„Projekt systemowy DOPS w zakresie podnoszenia kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej” jest współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego

w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki

Wolontariat - dar czasu i serca

Człowiek - najlepsza inwestycja

1

Europejski Rok Wolontariatu 2011 26 listopada 2009 roku Rada Unii Eu-ropejskiej podjęła decyzję o ustanowieniu roku 2011 „Europejskim Rokiem Działalności Wolon-tariackiej na rzecz aktywnego obywatelstwa.” Od lipca do końca roku będzie trwała polska Prezydencja w Unii Europejskiej. Taki splot wy-darzeń daje prawdopodobnie jedyną w swoim rodzaju okazję do podkreślenia rangi i znaczenia wolontariatu w naszym kraju. Unia Europejska, ustanawiając rok 2011 Europejskim Rokiem Wolontariatu, propaguje nie tylko samą ideę wolontariatu na terenie ca-łej Unii, ale też zachęca do takich zmian społecz-nych, które ten wolontariat wzmocnią i utrwalą.

Co to jest wolontariat? Dziś wolontariat to nie tylko pomoc bliź-niemu, to również doskonała okazja, by podnieść kwalifikacje, spełniać swoje marzenia, by mieć odskocznię od codziennych spraw. Pamiętajmy, że wolontariat może też być pierwszym krokiem do wkroczenia na rynek pracy. Nie sposób w tym miejscu nie wspomnieć o głębszych korzyściach niematerialnych – wiele osób pytanych o to, co daje im wolontariat, odpowiada: satysfakcję, możliwość sprawdzenia się, odwdzięczenia się, poczucie, że jest się potrzebnym. I to jest chyba w wolontariacie najważniejsze.

Dlaczego warto zostać wolontariuszem? Wolontariat jest wspaniałą szansą na zdobycie nowych umiejętności, na poznanie cie-kawych ludzi i świata. Może być sposobem na sa-motność albo twórcze przetrwanie okresu bez-robocia. Pozwala oderwać się od codziennych obowiązków albo przygotować się do przyszłej pracy. Dla jednych jest początkiem kariery za-wodowej, dla drugich jej uwieńczeniem. Uwraż-liwia na potrzeby drugiego człowieka i tworzy przestrzeń do fundamentalnego wyboru: więcej mieć czy bardziej być.

2

Wolontariusz, kto może nim być? Wolontariuszem może być każdy, kto chce poświęcić swój czas i energię, by przeciw-działać wybranemu problemowi społecznemu lub pracować na rzecz grupy spoza kręgu rodzi-ny, kolegów, przyjaciół. Może nim zostać każdy bez względu na wiek, płeć, narodowość, religię, itp. W zasadzie nie potrzeba również posiadać żadnych szczególnych uprawnień, aby być wo-lontariuszem. Bowiem jedynie w wyjątkowych sytuacjach, wolontariusz musi dysponować określonymi przez przepisy prawa kwalifika- cjami i spełniać wymagania odpowiednie do rodzaju i zakresu wykonywanych świadczeń. Wymóg taki jest ściśle związany z charakterem wykonywanej przez niego pracy np. w zakresie pomocy społecznej, ochrony zdrowia czy opieki medycznej nad osobami niepełnosprawnymi. Wg Ustawy o działalności pożytku pu-blicznego i o wolontariacie, wolontariuszem jest ten, kto dobrowolnie i świadomie oraz bez wy-nagrodzenia angażuje się w pracę na rzecz osób, organizacji pozarządowych, a także rozmaitych instytucji działających w różnych obszarach spo-łecznych.

Jakie wykształcenie i doświadczenie? Najważniejsza jest odpowiednia wiedza, przygotowanie i zdolności potrzebne do wyko-nywania określonej pracy wolontariackiej. To, połączone z chęcią działania, daje zespół cech, które z pewnością będą niezbędne do podję-cia pracy wolontariackiej. Warto zauważyć, że w praktyce wymogi wobec wolontariusza okre-śla osoba kierująca organizacją lub koordynator odpowiedzialny za współpracę z wolontariusza-mi. Mogą one ocenić kwalifikacje kandydata i zdecydować o zaangażowaniu do właściwego zadania. Od strony prawnej „ustawa o wolon-tariacie” nakłada obowiązek posiadania przez wolontariuszy kwalifikacji niezbędnych do wy-konywania określonych usług oraz wypełnienia innych warunków obowiązujących w danym miejscu pracy wolontariackiej. Mogą to być np. badania lekarskie w przypadku pracy i kontaktu z żywnością, kursy i uprawnienia specjalistycz-ne np. kurs opiekuna kolonijnego. Organiza-

3

cja chcąca zaangażować wolontariusza może kierować się przepisami szczegółowymi bądź wewnętrznym regulaminem. Zdarza się też, że wymogi wobec wolontariusza precyzują szcze-gółowe przepisy, np. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 września 2002 r. określa kwalifikacje wymagane w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, a rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia 2002 r. wymagane w publicznych porad-niach psychologiczno-pedagogicznych.

Czy wiek ma wpływ na wybór wo-lontariatu? Wiek nie ogranicza możliwości podej-mowania wolontariatu. Zarówno osoby pełno-letnie, dorosłe jak i nieletni mogą angażować się w ten typ działalności społecznej. W przypadku osób niepełnoletnich wymagana jest jednak zgoda ich opiekunów prawnych. Bez względu na wiek zawsze znajdzie się zajęcie, zawsze jest ktoś, kto czeka na uśmiech, dobre słowo czy po-moc.

Ile czasu poświęcić na wolontariat? Będąc wolontariuszem, możesz angażo-wać się w zajęcia okazjonalnie lub codziennie. W obydwu przypadkach to wolontariat, jedyną różnicą jest czas wykonywanej pracy. Warto też określić, czy ze względu na natłok obowiązków bardziej odpowiedni jest wolontariat akcyjny czy krótkoterminowy? Czy możliwe będzie podjęcie długoterminowych działań? To wszystko jest bardzo ważne, ponieważ pozwoli jasno dopre-cyzować zakres obowiązków jako wolontariusza, a także uświadomi organizacji lub instytucji kie-dy może na daną osobę liczyć. Nie ma limitów i norm czasowych określających prace wolon-tariatu. To ile czasu chcesz i możesz poświecić zależy tylko od ciebie.

4

Od czego zacząć? Przed przystąpieniem do pracy wolon-tariackiej należy określić swoje zainteresowania. Zastanowić się, jaki rodzaj pracy byłby najbar-dziej interesujący. To ważne, ponieważ jasne określenie swoich oczekiwań ułatwi późniejsze jej poszukiwanie. Dobrze jest odpowiedzieć so-bie na pytania typu:

czy wolę pracować z dziećmi, czy z osobami • starszymi?czy wolę wykonywać prace biurowe?• z kim łatwiej nawiązuję kontakt?• czy lubię działać zespołowo, czy indywidual-• nie?

Warto też określić, ile czasu jesteśmy w stanie poświęcić na prace wolontariackie (ile godzin, ile dni w tygodniu, miesiącu).

Gdzie się zgłosić? Najlepiej rozejrzeć się wokół siebie, wokół swojego miejsca zamieszkania, w swo-im środowisku i pomyśleć, gdzie przyda się po-moc. Jeżeli ktoś zdecyduje się pomagać osobie indywidualnej (np. samotnej mamie w terapii niepełnosprawnej córki lub dotrzymać towarzy-stwa starszemu małżeństwu), dobrze skontak-tować się w tym celu z najbliższym ośrodkiem pomocy społecznej, iść do parafii i zapytać, czy wśród podopiecznych tych placówek nie ma ta-kich osób. Najwięcej szczegółowych informacji na temat programów wolontariatu w kraju i za granicą, sposobu i miejsc rekrutacji, wszelkich informacji z zakresu przepisów prawa oraz praw i obowiązków wolontariuszy znajduje się na stronach internetowych CENTRUM WOLONTA-RIATU: www.wolontariat.org.pl (Sieć Centrów Wolontariatu) oraz www.wolontariat.ngo.pl.Szczegóły programu Wolontariat Biznesu znaj-dują się w witrynie www.wolontariat.biz.pl. Ogólnopolska Sieć Centrów Wolonta-riatu ma swoje liczne przedstawicielstwa regio-nalne. W tych lokalnych centrach prowadzone są biura pośrednictwa pracy dla wolontariuszy. Odwiedzając je, można od razu na miejscu zapo-znać się z dostępnymi ofertami i otrzymać szereg

5

porad. Przy poszukiwaniu tego rodzaju zajęcia najważniejsza jest aktywność samego kandyda-ta – wolontariusze poszukiwani i potrzebni są niemal wszędzie.

Jakie wolontariusz ma prawa? Ustawa o działalności pożytku publicz-nego i o wolontariacie daje wolontariuszom sze-reg uprawnień. Poniżej najważniejsze z nich.

Wolontariusz ma prawo do:okresu próbnego pozwalającego poznać • specyfikę nowej pracy;otrzymywania wymaganych środków ochro-• ny osobistej;bycia poinformowanym o ryzyku dla zdrowia • i bezpieczeństwa związanym z wykonywa-niem świadczeń, a także o zasadach ochrony przed zagrożeniem;zapewnienia, na zasadach takich jak pracow-• nicy, bezpiecznych i higienicznych warunków pracy;zwrotu poniesionych kosztów podróży służ-• bowych i diet związanych ze świadczeniem;uzyskania pisemnego potwierdzenia treści • porozumienia;otrzymania zaświadczenia o wykonaniu • świadczeń;zaopatrzenia z tytułu wykonywania świad-• czeń – innymi słowy prawo do odszkodo-wania, a nawet renty inwalidzkiej, jeżeli podczas wykonywania świadczeń ulegnie wypadkowi;zwrotu pokrycia kosztów ogólnie przyjętych • wynikających z umów międzynarodowych, gdy w porozumieniu jest mowa o oddelego-waniu wolontariusza na terytorium innego państwa;bycia poinformowanym o swoich prawach • i obowiązkach.

Jakie wolontariusz ma obowiązki? Zgodnie z Ustawą o działalności pożyt-ku publicznego i o wolontariacie, wolontariusz powinien posiadać kwalifikacje i spełniać wyma-gania odpowiednie do rodzaju i zakresu świad-czonej pomocy, jeżeli taki obowiązek wynika

6

z przepisów prawa (np. w przypadku pomocy medycznej osobom bezdomnym lub w przypad-ku wolontariuszy na stanowisku nauczyciela). Jest on również zobligowany do wywiązania się z obowiązków określonych w porozumieniu, na-wet jeśli nie przybrało ono formy pisemnej. Jest odpowiedzialny również za dbanie o powierzo-ny majątek, mienie rzeczowe, a także przestrze-ganie np. tajemnicy służbowej.

Gdzie wolontariusz może pomagać? Wolontariuszem można być wszędzie z wyłączeniem sektora biznesu. Można współ-pracować z osobami prawnymi: stowarzysze-niami, fundacjami, instytucjami, które są orga-nami administracji publicznej (ministerstwami, urzędami miejskimi), wszystkimi jednostkami organizacyjnymi, które podlegają organom ad-ministracji publicznej (m.in. muzeami, szkołami, uczelniami, przedszkolami, szpitalami publicz-nymi), jak również z organizacjami kościelnymi, stowarzyszeniami jednostek samorządu teryto-rialnego, partiami politycznymi, związkami za-wodowymi i organizacjami pracodawców, klu-bami sportowymi i policją – o tych wszystkich podmiotach mówi „ustawa o wolontariacie” i mogą one w swoje działania angażować wolon-tariuszy. Jeżeli natomiast kogoś interesuje pomoc osobom fizycznym – indywidualnym (np. wie-lodzietnej rodzinie z bloku obok czy dziecku ze szkoły osiedlowej, które ma kłopoty w nauce), tu sprawa wygląda nieco inaczej. Można to oczywi-ście zrobić, ale musimy pamiętać o jednym: oso-ba indywidualna nie ma takich uprawnień jak organizacje bądź instytucje, nie może podpisać z nami porozumienia o współpracy, a więc nie może samodzielnie skorzystać z pomocy wolon-tariusza. Może to zrobić tylko za pośrednictwem wyżej wymienionych placówek.Warto wspomnieć w tym miejscu o klubach wolontariusza przy Ośrodkach Pomocy Społecz-nej. Tam też można się zgłosić. To coraz chętniej stosowana metoda, pomagająca rozwiązywać lokalne problemy na terenie gminy czy osiedla. Wolontariusze są angażowani przez pracowni-ków socjalnych, najczęściej przez koordynatora

7

pracy wolontariusza do najróżniejszych zajęć, mających na celu wspomaganie osoby starszej, niepełnosprawnej, samotnej, chorej w najróż-niejszych czynnościach np. spacer, gimnastyka czy korepetycje.

Co to jest etyka pracy wolontariu-sza? Decydując się na działalność w charakte-rze wolontariusza, należy przestrzegać pewnych zasad. Nie są one zapisane w żadnych ustawach, kodeksach czy innych przepisach. To nieformal-ny zbiór norm postępowania, którymi każdy wo-lontariusz powinien się kierować:

Oto one:będę wypełniać wszystkie zadania związane • z przyjętą rolą;nie będę składać obietnic, których nie je-• stem w stanie spełnić;w przypadku niemożności wywiązania się • z zobowiązań, poinformuję o tym koordyna-tora pracy wolontariuszy;zachowam dyskrecję w sprawach prywat-• nych, będę unikać zachowań, które mogą być niewłaściwie rozumiane;będę otwarty na nowe pomysły i sposoby • działania;wykorzystam szansę poznania i nauczenia • się nowych rzeczy od innych osób;nie będę krytykować rzeczy, których nie ro-• zumiem;będę pytać o rzeczy, których nie rozumiem;• będę działać w zespole;• będę osobą, na której można polegać;• będę pracować lepiej i z większą satysfakcją • wykonując to, czego się ode mnie oczekuje;będę chętnie się uczyć; wiem, że nauka jest • nieodłączną częścią każdej dobrze wykona-nej pracy;będę uczestniczyć w obowiązkowych spo-• tkaniach;postaram się być bardzo dobrym wolonta-• riuszem.

8

Kto może być wolontariuszem w OPS? Wolontariuszami w ośrodkach pomocy społecznej mogą być przede wszystkim osoby, które ukończyły 18 lat. Osoby niepełnoletnie nato miast muszą uzyskać na to zgodę swojego przedstawiciela ustawo wego. Dlatego upraw-nione do zawierania umów z wolontariuszami podmioty, które chcą przyjąć niepełnoletniego wolontariusza, muszą go poprosić o przedsta-wienie pisemnej zgody rodziców lub opieku nów i nie ma od tej zasady wyjątków. Zgoda rodziców, żeby ich dziecko było wolontariuszem, jest ko nieczna zawsze, nawet jeśli nie jest zawierana umowa pisemna. Poro-zumienie podpisuje w imieniu dziecka jego opie-kun prawny, czyli najczęściej któreś z rodziców, ponieważ zgodnie z Kodeksem Cywilnym tylko osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych może być stroną przed sądem i podpi-sywać umowy cy wilnoprawne

Na jakiej podstawie prawnej można organizować wolontariat w OPS? Jak wynika z art. 81 ust. 9 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomo cy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593, z późn. zm.), przy realizacji opie-ki i wychowania w placówce opiekuńczo-wy-chowawczej moż na korzystać z wolontariatu. Warunki, jakie wolontariusz musi speł niać, aby móc wykonywać świadczenia w tego typu pla-cówkach, są szczegółowo określone w Rozpo-rządzeniu Ministra Pracy i Poli tyki Społecznej z dnia 19 października 2007 r. w sprawie placó-wek opiekuńczo-wychowawczych (Dz.U. Nr 201, poz. 1455). Zgodnie z § 24 rozporządzenia, dzia-łalność placówki może być uzupełniana wykony-waniem przez wolontariuszy świadczeń odpo-wiadających świadczeniu pracy, których celem jest w szczególności: rozszerzenie zakresu opieki nad dzieckiem w placówce; wsparcie pracy wy-chowawców przez organizowanie kół zainte-resowań i rozwijanie indywidualnych zdolności dzieci. Jest to regulacja szczególna w stosunku do ogólnej zasady wynika jącej z przepisów usta-wy.

Dolnośląski Ośrodek Polityki Społecznejul. Ostrowskiego 7, 53-238 Wrocław

tel. 71 770-42-20fax 71 770-42-20

BIURO PROJEKTU71 770-42-28504 098 199

fax 71 770-42-30

DZIAŁ REKRUTACJI71 770-42-29512 327 805

DORADCY71 770-42-24