dokument - polska szkoła · lat i od 14 lat, z uwzględnieniem możliwości percepcyjnych uczniów...
TRANSCRIPT
Dokument Podstawa programowa dla uczniów polskich uczących się za granicą stanowi podstawę do tworzenia lokalnych programów nauczania języka polskiego, historii, kultury, geografii Polski oraz wiedzy o współczesnej Polsce, a także tworzenia materiałów dydaktycznych do kształcenia w tym zakresie.
Redakcja językowa: Jadwiga Turlej, Joanna Woźnicka
© Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 2010
ISBN 978-83-62360-08-6
Skład: Stämpfli PolskaDruk: Sowadruk Sp. z o.o
Spis treści
Wstęp ................................................................................................................... 5Kompetencje językowe (5-9 lat) ....................................................................... 9Kompetencje językowe (10-13 lat) ................................................................. 11Kompetencje językowe (od 14 lat) ................................................................. 14Kręgi tematyczne .............................................................................................. 18Wykaz proponowanych lektur i tekstów kultury .......................................... 21Historia, geografia, przyroda (5-9 lat) ........................................................... 26Historia (10-13 lat) ........................................................................................... 27Historia (od 14 lat) ........................................................................................... 31Geografia (10-13 lat) ........................................................................................ 34Geografia (od 14 lat) ........................................................................................ 36
Wstęp
Zmiany polityczne, jakie zaszły w Polsce po roku 1989 oraz po przystąpieniu naszego kraju do Unii Europejskiej, zlikwidowały istniejące dotychczas bariery i dały Polakom możliwość swobodnego przemieszczania się po Europie i świe-cie. Spowodowało to zacieśnianie się więzi Polaków żyjących poza krajem z nie-podległą i odrodzoną ojczyzną. Jednocześnie wielu Polaków podjęło decyzję, by żyć i pracować poza granicami Polski. Poza krajem dorasta i uczy się w miejsco-wych szkołach wiele polskich dzieci. Dostrzegając wagę i skalę tego zjawiska, Ministerstwo Edukacji Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej przedkłada pol-skim szkołom działającym poza krajem Podstawę programową dla uczniów pol-skich uczących się za granicą.
Jest to pierwszy tego rodzaju dokument powstały na gruncie polskiej edu-kacji. Został przygotowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach Projektu współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecz-nego1. W 2008 r. w Polsce zakończono prace nad podstawą programową wy-chowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych ty-pach szkół, rozstrzygającą o tym, czego będzie się uczył każdy młody Polak mieszkający w kraju. Cieszymy się, że zaledwie kilka miesięcy od zakończenia prac nad tym dokumentem możemy przedłożyć polskim szkołom działają-cym poza krajem osobną propozycję adresowaną specjalnie do nich.
Adresatem tej Podstawy programowej są nauczyciele z polskich szkół i pol-skich ośrodków edukacyjnych działających za granicą. Szkoły te odgrywają ważną rolę w codziennym życiu Polaków przebywających poza krajem. Pra-cujący w nich nauczyciele, zmagając się często z ograniczeniami i trudno-ściami wynikającymi z warunków kraju, w jakim odbywa się kształcenie, re-alizują ważne zadanie dla losów polskiej wspólnoty narodowej – uczą polskie dzieci ich ojczystego języka, literatury, historii, geografii i kultury Polski.
1 „Opracowanie i pilotażowe wdrożenie innowacyjnych programów nauczania – zgodnych z polską podstawą programową kształcenia ogólnego i wymaganiami egzaminacyjnymi – przeznaczonych dla uczniów – dzieci obywateli polskich za granicą”
6 Wstęp
Podstawa programowa dla uczniów polskich uczących się za granicą została opracowana według najlepszych wzorców współczesnej dydaktyki. W pra-cach nad nią brała udział grupa kilkudziesięciu ekspertów powołanych przez Ministra Edukacji Narodowej. Znaleźli się w niej nauczyciele pracujący w szkołach polskich na obczyźnie, pracownicy naukowi z polskich uniwersy-tetów oraz eksperci powołani przez Ministra Edukacji Narodowej do prac nad doskonaleniem podstawy programowej kształcenia ogólnego obowiązującej w Polsce.
Podstawa programowa dla uczniów polskich uczących się za granicą zawiera treści kształcenia językowego i kulturowego. Sformułowana jest tak, aby poka-zać, co uczeń powinien wiedzieć i umieć na zakończenie danego etapu kształ-cenia, ze szczególnym uwzględnieniem kompetencji językowych jako narzę-dzia niezbędnego w procesie poznawania literatury, historii i kultury polskiej. Nauczanie języka ojczystego jest również czynnikiem kształtującym świado-mość przynależności do narodu polskiego.
Wymagania zostały opracowane dla trzech grup wiekowych: 5-9 lat, 10-13 lat i od 14 lat, z uwzględnieniem możliwości percepcyjnych uczniów i ich roz-woju poznawczego. Natomiast kompetencje językowe dodatkowo zostały za-pisane dla trzech poziomów umiejętności: A – podstawowy, B – średnio zaawansowany, C – zaawansowany. Kształcenie językowe obejmuje cztery sprawności komunikowania się w języku polskim: słuchanie, mówienie, czy-tanie, pisanie. Zakładamy, że na najwyższym poziomie umiejętności (C) za-wierają się wymagania z poziomów niższych. W zapisach unikamy wymienia-nia tych wiadomości i umiejętności, które mają charakter ponadjęzykowy, a uczeń nabywa je w miejscowej szkole. Kształcenie językowe i kulturowe po-winno mieć charakter zintegrowany.
Dla każdej grupy wiekowej zaproponowaliśmy dwa zestawy lektur uzupeł-nionych innymi tekstami kultury. Przez tekst kultury rozumiemy każdy wewnętrznie zorganizowany według określonych reguł, znaczący wytwór kul-tury, np. dzieło plastyczne, filmowe, grafikę, rzeźbę, strój, zachowania realizu-jące pewien społecznie utrwalony wzorzec. Pierwszy zestaw zawiera spis dzieł ważnych dla świadomości narodowej Polaków. Wprowadza ucznia w obszar kulturowej wspólnoty i identyfikacji z polskością, dając, na wyższym pozio-mie nauczania, możliwość poznania elementów historii literatury. Sądzimy, że polscy uczniowie na obczyźnie powinni wskazane tu dzieła poznać i omówić z nauczycielem. Drugi zestaw – znacznie obszerniejszy – zawiera wykaz
Wstęp 7
utworów z różnych epok, ze szczególnym uwzględnieniem literatury i filmów XX i XXI wieku, które w świadomości młodego Polaka, przebywającego poza krajem, pomogą ukształtować wizerunek współczesnej Polski, kraju innego niż ten, który opuszczali ich dziadowie lub rodzice. Zachęcamy, by z tego ze-stawu podczas nauki szkolnej uczeń poznał, tzn. przeczytał we fragmentach albo w całości, przynajmniej jedną pozycję w roku szkolnym. Wyboru tytułów dokona nauczyciel stosownie do poziomu rozwoju intelektualnego oraz spraw-ności językowej uczniów a także specyfiki kraju zamieszkania. Poezję XX i XXI wieku, komiks, film i inne teksty kultury w tym zestawie zapisaliśmy tak, by nauczyciel wybierający kolejne pozycje do omówienia z uczniami mógł uwzględnić także oczekiwania miejscowego środowiska, w którym przebywa i pracuje. Decyzje nauczyciela powinny przede wszystkim wspomagać proces kształcenia sprawności językowej i zachęcać do samodzielnego poszukiwania polskojęzycznych lektur, ale także uwzględniać funkcje wychowawcze litera-tury. Traktujemy tę drugą listę lektur i tekstów kultury jako propozycję otwar-tą i do uzupełnienia.
W zakresie historii i geografii Polski wymagania są tak określone, by utrwa-lać i poszerzać wiedzę o polskiej kulturze i społeczeństwie polskim, o środo-wisku geograficznym Polski oraz wzmocnić proces identyfikowania się uczniów z ojczystą tradycją przy jednoczesnym zachowaniu szacunku dla od-mienności kulturowych i tradycji kraju zamieszkania. W grupie wiekowej od 14. roku życia proponujemy usystematyzowaną wiedzę na temat historii Pol-ski od odzyskania niepodległości w 1918 r. do czasów współczesnych. Ta wie-dza pozwoli uczniom poznać najnowszą historię kraju pochodzenia ich przod-ków oraz pomoże dostrzec korzenie wielu współczesnych zjawisk. Jesteśmy przekonani, że kontakt z historią ojczystą ostatnich stu lat rozbudzi zaintere-sowania uczniów wydarzeniami, które były bliskie pokoleniom ich rodziców, dziadków i pradziadków.
Treści zawarte w Podstawie programowej dla uczniów polskich uczących się za granicą posłużą do skonstruowania nowych programów nauczania, inte-grujących język polski i literaturę z historią oraz geografią Polski. Należy pod-kreślić, że kształcenie językowe polskich dzieci przebywających za granicą od-bywa się na każdej lekcji, nie tylko na lekcjach języka polskiego. Nauczycielom pracującym poza krajem zostaną zaproponowane materiały edukacyjne po-wstałe według jej założeń oraz udzielona pomoc w przygotowaniu progra-mów nauczania dla szkół, w których pracują.
8 Wstęp
Jesteśmy przekonani, że propozycje zawarte w Podstawie programowej będą użyteczne w codziennej pracy polskich nauczycieli poza granicami kraju, a uczniom powracającym z zagranicy ułatwią naukę w Polsce. Przygotowane opracowania pomogą zaspokoić potrzeby edukacyjne uczniów, ale też spra-wią, że polscy uczniowie będą lepiej działali w środowisku obcojęzycznym i wielokulturowym z poczuciem własnej wartości oraz z szacunkiem dla in-nych. Pomogą w wykorzystywaniu zdobywanej wiedzy dla promocji Polski. Zakładamy, że przedstawiona koncepcja edukacyjna stanie się dogodną płasz-czyzną dla wymiany doświadczeń między polskimi szkołami rozproszonymi na świecie, a także ułatwi wymianę doświadczeń dydaktycznych w obrębie polskiej wspólnoty szkolnej za granicą oraz wzmocni jej więzi z krajem.
Uwagi w sprawie Podstawy programowej prosimy przekazywać za pośred-nictwem strony www.polska-szkola.pl.
Zespół ekspertów Ministerstwa Edukacji Narodowej
Kompetencje językowe (5-9 lat)K
om
pet
encj
eA
– p
ozi
om
po
dst
awo
wy
B –
po
zio
m ś
red
ni (
śred
nio
za
awan
sow
any)
C –
po
zio
m z
aaw
anso
wan
y
Słu
chan
ieU
czeń
: ro
zróż
nia
wię
kszo
ść g
łose
k is
totn
ych
■
dla
języ
ka p
ols
kieg
o,
rozu
mie
pro
ste
po
lece
nia
, ■
rozu
mie
pro
ste
wyp
ow
ied
zi m
on
o-
■lo
go
we
i dia
log
ow
e, o
ile
otr
zym
u-
je d
od
atko
we
wyj
aśn
ien
ia,
rozu
mie
p
rost
e te
ksty
lit
erac
kie
■w
spie
ran
e o
bra
zkam
i, g
esta
mi,
re-
kwiz
ytam
i i
inn
e te
ksty
ku
ltu
ry,
o i
le o
trzy
mu
je d
od
atko
we
wyj
a-śn
ien
ia;
Ucz
eń:
rozr
óżn
ia g
łosk
i w
spó
łcze
snej
po
l- ■
szcz
yzn
y z
wyj
ątki
em n
ajtr
ud
nie
j-sz
ych
,ro
zum
ie z
łożo
ne
po
lece
nia
, ■
rozu
mie
pro
ste
wyp
ow
ied
zi m
on
o-
■lo
go
we
i d
ialo
go
we
bez
do
dat
ko-
wyc
h w
yjaś
nie
ń,
rozu
mie
p
rost
e te
ksty
lit
erac
kie
■(z
wła
szcz
a p
isan
e w
spó
łcze
sną
po
l-sz
czyz
ną)
, w
spie
ran
e o
bra
zkam
i, g
esta
mi,
rekw
izyt
ami
i in
ne
teks
ty
kult
ury
;
Ucz
eń:
rozr
óżn
ia w
szys
tkie
gło
ski
wsp
ół-
■cz
esn
ej p
ols
zczy
zny,
rozu
mie
ro
zbu
do
wan
e p
ole
cen
ia,
■ro
zum
ie z
łożo
ne
wyp
ow
ied
zi m
o-
■n
olo
go
we
i dia
log
ow
e,
rozu
mie
tek
sty
liter
acki
e (z
wła
sz-
■cz
a p
isan
e w
spó
łcze
sną
po
lszc
zy-
zną)
i in
ne
teks
ty k
ult
ury
;
Mó
wie
nie
wym
awia
po
znan
e sł
ow
a w
sp
osó
b
■n
a o
gó
ł zro
zum
iały
,tw
orz
y, z
po
mo
cą n
aucz
ycie
la, k
rót-
■ką
wyp
ow
ied
ź sk
ład
ając
ą si
ę z
pro
-st
ych
zd
ań,
po
rozu
mie
wa
się
w p
rost
ych
syt
u-
■ac
jach
ko
mu
nik
acyj
nyc
h,
sto
suje
po
dst
awo
we
form
uły
grz
ecz-
■n
ośc
iow
e,o
dtw
arza
z
pam
ięci
ry
mo
wan
ki
■i i
nn
e kr
ótk
ie, p
rost
e te
ksty
;
wym
awia
po
znan
e sł
ow
a w
sp
osó
b
■zr
ozu
mia
ły,
sku
tecz
nie
po
rozu
mie
wa
się
w c
o-
■d
zien
nyc
h s
ytu
acja
ch, s
tosu
jąc
wła
-śc
iwe
form
y ko
mu
nik
ow
ania
się
, u
czes
tnic
zy
w
rozm
ow
ie,
wyr
aża
■
w p
rost
y sp
osó
b w
łasn
e zd
anie
,fo
rmuł
uje
kilk
uzda
niow
ą w
ypow
iedź
, ■
opow
iada
o
wła
snyc
h do
świa
dcze
-ni
ach,
opi
suje
ludz
i, pr
zedm
ioty
, mie
j-sc
a i s
ytua
cje,
form
ułu
je ż
ycze
nia
i za
pro
szen
ie,
■o
po
wia
da
w p
rost
y sp
osó
b a
kcję
■
utw
oru
o
raz
op
isu
je
bo
hat
eró
w
i rel
acje
mię
dzy
nim
i, a
takż
e św
iat
prz
edst
awio
ny
teks
tów
ku
ltu
ry,
sto
suje
fo
rmu
ły g
rzec
zno
ścio
we,
■re
cytu
je w
iers
ze;
■
popr
awni
e w
ymaw
ia s
łow
a i z
wro
ty,
■w
ypo
wia
da
się
pły
nn
ie,
■o
pis
uje
, o
po
wia
da,
ch
arak
tery
zuje
■
po
stać
lite
rack
ą,
ucz
estn
iczy
w r
ozm
ow
ie i
w p
rost
ej
■d
ysku
sji,
sto
suje
fo
rmu
ły g
rzec
zno
ścio
we,
■
recy
tuje
w
iers
ze,
sto
sują
c p
auzę
■
i in
ton
ację
;
10 Kompetencje języKoWe (5-9 lat)
Czy
tan
iezn
a w
szys
tkie
lite
ry i
od
po
wia
daj
ą- ■
ce im
gło
ski,
dzi
eli w
yraz
na
syla
by,
■cz
yta
na
gło
s i c
ich
o p
rost
e, k
rótk
ie
■te
ksty
,ro
zum
ie p
rost
e i k
rótk
ie t
ekst
y u
żyt-
■ko
we,
rozu
mie
pro
ste
i kr
ótk
ie u
two
ry l
i- ■
tera
ckie
, wsp
iera
ne
mat
eria
łem
ilu
-st
racy
jnym
, i in
ne
teks
ty k
ult
ury
,ko
rzys
ta z
ob
razk
ow
ych
sło
wn
ikó
w
■i e
ncy
klo
ped
ii;
czyt
a n
a g
łos,
pra
wid
łow
o a
kcen
tu-
■ją
c w
yraz
y,ro
zum
ie k
rótk
ie t
ekst
y u
żytk
ow
e,
■ro
zpo
znaj
e fo
rmy
uży
tko
we,
np
. ży-
■cz
enia
, zap
rosz
enie
, og
łosz
enie
, lis
t,
pro
sta
inst
rukc
ja,
rozu
mie
kró
tkie
utw
ory
lit
erac
kie
■i i
nn
e te
ksty
ku
ltu
ry,
w t
ekśc
ie l
iter
acki
m z
azn
acza
wy-
■b
ran
e fr
agm
enty
, okr
eśla
cza
s i m
iej-
sce
akcj
i, w
skaz
uje
głó
wn
ych
bo
ha-
teró
w,
wys
zuku
je w
tek
ście
po
trze
bn
e in
- ■
form
acje
, ko
rzys
ta z
ob
razk
ow
ych
sło
wn
ikó
w
■i e
ncy
klo
ped
ii;
czyt
a n
a g
łos,
po
pra
wn
ie i
wyr
azi-
■śc
ie k
rótk
i i p
rost
y te
kst
(tak
że n
ie-
znan
y),
rozu
mie
u
two
ry
liter
acki
e i
inn
e ■
teks
ty k
ult
ury
,o
kreś
la p
od
staw
ow
e el
emen
ty św
ia-
■ta
prz
edst
awio
neg
o w
utw
orz
e lit
e-ra
ckim
lub
inn
ym t
ekśc
ie k
ult
ury
,ro
zum
ie p
od
staw
ow
e o
raz
prz
eno
- ■
śne
znac
zen
ie w
yraz
ów
w t
ekśc
ie,
korz
ysta
ze
sło
wn
ikó
w i
ency
klo
pe-
■d
ii;
Pisa
nie
pis
ze w
szys
tkie
mał
e i w
ielk
ie li
tery
, ■
do
strz
ega
różn
icę
mię
dzy
lit
erą
i gło
ską,
p
rzep
isu
je w
yraz
y i p
rost
e zd
ania
, ■
pis
ze z
pam
ięci
(p
oje
dyn
cze
wyr
a- ■
zy)
i ze
słu
chu
(p
rost
e zd
ania
), p
o
om
ów
ien
iu
pis
ow
ni
z n
aucz
ycie
-le
m,
twor
zy,
z po
moc
ą na
uczy
ciel
a, k
rót-
■ką
wyp
owie
dź s
kład
ając
ą si
ę z
pro-
styc
h zd
ań (
opis
, po
zdro
wie
nia,
ży-
czen
ia),
pis
ze
wed
ług
w
zoru
kr
ótk
i te
kst
■o
so
bie
,st
osu
je p
od
staw
ow
e fo
rmu
ły g
rzec
z- ■
no
ścio
we,
db
a o
po
pra
wn
ość
gra
ficz
ną
po
l- ■
skic
h li
ter.
prz
epis
uje
kró
tkie
tek
sty,
■
pis
ze
z p
amię
ci
(kilk
a w
yraz
ów
) ■
i ze
słu
chu
(p
rost
e, k
rótk
ie t
ekst
y),
z p
om
ocą
nau
czyc
iela
tw
orz
y kr
ót-
■ką
wyp
ow
ied
ź (o
pis
, lis
t p
ryw
atn
y,
życz
enia
, zap
rosz
enie
),
pis
ze w
edłu
g w
zoru
pro
ste
teks
ty
■n
a zn
ane
mu
tem
aty
(np
. zw
iąza
ne
z je
go
zai
nte
reso
wan
iam
i),
pis
ze p
rost
e te
ksty
zw
iąza
ne
z p
o-
■zn
anym
i u
two
ram
i lit
erac
kim
i i
in-
nym
i tek
stam
i ku
ltu
ry,
sto
suje
po
dst
awo
we
form
uły
grz
ecz-
■n
ośc
iow
e,n
a o
gó
ł p
isze
po
pra
wn
ie o
rto
gra
- ■
ficz
nie
i st
osu
je p
od
staw
ow
ą in
ter-
pu
nkc
ję.
pis
ze z
pam
ięci
(p
oje
dyn
cze
zda-
■n
ia)
i ze
słu
chu
(kr
ótk
ie t
ekst
y),
two
rzy
kró
tką
wyp
ow
ied
ź (d
ialo
g,
■o
po
wia
dan
ie, p
rzep
is),
tw
orz
y w
ypo
wie
dź
na
znan
e m
u
■te
mat
y (n
p.
zwią
zan
e z
jeg
o z
ain
-te
reso
wan
iam
i),
two
rzy
wyp
ow
ied
ź zw
iąza
ną
z p
o-
■zn
anym
i u
two
ram
i lit
erac
kim
i i
in-
nym
i tek
stam
i ku
ltu
ry,
sto
suje
po
dst
awo
we
form
uły
grz
ecz-
■n
ośc
iow
e,zn
a i
na
og
ół
sto
suje
zas
ady
ort
o-
■g
rafi
i i in
terp
un
kcji.
Czy
tan
iezn
a w
szys
tkie
lite
ry i
od
po
wia
daj
ą- ■
ce im
gło
ski,
dzi
eli w
yraz
na
syla
by,
■cz
yta
na
gło
s i c
ich
o p
rost
e, k
rótk
ie
■te
ksty
,ro
zum
ie p
rost
e i k
rótk
ie t
ekst
y u
żyt-
■ko
we,
rozu
mie
pro
ste
i kr
ótk
ie u
two
ry l
i- ■
tera
ckie
, wsp
iera
ne
mat
eria
łem
ilu
-st
racy
jnym
, i in
ne
teks
ty k
ult
ury
,ko
rzys
ta z
ob
razk
ow
ych
sło
wn
ikó
w
■i e
ncy
klo
ped
ii;
czyt
a n
a g
łos,
pra
wid
łow
o a
kcen
tu-
■ją
c w
yraz
y,ro
zum
ie k
rótk
ie t
ekst
y u
żytk
ow
e,
■ro
zpo
znaj
e fo
rmy
uży
tko
we,
np
. ży-
■cz
enia
, zap
rosz
enie
, og
łosz
enie
, lis
t,
pro
sta
inst
rukc
ja,
rozu
mie
kró
tkie
utw
ory
lit
erac
kie
■i i
nn
e te
ksty
ku
ltu
ry,
w t
ekśc
ie l
iter
acki
m z
azn
acza
wy-
■b
ran
e fr
agm
enty
, okr
eśla
cza
s i m
iej-
sce
akcj
i, w
skaz
uje
głó
wn
ych
bo
ha-
teró
w,
wys
zuku
je w
tek
ście
po
trze
bn
e in
- ■
form
acje
, ko
rzys
ta z
ob
razk
ow
ych
sło
wn
ikó
w
■i e
ncy
klo
ped
ii;
czyt
a n
a g
łos,
po
pra
wn
ie i
wyr
azi-
■śc
ie k
rótk
i i p
rost
y te
kst
(tak
że n
ie-
znan
y),
rozu
mie
u
two
ry
liter
acki
e i
inn
e ■
teks
ty k
ult
ury
,o
kreś
la p
od
staw
ow
e el
emen
ty św
ia-
■ta
prz
edst
awio
neg
o w
utw
orz
e lit
e-ra
ckim
lub
inn
ym t
ekśc
ie k
ult
ury
,ro
zum
ie p
od
staw
ow
e o
raz
prz
eno
- ■
śne
znac
zen
ie w
yraz
ów
w t
ekśc
ie,
korz
ysta
ze
sło
wn
ikó
w i
ency
klo
pe-
■d
ii;
Pisa
nie
pis
ze w
szys
tkie
mał
e i w
ielk
ie li
tery
, ■
do
strz
ega
różn
icę
mię
dzy
lit
erą
i gło
ską,
p
rzep
isu
je w
yraz
y i p
rost
e zd
ania
, ■
pis
ze z
pam
ięci
(p
oje
dyn
cze
wyr
a- ■
zy)
i ze
słu
chu
(p
rost
e zd
ania
), p
o
om
ów
ien
iu
pis
ow
ni
z n
aucz
ycie
-le
m,
twor
zy,
z po
moc
ą na
uczy
ciel
a, k
rót-
■ką
wyp
owie
dź s
kład
ając
ą si
ę z
pro-
styc
h zd
ań (
opis
, po
zdro
wie
nia,
ży-
czen
ia),
pis
ze
wed
ług
w
zoru
kr
ótk
i te
kst
■o
so
bie
,st
osu
je p
od
staw
ow
e fo
rmu
ły g
rzec
z- ■
no
ścio
we,
db
a o
po
pra
wn
ość
gra
ficz
ną
po
l- ■
skic
h li
ter.
prz
epis
uje
kró
tkie
tek
sty,
■
pis
ze
z p
amię
ci
(kilk
a w
yraz
ów
) ■
i ze
słu
chu
(p
rost
e, k
rótk
ie t
ekst
y),
z p
om
ocą
nau
czyc
iela
tw
orz
y kr
ót-
■ką
wyp
ow
ied
ź (o
pis
, lis
t p
ryw
atn
y,
życz
enia
, zap
rosz
enie
),
pis
ze w
edłu
g w
zoru
pro
ste
teks
ty
■n
a zn
ane
mu
tem
aty
(np
. zw
iąza
ne
z je
go
zai
nte
reso
wan
iam
i),
pis
ze p
rost
e te
ksty
zw
iąza
ne
z p
o-
■zn
anym
i u
two
ram
i lit
erac
kim
i i
in-
nym
i tek
stam
i ku
ltu
ry,
sto
suje
po
dst
awo
we
form
uły
grz
ecz-
■n
ośc
iow
e,n
a o
gó
ł p
isze
po
pra
wn
ie o
rto
gra
- ■
ficz
nie
i st
osu
je p
od
staw
ow
ą in
ter-
pu
nkc
ję.
pis
ze z
pam
ięci
(p
oje
dyn
cze
zda-
■n
ia)
i ze
słu
chu
(kr
ótk
ie t
ekst
y),
two
rzy
kró
tką
wyp
ow
ied
ź (d
ialo
g,
■o
po
wia
dan
ie, p
rzep
is),
tw
orz
y w
ypo
wie
dź
na
znan
e m
u
■te
mat
y (n
p.
zwią
zan
e z
jeg
o z
ain
-te
reso
wan
iam
i),
two
rzy
wyp
ow
ied
ź zw
iąza
ną
z p
o-
■zn
anym
i u
two
ram
i lit
erac
kim
i i
in-
nym
i tek
stam
i ku
ltu
ry,
sto
suje
po
dst
awo
we
form
uły
grz
ecz-
■n
ośc
iow
e,zn
a i
na
og
ół
sto
suje
zas
ady
ort
o-
■g
rafi
i i in
terp
un
kcji.
Kompetencje językowe (10-13 lat)K
om
pet
encj
eA
– p
ozi
om
po
dst
awo
wy
B –
po
zio
m ś
red
ni (
śred
nio
za
awan
sow
any)
C –
po
zio
m z
aaw
anso
wan
y
Słu
chan
ieU
czeń
:ro
zró
żnia
wię
kszo
ść g
łose
k ję
zyka
■
po
lski
ego
(z w
yjąt
kiem
naj
tru
dn
iej-
szyc
h),
ro
zum
ie p
ole
cen
ia o
raz
pro
ste
wy-
■p
ow
ied
zi m
on
olo
go
we
i d
ialo
go
-w
e,
rozu
mie
pro
ste,
wsp
ółc
zesn
e u
two
- ■
ry li
tera
ckie
wsp
iera
ne
ilust
racj
ami,
ges
tam
i, re
kwiz
ytam
i i
inn
e te
ksty
ku
ltu
ry,
rozu
mie
pro
ste
wyp
ow
ied
zi o
ch
a- ■
rakt
erze
in
form
acyj
nym
i u
żytk
o-
wym
;
Ucz
eń:
rozr
óżn
ia w
ięks
zość
gło
sek
języ
ka
■p
ols
kieg
o,
rozu
mie
zło
żon
e p
ole
cen
ia,
pro
ste
■in
stru
kcje
ora
z w
ypo
wie
dzi
mo
no
-lo
go
we
i d
ialo
go
we,
w t
ym n
ada-
wan
e za
po
mo
cą ś
rod
ków
au
dio
wi-
zual
nyc
h,
rozu
mie
utw
ory
lit
erac
kie
(zw
łasz
- ■
cza
pis
ane
wsp
ółc
zesn
ą p
ols
zczy
-zn
ą) i
inn
e te
ksty
ku
ltu
ry,
rozu
mie
wyp
ow
ied
zi o
ch
arak
terz
e ■
info
rmac
yjn
ym i
uży
tko
wym
;
Ucz
eń:
rozr
óżn
ia
wsz
ystk
ie
gło
ski
języ
ka
■p
ols
kieg
o,
rozu
mie
zło
żon
e p
ole
cen
ia,
pro
ste
■in
stru
kcje
ora
z w
ypo
wie
dzi
mo
no
-lo
go
we
i dia
log
ow
e, w
łącz
nie
z w
y-p
ow
ied
ziam
i w d
ysku
sjac
h,
rozu
mie
utw
ory
lit
erac
kie
(z r
óż-
■n
ych
ep
ok)
i in
ne
teks
ty k
ult
ury
, ro
zum
ie
rozb
ud
ow
ane
wyp
ow
ie-
■d
zi
o
char
akte
rze
info
rmac
yjn
ym
i uży
tko
wym
;
Mó
wie
nie
wym
awia
po
znan
e sł
ow
a w
sp
osó
b
■n
a o
gó
ł zro
zum
iały
, tw
orz
y sa
mo
dzi
eln
ie
na
og
ół
po
- ■
pra
wn
ą ki
lku
zdan
iow
ą w
ypo
wie
dź,
p
oro
zum
iew
a si
ę w
typ
ow
ych
syt
u-
■ac
jach
ko
mu
nik
acyj
nyc
h,
sto
suje
po
dst
awo
we
form
uły
grz
ecz-
■n
ośc
iow
e,o
dtw
arza
z p
amię
ci p
rost
e te
ksty
; ■
mó
wi
w s
po
sób
na
og
ół
zro
zum
ia-
■ły
, sto
sują
c ak
cen
t zd
anio
wy,
spo
nta
nic
znie
i w
mia
rę p
łyn
nie
po
- ■
rozu
mie
wa
się
w c
od
zien
nyc
h s
ytu
-ac
jach
, sto
sują
c w
łaśc
iwe
form
y ko
-m
un
iko
wan
ia s
ię,
op
ow
iad
a o
wła
snyc
h d
ośw
iad
cze-
■n
iach
, o
pis
uje
lu
dzi
, p
rzed
mio
ty,
mie
jsca
i sy
tuac
je,
form
ułu
je ż
ycze
nia
, g
ratu
lacj
e, z
a- ■
pro
szen
ie,
form
ułu
je w
mia
rę s
pó
jną
wyp
o-
■w
ied
ź n
a zn
ane
mu
tem
aty
(np
. zw
iąza
ne
z je
go
zai
nte
reso
wan
ia-
mi)
ora
z p
ozn
anym
i utw
ora
mi l
ite-
rack
imi i
inn
ymi t
ekst
ami k
ult
ury
,
po
pra
wn
ie w
ymaw
ia s
łow
a i
zda-
■n
ia,
wyp
ow
iad
a si
ę p
łyn
nie
i lo
gic
znie
, ■
op
isu
je,
op
ow
iad
a, c
har
akte
ryzu
je
■p
ost
ać li
tera
cką,
str
eszc
za i
rela
cjo
-n
uje
zd
arze
nia
,ro
zpo
czyn
a d
ysku
sję
i u
czes
tnic
zy
■w
dys
kusj
i nad
po
znan
ymi t
ekst
ami
kult
ury
, st
osuj
e zr
óżni
cow
ane
form
uły
grze
cz-
■no
ścio
we,
recy
tuje
utw
ory
■ l
iter
acki
e, s
tosu
jąc
wła
ściw
ą m
od
ula
cję
gło
sow
ą;
12 Kompetencje języKoWe (10-13 lat)
op
ow
iad
a ak
cję
utw
oru
, o
pis
uje
■
bo
hat
eró
w i
rel
acje
mię
dzy
nim
i, a
takż
e św
iat
prz
edst
awio
ny
tek-
stó
w k
ult
ury
, w
tym
naz
ywa
swo
je
reak
cje
czyt
eln
icze
i w
yraż
a sw
ój
sto
sun
ek d
o p
ost
aci,
ucz
estn
iczy
w
ro
zmo
wie
, w
yraż
a ■
wła
sne
zdan
ie i
uza
sad
nia
je,
stos
uje
zróż
nico
wan
e fo
rmuł
y gr
zecz
- ■
nośc
iow
e,re
cytu
je u
two
ry l
iter
acki
e, d
baj
ąc
■o
pra
wid
łow
e ak
cen
tow
anie
i i
n-
ton
ację
;
Czy
tan
iezn
a w
szys
tkie
lite
ry i
od
po
wia
daj
ą- ■
ce im
gło
ski j
ęzyk
a p
ols
kieg
o,
czyt
a n
a g
łos
i cic
ho
pro
ste
teks
ty li
- ■
tera
ckie
i n
ielit
erac
kie,
rozu
mie
pro
ste
teks
ty in
form
acyj
ne
■i u
żytk
ow
e,
rozu
mie
p
rost
e u
two
ry
liter
acki
e ■
ora
z in
ne
teks
ty k
ult
ury
,w
skaz
uje
w t
ekśc
ie n
ajw
ażn
iejs
ze
■in
form
acje
,ko
rzys
ta z
e sł
ow
nik
ów
dw
uję
zycz
- ■
nyc
h i
ency
klo
ped
ii;
czyt
a n
a g
łos,
pra
wid
łow
o a
kcen
- ■tu
jąc
wyr
azy
i st
osu
je a
kcen
t zd
a-n
iow
y,ro
zum
ie d
łużs
ze t
ekst
y in
form
acyj
- ■
ne
ora
z u
żytk
ow
e,
rozr
óżn
ia t
ekst
y in
form
acyj
ne
i ar
- ■
gu
men
tacy
jne,
od
różn
ia z
dan
ia in
form
ują
ce o
fak
- ■
tach
od
zd
ań w
yraż
ając
ych
op
inię
,ro
zum
ie d
łużs
ze u
two
ry l
iter
acki
e ■
ora
z in
ne
teks
ty k
ult
ury
, ro
zpo
znaj
e w
pis
aneg
o w
tek
st li
te-
■ra
cki n
adaw
cę i
od
bio
rcę,
ro
zpo
znaj
e w
ybra
ne
elem
enty
świa
- ■
ta p
rzed
staw
ion
ego
w t
ekśc
ie l
ite-
rack
im,
korz
ysta
ze
sz
koln
ych
sł
ow
nik
ów
■
ora
z in
nyc
h ź
ród
eł in
form
acji,
ro
zró
żnia
o
ficj
aln
ą i
nie
ofi
cjal
ną
■o
dm
ian
ę ję
zyka
;
czyt
a n
a g
łos,
pra
wid
łow
o a
kcen
tu-
■ją
c w
yraz
y i
zach
ow
uje
in
ton
ację
zd
ania
,cz
yta
z p
om
ocą
nau
czyc
iela
wyb
ra-
■n
e u
two
ry
liter
acki
e (z
ró
żnyc
h
epo
k),
rozu
mie
u
two
ry
liter
acki
e,
info
r- ■
mac
yjn
e, u
żytk
ow
e o
raz
inn
e te
k-st
y ku
ltu
ry,
od
różn
ia j
ęzyk
lit
erac
ki o
d n
ielit
e- ■
rack
ieg
o,
wyo
drę
bn
ia
wsz
ystk
ie
elem
enty
■
świa
ta p
rzed
staw
ion
ego
w t
ekśc
ie
liter
acki
m,
korz
ysta
z
info
rmac
ji za
war
tych
■
w e
ncy
klo
ped
iach
ora
z sł
ow
nik
ach
je
dn
oję
zycz
nyc
h i
dw
uję
zycz
nyc
h;
Kompetencje języKoWe (10-13 lat) 13
Pisa
nie
po
pra
wn
ie z
apis
uje
wsz
ystk
ie li
tery
■
po
lski
ego
alf
abet
u,
prz
epis
uje
wyr
azy
i pro
ste
zdan
ia,
■p
isze
z p
amię
ci i
ze
słu
chu
wyr
azy
■i p
rost
e zd
ania
, za
pis
uje
pro
ste
info
rmac
je o
so
bie
, ■
pis
ze w
edłu
g w
zoru
pro
ste
teks
ty
■n
a zn
ane
mu
tem
aty
(np
. zw
iąza
ne
z je
go
zai
nte
reso
wan
iam
i),
two
rzy
kró
tką,
na
og
ół
po
pra
wn
ą,
■ki
lku
zdan
iow
ą w
ypo
wie
dź
skła
da-
jącą
się
z p
rost
ych
zd
ań (
op
is,
dia
-lo
g, p
ozd
row
ien
ia, ż
ycze
nia
),st
osu
je p
od
staw
ow
e fo
rmu
ły g
rzec
z- ■
no
ścio
we,
na
og
ół
pis
ze p
op
raw
nie
ort
og
ra-
■fi
czn
ie
i st
osu
je
po
pra
wn
ą in
ter-
pu
nkc
ję.
zap
isu
je d
ykto
wan
e te
ksty
, ■
op
isu
je w
ydar
zen
ia,
swo
je p
rzeż
y- ■
cia
i do
świa
dcz
enia
,tw
orzy
wyp
owie
dź z
wią
zaną
z p
o- ■
znan
ymi u
twor
ami l
iter
acki
mi i
inny
-m
i te
ksta
mi
kult
ury
oraz
na
znan
e m
u te
mat
y (n
p. o
jego
zai
nter
esow
a-ni
ach)
,tw
orz
y p
rost
e w
ypo
wie
dzi
pis
emn
e ■
w
wyb
ran
ych
fo
rmac
h
gat
un
ko-
wyc
h (
op
is,
char
akte
ryst
yka,
op
o-
wia
dan
ie,
dia
log
, lis
t p
ryw
atn
y,
kart
ka z
dzi
enn
ika,
og
łosz
enie
, za
-p
rosz
enie
, życ
zen
ia, n
ota
tka)
,sp
orz
ądza
pla
n w
ypo
wie
dzi
, ■
sto
suje
fo
rmu
ły g
rzec
zno
ścio
we,
■p
isze
po
pra
wn
ie p
od
wzg
lęd
em o
r- ■
tog
rafi
czn
ym i
inte
rpu
nkc
yjn
ym.
spo
rząd
za n
ota
tkę
z te
kstu
czy
ta-
■n
ego
,sw
ob
od
nie
tw
orz
y w
ypo
wie
dzi
pi-
■se
mn
e w
po
znan
ych
fo
rmac
h g
a-tu
nko
wyc
h,
sto
sują
c u
rozm
aico
ne
sło
wn
ictw
o,
sto
suje
w w
ypo
wie
dzi
pis
emn
ej o
d-
■p
ow
ied
nią
ko
mp
ozy
cję
i ukł
ad g
ra-
ficz
ny,
po
słu
gu
je s
ię o
ficj
aln
ą i
nie
ofi
cjal
- ■
ną
od
mia
ną
języ
ka,
pis
ze p
op
raw
nie
po
d w
zglę
dem
or-
■to
gra
ficz
nym
i in
terp
un
kcyj
nym
.
Kompetencje językowe (od 14 lat)K
om
pet
encj
eA
– p
ozi
om
po
dst
awo
wy
B –
po
zio
m ś
red
ni (
śred
nio
za
awan
sow
any)
C –
po
zio
m z
aaw
anso
wan
y
Słu
chan
ieU
czeń
:ro
zró
żnia
wię
kszo
ść g
łose
k ję
zyka
■
po
lski
ego
, ro
zum
ie p
ole
cen
ia i
pro
ste
wyp
o-
■w
ied
zi m
on
olo
go
we
i d
ialo
go
we,
w
tym
nad
awan
e za
po
mo
cą ś
rod
-kó
w a
ud
iow
izu
aln
ych
, ro
zum
ie
pro
ste
utw
ory
lit
erac
kie
■(z
wła
szcz
a p
isan
e w
spó
łcze
sną
po
l-sz
czyz
ną)
i in
ne
teks
ty k
ult
ury
,ro
zum
ie p
rost
e w
ypo
wie
dzi
in
for-
■m
acyj
ne
i uży
tko
we,
rozp
ozn
aje
inte
ncj
ę w
ypo
wie
dzi
■
(np
. ap
rob
atę,
dez
apro
bat
ę) w
spo
-m
agan
ą in
ton
acją
lub
ges
tem
;
Ucz
eń:
rozr
óżn
ia g
łosk
i ję
zyka
po
lski
ego
■
z w
yjąt
kiem
naj
tru
dn
iejs
zych
,ro
zum
ie w
ypo
wie
dzi
mo
no
log
ow
e ■
i d
ialo
go
we,
w t
ym n
adaw
ane
za
po
mo
cą ś
rod
ków
au
dio
wiz
ual
nyc
h,
rozu
mie
u
two
ry
liter
acki
e i
inn
e ■
teks
ty k
ult
ury
, ro
zum
ie w
ypo
wie
dzi
in
form
acyj
ne
■i u
żytk
ow
e o
raz
od
różn
ia in
form
a-cj
e o
fak
tach
od
op
inii,
ro
zum
ie i
nte
ncj
ę w
ypo
wie
dzi
(n
p.
■ap
rob
atę,
dez
apro
bat
ę, p
row
oka
-cj
ę) o
raz
rozp
ozn
aje
śro
dki
jęz
yko
-w
e sł
użą
ce je
j wyr
ażen
iu;
Ucz
eń:
rozr
óżn
ia
wsz
ystk
ie
gło
ski
języ
ka
■p
ols
kieg
o,
rozu
mie
w
ypo
wie
dzi
o
zł
ożo
nej
■
stru
ktu
rze,
w t
ym n
adaw
ane
za p
o-
mo
cą
śro
dkó
w
aud
iow
izu
aln
ych
, i
od
bie
ra z
awar
te w
nic
h i
nfo
rma-
cje
zaró
wn
o ja
wn
e, ja
k i u
kryt
e,
rozu
mie
utw
ory
lit
erac
kie
(z r
óż-
■n
ych
ep
ok)
i in
ne
teks
ty k
ult
ury
, ro
zum
ie w
ypo
wie
dzi
o c
har
akte
rze
■p
op
ula
rno
nau
kow
ym i
pu
blic
ysty
cz-
nym
,ro
zum
ie
jaw
ną
i u
kryt
ą in
ten
cję
■w
ypo
wie
dzi
(su
ges
tię
i m
anip
ula
-cj
ę ję
zyko
wą
ora
z ir
on
ię),
rozp
ozn
aje
śro
dki
języ
kow
e p
ełn
ią-
■ce
ró
żne
fun
kcje
sty
listy
czn
e;
Kompetencje języKoWe (od 14 lat) 15
Mó
wie
nie
wym
awia
po
znan
e sł
ow
a w
sp
osó
b
■n
a o
gó
ł zro
zum
iały
,tw
orz
y sa
mo
dzi
eln
ie
na
og
ół
po
- ■
pra
wn
ą ki
lku
zdan
iow
ą w
ypo
wie
dź,
p
oro
zum
iew
a si
ę w
typ
ow
ych
syt
u-
■ac
jach
ko
mu
nik
acyj
nyc
h,
w
pro
sty
spo
sób
w
ypo
wia
da
się
■(o
pis
uje
sw
oje
re
akcj
e)
na
tem
at
po
znan
ych
tek
stó
w k
ult
ury
, st
osu
je f
orm
uły
grz
eczn
ośc
iow
e, ■
od
twar
za t
ekst
y z
pam
ięci
; ■
mó
wi w
sp
osó
b n
a o
gó
ł zro
zum
iały
■
i sto
suje
akc
ent
zdan
iow
y,sw
ob
od
nie
i sp
on
tan
iczn
ie p
oro
zu-
■m
iew
a si
ę w
ró
żnyc
h
sytu
acja
ch,
sto
sują
c w
łaśc
iwe
form
y ko
mu
nik
o-
wan
ia s
ię,
form
ułu
je s
pó
jną
wyp
ow
ied
ź n
a te
- ■
mat
y zw
iąza
ne
z o
tacz
ając
ą rz
eczy
-w
isto
ścią
, o
po
wia
da
o
wła
snyc
h
do
świa
dcz
enia
ch,
op
isu
je
lud
zi,
prz
edm
ioty
, mie
jsca
i sy
tuac
je,
stre
szcz
a,
om
awia
p
rzec
zyta
ne
■u
two
ry l
iter
acki
e i
inn
e te
ksty
ku
l-tu
ry,
wsk
azu
je i
ch t
emat
, p
rob
le-
mat
ykę,
ch
arak
tery
zuje
p
ost
aci,
prz
edst
awia
p
rzeb
ieg
ak
cji
ora
z tw
orz
y sp
ójn
e, d
łużs
ze w
ypo
wie
dzi
n
a za
dan
y lu
b w
ybra
ny
prz
ez s
ieb
ie
tem
at,
ucz
estn
iczy
w d
ysku
sji n
a zn
any
so-
■b
ie t
emat
, po
trafi
prz
edst
awić
sw
ój
pu
nkt
wid
zen
ia i
uza
sad
nia
wła
sne
zdan
ie,
sto
suje
po
dst
awo
we
zasa
dy
etyk
ie-
■ty
języ
kow
ej, d
ost
oso
wu
jąc
od
mia
-n
ę i s
tyl j
ęzyk
a d
o s
ytu
acji,
w k
tóre
j si
ę w
ypo
wia
da,
re
cytu
je u
two
ry l
iter
acki
e, d
baj
ąc
■o
pra
wid
łow
ą in
ton
ację
;
popr
awni
e w
ymaw
ia s
łow
a i z
dani
a ■
, w
ypo
wia
da
się
spo
nta
nic
znie
, pły
n-
■n
ie i
log
iczn
ie,
pre
zen
tuje
fab
ułę
i c
har
akte
ryzu
je
■p
ost
ać
mó
wią
cą,
wyp
ow
iad
a si
ę p
recy
zyjn
ie w
ro
zmai
tych
fo
rmac
h,
w
dys
kusj
i, w
ystą
pie
niu
p
ub
licz-
■n
ym,
form
ułu
je s
wo
je z
dan
ie,
uza
-sa
dn
ia je
i b
ron
i go
, po
dej
mu
je p
o-
lem
ikę,
p
rzes
trze
ga
zasa
d e
tyki
ety
języ
ko-
■w
ej,
do
sto
sow
uje
sp
osó
b w
yraż
a-n
ia d
o s
tylu
wła
ściw
ego
dla
dan
ej
sytu
acji,
re
cytu
je
utw
ory
lit
erac
kie,
in
ter-
■p
retu
jąc
je g
łoso
wo
;
16 Kompetencje języKoWe (od 14 lat)
Czy
tan
iezn
a w
szys
tkie
lite
ry i
od
po
wia
daj
ą- ■
ce im
gło
ski,
czyt
a n
a g
łos
i cic
ho
pro
ste
teks
ty li
- ■
tera
ckie
i n
ielit
erac
kie,
rozu
mie
pro
ste
teks
ty in
form
acyj
ne
■i u
żytk
ow
e,ro
zum
ie
pro
ste
utw
ory
lit
erac
kie
■o
raz
inn
e te
ksty
ku
ltu
ry,
wyo
drę
bn
ia c
zęśc
i skł
ado
we
całe
go
■
teks
tu i
aka
pit
u (
wst
ęp,
rozw
inię
-ci
e, z
ako
ńcz
enie
),o
dró
żnia
w p
rost
ym t
ekśc
ie i
nfo
r- ■
mac
je w
ażn
e o
d d
rug
orz
ędn
ych
,ko
rzys
ta z
e sło
wni
ków
i en
cykl
oped
ii; ■
czyt
a na
gło
s, p
raw
idło
wo
akce
ntuj
ąc
■w
yraz
y i s
tosu
je a
kcen
t zd
anio
wy,
rozu
mie
dłu
ższe
tek
sty
info
rmac
yj-
■n
e o
raz
uży
tko
we,
ro
zpoz
naje
pod
staw
owe
funk
cje
wy-
■po
wie
dzi,
wys
zuku
je in
form
acje
wed
ług
wsk
a- ■
zan
ego
kry
teri
um
i p
orz
ądku
je je
, ro
zum
ie d
łużs
ze u
two
ry l
iter
acki
e ■
ora
z in
ne
teks
ty k
ult
ury
,w
skaz
uje
i c
har
akte
ryzu
je p
od
sta-
■w
ow
e ka
teg
ori
e św
iata
prz
edst
a-w
ion
ego
,ro
zpo
znaj
e ja
wn
ą ■
i u
kryt
ą in
ten
cję
wyp
ow
ied
zi
(np
. ap
rob
atę,
d
ez-
apro
bat
ę, s
ug
esti
ę),
do
strz
ega
w w
ypo
wie
dzi
ew
entu
- ■
aln
e p
rzej
awy
man
ipu
lacj
i,w
tek
ście
arg
umen
tacy
jnym
wsk
azu-
■je
tezę
, arg
umen
ty, p
rzyk
łady
i w
nio-
ski;
rozu
mie
u
two
ry
liter
acki
e i
inn
e ■
teks
ty k
ult
ury
, a
w i
ch i
nte
rpre
tacj
i u
wzg
lęd
nia
ró
żne
kon
teks
ty,
iden
tyfi
kuje
ele
men
ty k
on
stru
kcyj
- ■
ne
stru
ktu
ry
teks
tu
liter
acki
ego
i d
ost
rzeg
a re
lacj
e m
ięd
zy n
imi,
od
czyt
uje
sen
s ca
łeg
o t
ekst
u i
wy-
■d
ziel
on
ych
fr
agm
entó
w
ora
z ic
h
fun
kcję
na
tle
cało
ści,
rozp
ozn
aje
jaw
ną
i u
kryt
ą in
ten
cję
■w
ypo
wie
dzi
, ir
on
ię
i m
anip
ula
cję
języ
kow
ą,
czyt
a w
ybra
ne
utw
ory
lit
erac
kie
■(z
ró
żnyc
h e
po
k),
korz
ysta
z r
ozm
aity
ch ź
ród
eł in
for-
■m
acji;
Kompetencje języKoWe (od 14 lat) 17
Pisa
nie
po
pra
wn
ie z
apis
uje
wsz
ystk
ie li
tery
■
po
lski
ego
alf
abet
u,
prz
epis
uje
wyr
azy
i pro
ste
zdan
ia,
■p
isze
z p
amię
ci i
ze
słu
chu
wyr
azy
■i p
rost
e zd
ania
,za
pis
uje
pro
ste
info
rmac
je o
so
bie
, ■
w p
rost
y sp
osó
b n
azyw
a sw
oje
em
o-
■cj
e i o
pis
uje
sw
oje
do
świa
dcz
enia
,tw
orz
y p
rost
e, k
ilku
zdan
iow
e w
y- ■
po
wie
dzi
(o
pis
, d
ialo
g,
po
zdro
wie
-n
ia,
życz
enia
, lis
t p
ryw
atn
y, k
rótk
a w
iad
om
ość
),
two
rzy
kilk
uzd
anio
wą,
na
og
ół
po
- ■
pra
wn
ą, w
ypo
wie
dź
na
znan
e m
u
tem
aty
(np
. zw
iąza
ne
z je
go
zai
nte
-re
sow
ania
mi l
ub
do
świa
dcz
enia
mi),
w
p
rost
y sp
osó
b
wyp
ow
iad
a si
ę ■
(op
isu
je
swo
je
reak
cje)
n
a te
mat
p
ozn
anyc
h t
ekst
ów
ku
ltu
ry,
sto
suje
fo
rmu
ły g
rzec
zno
ścio
we,
■n
a o
gó
ł pis
ze p
op
raw
nie
po
d w
zglę
- ■
dem
ort
og
rafi
czn
ym i
inte
rpu
nkc
yj-
nym
, p
osł
ug
ują
c si
ę sł
ow
nik
iem
or-
tog
rafi
czn
ym.
zap
isu
je d
ykto
wan
e te
ksty
, ■
two
rzy
po
dst
awo
we
form
y u
żytk
o-
■w
e (li
st o
ficj
aln
y, p
od
anie
, życ
iory
s),
op
ow
iad
a o
rze
czyw
isty
ch l
ub
fik-
■cy
jnyc
h z
dar
zen
iach
i d
ośw
iad
cze-
nia
ch o
raz
op
isu
je u
czu
cia,
two
rzy
wyp
ow
ied
zi p
isem
ne
w p
o-
■zn
anyc
h fo
rmac
h g
atu
nko
wyc
h, s
to-
sują
c u
rozm
aico
ne
sło
wn
ictw
o,
two
rzy
spó
jną
po
d w
zglę
dem
lo
- ■
gic
znym
i sk
ład
nio
wym
wyp
ow
ied
ź n
a za
dan
y te
mat
, p
rzed
staw
ia w
łasn
ą o
pin
ię n
a te
- ■
mat
p
ozn
anyc
h
teks
tów
ku
ltu
ry
i uza
sad
nia
ją,
po
słu
gu
je s
ię o
ficj
aln
ą i
nie
ofi
cjal
- ■
ną
od
mia
ną
języ
ka,
sto
suje
fo
rmu
ły g
rzec
zno
ścio
we,
■pi
sze
popr
awni
e po
d w
zglę
dem
or-
■to
grafi
czny
m i
inte
rpun
kcyj
nym
, po-
sług
ując
się
sło
wni
kiem
ort
ogra
ficz
-ny
m.
spo
rząd
za n
ota
tkę
z te
kstu
słu
cha-
■n
ego
i cz
ytan
ego
,tw
orz
y fo
rmy
uży
tko
we
(lis
t o
ficj
al-
■n
y, p
od
anie
, życ
iory
s, C
V, li
st m
oty
-w
acyj
ny)
, pr
zeds
taw
ia
(opr
acow
uje
w
pełn
i) ■
dow
olni
e w
ybra
ny t
emat
, zw
raca
jąc
uwag
ę na
str
uktu
rę w
ypow
iedz
i, w
ypo
wia
da
się
w r
óżn
ych
fo
rmac
h
■g
atu
nko
wyc
h (
list
pry
wat
ny,
dzi
en-
nik
, st
resz
czen
ie,
w t
ym s
tres
zcze
-n
ie t
ekst
u a
rgu
men
tacy
jneg
o, s
pra
-w
ozd
anie
, ro
zpra
wka
),
sto
sują
c u
rozm
aico
ne
sło
wn
ictw
o,
anal
izu
je i
in
terp
retu
je w
skaz
ane
■u
two
ry l
iter
acki
e o
raz
inn
e te
ksty
ku
ltu
ry,
sto
suje
fo
rmu
ły g
rzec
zno
ścio
we
od
- ■
po
wie
dn
ie d
o s
ytu
acji,
sto
suje
o
bo
wią
zują
ce
no
rmy
po
- ■
pra
wn
ośc
iow
e, p
osł
ug
ują
c si
ę sł
ow
-n
ikam
i,re
dag
uje
i ed
ytu
je w
łasn
y te
kst.
■
Kręgi tematyczne5-
9 la
t10
-13
lat
od
14
lat
Ja i
mo
i blis
cy:
po
dst
awo
we
info
rmac
je o
so
bie
(im
ię,
■n
azw
isko
, wie
k, m
iejs
ce z
amie
szka
nia
);
wyg
ląd
zew
nęt
rzn
y;
■u
mie
jętn
ośc
i i z
ain
tere
sow
ania
; ■
emo
cje,
mar
zen
ia, ś
wia
t w
yob
raźn
i; ■
naj
bliż
sza
rod
zin
a;
■p
rzyj
acie
le, k
ole
dzy
. ■
Ja i
mo
i blis
cy:
dan
e o
sob
ow
e (i
mię
, naz
wis
ko, w
iek,
ad
- ■
res,
dat
a i m
iejs
ce u
rod
zen
ia);
w
yglą
d z
ewn
ętrz
ny
i cec
hy
char
akte
ru;
■za
inte
reso
wan
ia, h
ob
by;
■
uczu
cia,
em
ocje
, mar
zeni
a, ś
wia
t w
yobr
aź-
■ni
; za
wo
dy
i um
ieję
tno
ści;
■ro
dzi
na
i rel
acje
ro
dzi
nn
e;
■p
rzyj
acie
le, k
ole
dzy
, zn
ajo
mi.
■
Ja i
mo
i blis
cy:
dan
e o
sob
ow
e (i
mię
, naz
wis
ko, w
iek,
ad
- ■
res,
dat
a i m
iejs
ce u
rod
zen
ia, w
yksz
tałc
e-n
ie);
w
yglą
d
zew
nęt
rzn
y,
cech
y ch
arak
teru
, ■
tale
nty
i zd
oln
ośc
i; za
inte
reso
wan
ia, h
ob
by,
pas
je;
■u
czu
cia,
em
ocj
e, m
arze
nia
, pla
ny;
■
pra
ca i
kari
era;
■
rod
zin
a, r
elac
je r
od
zin
ne
i sto
pn
ie p
okr
e- ■
wie
ńst
wa;
ży
cie
tow
arzy
skie
; ■
kon
flik
ty i
pro
ble
my
(w t
ym p
rob
lem
y ■
etyc
zne)
.
Do
m i
oto
czen
ie:
do
m (
po
mie
szcz
enia
, meb
le);
■
zab
awki
; ■
po
dw
órk
o, p
lac
zab
aw;
■ci
ekaw
e m
iejs
ca.
■
Do
m i
oto
czen
ie:
do
m (
po
mie
szcz
enia
, wyp
osa
żen
ie);
■
oto
czen
ie d
om
u (
og
ród
, ulic
a);
■n
ajb
liższ
a o
kolic
a;
■at
rakc
je w
mie
jscu
zam
iesz
kan
ia.
■
Do
m i
oto
czen
ie:
do
m i
oto
czen
ie d
om
u;
■m
iejs
ce z
amie
szka
nia
i o
kolic
e;
■u
rzęd
y i i
nst
ytu
cje;
■
atra
kcje
w m
iejs
cu z
amie
szka
nia
i o
kolic
y. ■
Kręgi tematyczne 19
Życi
e co
dzi
enn
e:
kale
nd
arz
(mie
siąc
e, d
ni t
ygo
dn
ia, g
od
zi-
■n
y, p
ory
dn
ia);
po
dsta
wow
e cz
ynno
ści d
nia
codz
ienn
ego;
■
mo
ja k
lasa
i o
bo
wią
zki s
zko
lne;
■
gry
, zab
awy,
ko
ła z
ain
tere
sow
ań;
■ży
wie
nie
(art
yku
ły s
po
żyw
cze,
po
siłk
i i p
o-
■tr
awy)
; za
kup
y (k
up
ow
anie
, sp
rzed
awan
ie, c
yfry
■
i lic
zby)
; u
słu
gi (
np
. bib
liote
ka);
■
ub
ran
ie (
częś
ci g
ard
ero
by)
. ■
Życi
e co
dzi
enn
e:
kale
nd
arz
(mie
siąc
e, d
ni t
ygo
dn
ia, g
od
zi-
■n
y, p
ory
dn
ia, p
lan
dn
ia/t
ygo
dn
ia/m
iesi
ą-ca
);
cod
zien
ne
czyn
no
ści i
ob
ow
iązk
i; ■
mo
ja k
lasa
i sz
koła
; ■
rozr
ywki
(n
p. k
ino
, par
k ro
zryw
ki);
■
żyw
ien
ie (a
rtyk
uły
sp
oży
wcz
e, p
osi
łki i
po
- ■
traw
y, i
ch p
rzyg
oto
wan
ie,
spo
sob
y o
dży
-w
ian
ia s
ię);
za
kup
y (s
klep
y, t
ow
ary,
mia
ry i
wag
i, p
ie-
■n
iąd
ze);
u
słu
gi (
np
. po
czta
, fry
zjer
);
■u
bra
nie
i m
od
a.
■
Życi
e co
dzi
enn
e:
kale
nd
arz
(mie
siąc
e, d
ni t
ygo
dn
ia, g
od
zi-
■n
y, p
ory
dn
ia, l
ata,
wie
ki, p
lan
dn
ia/t
ygo
-d
nia
/mie
siąc
a);
cod
zien
ne
czyn
no
ści
i o
bo
wią
zki
(do
mo
- ■
we,
szk
oln
e, k
ole
żeń
skie
);
klas
a, s
zko
ła, s
yste
m e
du
kacj
i; ■
spo
sob
y sp
ędza
nia
wo
lneg
o c
zasu
(np
. ki-
■n
o, t
eatr
, klu
b);
ży
wie
nie
(art
yku
ły s
po
żyw
cze,
po
siłk
i i p
o-
■tr
awy,
lo
kale
g
astr
on
om
iczn
e,
spo
sob
y o
dży
wia
nia
się
);za
kup
y (s
klep
y, t
ow
ary,
mia
ry i
wag
i, p
ie-
■n
iąd
ze, r
ekla
ma,
rek
lam
acja
);
usł
ug
i (n
p. b
ank,
pu
nkt
y n
apra
wy)
; ■
ub
ran
ie, m
od
a i s
tyl.
■Zd
row
ie i
spo
rt:
naj
waż
nie
jsze
czę
ści c
iała
; ■
czys
tość
i sc
hlu
dn
ość
; ■
sam
op
ocz
uci
e;
■u
mie
jętn
ośc
i sp
ort
ow
e.
■
Zdro
wie
i sp
ort
: cz
ęści
cia
ła;
■h
igie
na
oso
bis
ta;
■ch
oro
by
i lec
zen
ie;
■zd
row
a ży
wn
ość
; ■
dys
cyp
liny
i wyd
arze
nia
sp
ort
ow
e;
■sp
rzęt
i o
bie
kty
spo
rto
we.
■
Zdro
wie
i sp
ort
: b
ud
ow
a cz
łow
ieka
; ■
hig
ien
a o
sob
ista
; ■
cho
rob
y i l
ecze
nie
, wyp
adki
; ■
uza
leżn
ien
ia;
■zd
row
y st
yl ż
ycia
, die
ta;
■d
yscy
plin
y i w
ydar
zen
ia s
po
rto
we;
■
sprz
ęt i
ob
iekt
y sp
ort
ow
e.
■Po
dró
że i
tury
styk
a:
wak
acje
; ■
ciek
awo
stki
tu
ryst
yczn
e;
■ko
mu
nik
acja
loka
lna.
■
Pod
róże
i tu
ryst
yka:
w
akac
je, w
ypo
czyn
ek;
■zn
ane
mie
jsca
, ob
iekt
y;
■in
form
acja
tu
ryst
yczn
a;
■śr
od
ki t
ran
spo
rtu
. ■
Pod
róże
i tu
ryst
yka:
p
lan
ow
anie
wyp
ocz
ynku
i p
od
róży
; ■
znan
e m
iejs
ca i
zab
ytki
; ■
info
rmac
ja t
ury
styc
zna;
■
baz
a tu
ryst
yczn
a;
■tr
ansp
ort
. ■
20 Kręgi tematyczne
Śro
do
wis
ko n
atu
raln
e:
po
go
da,
po
ry r
oku
; ■
rośl
iny
i zw
ierz
ęta.
■
Śro
do
wis
ko n
atu
raln
e:
klim
at, p
og
od
a, p
ory
ro
ku;
■ro
ślin
y i z
wie
rzęt
a;
■o
chro
na
prz
yro
dy.
■
Śro
do
wis
ko n
atu
raln
e:
klim
at, p
og
od
a, p
ory
ro
ku;
■św
iat
rośl
in i
zwie
rząt
; ■
kraj
ob
raz;
■
eko
log
ia;
■ka
tast
rofy
nat
ura
lne;
■
prz
estr
zeń
ko
smic
zna.
■
Tech
nik
a, m
edia
: d
om
ow
e u
rząd
zen
ia t
ech
nic
zne;
■
tele
wiz
ja, r
adio
, in
tern
et.
■Te
chn
ika,
med
ia:
od
kryc
ia i
wyn
alaz
ki;
■u
rząd
zen
ia t
ech
nic
zne;
■
rad
io, t
elew
izja
, pra
sa, i
nte
rnet
. ■
Tech
nik
a, m
edia
: ro
zwó
j tec
hn
iki i
info
rmat
yki;
■m
oto
ryza
cja
i tel
eko
mu
nik
acja
; ■
rad
io, t
elew
izja
, pra
sa, i
nte
rnet
. ■
Wie
dza
o P
ols
ce:
sym
bo
le n
aro
do
we;
■
znan
i Po
lacy
; ■
świę
ta i
zwyc
zaje
; ■
po
lon
ica
w m
iejs
cu z
amie
szka
nia
. ■
Wie
dza
o P
ols
ce:
wyb
itn
i tw
órc
y ku
ltu
ry i
ich
dzi
eła;
■
świę
ta, t
rad
ycje
i zw
ycza
je;
■p
olo
nic
a w
mie
jscu
zam
iesz
kan
ia.
■
Wie
dza
o P
ols
ce:
twó
rcy
kult
ury
i ic
h d
zieł
a;
■św
ięta
, tra
dyc
je i
zwyc
zaje
, ro
czn
ice;
■
po
lon
ica
w m
iejs
cu z
amie
szka
nia
■
i oko
licy.
Języ
k n
auki
: p
od
staw
ow
e te
rmin
y z
zakr
esu
wie
dzy
■
o ję
zyku
; p
od
staw
ow
e te
rmin
y z
zakr
esu
wie
dzy
■
o li
tera
turz
e;p
od
staw
ow
e te
rmin
y h
isto
rycz
ne
i g
eo-
■g
rafi
czn
e.
Języ
k n
auki
: p
od
staw
ow
e te
rmin
y z
zakr
esu
wie
dzy
■
o ję
zyku
; p
od
staw
ow
e te
rmin
y z
zakr
esu
wie
dzy
■
o li
tera
turz
e;
po
dst
awo
we
term
iny
his
tory
czn
e i
geo
- ■
gra
ficz
ne.
Języ
k n
auki
: te
rmin
y z
zakr
esu
wie
dzy
o ję
zyku
; ■
term
iny
z za
kres
u w
ied
zy o
lite
ratu
rze;
■
term
iny
his
tory
czn
e i g
eog
rafi
czn
e.
■
Wykaz proponowanych lektur i tekstów kultury
I etap eduKacjI (5-9 lat)
TEKSTY PODSTAWOWEWładysław Bełza, ■ Katechizm polskiego dzieckaJan Brzechwa, wiersze dla dzieci (wybór) ■Kornel Makuszyński, Marian Walentynowicz, ■ Przygody Koziołka MatołkaJulian Tuwim, wiersze dla dzieci (wybór) ■Józef Wybicki, ■ Mazurek Dąbrowskiego (2 pierwsze zwrotki)
legendy:O smoku wawelskim ■Artur Oppman, ■ O Warsie i SawieO śpiących rycerzach ■O Piaście Kołodzieju ■O Lechu ■ , Czechu i Rusie
piosenki i pieśni:Zygmunt Gloger, ■ Krakowiaczek jedenMam chusteczkę haftowaną ■Edmund Wasilewski, ■ Płynie Wisła, płynieStary niedźwiedź ■ , Wlazł kotek na płotek (za: Oskar Kolberg)Zasiali górale... ■Kolędy polskie ■
teKStY KultuRY dO WYBORuLiliana Bardijewska, ■ Zielony wędrowiecWanda Chotomska, ■ Dla najmłodszychJan Grabowski, ■ Puc, Bursztyn i gościeJoanna Kulmowa, ■ ZasypiankiMira Jaworczakowa, ■ Jacek, Wacek i Pankracek, Oto jest KasiaGrzegorz Kasdepke, ■ Kacperiada
22 WyKaz proponoWanych leKtur i teKstóW Kultury
Katarzyna Kotowska, ■ JeżMaria Kownacka, ■ Plastusiowy pamiętnikMaria Kruger, ■ KarolciaAnna Onichimowska, ■ Najwyższa góra świata, Sen, który odszedłMarian Orłoń, ■ FlorentynkaJoanna Papuzińska, ■ Nasza mama czarodziejkaJanina Porazińska, ■ Szewczyk DratewkaEwa Szelburg-Zarembina, ■ Idzie niebo ciemną nocą, Królestwo bajkiBarbara Tylicka, ■ O krakowskich psach i kleparskich kotach, Polskie miasta w baśni i legendzieWojciech Widłak, ■ Pan Kuleczka
Filmy:Akademia Pana Kleksa ■Bolek i Lolek ■Koziołek Matołek ■Miś Uszatek ■Reksio ■
czasopisma, strony internetowe, programy telewizyjne,
aktualnie popularne piosenki dla dzieci:Wybór według uznania ■
Wybór polskiego komiksu:Papcio Chmiel, ■ Tytus, Romek i A’tomekJanusz Christa, ■ Kajko i KokoszI inne pozycje ■
II etap eduKacjI (10-13 lat)
TEKSTY PODSTAWOWEJan Kochanowski, ■ Na dom w Czarnolesie, Na lipę, Na zdrowieIgnacy Krasicki, ■ Lew i zwierzęta, Malarze, Ptaszki w klatce, PrzyjacieleAdam Mickiewicz, ■ Ballady (np. Pani Twardowska, Świtezianka, Powrót taty), Pan Tadeusz (Inwokacja, Koncert Jankiela, Polowanie)Juliusz Słowacki, ■ W pamiętniku Zofii Bobrówny, List do matkiHenryk Sienkiewicz, ■ W pustyni i w puszczy (fragmenty)
WyKaz proponoWanych leKtur i teKstóW Kultury 23
Bolesław Prus, wybrana nowela ( ■ Katarynka, Kamizelka, Z legend dawnego Egiptu)Czesław Miłosz (utwory wybrane, np. ■ Świat. Poema naiwne, Piosenka o końcu świata, Który skrzywdziłeś, W mojej ojczyźnie)Zbigniew Herbert (wiersze wybrane, np. ■ Pan od przyrody, Kamyk, O dwu nogach pana Cogito, Pudełko zwane wyobraźnią)Wisława Szymborska (wiersze wybrane, np. ■ Kot w pustym mieszkaniu, Nic dwa razy, Radość pisania, Jarmark cudów)
teKStY KultuRY dO WYBORuAdam Bahdaj, ■ Wakacje z duchamiLilianna Bardijewska, ■ Dom ośmiu tajemnicPaweł Beręsewicz, ■ Co tam u Ciumków?Marta Fox, ■ Niebo z widokiem na nieboGrzegorz Gortat, ■ Do pierwszej krwiIrena Jurgielewiczowa, ■ Ten obcyAleksander Kamiński, ■ Kamienie na szaniecTadeusz Konwicki, ■ ZwierzoczłekoupiórJanusz Korczak, ■ Król Maciuś IBarbara Kosmowska, ■ BubaMaria Kruger, ■ Godzina pąsowej różyStanisław Lem, ■ Dzienniki gwiazdowe, CyberiadaBolesław Leśmian, ■ Przygody Sindbada ŻeglarzaKornel Makuszyński, ■ Szatan z siódmej klasyMałgorzata Musierowicz, ■ Jeżycjada (od tomu Noelka)Zbigniew Nienacki, ■ Pan Samochodzik i templariuszeEwa Nowacka, ■ Małgosia contra Małgosia, Legendy rycerskieJoanna Olech, ■ Dynastia MiziołkówAnna Onichimowska, ■ Duch starej kamienicy, Dziesięć stron świata, Lot kometyAndrzej Sapkowski, ■ WiedźminAlfred Szklarski, ■ Tomek w krainie kangurówDorota Terakowska, ■ Władca Lewawu, Córka czarownic, Dzień i noc czarownicyMaciej Wojtyszko, ■ Bromba i inni
Wybór polskiego komiksu:Grzegorz Rosiński, ■ Legendarna historia PolskiDennis Wojda i Krzysztof Gawronkiewicz, ■ Mikropolis
24 WyKaz proponoWanych leKtur i teKstóW Kultury
Tadeusz Baranowski, ■ Skąd się bierze woda sodowa i nie tylkoI inne pozycje ■
Filmy:Antonina Domańska, ■ Historia żółtej ciżemkiAleksander Ford, ■ KrzyżacyLeonard Buczkowski, ■ SkarbAndrzej Wajda, ■ Panna NiktAndrzej Maleszka, ■ Magiczne drzewoKazimierz Tarnas, ■ Panna z mokrą głowąHubert Drapella, ■ Pan Samochodzik i templariuszeJan Łomnicki, ■ Akcja pod ArsenałemElżbieta Jeżewska, ■ W pustyni i w puszczyStanisław Jędryka, ■ Wakacje z duchami, Podróż za jeden uśmiech
III etap eduKacjI (Od 14 lat)
TEKSTY PODSTAWOWETadeusz Borowski, ■ U nas w AuschwitzuAleksander Fredro, ■ Zemsta (fragmenty + film)Zbigniew Herbert, ■ Przesłanie Pana CogitoJan Kochanowski, ■ Tren IX i XAdam Mickiewicz, ■ Pan Tadeusz (fragmenty + film), Stepy AkermańskieSławomir Mrożek, ■ TangoCyprian Kamil Norwid, ■ Moja piosnka IIBolesław Prus, ■ Lalka (fragmenty)Juliusz Słowacki, ■ Smutno mi BożeStanisław Wyspiański, ■ Wesele (fragmenty + film)
teKStY KultuRY dO WYBORuIrit Amiel ■ , Osmaleni (np. Klara, Daniel)Ida Fink, ■ Skrawek czasu (wybrane opowiadania)Witold Gombrowicz, ■ Ferdydurke (wybrany fragment)Gustaw Herling-Grudziński, ■ Inny świat (fragmenty)Paweł Huelle, ■ Weiser DawidekJarosław Iwaszkiewicz, ■ Panny z Wilka (film)Ryszard Kapuściński, ■ CesarzJan Kochanowski, wybrana pieśń ■
WyKaz proponoWanych leKtur i teKstóW Kultury 25
Tadeusz Konwicki, ■ Bohiń, Kronika wypadków miłosnych, Mała Apokalipsa (filmy)Ignacy Krasicki, ■ Żona modnaAntoni Libera, ■ MadameStanisław Lem, ■ Opowieści o pilocie Pirxie (wybór)Adam Mickiewicz, ■ Dziady cz. II i III (fragmenty), Romantyczność, Oda do młodości, Do M..., Reduta OrdonaSławomir Mrożek, ■ Słoń, EmigranciBolesław Prus, ■ OmyłkaBruno Schulz, ■ Sklepy cynamonowe (wybrane opowiadania)Henryk Sienkiewicz, wybrana powieść historyczna (np. ■ Quo Vadis, Potop, Ogniem i mieczem, Krzyżacy), LatarnikJuliusz Słowacki, ■ Balladyna, Testament mójJulian Stryjkowski, ■ Głosy w ciemnościOlga Tokarczuk, ■ E.E. lub Prawiek i inne czasy (fragmenty)Stanisław Ignacy Witkiewicz, ■ W małym dworku (inscenizacja teatralna)Janusz Zajdel, wybrana powieść lub opowiadanie (np. ■ Limes interior)Gabriela Zapolska, ■ Moralność pani DulskiejStefan Żeromski, ■ Syzyfowe praceWybór poezji XX i XXI wieku ■Kabaret Starszych Panów ■
Wybór polskiego komiksu:Krzysztof Gawronkiewicz, Grzegorz Janusz, ■ EsencjaKrzysztof Gawronkiewicz, Krystian Rosenberg, ■ Achtung Zelig!I inne pozycje ■
Wybrane filmy:Stanisław Bareja, ■ MiśTadeusz Chmielewski, ■ Nie lubię poniedziałkuRyszard Bugajski, ■ PrzesłuchanieKrzysztof Kieślowski, ■ PrzypadekJuliusz Machulski, ■ SeksmisjaMarek Piwowski, ■ RejsRoman Polański, ■ PianistaAndrzej Wajda, ■ Popiół i diament, Ziemia obiecana, Człowiek z marmuru, Pan Tadeusz, KatyńJerzy Kawalerowicz, ■ PociągRoman Polański, ■ Nóż w wodzie
Historia, geografia, przyroda (5-9 lat)Cele kształcenia
Uczeń:zdobywa podstawowe wiadomości na temat historii, geografii i przyrody Polski; ■zdobywa podstawowe informacje o kulturze i społeczeństwie kraju pochodzenia swoich ■przodków, identyfikuje się z kulturą i tradycją polską, zachowując szacunek dla odmien-ności kulturowych i tradycji kraju zamieszkania; poznaje klasyczne teksty polskiej literatury dziecięcej; ■rozbudza swoje zainteresowania Polską. ■
Umiejętności
Uczeń: określa położenie Polski w Europie; ■opowiada wybrane legendy i podania ilustrujące narodziny państwa polskiego; ■wymienia symbole narodowe, wyjaśnia ich znaczenie, rozpoznaje hymn narodowy; ■wymienia wybrane postaci z historii Polski (Mikołaj Kopernik, Tadeusz Kościuszko, ■Adam Mickiewicz, Fryderyk Chopin, Jan Matejko, Maria Skłodowska-Curie, Jan Paweł II, Lech Wałęsa);opowiada o tradycjach swojej rodziny, tworzy własne drzewo genealogiczne, posługu- ■je się terminami opisującymi pokrewieństwo; opowiada, czym zajmowali się jego przodkowie lub znane mu rodziny w Polsce; ■podaje nazwę regionu, z którego pochodzi jego rodzina lub znane mu rodziny polskie, ■opisuje krajobraz tego regionu i wymienia najważniejsze jego obiekty;opisuje różnorodne przyczyny, które mogą prowadzić do emigracji; ■rozpoznaje różnorodność tradycji kulturowej i szanuje odmienności innych narodów; ■opisuje położenie Polski, wymienia obecną i dawne stolice Polski; wymienia najważniej- ■sze miasta, góry i rzeki; opowiada o najważniejszych polskich świętach oraz związanych z nimi tradycjach, ■porównuje polskie tradycje świąteczne ze świętami w kraju zamieszkania; zna na pamięć kilka wybranych polskich wierszy, piosenek i przysłów;opisuje polski pejzaż z uwzględnieniem pór roku oraz obyczaje związane z tymi porami roku; ■opisuje krajobrazy Polski: nadbałtycki, nizinny, wyżynny, górski. ■
Historia (10-13 lat)C
ele
kszt
ałce
nia
Ucz
eń:
zdo
byw
a p
od
staw
ow
e w
iad
om
ośc
i na
tem
at h
isto
rii P
ols
ki o
d p
rzyj
ęcia
ch
rześ
cija
ńst
wa
do
cza
sów
So
lidar
no
ści i
od
zysk
ania
su
wer
en-
■n
ośc
i w 1
989
r., k
tóre
po
zwo
lą m
u le
pie
j po
znać
kra
j jeg
o p
och
od
zen
ia lu
b p
och
od
zen
ia je
go
prz
od
ków
ora
z d
ost
rzec
zw
iązk
i ter
aź-
nie
jszo
ści z
prz
eszł
ośc
ią;
zdo
byw
a p
od
staw
ow
e in
form
acje
o k
ult
urz
e i
spo
łecz
eńst
wie
kra
ju p
och
od
zen
ia s
wo
ich
prz
od
ków
; zd
ob
yta
wie
dza
po
zwo
li m
u
■n
a p
ełn
iejs
zą id
enty
fika
cję
z ku
ltu
rą i
trad
ycją
po
lską
; będ
zie
mó
gł k
on
fro
nto
wać
zd
ob
ytą
wie
dzę
o k
ult
urz
e p
ols
kiej
z r
ealia
mi k
ul-
turo
wym
i i t
rad
ycja
mi k
raju
zam
iesz
kan
ia;
rozb
ud
za s
wo
je z
ain
tere
sow
ania
dzi
ejam
i Po
lski
, st
awia
pyt
ania
do
tycz
ące
prz
yczy
n i
sku
tkó
w a
nal
izo
wan
ych
wyd
arze
ń h
isto
rycz
- ■
nyc
h i
wsp
ółc
zesn
ych
;p
osł
ug
uje
się
zd
ob
ytym
i po
jęci
ami,
prz
edst
awia
jąc
wła
sne
stan
ow
isko
i p
rób
ują
c je
uza
sad
nić
. ■
Tem
at
Um
ieję
tno
ści
1. P
ols
ka –
mo
ją o
jczy
zną/
ojc
zyzn
ą m
oic
h p
rzo
dkó
w
2. W
Po
lsce
Pia
stó
w
Ucz
eń:
wym
ien
ia p
ols
kie
świę
ta n
aro
do
we
i pań
stw
ow
e i w
yjaś
nia
ich
zn
acze
nie
, op
ow
iad
a o
mie
jsca
ch
■w
ażn
ych
dla
po
lski
ej p
amię
ci n
aro
do
wej
;w
ymie
nia
i w
skaz
uje
na
map
ie n
ajw
ięks
ze s
kup
iska
Po
lakó
w n
a św
ieci
e, n
a w
ybra
nyc
h p
rzyk
ła-
■d
ach
op
isu
je ż
ycie
po
lski
ej e
mig
racj
i;ro
zpo
znaj
e in
styt
ucj
e sy
stem
u p
olit
yczn
ego
wsp
ółc
zesn
ej P
ols
ki:
dw
uiz
bo
wy
par
lam
ent,
pre
zy-
■d
ent,
rzą
d.
Ucz
eń:
op
ow
iad
a le
gen
dy
o P
iaśc
ie i
Pop
ielu
ora
z Le
chu
, Cze
chu
i R
usi
e; ■
wsk
azu
je n
a m
apie
Gn
iezn
o i
pań
stw
o M
iesz
ka I;
■o
pis
uje
pan
ow
anie
Mie
szka
I, u
mie
jsca
wia
jąc
je w
cza
sie
i prz
estr
zen
i; ■
wsk
azu
je p
rzyc
zyn
y i w
ymie
nia
sku
tki p
rzyj
ęcia
ch
rześ
cija
ńst
wa
prz
ez P
ols
kę;
■o
po
wia
da
his
tori
ę zj
azd
u g
nie
źnie
ńsk
ieg
o,
uw
zglę
dn
iają
c p
ost
acie
św
. W
ojc
iech
a, B
ole
sław
a ■
Ch
rob
reg
o i
Ott
on
a III
;o
po
wia
da
o z
nac
zen
iu k
oro
nac
ji B
ole
sław
a C
hro
bre
go
; ■
wyj
aśni
a, ja
k do
szło
do
rozb
icia
dzi
elni
cow
ego
i prz
ywró
ceni
a kr
óles
twa
prze
z W
łady
sław
a Ło
kiet
ka;
■o
po
wia
da
o p
ano
wan
iu K
azim
ierz
a W
ielk
ieg
o z
uw
zglę
dn
ien
iem
po
wst
ania
Aka
dem
ii K
rako
w-
■sk
iej i
ucz
ty u
Wie
rzyn
ka.
28 historia (10-13 lat)
3. J
adw
iga
i Jag
iełło
4. W
Po
lsce
za
Jag
iello
nó
w
5. O
bra
zy z
życ
ia p
ols
kieg
o
szla
chci
ca
6. W
Rze
czyp
osp
olit
ej
Ob
ojg
a N
aro
dó
w
7. Z
dzi
ejó
w o
ręża
po
lski
ego
w
XV
II w
.
Ucz
eń:
wsk
azu
je n
a m
apie
Wiln
o i
Wie
lkie
Ksi
ęstw
o L
itew
skie
; ■
wyj
aśn
ia p
rzyc
zyn
y i w
ymie
nia
sku
tki u
nii
po
lsko
-lit
ewsk
iej;
■ch
arak
tery
zuje
oso
bę
Jad
wig
i i w
ymie
nia
jej z
asłu
gi d
la k
ult
ury
po
lski
ej;
■o
po
wia
da
o p
rzyc
zyn
ach
i sk
utk
ach
bit
wy
po
d G
run
wal
dem
. ■ Ucz
eń:
rozp
ozn
aje
zab
ytki
sty
lu g
oty
ckie
go
w P
ols
ce, m
.in. K
ośc
iół M
aria
cki i
ołt
arz
Wit
a St
wo
sza;
■
op
ow
iad
a o
stu
dia
ch i
do
kon
ania
ch M
iko
łaja
Ko
per
nik
a;
■o
pis
uje
życ
ie d
wo
rski
e w
okr
esie
pan
ow
ania
ost
atn
ich
Jag
iello
nó
w;
■ro
zpo
znaj
e ar
cyd
zieł
a lit
erat
ury
i sz
tuki
po
lski
ej o
kres
u ja
gie
lloń
skie
go
: Waw
el i
kap
licę
Zyg
mu
n-
■to
wsk
ą, w
ybra
ne
utw
ory
po
etyc
kie
Jan
a K
och
ano
wsk
ieg
o.
Ucz
eń:
op
ow
iad
a o
dw
orz
e i f
olw
arku
pań
szcz
yźn
ian
ym p
ols
kieg
o s
zlac
hci
ca;
■o
pis
uje
pra
wa
i ob
ow
iązk
i szl
ach
cica
wo
bec
pań
stw
a, o
maw
iają
c za
sad
y d
emo
krac
ji sz
lach
ecki
ej.
■ Ucz
eń:
wyj
aśn
ia, n
a cz
ym p
ole
gał
a u
nia
lub
elsk
a i w
skaz
uje
na
map
ie R
zecz
ypo
spo
litą
Ob
ojg
a N
aro
dó
w;
■o
po
wia
da
o R
zecz
ypo
spo
litej
jako
pań
stw
ie w
ielu
nar
od
ów
, ku
ltu
r i r
elig
ii;
■w
yjaś
nia
, na
czym
po
leg
ała
wo
lna
elek
cja.
■ Ucz
eń:
sytu
uje
w c
zasi
e i
om
awia
wyd
arze
nia
po
top
u s
zwed
zkie
go
z u
wzg
lęd
nie
nie
m o
bro
ny
Czę
sto
- ■
cho
wy
i po
stac
i Ste
fan
a C
zarn
ieck
ieg
o;
sytu
uje
w c
zasi
e i o
pis
uje
wyp
raw
ę w
ied
eńsk
ą Ja
na
III S
ob
iesk
ieg
o; o
po
wia
da
o M
arys
ień
ce i
Ja-
■n
ie II
I So
bie
skim
w k
on
tekś
cie
od
siec
zy w
ied
eńsk
iej i
życ
ia c
od
zien
neg
o w
Wila
no
wie
.
historia (10-13 lat) 29
8. P
rób
y re
form
pań
stw
a p
ols
kieg
o i
jeg
o u
pad
ek
9. U
bo
ku N
apo
leo
na
10. W
okr
esie
nie
wo
li n
aro
do
wej
11. Z
życ
ia p
ols
kiej
em
igra
cji
w X
IX w
.
Ucz
eń:
wyj
aśn
ia p
rzyc
zyn
y o
słab
ien
ia R
zecz
ypo
spo
litej
w X
VIII
w.;
■p
od
aje
prz
ykła
dy
nap
raw
y p
ańst
wa
po
lski
ego
za
pan
ow
ania
Sta
nis
ław
a A
ug
ust
a Po
nia
tow
skie
- ■
go
z u
wzg
lęd
nie
nie
m r
oli
Ko
mis
ji Ed
uka
cji
Nar
od
ow
ej,
Sejm
u C
zter
ole
tnie
go
ora
z K
on
styt
ucj
i 3
maj
a;o
po
wia
da
o p
ow
stan
iu k
ośc
iusz
kow
skim
; ■
wyj
aśn
ia, w
jaki
ch o
kolic
zno
ścia
ch d
osz
ło d
o u
pad
ku p
ańst
wa
po
lski
ego
i ro
zbio
rów
Po
lski
. ■ Ucz
eń:
wsk
azu
je w
hym
nie
nar
od
ow
ym h
isto
rycz
ne
kon
teks
ty z
wią
zan
e z
Nap
ole
on
em; o
po
wia
da
o p
o-
■st
acia
ch t
ej e
po
ki: J
anie
Hen
ryku
Dąb
row
skim
, Jó
zefi
e W
ybic
kim
i ks
ięci
u J
óze
fie
Pon
iato
wsk
im;
rozp
ozn
aje
wyb
ran
e h
isto
rycz
ne
kon
teks
ty z
■
Pan
a Ta
deu
sza
Ad
ama
Mic
kiew
icza
: sc
eny
z ży
cia
po
lski
ej s
zlac
hty
, ele
men
ty le
gen
dy
nap
ole
oń
skie
j, 18
12 r
ok.
Ucz
eń:
um
iejs
caw
ia w
cza
sie
po
wst
anie
list
op
ado
we
i po
wst
anie
sty
czn
iow
e; ■
wym
ien
ia c
ele
wal
ki p
ow
stań
ców
ora
z p
rzyk
ład
y re
pre
sji s
toso
wan
ych
wo
bec
Po
lakó
w p
o p
rze-
■g
ran
ych
po
wst
ania
ch;
op
ow
iad
a o
inn
ych
fo
rmac
h p
rześ
lad
ow
ań n
aro
do
wyc
h;
■zb
iera
z r
óżn
ych
źró
deł
info
rmac
je o
życ
iu i
do
kon
ania
ch d
la r
ozw
oju
ku
ltu
ry p
ols
kiej
: Sta
nis
ła-
■w
a M
on
iusz
ki, H
enry
ka S
ien
kiew
icza
, Jan
a M
atej
ki i
Stan
isła
wa
Wys
pia
ńsk
ieg
o.
Ucz
eń:
rozr
óżn
ia e
mig
racj
ę p
olit
yczn
ą i z
aro
bko
wą,
wsk
azu
je n
a m
apie
pań
stw
a, k
tóre
prz
yjęł
y n
ajw
ię-
■ce
j em
igra
ntó
w z
zie
m p
ols
kich
w X
IX w
.;o
po
wia
da
o t
rud
ach
życ
ia e
mig
racy
jneg
o i
o w
kład
zie
emig
ran
tów
w r
ozw
ój k
raju
osi
edle
nia
; ■
zbie
ra z
ró
żnyc
h ź
ród
eł in
form
acje
o ż
yciu
i d
oko
nan
iach
Po
lakó
w n
a o
bcz
yźn
ie.
■
30 historia (10-13 lat)
12. W
od
rod
zon
ej P
ols
ce
13. P
ols
ka i
Pola
cy
w II
wo
jnie
św
iato
wej
14. W
Po
lsce
zal
eżn
ej o
d
Zwią
zku
Rad
ziec
kieg
o
15. Z
a So
lidar
no
ści
i w o
dro
dzo
nej
R
zecz
ypo
spo
litej
Ucz
eń:
op
isu
je o
kolic
zno
ści o
dzy
skan
ia n
iep
od
leg
łośc
i prz
ez P
ols
kę;
■w
skaz
uje
na
map
ie g
ran
ice
II R
zecz
ypo
spo
litej
ora
z w
ymie
nia
jej s
ąsia
dó
w;
■zb
iera
in
form
acje
o z
asłu
gac
h d
la p
ańst
wa
po
lski
ego
Jó
zefa
Piłs
ud
skie
go
, Ig
nac
ego
Jan
a Pa
de-
■re
wsk
ieg
o, R
om
ana
Dm
ow
skie
go
i W
ince
nte
go
Wit
osa
;o
po
wia
da
o d
oko
nan
iach
II R
zecz
ypo
spo
litej
w z
akre
sie
go
spo
dar
ki, k
ult
ury
, nau
ki.
■ Ucz
eń:
prz
edst
awia
prz
yczy
ny
agre
sji n
iem
ieck
iej n
a Po
lskę
; ■
op
isu
je p
olit
ykę
Stal
ina
i Hit
lera
wo
bec
Po
lski
; ■
op
isu
je ż
ycie
lu
dn
ośc
i n
a o
kup
ow
anyc
h t
eryt
ori
ach
Po
lski
z u
wzg
lęd
nie
nie
m l
osó
w l
ud
no
ści
■ży
do
wsk
iej;
om
awia
fo
rmy
op
oru
sp
ołe
czeń
stw
a w
ob
ec o
kup
antó
w, z
uw
zglę
dn
ien
iem
Arm
ii K
rajo
wej
i p
o-
■w
stan
ia w
arsz
awsk
ieg
o;
op
ow
iad
a o
wal
kach
Po
lakó
w n
a fr
on
tach
II w
ojn
y św
iato
wej
i o
ich
po
wo
jen
nyc
h lo
sach
; ■
iden
tyfi
kuje
po
stac
i: W
ład
ysła
wa
Siko
rski
ego
, Wła
dys
ław
a A
nd
ersa
i St
anis
ław
a M
aczk
a. ■ Ucz
eń:
wsk
azu
je n
a m
apie
po
wo
jen
ne
gra
nic
e Po
lski
i w
ymie
nia
jej s
ąsia
dó
w;
■o
po
wia
da
o o
db
ud
ow
ie P
ols
ki z
e zn
iszc
zeń
wo
jen
nyc
h p
o II
wo
jnie
św
iato
wej
; ■
op
ow
iad
a o
Po
lsce
Lu
do
wej
, u
wzg
lęd
nia
jąc
od
bu
do
wę
ze z
nis
zcze
ń w
oje
nn
ych
, al
fab
etyz
ację
, ■
zarz
ądza
nie
cen
tral
ne,
zal
eżn
ość
od
ZSR
R,
dyk
tatu
rę p
arti
i ko
mu
nis
tycz
nej
, ce
nzu
rę,
op
ozy
cję
dem
okr
atyc
zną;
op
isu
je f
orm
y o
po
ru s
po
łecz
neg
o w
ob
ec w
ład
zy k
om
un
isty
czn
ej;
■ch
arak
tery
zuje
ro
lę K
ośc
ioła
rzy
msk
oka
tolic
kieg
o w
okr
esie
ko
mu
niz
mu
, uw
zglę
dn
iają
c p
ost
aci:
■St
efan
a W
yszy
ńsk
ieg
o, K
aro
la W
ojt
yły
i Jer
zeg
o P
op
iełu
szki
.
Ucz
eń:
op
isu
je p
ow
stan
ie i
dzi
ałan
ia S
olid
arn
ośc
i o
raz
jej
wp
ływ
na
ob
alen
ie k
om
un
izm
u (
uży
waj
ąc
■o
kreś
leń
: str
ajk,
sta
n w
oje
nn
y, o
krąg
ły s
tół)
;o
pis
uje
naj
waż
nie
jsze
zm
ian
y sp
ołe
czn
o-p
olit
yczn
e i g
osp
od
arcz
e, k
tóre
zas
zły
w P
ols
ce p
o19
89 r.
, ■
w t
ym w
stąp
ien
ie P
ols
ki d
o N
ATO
i U
nii
Euro
pej
skie
j;w
skaz
uje
na
map
ie n
ow
ych
sąs
iad
ów
Po
lski
po
199
1 r.
■
Historia (od 14 lat)C
ele
kszt
ałce
nia
Ucz
eń:
zdo
byw
a u
syst
emat
yzo
wan
ą w
ied
zę n
a te
mat
his
tori
i Po
lski
od
od
zysk
ania
nie
po
dle
gło
ści w
191
8 r.
do
cza
sów
wsp
ółc
zesn
ych
, któ
ra
■p
ozw
oli
mu
lep
iej p
ozn
ać h
isto
rię
naj
no
wsz
ą kr
aju
jeg
o p
och
od
zen
ia lu
b p
och
od
zen
ia je
go
prz
od
ków
ora
z d
ost
rzec
ko
rzen
ie w
ielu
w
spó
łcze
snyc
h z
jaw
isk;
zdo
byw
a u
syst
emat
yzo
wan
ą w
ied
zę o
ku
ltu
rze
i sp
ołe
czeń
stw
ie p
ols
kim
w X
X w
.; w
ied
za t
a p
ozw
oli
mu
na
peł
nie
jszą
iden
tyfi
kacj
ę ■
z ku
ltu
rą i
trad
ycją
po
lską
; będ
zie
mó
gł o
dn
osi
ć ją
do
zn
anej
mu
his
tori
i i k
ult
ury
XX
w. k
raju
, w k
tóry
m z
amie
szku
je;
rozb
ud
za s
wo
je z
ain
tere
sow
ania
kra
jem
prz
od
ków
; ■
staw
ia p
ytan
ia d
oty
cząc
e p
rzyc
zyn
i sk
utk
ów
an
aliz
ow
anyc
h w
ydar
zeń
z n
ajn
ow
szej
his
tori
i Po
lski
, któ
re b
yły
blis
kie
po
kole
nio
m je
- ■
go
ro
dzi
ców
, dzi
adkó
w i
pra
dzi
adkó
w;
uzy
sku
je z
ró
żnyc
h ź
ród
eł in
form
acje
; ■
sele
kcjo
nu
je je
i p
orz
ądku
je;
■sy
nch
ron
izu
je w
ydar
zen
ia z
his
tori
i Po
lski
z h
isto
rią
kraj
u z
amie
szka
nia
i h
isto
rią
po
wsz
ech
ną;
■
do
strz
ega
zło
żon
ość
wie
lu z
jaw
isk
ora
z p
rób
uje
o n
ich
dys
kuto
wać
w ję
zyku
po
lski
m lu
b ję
zyku
kra
ju z
amie
szka
nia
. ■
Tem
atU
mie
jętn
ośc
i
1. O
db
ud
ow
a n
iep
od
leg
łośc
i i ż
ycie
po
lityc
zne
II R
zecz
ypo
spo
litej
Ucz
eń:
op
isu
je p
roce
s ks
ztał
tow
ania
się
ter
yto
riu
m I
I R
zecz
ypo
spo
litej
, w
tym
po
wst
anie
wie
lko
po
lski
e ■
i po
wst
ania
ślą
skie
ora
z p
leb
iscy
ty, a
tak
że w
ojn
ę p
ols
ko-b
ols
zew
icką
;ro
zpo
znaj
e ch
arak
tery
styc
zne
cech
y u
stro
ju II
Rze
czyp
osp
olit
ej z
apis
ane
w k
on
styt
ucj
ach
z 1
921
■i 1
935
r.;w
yjaś
nia
prz
yczy
ny
kryz
ysu
dem
okr
acji
par
lam
enta
rnej
w II
Rze
czyp
osp
olit
ej;
■w
yjaś
nia
uw
aru
nko
wan
ia p
olit
yki z
agra
nic
znej
II R
zecz
ypo
spo
litej
; ■
iden
tyfi
kuje
wie
lkie
po
stac
i po
lski
ej s
cen
y p
olit
yczn
ej o
kres
u m
ięd
zyw
ojn
ia: J
óze
fa P
iłsu
dsk
ieg
o,
■R
om
ana
Dm
ow
skie
go
, Ig
nac
ego
Jan
a Pa
der
ewsk
ieg
o,
Mac
ieja
Rat
aja,
Wła
dys
ław
a G
rab
skie
go
, Eu
gen
iusz
a K
wia
tko
wsk
ieg
o;
syn
chro
niz
uje
naj
waż
nie
jsze
wyd
arze
nia
z d
ziej
ów
Po
lski
z w
ydar
zen
iam
i his
tori
i po
wsz
ech
nej
. ■
32 historia (od 14 lat)
2. II
Rze
czyp
osp
olit
a.
Spo
łecz
eńst
wo
, g
osp
od
arka
, ku
ltu
ra
3. O
kup
acja
nie
mie
cka
i rad
ziec
ka n
a zi
emia
ch
po
lski
ch
4. P
ols
ki r
ząd
na
wyc
ho
dźs
twie
i sp
raw
a p
ols
ka w
cza
sie
II w
ojn
y św
iato
wej
Ucz
eń:
op
isu
je s
po
łecz
eńst
wo
II R
zecz
ypo
spo
litej
, z u
wzg
lęd
nie
nie
m s
tru
ktu
ry w
yzn
anio
wo
-nar
od
ow
o-
■śc
iow
ej;
op
isu
je t
rud
no
ści g
osp
od
arcz
e i s
ukc
esy
II R
zecz
ypo
spo
litej
, uw
zglę
dn
iają
c b
ud
ow
ę G
dyn
i, u
two
- ■
rzen
ie C
entr
aln
ego
Okr
ęgu
Prz
emys
łow
ego
, ref
orm
y W
ład
ysła
wa
Gra
bsk
ieg
o o
raz
emig
racj
ę za
-ro
bko
wą;
wym
ien
ia g
łów
ne
osi
ągn
ięci
a ku
ltu
ry i
nau
ki II
Rze
czyp
osp
olit
ej.
■ Ucz
eń:
wyj
aśn
ia p
rzyc
zyn
y w
ybu
chu
II w
ojn
y św
iato
wej
; ■
op
isu
je p
rzeb
ieg
i n
astę
pst
wa
wo
jny
ob
ron
nej
Po
lski
w 1
939
r.; ■
prz
edst
awia
po
lityk
ę o
kup
antó
w w
ob
ec n
aro
du
po
lski
ego
, u
wzg
lęd
nia
jąc
zbro
dn
ię k
atyń
ską,
■
dep
ort
acje
i ła
gry
, ob
ozy
ko
nce
ntr
acyj
ne
i wyw
ózk
i na
rob
oty
;ch
arak
tery
zuje
naz
isto
wsk
i p
lan
eks
term
inac
ji Ży
dó
w o
raz
inn
ych
nar
od
ow
ośc
i i
gru
p s
po
łecz
- ■
nyc
h; o
maw
ia p
ow
stan
ie w
get
cie
war
szaw
skim
, uw
zglę
dn
iają
c p
ost
ać J
anu
sza
Ko
rcza
ka i
Mo
r-d
ech
aja
An
iele
wic
za,
prz
edst
awia
ud
ział
Po
lakó
w w
rat
ow
aniu
Żyd
ów
, o
rgan
izac
ję „
Żeg
ota
”,
Iren
ę Se
nd
lero
wą,
Jan
a K
arsk
ieg
o;
op
isu
je i
oce
nia
sto
sun
ek s
po
łecz
eńst
w i
rząd
ów
pań
stw
Eu
rop
y Za
cho
dn
iej i
Sta
nó
w Z
jed
no
czo
- ■
nyc
h d
o z
agła
dy
Żyd
ów
; o
pis
uje
org
aniz
ację
Po
lski
ego
Pań
stw
a Po
dzi
emn
ego
ora
z ró
żne
form
y ru
chu
op
oru
, ze
szcz
egó
l- ■
nym
uw
zglę
dn
ien
iem
dzi
ałal
no
ści
Arm
ii K
rajo
wej
; id
enty
fiku
je p
rzyw
ód
ców
Po
lski
ego
Pań
stw
a Po
dzi
emn
ego
i b
oh
ater
ów
Arm
ii K
rajo
wej
, m
ięd
zy i
nn
ymi:
Stef
ana
„Gro
ta”
Ro
wec
kieg
o,
Tad
e-u
sza
„Bo
ra”
Ko
mo
row
skie
go
, Au
gu
sta
Emila
„N
ila”
Fiel
do
rfa;
prz
edst
awia
dzi
ałan
ia S
talin
a zm
ierz
ając
e d
o u
two
rzen
ia k
om
un
isty
czn
ego
ośr
od
ka w
ład
zy
■w
Po
lsce
;w
yjaś
nia
uw
aru
nko
wan
ia p
olit
yczn
e i c
har
akte
ryzu
je c
zyn
zb
rojn
y p
ow
stan
ia w
ar sz
awsk
ieg
o.
■ Ucz
eń:
prz
edst
awia
oko
liczn
ośc
i po
wst
ania
ora
z d
ział
aln
ość
pre
zyd
enta
i rz
ądu
po
lski
ego
na
wyc
ho
dź-
■st
wie
;ch
arak
tery
zuje
ud
ział
Po
lakó
w w
wys
iłku
mili
tarn
ym a
lian
tów
, z u
wzg
lęd
nie
nie
m o
siąg
nię
ć p
ol-
■sk
ich
kry
pto
log
ów
ora
z sy
tuu
je w
cza
sie
i p
rzes
trze
ni
dzi
ałan
ia w
ojs
k p
ols
kich
na
różn
ych
fro
n-
tach
wo
jny;
op
isu
je i
oce
nia
po
lityk
ę m
oca
rstw
wo
bec
sp
raw
y p
ols
kiej
w c
zasi
e II
wo
jny
świa
tow
ej (
Teh
eran
, ■
Jałt
a, P
ocz
dam
);
historia (od 14 lat) 33
5. P
ols
ka w
sys
tem
ie
kom
un
isty
czn
ym
6. R
ozp
ad s
yste
mu
ko
mu
nis
tycz
neg
o w
Po
lsce
–
po
lska
dro
ga
do
su
wer
enn
ośc
i
iden
tyfi
kuje
czo
łow
e p
ost
aci
po
lski
ego
rzą
du
na
emig
racj
i i
do
wó
dcó
w p
ols
kich
sił
zbro
jnyc
h
■o
kres
u II
wo
jny
świa
tow
ej: W
ład
ysła
wa
Rac
zkie
wic
za, W
ład
ysła
wa
Siko
rski
ego
, Sta
nis
ław
a M
iko
-ła
jczy
ka, W
ład
ysła
wa
An
der
sa, S
tan
isła
wa
Mac
zka
i Sta
nis
ław
a So
sab
ow
skie
go
;sy
nch
ron
izu
je n
ajw
ażn
iejs
ze w
ydar
zen
ia II
wo
jny
świa
tow
ej w
Po
lsce
z w
ydar
zen
iam
i na
świe
cie.
■ Ucz
eń:
wsk
azu
je g
ran
ice
pań
stw
a p
ols
kieg
o p
o II
wo
jnie
św
iato
wej
; ■
wyj
aśn
ia o
kolic
zno
ści p
rzej
ęcia
wła
dzy
w P
ols
ce p
rzez
ko
mu
nis
tów
; ■
wyj
aśn
ia p
erio
dyz
ację
dzi
ejó
w P
ols
ki L
ud
ow
ej o
raz
iden
tyfi
kuje
prz
ywó
dcó
w P
ZPR
; ■
char
akte
ryzu
je s
yste
m r
epre
sji s
talin
ow
skic
h w
Po
lsce
i o
cen
ia je
go
sku
tki;
■ch
arak
tery
zuje
rea
lia ż
ycia
go
spo
dar
czeg
o i
spo
łecz
neg
o w
Po
lsce
Lu
do
wej
; ■
po
rów
nu
je p
rzyc
zyn
y i s
kutk
i kry
zysó
w p
olit
yczn
ych
w 1
956
r., 1
968
r., 1
970
r. i 1
976
r.; ■
char
akte
ryzu
je d
ział
aln
ość
op
ozy
cji d
emo
krat
yczn
ej w
lata
ch s
ied
emd
zies
iąty
ch;
■o
pis
uje
rel
acje
pań
stw
o–K
ośc
iół i
oce
nia
ro
lę K
ośc
ioła
rzy
msk
oka
tolic
kieg
o w
życ
iu p
olit
yczn
ym
■i s
po
łecz
nym
; ch
arak
tery
zuje
syl
wet
kę p
rym
asa
Stef
ana
Wys
zyń
skie
go
; ■
char
akte
ryzu
je k
ult
urę
i ży
cie
cod
zien
ne
w P
ols
ce L
ud
ow
ej.
■ Ucz
eń:
prz
edst
awia
zn
acze
nie
po
nty
fika
tu J
ana
Paw
ła II
dla
prz
emia
n p
olit
yczn
ych
w P
ols
ce;
■w
yjaś
nia
prz
yczy
ny
i sku
tki w
ydar
zeń
sie
rpn
iow
ych
198
0 r.;
■o
pis
uje
ro
lę S
olid
ar n
ośc
i w p
rzem
ian
ach
po
lityc
znyc
h i
ust
rojo
wyc
h;
■p
rzed
staw
ia o
kolic
zno
ści w
pro
wad
zen
ia i
nas
tęp
stw
a st
anu
wo
jen
neg
o;
■ch
arak
tery
zuje
rea
kcje
sp
ołe
czn
ośc
i mię
dzy
nar
od
ow
ej w
ob
ec w
pro
wad
zen
ia s
tan
u w
oje
nn
ego
, ■
uw
zglę
dn
iają
c p
ost
awy
po
lski
ej e
mig
racj
i;w
yjaś
nia
gen
ezę
ora
z w
ymie
nia
naj
waż
nie
jsze
po
stan
ow
ien
ia o
krąg
łeg
o s
tołu
; ■
char
akte
ryzu
je p
rzem
iany
pol
ityc
zne,
spo
łecz
no-g
ospo
darc
ze i
cyw
iliza
cyjn
o-ku
ltur
owe
po 1
989
r.; ■
prz
edst
awia
mię
dzy
nar
od
ow
e i w
ewn
ętrz
ne
uw
aru
nko
wan
ia p
roce
su o
db
ud
ow
y d
emo
krat
yczn
ego
■
pań
stw
a p
o 1
989
r.;p
rzed
staw
ia o
kolic
zno
ści i
oce
nia
zn
acze
nie
wst
ąpie
nie
Po
lski
do
NA
TO i
Un
ii Eu
rop
ejsk
iej;
■w
skaz
uje
czo
łow
e p
ost
aci p
ols
kiej
sce
ny
po
lityc
znej
po
198
9 r.;
■
po
rów
nu
je w
spó
łcze
sny
po
lski
sys
tem
ust
rojo
wy
z sy
stem
em k
raju
zam
iesz
kan
ia;
■sy
nch
ron
izu
je n
ajw
ażn
iejs
ze w
ydar
zen
ia z
his
tori
i Po
lski
w d
rug
iej p
oło
wie
XX
w. z
wyd
arze
nia
- ■
mi e
uro
pej
skim
i i p
ow
szec
hn
ymi.
Geografia (10-13 lat)C
ele
kszt
ałce
nia
Ucz
eń:
po
znaj
e n
ajw
ażn
iejs
ze c
ech
y śr
od
ow
iska
prz
yro
dn
icze
go
Po
lski
; ■
zdo
byw
a w
ied
zę o
mia
stac
h i
reg
ion
ach
Po
lski
; ■
po
znaj
e p
rzyc
zyn
y zr
óżn
ico
wan
ia g
osp
od
arcz
ego
Po
lski
; ■
korz
ysta
z a
tlas
u P
ols
ki o
raz
po
znaj
e n
azw
y g
eog
rafi
czn
e w
języ
ku p
ols
kim
; ■
rozb
ud
za s
wo
je z
ain
tere
sow
ania
kra
jem
prz
od
ków
i re
gio
nem
Po
lski
, z k
tóre
go
po
cho
dzi
jeg
o r
od
zin
a lu
b z
nan
e m
u r
od
zin
y p
ols
kie.
■Te
mat
Um
ieję
tno
ści
1. P
ols
ka n
a m
apie
Eu
rop
y
2. M
oja
Ojc
zyzn
a –
mie
jsce
p
och
od
zen
ia r
od
zin
y u
czn
ia lu
b z
nan
ych
mu
ro
dzi
n p
ols
kich
3. K
rajo
bra
zy P
ols
ki
Ucz
eń:
po
kazu
je P
ols
kę n
a m
apie
Eu
rop
y;
■o
pis
uje
po
łoże
nie
Po
lski
, gra
nic
e o
raz
wsk
azu
je n
a m
apie
jej s
ąsia
dó
w;
■ro
zpo
znaj
e g
łów
ne
reg
ion
y p
rzyr
od
nic
ze P
ols
ki o
raz
wsk
azu
je je
na
map
ie;
■p
oka
zuje
na
map
ie n
izin
y, w
yżyn
y i g
óry
; ■
wsk
azu
je n
a m
apie
Mo
rze
Bał
tyck
ie o
raz
naj
waż
nie
jsze
po
lski
e je
zio
ra i
rzek
i. ■ Ucz
eń:
op
isu
je m
iejs
ce i
reg
ion
, z k
tóre
go
po
cho
dzi
jeg
o r
od
zin
a lu
b in
ne
znan
e m
u r
od
zin
y p
ols
kie,
op
i- ■
suje
jeg
o ś
rod
ow
isko
prz
yro
dn
icze
i tr
adyc
je r
egio
nal
ne;
zbie
ra in
form
acje
o c
echa
ch ś
rodo
wis
ka g
eogr
aficz
nego
teg
o re
gion
u i l
udzi
ach
tam
mie
szka
jący
ch;
■p
osł
ug
uje
się
map
ą re
gio
nu
ora
z w
skaz
uje
na
nie
j naj
waż
nie
jsze
mie
jsco
wo
ści,
rzek
i, o
bie
kty
hi-
■st
ory
czn
e; p
op
raw
nie
wym
awia
naz
wę
reg
ion
u i
op
isu
je t
en r
egio
n n
a m
apie
.
Ucz
eń:
op
isu
je c
ech
y kl
imat
u P
ols
ki;
■o
pis
uje
kra
job
razy
: niz
inn
y, w
yżyn
ny,
po
jezi
ern
y, g
órs
ki; w
yjaś
nia
prz
yczy
ny
różn
ic m
ięd
zy n
imi;
■w
yjaś
nia
, na
czym
po
leg
ają
zmia
ny
kraj
ob
razó
w p
ols
kich
w r
oku
kal
end
arzo
wym
; op
isu
je w
ybra
- ■
ne
kraj
ob
razy
w r
óżn
ych
po
rach
ro
ku.
geografia (10-13 lat) 35
4. C
zło
wie
k i j
ego
dzi
ałal
no
ść
go
spo
dar
cza
5. P
ols
ka w
e w
spó
łcze
snym
św
ieci
e
Ucz
eń:
op
ow
iad
a o
ro
zmie
szcz
eniu
lud
no
ści n
a p
od
staw
ie m
apy
Pols
ki;
■w
ymie
nia
naj
wię
ksze
mia
sta
Pols
ki i
wsk
azu
je je
na
map
ie; w
ymaw
ia p
op
raw
nie
ich
naz
wy;
■w
ymie
nia
naj
waż
nie
jsze
wal
ory
tu
ryst
yczn
e w
ybra
nyc
h m
iast
i re
gio
nó
w P
ols
ki;
■o
pis
uje
kra
job
raz
wie
jski
i ro
lnic
zy w
Po
lsce
; wym
ien
ia n
ajw
ażn
iejs
ze r
ośl
iny
up
raw
ne
i zw
ierz
ę- ■
ta h
od
ow
lan
e; id
enty
fiku
je t
rad
ycyj
ne
po
traw
y p
ols
kiej
ku
chn
i; w
ymie
nia
naj
waż
nie
jsze
su
row
ce m
iner
aln
e ek
splo
ato
wan
e w
Po
lsce
; ■
wym
ien
ia i
wsk
azu
je n
a m
apie
par
ki n
aro
do
we;
op
isu
je w
ybra
ny
par
k n
aro
do
wy;
■
po
daj
e p
rzyk
ład
y ak
tual
nyc
h p
rob
lem
ów
sp
ołe
czn
o-g
osp
od
arcz
ych
wsp
ółc
zesn
ej P
ols
ki,
korz
y- ■
staj
ąc z
ró
żnyc
h ź
ród
eł in
form
acji
(od
osó
b d
oro
słyc
h, z
pra
sy, r
adia
, tel
ewiz
ji, in
tern
etu
).
Ucz
eń:
op
isu
je p
oło
żen
ie P
ols
ki w
Un
ii Eu
rop
ejsk
iej;
zna
prz
ebie
g w
sch
od
nie
j gra
nic
y U
E; ■
rozp
ozn
aje
na
map
ie E
uro
py
po
łącz
enia
ko
lejo
we,
dro
go
we
i lo
tnic
ze P
ols
ki z
in
nym
i kr
ajam
i, ■
w t
ym z
kra
jem
zam
iesz
kan
ia;
loka
lizu
je n
a m
apie
naj
wię
ksze
sku
pis
ka P
olo
nii;
wyj
aśn
ia p
rzyc
zyn
y p
ow
stan
ia p
ols
kiej
dia
spo
ry.
■
Geografia (od 14 lat)C
ele
kszt
ałce
nia
Ucz
eń:
korz
ysta
z
plan
ów,
map
, fo
togr
afii,
rysu
nków
, w
ykre
sów
, da
nych
st
atys
tycz
nych
, te
kstó
w
źród
łow
ych
oraz
te
chno
logi
i in
for m
a-
■cy
jno-
kom
unik
acyj
nych
w c
elu
grom
adze
nia,
prz
etw
arza
nia
i pre
zent
owan
ia in
form
acji
geog
rafi
czny
ch o
Pol
sce;
p
osł
ug
uje
się
po
dst
awo
wym
sło
wn
ictw
em g
eog
rafi
czn
ym w
języ
ku p
ols
kim
prz
y o
pis
ywan
iu o
raz
wyj
aśn
ian
iu z
jaw
isk
i pro
cesó
w z
a- ■
cho
dzą
cych
w ś
rod
ow
isku
geo
gra
ficz
nym
; id
enty
fiku
je z
wią
zki i
zal
eżn
ośc
i w ś
rod
ow
isku
prz
yro
dn
iczy
m, g
osp
od
arce
i ży
ciu
sp
ołe
cz-
nym
Po
lski
;ro
zbu
dza
sw
oje
zai
nte
reso
wan
ia p
rzyr
od
nic
zym
i ku
ltu
row
ym ś
rod
ow
iski
em P
ols
ki.
■Te
mat
Um
ieję
tno
ści
1. M
apa
– u
mie
jętn
ośc
i cz
ytan
ia,
inte
rpre
tacj
i i p
osł
ug
iwan
ia
się
map
ą Po
lski
i w
języ
ku
po
lski
m
2. P
oło
żen
ie
i śro
do
wis
ko
prz
yro
dn
icze
Po
lski
Ucz
eń:
po
słu
gu
je s
ię p
lan
em,
map
ą to
po
gra
ficz
ną,
tu
ryst
yczn
ą, s
amo
cho
do
wą
Pols
ki (
m.in
. o
rien
tuje
map
ę o
raz
■id
enty
fiku
je o
bie
kty
geo
gra
ficz
ne
na
map
ie, p
lan
uje
po
dró
ż d
o P
ols
ki i
wyc
iecz
ki p
o k
raju
);o
kreś
la p
oło
żen
ie i
char
akte
ryzu
je o
bie
kty
geo
gra
ficz
ne
na
foto
gra
fiac
h, z
dję
ciac
h lo
tnic
zych
i sa
telit
arn
ych
■
ora
z m
apac
h t
op
og
rafi
czn
ych
Po
lski
.
Ucz
eń:
char
akte
ryzu
je, n
a p
od
staw
ie m
apy,
po
łoże
nie
reg
ion
u p
och
od
zen
ia s
wo
jej r
od
zin
y lu
b z
nan
ych
mu
ro
dzi
n
■w
Po
lsce
; o
pis
uje
po
dzi
ał a
dm
inis
trac
yjn
y Po
lski
; po
daj
e n
azw
y i
wsk
azu
je n
a m
apie
wyb
ran
e w
oje
wó
dzt
wa
ora
z ic
h
■st
olic
e;ch
arak
tery
zuje
wsp
ółc
zesn
ą rz
eźb
ę Po
lski
i w
yjaś
nia
prz
yczy
ny
jej z
różn
ico
wan
ia;
■p
od
aje
głó
wn
e ce
chy
klim
atu
Po
lski
, uw
zglę
dn
iają
c cz
ynn
iki k
limat
otw
órc
ze; p
oró
wn
uje
klim
at P
ols
ki z
wa-
■ru
nka
mi k
limat
yczn
ymi k
raju
zam
iesz
kan
ia;
op
isu
je, k
orz
ysta
jąc
z m
apy,
ro
zmie
szcz
enie
głó
wn
ych
zas
ob
ów
nat
ura
lnyc
h P
ols
ki.
■
geografia (od 14 lat) 37
3. L
ud
no
ść P
ols
ki
4. W
ybra
ne
zag
adn
ien
ia
geo
gra
fii
go
spo
dar
czej
Ucz
eń:
wyj
aśn
ia i
po
pra
wn
ie s
tosu
je p
od
staw
ow
e p
ols
kie
term
iny
z za
kres
u d
emo
gra
fii:
prz
yro
st n
atu
ral n
y, u
rod
ze-
■n
ia i
zgo
ny,
śre
dn
ia d
ług
ość
życ
ia;
korz
ysta
jąc
z ró
żnyc
h ź
ród
eł i
nfo
rmac
ji p
od
aje
liczb
ę lu
dn
ośc
i Po
lski
, ch
arak
tery
zuje
prz
yro
st n
a tu
raln
y,
■st
rukt
urę
płc
i, śr
edn
ią d
ług
ość
życ
ia w
Po
lsce
, po
rów
nu
je z
kra
jem
zam
iesz
kan
ia;
char
akte
ryzu
je, n
a p
od
staw
ie m
ap g
ęsto
ści z
alu
dn
ien
ia, z
różn
ico
wan
ie r
ozm
iesz
czen
ia lu
dn
ośc
i w P
ols
ce i
kra-
■ju
zam
iesz
kan
ia o
raz
wyj
aśn
ia t
e ró
żnic
e, u
wzg
lęd
nia
jąc
czyn
nik
i prz
yro
dn
icze
, his
tory
czn
e, e
kon
om
iczn
e;p
od
aje
głó
wn
e ak
tual
ne
pro
ble
my
ryn
ku p
racy
w P
ols
ce; p
oró
wn
uje
te
pro
ble
my
z u
war
un
kow
ania
mi r
ynku
■
pra
cy w
kra
ju z
amie
szka
nia
;an
aliz
uje
, po
rów
nu
je, c
har
akte
ryzu
je r
ozm
iesz
czen
ie i
wie
lko
ść m
iast
w P
ols
ce; w
yjaś
nia
prz
yczy
ny
po
wst
a- ■
nie
i ro
zwo
ju n
ajw
ięks
zych
mia
st w
Po
lsce
;w
ymie
nia
mn
iejs
zośc
i n
aro
do
we
i et
nic
zne
żyją
ce w
Po
lsce
, n
a w
ybra
nyc
h p
rzyk
ład
ach
op
isu
je i
ch k
ult
urę
■
i tra
dyc
je.
Ucz
eń:
wym
ien
ia n
ajw
ażn
iejs
ze u
pra
wy
i pro
du
kty
po
lski
ego
ro
lnic
twa;
■p
oró
wn
uje
str
ukt
urę
wyk
orz
ysta
nia
źró
deł
en
erg
ii w
Po
l sce
i w
kra
ju z
amie
szka
nia
; ■
wyj
aśn
ia p
rzyc
zyn
y zm
ian
zac
ho
dzą
cych
w p
rzem
yśle
w P
ols
ce i
w r
egio
nie
po
cho
dze
nia
ora
z w
skaz
uje
naj
- ■
lep
iej r
ozw
ijają
ce s
ię o
bec
nie
w P
ols
ce g
ałęz
ie p
rod
ukc
ji p
rze m
y sło
wej
;ch
arak
tery
zuje
wal
ory
tu
ryst
yczn
e Po
lski
ora
z o
pis
uje
ob
iekt
y zn
ajd
ują
ce s
ię n
a Li
ście
Św
iato
weg
o D
zied
zic-
■tw
a K
ult
uro
weg
o i
Przy
rod
nic
zeg
o L
ud
zko
ści;
op
isu
je, n
a p
od
staw
ie m
ap, z
różn
ico
wan
ie g
ęsto
ści i
jako
ści s
ieci
tra
ns p
ort
o w
ej w
Po
lsce
i w
yjaś
nia
jej w
pły
w
■n
a ro
zwó
j in
nyc
h d
zied
zin
dzi
ałal
no
ści g
osp
od
ar cz
ej;
wym
ien
ia f
orm
y o
chro
ny
śro
do
wis
ka p
rzyr
od
nic
zeg
o i
kult
uro
weg
o w
Po
lsce
. ■
5. R
egio
ny
geo
gra
ficz
ne
Pols
ki
Ucz
eń:
wsk
azu
je n
a m
apie
głó
wn
e re
gio
ny
geo
gra
ficz
ne
Pols
ki;
■ch
arak
tery
zuje
, na
po
dst
awie
map
tem
atyc
znyc
h, ś
rod
ow
isko
prz
yro
dn
icze
głó
wn
ych
reg
ion
ów
geo
gra
ficz
- ■
nyc
h P
ols
ki, z
e sz
czeg
óln
ym u
wzg
lęd
nie
nie
m r
egio
nu
po
cho
dze
nia
; o
pis
uje
, na
po
dst
awie
map
tem
atyc
znyc
h, n
ajw
ażn
iejs
ze c
ech
y g
osp
od
arki
reg
ion
ów
geo
gra
ficz
nyc
h P
ols
ki
■o
raz
ich
zw
iąze
k z
war
un
kam
i prz
yro
dn
iczy
mi;
prz
edst
awia
wal
ory
tu
ryst
yczn
e w
ybra
neg
o r
e gio
nu
geo
gra
ficz
neg
o, z
e sz
czeg
óln
ym u
wzg
lęd
nie
nie
m je
go
■
wal
oró
w k
ult
uro
wyc
h;
proj
ektu
je i
opis
uje,
na
pods
taw
ie m
ap t
urys
tycz
nych
, tem
atyc
znyc
h, o
góln
ogeo
grafi
czny
ch i
prze
kazó
w r
odzi
n- ■
nych
, pod
róż
wzd
łuż
wyb
rane
j tra
sy w
wyb
rany
m r
egio
nie,
uw
zglę
dnia
jąc
wal
ory
przy
rod n
icze
i ku
ltur
owe;
op
isu
je g
łów
ne
cech
y p
oło
żen
ia o
raz
śro
do
wis
ka p
rzyr
od
nic
zeg
o B
ałty
ku, c
har
akte
ryzu
je z
nac
zen
ie g
osp
o-
■d
arcz
e B
ałty
ku o
raz
uza
sad
nia
po
trze
bę
och
ron
y w
ód
teg
o a
kwen
u m
ors
kieg
o.