Doodstraf in een democratie

Op 30 maart jl. werd het doodvonnis over Alix Franklin in de staat Texas voltrokken. Nadat zijn lichaam eerst verdoofd en verlamd raakte, blies de gevangene om 16:24 zijn laatste adem uit. Al sinds 1998 zat Franklin, de 1200ste ter dood veroordeelde sinds 1976 in de Verenigde Staten, op death row voor diefstal, verkrachting en moord. Hoewel gesteund door een meerderheid in de bevolking,zorgt de doodstraf voor steeds discussies in de Verenigde Staten.

Amnesty International voert al sinds 1977 wereldwijd actie voor een ban tegen de doodstraf. Hoewel de VS niet op de top van het prioriteitenlijstje staat, blijft dit land een heikel punt voor de organisatie. Het is de enige ‘volgroeide’ democratie ter wereld waar de doodstraf nog wordt toegepast. Een vreemde eend in de bijt naast landen als Jemen, Iran, Vietnam en Soedan.

Ter dood veroordeelden kunnen soms jaren in hun cel de executie afwachten. Het zijn onder andere deze omstandigheden die Amnesty international als argument tegen de doodstraf aanvoert. Zij zien de straf als een schending van artikel drie van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens: Iedereen mens heeft recht op leven. “Mensenrechten zijn een recht wat iedereen toekomt, niet een beloning voor goed gedrag,” aldus Amnesty.

De doodstraf zou afschrikwekkend werken en bovendien ervoor zorgen dat criminelen niet een tweede keer de fout in kunnen gaan. Dit wordt echter door vele onderzoeken bestreden. Een onderzoek van het Death Penalty Information Centre laat zien dat criminaliteitcijfers ongeveer gelijk (of zelfs hoger) zijn in staten met de doodstraf. In het boek The Case Against the Death Penalty, van Hugo Adam Bedeau, blijkt dit ook.

Zijn tweede punt betreft over het soort criminelen. Hij gaat ervan uit dat er twee soorten criminelen zijn: die met voorbedachten rade en zonder. Als een misdaad voorbereid is, zal de crimineel ook bedacht hebben hoe hij ermee weg zal komen, waardoor hij dus niet op (dood)straf rekent. En als het impulsief is geweest, is de misdaad met een relatief zeer korte bedenktijd gepleegd en is de doodstraf niet als consequentie bij de crimineel opgekomen. In beide gevallen schrikt de hoogte van de straf niet af, want ze rekenen er niet op of denken er niet aan.

Naast psychologische bezwaren is de rechtsgang zelf een fragiel proces. Lang niet alles gaat volgens de boekjes en dat terwijl er levens op het spel staan. Keiharde cijfers geven weer dat er meer zwarten dan blanken worden geëxecuteerd in Amerika. Het aantal zwarte/blanke slachtoffers van moordenaars ligt op dezelfde hoogte en toch werd 82% van de geëxecuteerden veroordeeld voor de moord op een blanke. Ook blijkt dankzij de nieuwe onderzoeksmethodes,zoals DNA-onderzoek, dat veel veroordeelden een tweede proces verdienen. Sinds 1973 zijn er 123 mensen vrijgelaten nadat nieuw bewijsmateriaal aantoonde dat ze onschuldig waren veroordeeld.

Een recente zaak is die van Kennedy Brewer inwoner van Mississippi. Hij werd in 1992 veroordeeld voor de moord op de driejarige dochter van zijn vriendin. De zaak steunde op erg weinig bewijs en in de buurt was er nog een soortgelijke moord gepleegd met een ander aangewezen dader. Toch zat Brewer tot 2002 op death row. Vervolgens werd hij afwachtende zijn nieuwe proces in een gewone cel geplaatst, waar hij nog tot 2008 op zijn verdiende vrijheid moest wachten. Zijn onschuld werd bewezen dankzij

nieuwe DNA-technieken en de medewerking van Project Innocense, een Amerikaanse organisatie die de rechtsgang in Amerika nagaat. Bijna al de 123 onschuldige van de afgelopen jaren zijn dankzij vernieuwd DNA-onderzoek vrijgekomen. Onderzoek laat zien dat 1 op de 9 veroordeelden van Amerika onschuldig blijkt te zijn. Dit alleen al lijkt een voldoende argument tegen de onherroepbare doodstraf.

De mening in Amerika is verdeeld, maar de meerderheid van de bevolking is nog steeds een voorstander van de doodstraf. Volgens Gallop polls is deze groep (65 procent) door de jaren heen heel constant gebleven, met alleen een significante dip in de hippie-jaren zeventig. Hoewel 59 procent gelooft dat ook onschuldige mensen af en toe slachtoffer worden van de dodelijke injectie, blijft een grotere groep van deze sceptici nog steeds een voorstander van de doodstraf. Maar uit de cijfers blijkt ook dat als Amerikanen andere opties, zoals levenslang, kunnen kiezen, ze minder geneigd zijn voor de extreemste straf te gaan. De 47 procent die dan overblijft is een all time low voor de pro-doodstraf beweging en een mogelijke indicator van de toekomst.