanda kullanlrlar.
Dzenleyici denetimde sisteme bir ayar deeri verilir ve k tm bozucu girilere ramen
sabit bir deerde tutulmaya allr.
zleyici denetimde giri deikendir ve k bu girii izlemeye alr. Bunlarda sistem kn
hem bavuru girii hem de bozucu giriten doan deimeleri izlemesi ve arzu edilen deere
5
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
6/32
getirilmesi esastr.
Servomekanizma mekaniksel kl g ykseltilmesi gerekli sistemlerde kullanlr. Yerine
gre izleyici trde, yerine gre dzenleyici trde alabilir.
DOKUMA MAKNASI MKROLEMCS HAKKINDA BLGLER :
Bir dokuma makinesi mikroilemcisinin fonksiyonlar u ekilde zetlenebilir;
1. Makina fonksiyonlarnn kontrol, ayar ve dzenlenmesi,
2. rg ve renk raporlarnn ayar,
3. Makina prodktivite bilgilerinin toplanmas ve hafzaya alnmas, istendiinde sunulmas,
4. Bilgilerin gsterilmesi, transferi ve duru sebepleri,
5. Ana bilgisayar ile ikili iliki
Mikroilemciler bunlarn yansra yapmc firmalara gre deiebilen farkl ilevleride yerine
getirebilmektedirler;
Picanol mikroilemcisi iinde gelimi bir atk sayac ve durma sayac bulunmaktadr. Bu
ekilde duru ve retimin bir analizi yaplabilmektedir. Durularn sebepleri gstergede belirtilmekte
bu sayede dokumac duru sebebini aramak iin vakit kaybetmemektedir. Belli kuma uzunluunda
makina otomatik olarak durup usta ikaz edilmektedir. Aada gsterilen birok ayar ve makina
bilgileri gstergede bulunur veya gstergeye verilebilir;
l. Dokunmakta olan mal ile ilgili bilgiler;
- Kuma ve renk, desen
- Atk skl
- erevelerin birbirine geme noktas
- Yava hareketle dokuma- Atk kesici zamanlamas
- Stroboskop kullanm
2. Makina hakknda bilgiler;
-Yalama ve koruyucu bakm zaman ve aralklar
-Atky ieri sokma mekanizmas iin koruyucu bilgi
-n sarc kontrol bilgisi
-zg verme kontrol bilgisi
-Ana ve yardmc motor bilgisi-PSO otomatik atk balama bilgisi
6
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
7/32
Kendi kendine kontrol sistemi, makinann herhangi bir blmnn iyi almamas halinde
durumu dokumacya bildirir. Ayrca duru hakknda detayl bilgi verir.
SOMET dokuma makinalarnn mikroprosesr socos'un ilevleri de unlardr;
- retim verilerinin topyekn toplanmas, deerlendirilmesi ve programlanmas
- Dokuma programlanmas, renk seimi ve yardmc ilevler
- Tezgahn mekanik ilevlerinin kontrol
- Geri hareket ve atk bulma cihaznn programlanmas
- Tezgahn genel ayar ve ilevlerin denetimi
- Btn mesajlarn iki ynde iletimi
- Yazl veri imkan
- Elektronik dobby kalplarn programlanmas
- Btn elektronik cihazlarn otomatik kontrol
Btn bilgi ve veriler, bunlarn bir tezgahtan alnp bir dierine aktarlmas imkann salayan
kk ve portatif bir bilgisayarla ilenebilir. Ayrca socos herhangi bir merkezi veri toplama veya
ilem kontrol sistemi ile etkileime sokularak her bakmdan tam bir iki ynl nite haline gelebilir.
Mikroilemci, makina iine yerletirilen elektronik mekanizmalar ve pnmatik elemanlar
ynetmekle kalmaz, ayrca tm nemli dokuma makinas fonksiyonlarn da ynetir, ayarlar ve
optimize eder. Bylece temassz olarak alan bir yoklayc srekli bir zg gerginlii kontrol
yapar. zg srekli olarak bir reglatr ve elektronik kontroll tahrik tarafndan salnr.
Frenlenmi mekikiin konumu yoklayclar ve yerletirilmi mknats ile optimal olarak tayin
edilir. Modern dokumaclkta elektronik kontroll armr ve jakar makinalar kullanlmaktadr.
Mikroilemciler ve hafzal bir kontrol nitesi tm armr hareket yolunu kontrol eder ve
ayarlar. Desen verileri hafza modlne bir programlama nitesi ile girer veya hafzaya dorudandoruya alnr. Hava jetli dokuma makinasnda zaman kontroln ana meme basncn atk ipliinin
var sresine gre ayarlanmakta ve atk atlmas iin gerekli nominal zamandaki sapmalar dolu atk
bobininden boa kadar tanzim etmektedir.
Otomatik kontrol sistemlerinin dokuma makinalarnda kullanld balca ksmlar;
- zg salma tertibat
- zg gerginlii kontrol
- Atk atma sistemleri
- Atk skl kontrol- Azlk ama mekanizmalar
7
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
8/32
3. DOKUMA MAKNALARINDA OTOMATK KONTROL SSTEMLER
3.1. ZG GERGNL KONTROL SSTEMLER
3.1.1. Negatif zg Salma Mekanizmalar :
Bu sistemde zg levendinin dndrlmesi yeni zg salma ilemi zg gerginlii
yardmyla yaplr. Kuma oluumu srasnda srekli olarak ekilen zg iplikleri gerginlii giderek
artar ve bu gerginlik kuvveti zg levendi zerindeki srtnme momentini anca levend bir miktar
dner. Srtnme momenti zg levendinin d kenarna dolanm olan urgan veya banda balanm
olan kar arlk ile salanr. zg gerginlii lm sz konusu deildir. Negatif zg salma
sistemindeki zg gerginlii srekli arttan sonra ani bir d eklinde deiim gsterir. Bu
deiimin periyodu kar arln yeri deitirilerek deitirilebilir. Ama arlklarla ilgili her deiimzg gerginlii ani deiimler meydana getirir. Bu da kuma izgisin de deime dolays ile sk
seyrek hatalara sebep olabilir.
ekil 4. Negatif bir zg salma mekanizmasnn ematik grn
3.1.2 Pozitif zg Salma Mekanizmalar:
Bu sistemde zg levendi, balangta belirlenen uzunlukta zg salmasna izin verecek
kadar, bir pozitif tahrik mekanizmas ile dndrlr. Dokuma esnasnda herhangi bir gerginlik lm
yaplmaz. Balangta belirlenen sabit hz ile besleme yaplr.
Dokuma ileminin uygun gerginlikte ve tm proses boyunca sabit gerginlikte yaplmas
gerekir. zg gerginlii, zg besleme hznn gerginlik kontrol esasna gre srekli olarak
ayarlanmas ile kontrol edilebilecei gibi besleme hznn istenilen gerginlii verecek ekilde
balangta belirlenip bunun dokuma ilemi boyunca sabit tutulmas ile de elde edilebilir.
Pozitif sistemlerde gei periyodu uzun zaman almaktadr. Bu yzden dokumann
balangcnda istenen gerginlii verecek hzn ayarlanmas daha uzun ve hassas almay gerektirir.
Bunun yannda hareket iletim sisteminde meydana gelebilecek mekanik hatalar, lme ve dzeltme
sistemi olmad iin kalc gerginlik deiimlerine sebep olur. Bu yzden dokumada pek fazla
8
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
9/32
kullanlmaz.
ekil 5. Pozitif zg besleme nitesi
3.1.3. Yar Pozitif zg Salma Mekanizmalar :
zg levendi ana motor veya bamsz bir zg salma motoru tarafndan tahrik edilir.
zg besleme hz ise zg gerginlii tarafndan belirlenir.
zg gerginliinde meydana gelebilecek sapmalar, zg besleme hznn deitirilmesi ile
dzenlenebilir. Ayn zamanda levend apndaki deiimlere ramen zg gerginlii sabit tutulabilir.
Bu sistemin esas geri beslemeli bir otomatik kontrol sistemine dayanmaktadr. Kontrol edilenparametre zg gerginlii, ayar parametresi ise besleme hzdr. nceleri mekanik olarak retilen yan
pozitif zg salma mekanizmalar gnmzde yerini byk lde bamsz motor tahrikini esas alan
elektronik sistemlere brakmtr.
Yar pozitif zg salma mekanizmalar esas olarak 3 ana ksmdan oluur.
1.Hareketli arka kpr (zg gerginlii lm ve karlatrma nitesi)
2.Kontrol nitesi (zg levendinin hareket miktarm belirleyen ksm)
3.zg levendi tahrik nitesi (dokuma makinesi ana motoru veya bamsz motor
tahriki)
3.l.3.A. Mekanik Yar Pozitif zg Salma Mekanizmalar :
Mekanik yar pozitif zg salma mekanizmalar ok deiik tanmlar eklinde ortaya kp
kullanlmalarna ramen levend tahrik sistemlerine gre kesikli ve srekli (kesiksiz) olmak zere iki
gurupta incelenebilir. Kesikli hareket reten zg salma mekanizmalarnn levendi tek ynl olarakdndrlebilmelerine (levendin tahrikinde trnak dilisi kullanld iin) karn srekli olanlar levende
iki ynl hareket verme zelliine sahiptir. Kesikli hareket durumunda levendin dndrlmesi
9
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
10/32
dokuma makinesi devrinin yar periyodu ierisinde genellikle tefeden alnan hareketle
gerekletirildii iin hz arttka yksek dinamik tesirler ortaya kar. Mekikli ve kancal tezgahlarn
ilk modellerinde uygulandktan sonra terkedilmilerdir. Sulzer firmasnn kulland ve kavrama
prensibi esas alan kesikli zg salma mekanizmas trnak dilisinin kullanlmad bir kesikli zg
salma mekanizmas tipidir ve hala Sulzer mekikikli makineleri zerinde karlalabilir.
Mekanik yan pozitif zg salma mekanizmalarnn alma prensibi Hunt tipi srekli zg
salma mekanizmas ile aklanabilir.
Bu sistemde uygun gerginlik beslenme, varyatrn uygun evrilen oranm verecek ekilde
ayarlanmas ile yaplr. Varyatrn evrim oran arka kpr ile ilikilendirilerek ayarlanr.
Dokuma ilemi sresince zg gerginliinin artmasyla deien arka kprnn pozisyonunun
deiimi ekildeki mekanizma yardm ile alt kasnak apn azaltrken st kasnak apn artrr.
Bylece levend apndaki azalmaya bal olarak levendin asal hz artrr. Ve zg gerginliinin
besleme hzm deitirerek isteimiz seviyelerde tutmu oluruz.
Bu levend apndaki deiime bal olarak ortaya kan uzun periyodu gerginlik
deiimlerinin nlenmesi anlamna gelir. Bunun yannda hareketli arka kpr bir devir iinde
ereveye hareketinden ve tefe vuruundan dolay ortaya kan gerginlik artm azaltma ilevine de
sahiptir. Bu sistem geri beslemeli bir otomatik kontrol sistemi olduundan herhangi bir anda ortaya
kan gerginlik deiimlerim nleme zelliine de sahiptir.
zg gerginliinde meydana gelen deiim iki tr dzeltici etki gerginlik deiiminden
dolay arka kpr hareketinin yukarda akland ekilde levendin dn hzm deitirmesi
eklindedir. zg gerginlii artarsa levendin dn hz arttrlr. Azalrsa levendin dn hz
azaltlr. Gerginlik istenen deere ulanca arka kpr denge pozisyonuna geri dner, ikinci dzeltici
etki ise arka kprnn hareketinden dolay kuma izgisi ile zg levendi arasndaki serbest zgiplik uzunluunun deimesi eklinde ortaya kar.
3.1.3.B.Elektronik Yar Pozitif zg Salma Mekanizmalar :
Elektronik yar pozitif zg mekanizmalar yksek performans ve esneklikleri ile bir bakma
mekanik sistemlere nazaran ok daha az ihtiya gstermeleri sebebiyle bugn imal edilen dokuma
makinelerinin standart bir nitesi durumundadr. Ayrca mikro ilemci kontrolne uygun olmalar
sebebiyle bilgisayar kontroll bir dokuma makinesi iin vazgeilmez bir nitedir. Mekanik sistemlerdeolduu gibi esas olarak aada sralanan ana ksmdan oluurlar.
-zg gerginlii lme nitesi
10
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
11/32
-Kontrol eleman
-Tahrik nitesi
zg gerginlii lme nitesi olarak bir rnek haricinde (Dornier firmas ) tm dokuma
makinesi yapmc firmalar mekanik sistemlerinde olduu gibi arka kpry kullanmaktadr. zg
gerginliinin elektriksel sinyale dntrlmesinde kullanlan sensrler yer deitirme (indktif veya
optik proximity sensrleri ) ve kuvvet lme (yk hcreleri (load cells) sensrleri olmak zere iki
gruba ayrlabilir. Bu sensrler farkl firmalar tarafndan farkl arka kpr tasarmlaryla
kullanlmakladr. Bunlara ek olarak zg ipliklerinin bir ksminin gerginliinin lmn esas alan
zg gerginlii lme yaklamlar da uygulanmaktadr. Elektronik zg salma mekanizmalarnda
arka kprnn ilevi mekanik sistemlerdeki ile ayndr. Hareketli arka kprnn kullanlmas ile bir
dokuma makinesi devri iinde ereve ve tefelemeden dolay ortaya kan gerginlik artlar kompanse
edilir. Bunun yannda gerginlikteki deimeden dolay arka kprnn pozisyon deitirmesi ile bir
taraftan gerginlikteki deiim azaltlrken dier yandan levendi tahrik eden motorun hz ayarlanarak
zg gerginlii ayarlanan deerine getirilmeye allr.
Arka kprde zg gerginliinin llmesinde kuvvet ve yer deitirme sensrlerinin
kullanm deiik firmalar ait uygulamalardan rnekler verilerek aklanacaktr. ekil 'te yk
hcrelerinin kullanmna ilikin 2 farkl tasarmla zg gerginliinin lmn gstermektedir.
ekil 6. Yk hcreleri ile zg gerginlii lmn esas alan elektronik salma mekanizmalar
A ) SOMET firmasna ait sistem B ) TSUDAKOMA firmasna ait sistem
ekil 6A' daki l nolu silindir arka kpr olup zg gerginliinin etkisiyle kendi ekseni
11
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
12/32
etrafnda dnebilmektedir. 2 nolu silindir ise alt taraftaki ucuna yay balanm olan ve l nolu silindirin
ekseni etrafinda dnebilen bir kolun dier ucuna bal olup ekilde oklarla gsterildii gibi salnm
hareketi yapabilmektedir, l ve 2 nolu silindirler arasna bir yk hcresi balanm olup zg
gerginliinin etkisiyle eilmeye maruz kalmaktadr. Yayn bir ucu kolun alt ucuna bal olup dier ucu
makine gvdesine balanmtr.Burada zg gerginlii yay kuvveti tarafndan deil bilgisayardan
girilen yk hcresine etkileyen zorlamay temsil eden bir say tarafndan belirlenir. Yayn buradaki
ilevi arka kprnn ereve hareketinden ve tefe vuruundan dolay salnm miktarn ayarlamaktadr.
Arka kprnn salnm miktar ekilde grld gibi bir somunla yayn etkin uzunluunu
ayarlayarak yaplr. Buna gre arka kpr yayn izin verdii maksimum elastik durum ile salnm
yapamayaca rijit durum arasnda istenilen elastikiyette kuma tipine gre ayarlanabilmektedir.
ekildeki bu mekanizmann kol zerinde yk hcresi bulunmayan bir kopyas arka kprnn
dier ucunda mevcuttur. Ayn prensibi kullanan farkl tasarm rnei ekil 6B' de grlmektedir.
Burada yine kendi ekseni etrafnda dnebilen l nolu silindir ile ayn eksen etrafnda dnen bir kol
mevcut olup kolun st ucuna ekseni etrafnda dnebilen bir silindir taklmtr. Kolun alt ucu yaya
bal olarak yayn iinden uzanan ve zerinde vida alm yatay ubuk alt ucundan alm olan
boluk iinde serbeste hareket edebilmektedir. Yatay ubuun dier ucu dier ucu yk hcresinin bir
tarafna balanmtr. Burada yk hcresi eki ve baskya zorlanmaktadr. Yatay ubuun zerinde d
ksmnda yay profiline uygun ekilde alm kanat bulanan silindirik bir para mevcuttur. Bu para
dndrlerek yay ekseni boyunca hareket ettirilip yay zerinde istenilen yerde sabitlenebilmektedir.
Bu sayede yukarda akland ekilde arka kprnn salnm miktar ( yani rijitlii)
ayarlanabilmektedir.
Her iki sistemde de bir n gerginlik verilmesi durumunda salnm yapan kolun asal
pozisyonu deieceinden ayn zg gerginlii deeri iin yk hcreleri farkl seviyede zorlanr ve
dolaysyla farkl k sinyalleri elde edilir. Bunun sebebi l nolu silindir ve kol ile birlikte salnan 2
nolu silindir arasndaki zg tabakasnn yatayla yapt ann deimesi sonucu 2 nolu silindireetkileyen zg gerginliinin sebep olduu momentin deimesidir. Bu yaklam belirli bir yk lme
aralna sahip bir yk hcresi ile daha geni bir aralkta zg gerginlii lm prensibini
benimseyen baz firmalar arka kpr geometrisindeki deiiklikleri hesaba katan software rutinleri
ile gerginlik lmn mutlak deer olarak gz nne almaktadr. Bu durumda istenen toplam zg
gerginlii bilgisayardan kN olarak girilmektedir.
zg gerginlii lmn mutlak deer olarak deerlendirmeyen firmalar ise zg
gerginlik aralm temsil eden birimsiz saylar kullanarak istenen zg gerginlik deerinibilgisayardan girmektedir. Gerekleen zg gerginlii dokunmas istenen kuma iin tatmin edici
deilse istenen zg gerginlii deeri olarak farkl saylar tatmin sonu elde edilinceye kadar
12
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
13/32
deitirilir. Balangta zg gevetip gerginlii sfr olunca sensr k olacak ekilde ayar yaplr.
Balangta zg gevetip gerginlii sfr olunca sensr k sfr olacak ekilde ayar yaplr.
Her iki tasarmda da zg gerginliinin momenti salnm yapan kolu saat ibreleri ynnde
dndrmeye almaktadr. Kolun dengesi, yayn uzamas sebebiyle oluan kuvvetin meydana
getirdii moment ile salanr. zg gerginliindeki bir deiim kolun farkl bir asal pozisyonunda
dengelenmesine sebep olacaktr. Bu durumda yay kuvveti deieceinden yk hcresine etkileyen
zorlama deiecektir. Bylece zg gerginliindeki deiim yk hcresi tarafndan elektriksel sinyale
dntrlp kontrol elamanna iletilir.
ekil 7. Yerdeitirme sensrlerinin kullanld SULZER firmasna ait mekanizma
Yer deitirme sensrlerinin kullanmm zellikle Sulzer firmas tarafndan benimsenmitir.
Bu yzden Sulzer firmasnn kulland bir tasarm aklanacaktr. ekil 7 ' deki arka kpr tasarm
Sulzer' in mekanik zg salmak mekanizmalannda kulland tasarmdr. Mekanik sistemde
kullanlan hareket iletim ubuktan yerine bir yer deitirme sensr (indktif) kullanlmtr. Burada
zg gerginliinin ayar yk hcresi kullanan sistemlerden farkl olarak yay kuvveti yardmyla
yaplmaktadr. Yayn bir ucu makine gvdesine tututurulmu olup dier ucu arka kpr ile birlikte
Ao etrafinda dnen profili kola ilitirilmitir. Yayn ucu yukar doru hareket ettirildike gerginlii
artmakta ve daha yksek zg gerginlii elde edilmektedir. ekilde grlen ve zerindeki izgisi
sensrle ayn hizada bulunan metal segment profili kol ve arka kpr ile makine alrken birlikte
dnebilmekte olup gerektiindeki zerindeki vida gevetilip takl olduu mil zerinde
dndrlebilmektedir.
13
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
14/32
zg salma mekanizmas zg gerginlii ne olursa olsun (yani profili kol zerindeki yay
uunun balant noktas ne olursa olsun) arak kpr pozisyonu (arka kprnn yatayla yapt a)
ayn kalacak ekilde allr. Balangta ayarlarnn yaplmas esnasnda istenen zg gerginlii
retecek ekilde yayn bir ucu profili kol zerinde hareket ettirilerek yaya n gerginlik verilir . Sonra
arka kpr bulunmas istenen pozisyona (bu pozisyon retici firma tarafndan belirlenen bir
pozisyondur) getirilir. Bu esnada metal segmentin pozisyonu sensrden elde edilen sinyal ile
bilgisayarn hafzasndaki sinyal ayn olacak ekilde metal segmentin gevetilip bal olduu mil
zerinde dndrlmesi ile elde edilir. Daha sonra metal segment mil ile birlikte dnecek, ekilde mile
skca balanr. rnein sensrn toplam lme aral 0-10 V ise ve tam orta nokta olarak sensr ve
metal segmentin ayn hizada olmas alnrsa sensrden elde edilen k sinyali 5 V olacaktr. 8 bitlik
bir analogtan dijital sinyale dntrc kullanldnda metal segmentin pozisyonu bilgisayardan 128
deerinin elde edildii bir pozisyondur. 10 bitlik bir dntrcnn kullanlmas durumunda bu deer
512 olacaktr, indktif sensrler ile yer deitirme lmnde esas nokta sensr ile metal yzey
arasndaki uzaklktr. Bu uzaklk artarsa sensrden elde edilen k sinyali azalr uzaklk azalrsa
sinyal artar. Metal segment yuzeyinin tam bir daire yay oluturmas durumunda gerginlik
deiiminden dolay metal segmentin dnmesi k sinyalinde bir deiiklie sebep olmaz. Fakat
metal segment zerindeki izginin sa tarafnn artan sol tarafnn ise azalan bir profile sahip olmas
gerginlik deiiminden dolay metal segmentin dnmesi sonucu sensr k sinyalinin artmas veya
azalmasna sebep olur. k sinyalindeki bu deiim zg salma motorunun hznn arttrlp
azaltlmas iin kullanlr. Sulzer' in kulland dier bir zg salma mekanizmas tipinde zg
gerginlii ayar nitesi olarak spiral yay yerine burulma ubuu formunda bir yay kullanlmaktadr. Bu
sistemin yukarda aklanan sistemden fark, sadece gerginlik ayar nitesinde kullanlan yaylar ve
buna bal olarak arka kpr tasarmndadr. Mekanizmada zg gerginliinin llmesi ve dier
birimlerinde bir fark sz konusu deildir. Burulma ubuu ile gerginlik ayarnn yaplmas prensibine
ekoslovak yapm hava jetli tezgahlarda da rastlanmaktadr. Gerginlik uygulama yntemi ve
kullanlan sensr tipi ne olursa olsun (indktif, optik ) burada anlatlan prensipler yer deitirme
sensr kullanan tm zg salma mekanizmalarnda
uygulanr. Burada kullanlan prensibe gre zg salma mekanizmasnn alma prensibi, levendapndaki srekli azalmaya ramen zg ipliklerinin levendden sensr ile metal segment arasndaki
uakl balangtaki ayarlad haliyle sabit tutacak ekilde salmasn salamaktr. Bu
mekanizmann tasarm gerei zg gerginliinin sabit tutulmas demektir. Ancak bunun
gerekletirilmesi mekanik sistemlerde olduu gibi bir eit orant kontrol ile mmkn olamaz. Bunun
iin aadaki aklanaca gibi en az orant integral tipinde bir kontrol elemannn kullanlmas
gerekir.
zg gerginliinin ayarnda farkl gerilim blgelerini elde etmek iin farkl ayarlar kullanlr.Spiral yay kullanm durumunda farkl gerginlik aral reten yaylar farkl tel yar apna sahiptir.
Burulma ubuu kullanm durumunda ise kullanlan burulma ubuunun ap inceden kalna doru
14
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
15/32
artka zg gerginlik aralklar elde edilir. Bu sistemde yayn her iki ucunun balant noktas
deitirilebilmektedir. Yayn her iki ucu aaya doru indirildike arka kprnn ereve hareketi ve
tefelemeden dolay salnm miktar azalmaktadr. nk zg gerginliinin meydana getirdii
moment arttka (yayn balant noktalar aaya indirildike moment artar) daha dk bir kuvvetle
dengeleneceinden yay kuvveti dolaysyla yayn sktrma miktar o kadar az olur.
Bunun anlam kolun yay baland yerin daha az hareket yani arka kprnn salnm
miktarnn azalmasdr. Buna gre ar kumalarn dokunmas durumunda yayn balant yeri aaya
indirilirken hafif kumalarn dokunmasnda yukarya alnmaktadr.
Bunun yannda zg gerginliindeki art istenen llerde kompanse edebilmek iin bir
eksantrik tarafndan tahrik edilen arka kpr tasarmlar da kullanlmaktadr, (easing motion) Arka
kprnn salnm miktar mekanizmann arka kprye hareket iletim oranm deitirerek
ayarlanabilmektedir. Bylece arka kprnn gerginlik artn azaltma miktarn ayarlamak mmkn
olur.
Geni enlerde ift levend ile alma durumunda her iki levendin tahriki de farkl elektrik
motorlar tarafndan gerekletirilmektedir. Her iki levende ait gerginliin lmnde de farkl
sensrler zg levendlerinde tek bir yerden tahrik durumunda ortaya kan gerilim farklar giderilmi
olur.
Kontrol eleman lme nitesinde llen zg gerginlii sinyalini giri sinyali olarak kabul
eder. Bunu istenen zg gerginlii sinyali ile karlatrr. Bylece hata sinyali (llen ve istenen
deerler arasndaki fark ) elde edilmi olur. Daha sonra tasarm aamasnda seilen kontrol eleman
zelliklerine gre hata sinyali baz deiikliklere maruz kalr ve bu ekilde elde edilen kontrol eleman
k sinyali tahrik nitesi verilerek zg besleme hz ayarlanr. Kontrol eleman orant, integral veya
trev rutinleri deiik kombinasyonlar eklinde (yani orant- integral , orant + trev + integral vs)
oluturulabilir. Mekanik zg salma mekanizmalannda kontrol elaman trev ve integral elemanm
iermeyen ve ubuk mekanizmalarnn fonksiyonu olan (genellikle lineer olmayan ) bir yapdadr.
Bundan dolay zg levendi ap azaldka levendin asal hzndaki art arka kprnn kalc yer
deitirmesi ile gerekletirilir. Elektronik sistemlerde ise arka kprnn hareketi elektrikselsinyale dntrldnden orant etkiye ek olarak trev ve integral etkilerinin kontrol
elemannda ierilmesi son derece kolaylar. Orant trev ve integral sabitlerinin uygun bir ekilde
ayarlanmas ile zg gerginlii iin en uygun kontrol elde edilebilir. rnein kontrol elemannn
oluumunda integral etkinin iermesi kalc durum hatasn ortadan kaldracandan levend apndaki
azalmaya bal olarak mekanik sistemler iin gerekli olan arka kprnn pozisyonundaki kalc
deiimi ortadan kaldrr.
Elektronik zg salma mekanizmalar iin tahrik nitesi hz kontrol niteleri ile birliktedeiik trde AC ve DC motorlardan oluur. nceleri maksimum tork deerinde ok geni bir aralkta
hz kontrolnde imkan verdikleri ve maliyetleri dk olduu iin fral doru akm motorlar ile 2
15
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
16/32
fazl Alternatif akm motorlar kullanld. Kontrol sistemindeki performanslarnn iyi olmalarnn
yannda fral doru akm motorlarnn fra ve kollektr arasndaki srtnmeden dolay arza
karmalar sebebiyle 3 fazl A motorlar gnmzde daha yaygn olarak kullanlmaktadr. nceleri
AC motor hz kontrol nitelerinin pahal olmalar ve dk hz kontrol aralna sahip olmalarndan
dolay A motorlar sabit hz uygulamalarnda kullanlmtr.
Ancak yan iletken teknolojisindeki gelimeler A hz kontrol nitesi (inverter) + AC daha
fazla arza yapmalar sebebiyle bugn ounlukla AC sistem kullanlmaktadr. AC motorlar iin hz
kontrol sistemi olarak voltaj/frekans oran kontroln yannda daha gelimi ve yksek performansa
sahip vektr kontrol metotlar da kullanlmaktadr. Bunun yannda frasz DC motorlara da zg
salma mekanizmalar tahrikinde rastlanmaktadr. Kontrol sisteminden daha iyi bir performans elde
edebilmek iin motor miline hz geri beslemesi iin takojeneratr veya artml enkoder balanr.
Enkoder dijital bir hz lm sistemi olduu iin gnmzde daha yaygn olarak kullanlmaktadr.
Elektronik zg salma mekanizmalar sadece gerginlik kontrol sistemi olarak ne kadar
mkemmel alsa da kumalarda zellikle makine durularndan sonra ortaya kan sk veya seyrek
olarak dokunmu ksmlarn ortadan kaldrlmas mmkn klamamaktadr. Bu hatay nleyebilmek
iin elektronik zg salma ve baz dorumlarda elektronik kuma ekme mekanizmalarnn
kullanlmaya balanlmasndan sonra makine duru ve gei periyodu iin baz metotlar gelitirilmi
ve bugn retilen tm dokuma makinelerinde bu metotlarn biri veya bir ka standart zellik olarak
bulundurulmaktadr. Ancak bu metotlarn uygulanmas ounlukla kullanc tarafndan verilen bilgiye
bal olduu iin uygulanan metodun pratikteki baars bilgisayarlardan gerilen bilgiye baldr.
zellikle mikro ilemci kontroll elektronik zg mekanizmalarnn kullanlmaya balanlmasyla
birlikte makine durularndan sonra ortaya kan bu hatalar ortadan kaldrmak iin makine duru ve
gei periyodu esnasnda baz metotlarn uygulanmas son derece kolaylamtr. Patent literatr ve
deiik frmalara ait dokuma makineleri incelendiinde uygulanan metotlarn kabaca 4 ana grupta
toplayabiliriz. Bu metotlar aada verilmitir.
l. Makinenin gei periyodunun ksaltmay ve her hangi bir durutan sonra ilk atknn normal
makine hznda veya buna yakn bir hzda tefelenmesini salayan metotlar Tsudakoma (Japonya) ve
Dornier (Almanya) firmalar tarafndan uygulanan iki farkl yaklam gze arpmaktadr. Tsudakoma
firmas rush motor olarak isimlendirdii ve balangta ok yksek tork reten bir motor ile dokuma
makinesinin tahrik etmektedir. Balangta retilen bu yksek torktan dolay makinenin normal hzna
ok ksa zamanda ulamas salanr. Dornier firmas ise balangta ana motora normal hznn
zerinde bir hzda alacakm gibi tahrik vererek (rnein dokuma makinesi 500 d/dak hzla
alacaksa 600 d/dak hzla alacakm gibi tahrik verilir.) daha hzl bir kalk salamayamalamtr. Makine istenen hza ulanca tekrar normal hza (verilen rnee gre 500 d/dak) geilir.
Bu yaklamlar makinenin gei periyodunun ksaltr. Bunun sonucu olarak gei periyodu esnasnda
16
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
17/32
dokuma artlarnn (zg gerginlii, kuma izgisi pozisyonu vs) normal dokuma artlarndan en aza
indirilir ve ortadan kaldrlr.
2.Uygulanan dier bir metot bir makine duruundan sonra makinenin almaya
balamasndan nce zg gerginliinin nceden belirlenen bir deere zg levendinin ileri veya geri
dndrlmesi yoluyla ayarlanmasdr. zg gerginliinin arttrlmas kuma izgisini erevelere
doru azaltlmas ise tezgahn nne doru kaydrr. Tezgah durduunda dokunan kumata meydana
gelen kuma izgisi pozisyonundaki deiikliklere gre gerginlik ayar yaplr. Bunun yannda zg
levendinin dorudan tahriki yerine zg gerginliinin ayar makinenin gei periyodu iin arka kpr
pozisyonunun harici bir motor, hidrolik veya pnmatik piston tahriki yoluyla ayarlanmas eklinde
yaplabilir. Bu prensiplerin uygulanmas mikro ilemci kontroll donatmlar ve yazlm sayesinde
gerekletirilmektedir.
3. Elektronik zg salma sistemi yannda elektronik kuma ekme (motor tahrikli kuma
ekme ) nitesinde ihtiya gsteren dier bir metot kuma ekme ve zg salma mekanizmalarnn
birlikte hareketi ile kuma izgisi pozisyonunun dorudan ayarn esas alr.
Makine duruu esnasnda zg ve kuman gerginlik altnda serbest hale gemesinden dolay
kuma izgisi pozisyonu tezgahn nne doru kayarsa ( bu durum balangta dk sklkta
dokunmasna sebep olur) tezgah almaya balamadan hemen nce kuma ekme ve zg salma
mekanizmalar birlikte hareket ettirilerek kullanc tarafindan belirlenen oranda kuma izgisi geri
hareket ettirilir. Bu oran ounlukla atk yerleiminin kesirleri cinsinden sklk deiimini ortadan
kaldracak deer olarak deneme yanlma yoluyla belirlenir. Makine duruu ekme ve zg salma
mekanizmalarnn ileri hareketiyle kuma izgisi ayn ekilde ileri alnarak sk ksmlarn dokunmas
engellenir.
Kuma izgisi pozisyonunun sensrler yardmyla llp ortaya kan sapmann otomatik
olarak giderilmesi u anda endstride yaygn olarak uygulanmasna karlk konuyla ilgili patentlerepatent literatrnde rastlanmaktadr.
4.Yukarda bahsedilen metot kumata sklk hatalarnn olumas iin gerekli sebepler
ortaya ktktan sonra oluacak hatalarn nlenmesine yneliktir.
Gelitirilen dier bir metot hata sebebinin ortadan kaldrlmasn amalamaktadr. Bu
metoda gre makine durur durmaz zg levendi ileri hareket ettirilerek bir miktar zgnn dokuma
blgesine beslenmesi ile salanr. Bylece zg gerginlii belirli bir seviyeye kadar drlpmakine duruu esnasnda gerginlik altnda zg ve kuman serbest hale geip kuma izgisi
pozisyonunun normal almadaki deerinden sapmas engellenmeye allr.
17
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
18/32
Makine almaya balamadan hemen nce zgnn tekrar levende sarlmas ile gerginlik
normal deerine getirilir ve sonra makine altrlr. Elektronik kuma ekme sisteminde kullanld
durumlarda makine duruundan sonra zg gerginliinin drlmesi kuma ekme ve zg salma
mekanizmalarnn birlikte hareketiyle de gerekletirilebilmektedir.Bunun iin ayarlanan oranlarda
kuma ekme mekanizmasnn geri, zg salma mekanizmasnn ise ileri hareket ettirilmesi gerekir.
zg gerginliindeki d zg ve kumata kalc ekil deitirmeyi nleyecek seviyede tutulur.
Yukarda bahsedilen metotlarn baars kullanc tarafndan verilen bilgilerin hassasiyetine
baldr ve pratikte bu deerler deneme yanlma yoluyla bulunur. Bu ilem bir miktar zaman kaybna
sebep olmasna ramen zellikle sklk deiimlerine duyarl sentetik zg ipliklerinin (zellikle flo
gibi ) ile allmas durumunda kuma kalitesini artrmada son derece olumlu katkya sahiptirler.
Btn yar pozitif mekanizmalar zg gerilimine baml olarak alrlar ve bunlarda arka
kpr yoklayc olarak kullanlr ve dokuma gerilimini kontrol eder. Yar pozitif mekanizmalar kesikli
levent dn veren ve srekli levent dn veren mekanizmalar olmak zere ikiye ayrlrlar.
Kesikli levent dn veren mekanizmalarda zg gerilimini len arka kprnn aa
yukar hareketi bir manivela sistemiyle zg salma mekanizmasna iletilir ve bylece kontroll bir
zg salma ilemi gerekletirilir. Bu mekanizmalarda arka kprnn pozisyon deiimi bir manivela
zerinden ekme ubuuna aktarlr. ekme ubuunun teki hareketini zg levendinin dn
hareketine dntrmek iin trnak dilisi yada dner kavrama gibi farkl besleme sistemleri
kullanlmaktadr.
Srekli levent dn veren mekanizmalarda da arka kpr silindiri zg gerginlik
tertibatnn yoklaycsdr. Gerginlik bir yay ile dengelenmektedir. Srekli levent dn bir zincir ve
bir sonsuz vida-dili ark ifti vastasyla ana milden veya ait milden salanmaktadr. Deiebilen hz
kontrol V kay kasna ve bir kaytan oluan dzenekle yaplmaktadr. Kasnaklarn birer duvarsabit dierleri eksenel hareketli olup kademesiz hz ayar imkan mevcuttur. zg gerginliinin
artmas ile arka kpr alalmakta ve bu konum deiiklii bir ekme ubuu vastasyla hareketli
kasnak duvar hareket ettirilmektedir. Bu kademesiz hz ayar zg apndaki deimelerden
bamsz olup sadece zg gerginliine gre yaplmaktadr. ( HUNT zg Salma Tertibat)
SOMET-Thema 11 'in zg salma sisteminde ise palanga silindirindeki yk devaml
okunmakta ve buna gre dijital elektronik zg salnmaktadr. Elekt-mekanik reglatr sistemine
bal bilgisayar her an alglaycnn yaynlad analog deerleri okur, ortalama deeri hesaplayp hzler dinamosunun hz parametresi ile ve bilgisayar klavyesinde yazl zg gerilimi rakam ile
mukayese eder. Bunlara gre bilgisayar zg salma hareket motoruna iletilecek sinyali hazrlar.
18
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
19/32
ekil 8. Otomatik tefe pozisyon ayar
Bilgisayar istenen gerilimi salayan bir grup iplik iin belirlenen toplam zg saysn ve
gerilim gramlarn hesaplayan rakam tespit eder. Ayrca bir duruu takiben tezgahn yeniden
almaya balad anda durma izlerini gidermek iin gerekli geici varyasyonunu da elde eder.
ekil 9. Sensrler yardmyla zg gerginlii kontrol
19
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
20/32
Palango silindiri, kendi etrafnda dnen yataklar zerinde tespit edilmis sert bir ubuk ve
zg iplikleri basn a, palango silindirleri grubundaki silindirlerin yerleme sistemi nedeniyle
sabit kald iin levent apnn daralmasndan etkilenmeyen bir titreim okuma ubuundan ibarettir.
ekil de bir tmleik zg salma ve kuma ekme mekanizmasnda, otomatik kontrol
dzeninin olas girdi sinyali alma noktalar gsterilmitir.
ekil 10. zg salma ve kuma ekme mekanizmasnda otomatik kontrol dzeninin olas girdi
sinyali alma noktalar
1. zg levendi momenti
2. zg iplii gerilimi
3. Yoklayc silindir ve arka kpr silindiri hareketi
4. Tefeleme kuvveti
5. ereve kaldrma gerilimi
6. Kuma gerilimi
7. Kuma ekme gerilimi
3.2 ATKI SIKLII KONTROL SSTEMLER
20
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
21/32
Gnmzde kullanlan dokuma makinelerinin atk gerginlii atk ipliinin frenlenmesi ile ve
zg gerginlii ise "yar pozitif olarak" isimlendirilen geri beslemeli bir otomatik kontrol sistemi
tarafndan kontrol edilir. Kuma ekme ve tefeleme ilemlerinin pozitif olarak gerekletirildii
(pozitif kuma ekme her dokuma devrinde ayarlanan miktarda kuma ekilmesi ve pozitif tefeleme
ise taran sabit iki l konum arasnda hareket ettirilmesi esasna dayanr. Negatif sistemde ise
mekanizmalarn hareketi etkileyen kuvvetler tarafndan belirlenir) byle bir sistemde akt sklnn
tam olarak kontrol mmkn olamamaktadr. Bunun sebebi zellikle makine durularndan sonra
kuma zg iplik sisteminin gerginlik altnda serbest hale gemesinden dolay hem gerginliin hem
de kuma izgisinin dokuma esnasndaki deerlerinden sapma gstermeleridir. Dokuma ilemi tekrar
baladktan sonra kuma izgisi ve zg gerginlii normal deerine gelinceye kadar dokuma
kumataki atk skl normal dokumadaki deerinden farkl olacaktr. Bu almada dokuma ileminin
fiziksel yaps ve atk sklna etki eden faktrler gz nne alnarak atk sklnn kontrol edilebilme
olanaklar incelenecektir.
3.2. l.Pozitif Kuma ekme Pozitif Tefeleme
-Kuma izgisi pozisyonunda deiiklik olmas durumu:
Bu durum genellikle makine durularnda zg ve kuman gerginlik altnda serbest hale
gemeleri durumunda kalc ekil deitirmeye maruz kalmalarndan dolay ortaya kar. Bunun
sonucunda zg ve kuma gerginlii der ve kuma izgisi alma esnasndaki pozisyonundan ileri
veya geriye doru bir miktar sapma gsterir. Eer kuma zgden fazla kalc ekil deitirme
gsterirse kuma izgisi erevelere doru kayar. Tersi durumda kuma izgisi tezgahn nne doru
kayar. lk durumda, kuma izgisi mesafesi istenilen skl retecek deerden daha fazla olduu iin
dokuma ilemi yeniden baladnda ilk atk daha byk bir kuvvetle tefelenecek ve atk yerleimi
klecektir. Bunun sonucu olarak kuma izgisi tezgahn nne doru istenen ve gerekleen atk
yerleimi arasndaki fark kadar ilerler. Takip eden atklarda kuma izgisi daha ileride olacandan
tefe kuvveti gittike azalacak ve atk yerleimi artarak kuma izgisi normal almadaki deerine(ayarlanan skl retecek deer) gelince istenen deere ulaacaktr. Sonu olarak kuma zerinde
balangta daha youn ve daha sonra giderek azalan younlukta normalden daha yksek sklkta
dokunmu bir ksm oluur. Tersi durumda ise kuma izgisi mesafesi azalacandan makine yeniden
altktan sonra ilk atk normal almadakinden daha dk bir kuvvetle tefelenecek ve atk yerleimi
istenenden byk olacaktr. Bunun sonucu olarak kuma izgisi erevelere doru kayacaktr. Takip
eden atklardaki ayn ilem devam edecek ve kuma normal deerine gelene kadar atk yerleimi nce
daha byk ve daha sonra giderek azalan iddetle normal deerine ulaacaktr. Bu ilem sonucunda bir
miktar kuma dk sklkta dokunmu olacaktr. Her iki durum da kuma hatas oluturur.
Farkl numaralarda atk iplii ile allmas ve servomotor tahrikli kuma ekme
21
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
22/32
mekanizmalarnn sunduu imkanla dokuma esnasnda farkl sklklara geilmesi durumlarnda kuma
konstrksiyonu makine alrken srekli olarak deieceinden her kuma konstrksiyonu iin farkl
tefe kuvveti gerekecektir. Bu ise kuma izgisinin farkl deerleri ile salanr. ster makine alrken
iplik numaras ister atk skl deisin kuma izgisi yeni pozisyonunu bulana kadar farkl sklklarda
kuma dokunacaktr daha yksek atk skl ve daha kaln atk ipliine geilmesi durumlarnda kuma
direnci artacandan gerekli ek tefe kuvveti kuma izgisinin geri doru hareketi
ile salanr.
Ancak kuma izgisinin geri doru hareketi esnasnda dk sklkta kuma dokunur. Atk
sklnn drlmesi ve ince atkya geilmesi durumlarnda ise gerekli tefe kuvveti azalacandan
kuma izgisi pozisyonu ileri doru hareket edecek ve dolaysyla bu esnada istenenden daha yksek
sklkta kuma dokunacaktr.
Pratik adan nemli dier bir parametre dokuma makinesinin hzdr. zellikle dokuma
makinesinin duru ve hzlanma periyodlarnda tefe vuruu normal almadakinden daha dk bir hz
ile gerekletirilir. Bu durum endstride balama hatalarnn sebeplerinden biri olarak dnlr. u
ana kadar yaplan deneysel almalarda dokuma makinesi hz 130 dan 400d/dak. ya kadar
deitirildiinde hzn tefe kuvveti zerine etkisinin olmad ortaya konuldu Bu sonu teorik
almalarla da elde edildi. Ancak makinenin yavalama ve hzlanma periyodlarnda bir dokuma
makinesi devri daha uzun bir zamana karlk geleceinden arka kpr gerginlik artn daha fazla
kompanse edecek ve tefeleme daha dk bir gerginlikle gerekleecektir. Hzdaki art ile birlikte
arka kprnn gerginlii kompanse etme oran azalacak ve zg gerginlii giderek artarak normal
tefelemeye geilecektir. Dolaysyla makine hznn tefeleme ilemindeki etkisi dorudan deil zg
gerginlii zerinde olmaktadr. Hzlanma ve yavalama periyodlarnda makine hznn dier bir etkisi
tefenin atalet kuvvetlerinden dolay bir miktar eilmesidir. Atalet kuvvetleri gei periyodunda vuru
anndakinden daha dk olacandan (atalet kuvvetlerinin tefeleme annda yn kuma ekme
mekanizmasna doru olur.) Bu esnada eilme daha az olur ve bunun sonucu olarak tefe kuvveti
azalacandan bu esnada dk sklkta kuma dokunmu. Ancak tefe ve kullanlan tarak rijidliininarttrlmas ve gei periyodunun ksaltlmas ile bu problemin nne geilebilir.
Pozitif kuma ekme pozitif tefeleme ilkesine gre dokuma kuma retiminde ayarlanan atk
sklnn elde edilmesini otomatik kontrol sistemi gsteriminde kullanlan blok diyagram yaklam
ile gsterebiliriz. Bu yaklamda bloklar iinde parametreler arasndaki fonksiyonel ilikiler ve oklar
ile sistemdeki sinyal ak gsterilmektedir.
22
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
23/32
ekil 11. Atk yerleiminin elde edilmesine ilikin otomatik kontrol sistem gsterimi
3.2.2. Tefeleme Negatif- Kuma ekme Negatif
Bu prensip el tezgahlarnn alma prensibidir. El tezgahlarnda her atknn tefelenmesinden
sonra kuma ekilmedii iin kuma izgisi pozisyonu srekli olarak erevelere doru kayar. Bir
miktar kuma dokunduktan sonra kuma ileri ekilir ve dolaysyla kuma izgisi tekrar ileri bir
pozisyona getirilir. Bu artlarda atk yerleimi kuma izgisi pozisyonundan bamsz tutulmu olur.
Pozitif kuma ekme pozitif tefeleme sisteminde sk-seyrek ksmlarnn dokunmasna sebeple iki
yaklamla ortadan kaldrlm olur.
3.2.3. TefeIeme Negatif-Kuma ekme Pozitif
Bu yntem ilk bakta dokuma teknolojisi asndan kuma dokunmas mmkn olmayan bir
yaklam olarak ortaya kar. nk pozitif kuma ekme sisteminde kuma ekme mekanizmas her
dokuma devrinde atk yerleimi kadar ekilerek sabit hz ile hareket eder.
Bu prensip esnasnda mekanik olarak uygulanan negatif tefe prensibinin gnmzn sunduu
ileri teknoloji ile pratik deerinin olup olmayacann aratrlmas amacyla denenmitir. Prensibin
uygulanmas dar bir dokuma makinesi zerinde gerekletirilmi olup tefe hidrolik olarak tahrik
edilmitir. Bu sayede tefenin ileri konumunun farkl pozisyonlara ayarlanmak mmkn olmutur.
Tefenin n konumu ulalmas istenen kuvveti deerine gre ayarlanr. stenilen tefe kuvvetine ulalp
ulalmad tefe kuvvetinin llp istenilen deer ile srekli olarak karlatrlmas ile
belirlenmitir. Tefe kuvvetinin lmnde ise tarak tellerinin eilmesine bal olarak alt ve st
destekteki dnme esas alnp strain gauge' ler yardmyla lm gerekletirilmitir. Tefe hareketinin
dier dokuma makinesi mekanizmalar ile aralarndaki zamanlama ana mil zerine bir mutlak enkoder
taklarak salanmtr. Btn bu sistem bir bilgisayara interface edilip gerekletirilen bir bilgisayar
program ile ynetilmitir.
23
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
24/32
ekil 12. Tefeleme negatif -kuma ekme negatif bir sistemin kontrolnde bilgi ak emas
3.2.4. Tefeleme Pozitif-Kuma ekme Negatif
Bu prensibe gre bir dokuma makinesinin almas durumunda tefe kam veya kol
mekanizmalar ile pozitif olarak tahrik edilir. Ancak kuma ekme mekanizmasnn hz tefe kuvveti
istenilen atk yerleimini salayacak ekilde belirlenir. Eer tefe kuvveti deimez ise yani normal
dokuma artlar hkm srd srece kuma ekme mekanizmasnn hz pozitif kuma ekme
mekanizmas hzna karlk gelir.
Pozitif tefeleme negatif kuma ekme prensibinin potansiyeli gnmzn teknolojik imkanlar
ile tekrar aratrld. Prensibinin uygulanmas mekanik bir dar dokuma makinesi zerinde yaplan
tasarm deiiklikleri ile gerekletirildi. Kuma ekme mekanizmasnn ana mil ile olan mekanik
balants kesilerek ayr bir servo motor tarafndan tahrik edildi. zg salma mekanizmasnn
tahrikinde benzer ekilde ayr bir servo motor kullanld. Ana mil zerine bir enkoder taklarak kumaekme ve zg salma rnekanizmalarnn dier mekanizmalarla zamanlamasnn salanmas iin
gerekli pozisyon bilgisi elde edildi. Tefe kuvvetinin lmnde ise dokuma direncinden dolay tarakta
meydana gelen eilme esas alnd. Bu eilmeden dolay taran st ucundaki kk yer deitirme
pozisyon lme sensrleri yardmyla lld. llen sinyal daha sonra kuvvetlendirilerek tefe
kuvveti sinyali elde edildi. zg gerginliinin lm ise standart gerginlik lme sensr
yardmyla gerekletirildi.. Btn bu sistem bir bilgisayara balanarak (interface edilerek) gelitirilen
bir bilgisayar program tarafndan kontrol edildi. ekil 12 bu sistemdeki niteleri kapsaml olarak
gstermektedir.
24
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
25/32
Kumalarn belirli bir gerginlikte dokunmas istendiinden zgnn dokuma blgesine sabit
bir gerginlikte beslenmesini salayan gerginlik kontrol sistemi bu makinede tefe kuvveti kontrol
sistemi ile birletirildi. Bylece 2 giri - 2 k bir otomatik kontrol sistemi ekil 13de blok diyagram
ile verildii gibi oluturulmu oldu. Kontrol sisteminin alma prensibine gre zg gerginliinde
bir deiiklik olduunda zg salma motorunun kuma ekme motoruna gre hz deitirilerek
zg gerginliinde bir deiiklik olduunda zg salma motorun kuma ekme motoruna gre hz
deitirilerek zg gerginlii istenen deerine getirilir. Tefe kuvvetinde bir deiiklik olmas
durumunda ise hem kuma ekme hem de zg salma mekanizmas birlikte hzlandrlp
yavalatlarak kuma izgisi pozisyonunun deitirilmesi ile tefe kuvveti normal deerine getirilir.
Bu sayede pozitif kuma ekme mekanizmasndan farkl olarak kuma izgisinin normal pozisyonuna
getirilmesi hzlandrlarak atk yerleimindeki sapmalar en aza indirilmeye allr. Kuma oluum
fizii asndan bu prensibe bakldnda pozitif tefeleme -pozitif kuma ekme prensibi iin karlan
denklemler kuma ekme hzndaki deiimler gz nne alndnda tmyle geerli olmaktadr.
Bunun sebebi taran n l konumunun her dokuma devri iin ayn olmas . Tefe kuvveti kontrol
sistemi iin istenen tefe kuvveti deeri nce dokuma makinesinin pozitif kuma ekme mekanizmas
ile (kuma ekme mekanizmasnn sabit bir hzda altrlmas) istenen sklkta altrlmasyla elde
edildi. Dokuma artlar normale ulatnda tefe kuvveti 100 atk kayd iin lldkten sonra
ortalama alnarak bulundu. Daha sonra bu deer tefe kuvveti referans deeri
olarak kullanld. Kontrol sisteminin uygulanmas durumunda her tefeleme esnasnda llen tefe
kuvveti deiimin ortalama deeri bu referans deer ile karlatrld. llen deerin daha byk
olduunda kuma ekme hz arttrlarak kuma izgisi ileri alnr. llen deer daha kk olmas
durumunda ise kuma ekme hz drlp bir sonraki atknn tefelenmesi esnasnda kuma izgisinin
geri getirilerek tefe kuvvetinin artmas salanr.
ekil 13. Atk skl kontrolnn 2 giri-2 k bir otomatik kontrol sistemi diyagram
25
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
26/32
3.3.ELEKTRONK KONTROLL MEKKK FREN
Mekikikli makinelerde mekikiin doru pozisyonda frenlenmesi kuma kalitesi iin olduka
nemlidir.
Sulzer firmas P 7200 modellerinde mekikiin frenlenmesini bir elektronik kontrol sistemi ile
gerekletirmektedir. Durdurma nitesine gelen her mekikiin pozisyonu l ve 3 yer deitirme
sensrleri tarafindan izlenir. Bu sensrlerden gelen sinyale gre, bir adm motoru gerekirse frenleme
basksn ya azaltr ya artrr. Mekikik durdurulduktan sonra kuma kenarna doru bir miktar
yaklatrlr ve atk kesilir. Mekikik kumaa doru yaklatrlrken dier utan rezerve yaplmaldr ki
akt iplii gerginlii bozulmasn.
ekil 14. Elektronik kontroll mekikik freni
3.4.ATKI DEDEKTRLER
Atk dedektrleri atknn azlk iindeki durumunu anlamamamza yardmc olan
elemanlardr. Bunlarn farkl prensiplere gre alanlar vardr. Optik ve piezo elektrik. Optik
alglayclar bir noktadan gnderilen n kar noktadan alglanp alglanmamas esasna dayanr.
Picanol tezgahlarnda bu sensrler 3-8 V arasnda k retirler.
Atk dedektrleri, makinenin sa tarafnda tarak stne veya nne monte edilmi ve hatal
atk atldnda mikroprosesre sinyal gnderen sensrlerdir. Her iki atk dedektr de sadece iki farklsinyal (logic O - logic l) gnderilir.
26
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
27/32
Birinci atk dedektrnn grevi atlan atknn kar tarafa ulap ulamadn kontrol
etmektir. Eer atk herhangi bir nedenden dolay kar tarafa ulaamadysa birinci atk dedektr
tarafndan atknn gelmediine dair sinyal bilgisayara iletilir ve makinenin durmas salanr.
kinci atk dedektrnn grevi ise atlan atknn ok uzun olup olmadn kontrol etmektir.
Ayn mantkla alr. Normalde atlan atknn ikinci atk dedektrne kadar gelmemesi gerekir. Eer
atlan atk bu dedektre kadar gelmise atk ok uzun demektir ve makine durdurulur.
Atk dedektrlerinin hassasiyeti bilgisayarlarla ayarlanabilir.
Piezo elektrik esasna gre bir sensrn alglamas u esasa dayanr. Piezo elektrik eleman
zerine bir bask uygulandnda bununla orantl olarak bir k gerilimi retirler Bu gerilim
kuvvetlendiriciler tarafndan kuvvetlendirilir ve hassasiyetleri belirlenir. Yaplan basknn dinamik
bask olmas gerekir. Picanol Gamma tezgahlarnda kullanlan Eltex cihaz sayesinde bu alglama
gerekleir Kopuun ne tarafta gerekletii bilgisine ise kopu annn makine mili as ile
karlatrlmas sonucu ulalr. Fakat alglayc klar makine milinin belirli alar arasnda
deerlendirilmeye alnr. nk transfer anna ve azlk sonuna var anna doru yavalayan ve
gerginlii azalan bir iplik gereksiz makine durularna sebep olabilir
ekil 15. Atk dedektr kontrol devresi
Piozoelektrik tipi alglayclar genelde taran yanndadr. Bunun yannda taran nnde ve
iinde olan tipleri de vardr.
Taran nnde olanlar genelde dk frekansta alrlar Fakat koyu renkler de alglayc
randmanl alamamaktadr.
27
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
28/32
Taran iinde olanlarda ise alc ve verici vardr Gnderici srekli sinyal gnderir. Eer iplik
varsa sinyal gitmez. Eer iplik ok ince ise alglayc iplii grmeyebilir.
3.5. SARIM ALGILAYICILAR VE AKMLATRLER
Atk kayd esnasndaki max atk gerginlii dokuma makinesi performans asndan nemli bir
parametredir. Artan makine hzlarn paralel olarak art gsteren atk iplii gerginliinin kontrol
edilerek mmkn olduu kadar dk tutulabilmesi hem makine hzn artrmak hem de dk
mukavemetli ipliklerin kaydedilebilmesi asndan byk neme sahiptir. Yksek hzlarda atk
ipliinin bobinden dorudan salmas bobin yzeyi ile salan iplik arasndaki srtnmeden dolay
yksek gerginlik artlarna sebep olacandan kopular kanlmaz olur. Bunun yannda bobin
apndaki azalmaya bal olarak bobin yzeyi ile salan atk iplii arasndaki srtnme artacandan
(bobin ap azaldka bobin zerindeki sarm says artar) atk iplii gerginlii artar Bu tesirleri
azaltmak iin atk akmlatrleri kullanlr.
ekil 16. Akmlatrler ve iplik dedektrleri
Atk akmlatrleri yumuak bir sama imkan verdii iin atk iplii gerginliindeki art
azaltr. Atk akmlatrleri bir motor tarafndan tahrik edilen sabit apl bir tambur ve tambur zerine
yeterli miktarda iplik sarlp sarlmadn hisseden bir sensrden oluur.
Mekiksiz tezgahlarda atknn normal bir gerilim altnda kuma boyuna atlabilmesi iin, atk
ipliinin bobin zerinden ekilerek sabit bir gerilim altnda atk atm salanr.
28
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
29/32
Atk besleyicilerin devir saylarn otomatik olarak ayarlayan tipler olduu gibi, ayar elle
yaplan tipleri de vardr, iplik bkmne gre S veya Z ynne gre ve ipliin ak koyuluuna gre
de ayar yaplabilir.
Rezerve miktar, IROX' larda bulunan fotosel yardm ile yaplr. rnein 120 cm ende alan
bir tezgahta, 180 cm ende allaca zaman elle fotosel tertibatnn rezerve kanal zerinde ileri
doru kaydrmakla ayarn yapm oluruz.
Sarm alglaycs her tr atk salnmn sayar. rnein salm yapldnda bir atk elde
edilecekse iki sarmdan sonra manyetik ubuk kapanr.
ekil 17. Sarm alglayc sistemi
Elektronik olarak ilevini yerine getiren makinelerde atk iplii zerine fotosel k dmesiyle
verilen sinyali yanstr ve tertibatn hareketini salar.
FR/FN 35 Kopuk plik Dedektr:
Bu dedektr dokuma zgsnn yannda, iplik tabakasndaki iplik kopmasnn tesbitiningerektii her ortamda kullanlabilir. Bu nite bir anahtar panosu, drt adet fotoelektrikli reflex anahtar
ve bir adet reflektrden olumaktadr. Fotoselektrik anahtar iplik tabakasnn zerine o ekilde
yerletirilmitir ki, kopan iplik k demetini gemek zorunda kalmaktadr. Kopan ipliin sebep olduu
k demetinin yansmasndaki zayflama makinenin durdurma ileminin balamasna neden olur.
Elektronik nite ktaki yava varyasyonlara kar hassas deildir. Optik yzey zerinde oluan toz
tabakas, makina durularna neden olmaz. Optik kafa ayar mesafesi 6 mm dir. Makina zerine
kolayca monte edilebilen bir fleyici sistem vastasyla iplik tabakasnn iersindeki kopuk iplik, k
demetine doru itilir.
29
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
30/32
ekil 18 . Atk Selektrleri
Sistemin nemli zellikleri;
- Fiziksel temas olmadan kopu tespitinin yaplabilmesi
- 20 Dtex iplie kadar alabilme imkan
- Hassasiyet ayar
- Otomatik hava ayar mekanizmas
30
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
31/32
Herhangi bir makinenin geleceini o makinenin teknolojik seviyesi, ekonomiklii ve yaplan
ilemlerin kalitesi belirlemektedir .Bu bir dokuma makinas iin retilen kuman kalitesi ile ilgilidir.
Bugn makinalar iin niversal olma zellii yannda retim hz ve kalitesi de byk nem arz
etmektedir.
Yksek performansl makinalarda tezgah randman ve kuma kalitesini yksek tutmak
olduka glemitir. Bir dokuma makinasnda herhangi bir hatann tespit edilmesi ve dzeltilmesi
hal makinasnda eitli deerlerin yeterince hzl kontrol edilmesi prosesin devam ve kalitesi
asndan ok dikkat edilmesi gereken konulardr.
Bugnk dnya artlarnn gerektirdii kalitede ve hzda retimin yaplabilmesi mekanik
sistemlerle salanamamaktadr. Eski mekanik tarzdaki makineler yerini elektronik tertibatlarla
donatlm makinelere brakmaktadr.
Elektronik sistemlerle donatlm olan makinalardaki prosesler ,mekanik sistemlerde
ulalabilecek kontrol seviyelerinin ok stnde ve ok daha hassas biimde kontrol edilebilmektedir.
retim hzlarnn artmasn salayan en nemli faktr hi kukusuz makine donanmn
oluturan elemanlarn kusursuz dizayn edilmeleri ve stn nitelikli malzemelerden imal edilmeleridir.
Bir prosesin ak iinde deiken parametre says ne kadar fazla ise o prosesin kontrol o
derece zordur. Bu da demek oluyor ki biz bu parametrelerden ne kadar fazlasn kontrolmz altnda
tutabilirsek istediimiz sonucu almak o kadar kolay olur. Kontrol iin zellikle bu parametrelerin
llmesi gerekir. Kullanlan eitli lme elemanlar, sensrler vastas ile kontrol etmek istediimiz
parametreyi anlaml saylar veya ifadeler ekline sokabiliriz. Daha sonra ise bu lm sonular mikro
ilemci denilen mikro bilgisayarlarda deerlendirilip proses istenen ekilde kontrol edilebilir
hale getirilebilir.
Buradan da anlalabilecei gibi proseslerin kontrol ,lm elemanlarnn hassasiyetine ve o
makinann teknolojik seviyesine baldr, tekstil makinalarnn teknolojik geliimi dier endstrilerle
sk skya balantldr. Bu makinalardaki teknolojik gelimenin baars ,dier sektrlerle maksimum
derecede uyum iinde olmasna baldr. lgili endstriyel alanlarda yaplacak olan teknolojik
gelimelerin tekstil makinalarna en iyi ve en verimli biimde adaptasyonu gerekmektedir
31
-
7/29/2019 dokuma makinalarnda otomatik kontrol
32/32
32