การปกครองป� 2549

รั�ฐปรัะหารัในปรัะเทศไทย พ.ศ. 2549 เป�นการัก�อรั�ฐปรัะหารัในปรัะเทศไทย ซึ่��งเก�ดขึ้��นในคื�นวั�นท � 19 ก�นยายน พ.ศ. 2549 น!าโดย คืณะปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองในรัะบอบปรัะชาธิ�ปไตยอ�นมี พรัะมีหากษั�ตรั�ย,ทรังเป�นปรัะมี-ขึ้ ซึ่��งมี พลเอก สนธิ� บ-ญยรั�ตกล�นเป�นห�วัหน1าคืณะ โดยโคื�นล1มีรั�กษัาการันายกรั�ฐมีนตรั พ.ต.ท.ท�กษั�ณ ช�นวั�ตรั ซึ่��งน�บเป�นการัก�อรั�ฐปรัะหารัเป�นคืรั��งแรักในรัอบ 15 ป3 รั�ฐปรัะหารัคืรั��งน �เก�ดขึ้��นก�อนการัเล�อกต��งท��วัไปในเด�อนต�อมีา หล�งจากท �การัเล�อกต��งเด�อนเมีษัายนถู%กต�ดส�นให1เป�นโมีฆะ น�บเป�นจ-ดเปล �ยนส!าคื�ญในวั�กฤตการัณ,ทางการัเมี�องท �ด!าเน�นมีายาวันานน�บต��งแต�เด�อนก�นยายน พ.ศ. 2548 คืณะรั�ฐปรัะหารัได1ยกเล�กการัเล�อกต��งในเด�อนต-ลาคืมี ยกเล�กรั�ฐธิรัรัมีน%ญ ส��งย-บสภา ส��งห1ามีการัปรัะท1วังและก�จกรัรัมีทางการัเมี�อง ย�บย��งและเซึ่9นเซึ่อรั,ส��อ ปรัะกาศใช1กฎอ�ยการัศ�ก และจ�บก-มีสมีาช�กคืณะรั�ฐมีนตรั หลายคืน

พลเอก สนธิ� บ-ญยรั�ตกล�น ได1แถูลงเมี��อวั�นท � 21 ก�นยายน ถู�งสาเหต-ในการัย�ดอ!านาจและให1คื!ามี��นวั�าจะฟื้<� นฟื้%รั�ฐบาลภายใต1รัะบอบปรัะชาธิ�ปไตยภายในหน��งป3 อย�างไรัก9ตามี คืณะปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองในรัะบอบปรัะชาธิ�ปไตยอ�นมี พรัะมีหากษั�ตรั�ย,ทรังเป�นปรัะมี-ขึ้ปรัะกาศวั�า หล�งจากการัเล�อกต��งและการัจ�ดต��งรั�ฐบาลปรัะชาธิ�ปไตยแล1วั คืณะปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองจะเปล �ยนไปอย%�ในรั%ปแบบขึ้องคืณะมีนตรั คืวัามีมี��นคืงแห�งชาต� ซึ่��งย�งไมี�มี การัอธิ�บายถู�งบทบาทท �มี ต�อการัเมี�องไทยในอนาคืต

ภายหล�งรั�ฐปรัะหารั คืณะปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองในรัะบอบปรัะชาธิ�ปไตยอ�นมี พรัะมีหากษั�ตรั�ย,ทรังเป�นปรัะมี-ขึ้ได1จ�ดต��งรั�ฐบาลช��วัคืรัาวั โดยมี พล.อ.ส-รัย-ทธิ, จ-ลานนท, ด!ารังต!าแหน�งนายกรั�ฐมีนตรั ต�อมีาวั�นท � 26

มีกรัาคืมี พ.ศ. 2550 พรัะบาทสมีเด9จพรัะเจ1าอย%�ห�วัทรังมี พรัะบรัมีรัาชโองการัโปรัดเกล1าฯ ปรัะกาศเล�กใช1กฎอ�ยการัศ�ก ใน 41 จ�งหวั�ด แต�ย�งคืงไวั1 35 จ�งหวั�ด

รั�ฐปรัะหารัด�งกล�าวัไมี�มี การัเส ยเล�อดเน��อและไมี�มี รัายงานผู้%1ได1รั�บบาดเจ9บ ปฏิ�ก�รั�ยาตอบรั�บจากนานาชาต�มี ต��งแต�การัวั�พากษั,วั�จารัณ,ในหลายปรัะเทศ เช�น ออสเตรัเล ย การัแสดงคืวัามีคืวัามีเป�นกลาง เช�น สาธิารัณรั�ฐปรัะชาชนจ น ไปจนถู�งการัแสดงคืวัามีผู้�ดหวั�งอย�างสหรั�ฐอเมีรั�กา ซึ่��งถู�อวั�าปรัะเทศไทยเป�นพ�นธิมี�ตรันอกนาโต และกล�าวัวั�า การัก�อรั�ฐปรัะหารัน��น "ไมี�มี เหต-ผู้ลท �ยอมีรั�บได1"

เหตุ การณ์�

ชนวนเหตุ

พลเอก สนธิ� บ-ญรั�ตกล�น เป?ดเผู้ยวั�าได1ใช1เวัลาปรัะมีาณ 7 เด�อนในการัเตรั ยมีการัก�อรั�ฐปรัะหารั ซึ่��งหมีายคืวัามีวั�าเรั��มีวัางแผู้นในรัาวัเด�อนก-มีภาพ�นธิ, พ.ศ. 2549[4][5][6] ซึ่��งเป�นห1วังเวัลาเด ยวัก�บท �มี การัเป?ดต�วัพ�นธิมี�ตรัปรัะชาชนเพ��อปรัะชาธิ�ปไตย ซึ่��งเด�มีท แล1วั พลเอก สนธิ� บ-ญยรั�ตกล�นเคืยรั�บปรัะก�นวั�าจะไมี�มี การัย�ดอ!านาจขึ้องฝ่Aายทหารั เมี�� อเด�อนพฤษัภาคืมี พ.ศ. 2549

ในเด�อนกรักฎาคืมี แมี�ท�พภาคืท � 3 พลเอก สพรั��ง ก�ลยาณมี�ตรั ได1ให1ส�มีภาษัณ,วั�าการัเมี�องไทยอย%�ในรัะด�บต!�ากวั�ามีาตรัฐาน และคืวัามีเป�นผู้%1น!าท �อ�อนแอ เขึ้าย�งกล�าวัอ กวั�าปรัะเทศไทยมี รัะบอบปรัะชาธิ�ปไตยท �ไมี�ถู%กต1อง

เมี��อวั�นท � 16 กรักฎาคืมี น�กเคืล�� อนไหวัปรัะชาธิ�ปไตย ทวั วั-ฒิ� จ-ลวั�จนะ ได1โพสต,จดหมีายเป?ดผู้น�กบนเวั9บบอรั,ดการัเมี�องท � เป�นท �น�ยมีท �ส-ดในปรัะเทศไทย โดยอ1างอ�งจากแหล�งขึ้1อมี%ลทางทหารั กล�าวัวั�า กองท�พและสนธิ� ล��มีทองก-ลก!าล�งสมีคืบคื�ดในการัวัางแผู้นล1มีล1างรั�ฐบาลท�กษั�ณ และคื�นอ!านาจให1ก�บปรัะชาชน หล�งจากการัปฏิ�รั%ปปรัะเทศแล1วัเมี�� อวั�นท � 20

กรักฎาคืมี นายทหารักองท�พบกรัะด�บกลางกวั�ารั1อยนาย ซึ่��งถู%กมีองวั�าเป�นผู้%1สน�บสน-นขึ้อง พ.ต.ท. ท�กษั�ณ ถู%กบรัรัจ-ใหมี�โดยกองบ�ญชาการัทหารัส%งส-ด ท!าให1มี ขึ้�าวัล�อวั�ากองท�พแบ�งแยกออกเป�นฝ่Aายท �สน�บสน-นและฝ่Aายท �ต�อต1านนายกรั�ฐมีนตรั

ต�อมีา ในเด�อนส�งหาคืมี มี รัายงานเคืล�� อนไหวัขึ้องรัถูถู�งใกล1ก�บกรั-งเทพมีหานคืรั แต�ฝ่Aายทหารักล�าวัวั�าเป�นการัฝ่Cกซึ่1อมีตามีก!าหนดการั เมี��อต1นเด�อนก�นยายน ต!ารัวัจไทยได1จ�บก-มีนายทหารักองท�พบกจ!านวัน 5

นาย ซึ่��งมี ต!าแหน�งในกองอ!านวัยการัรั�กษัาคืวัามีมี��นคืงภายใน หล�งจากท �สามีารัถูตรัวัจพบวั�าหน��งในคืณะนายทหารัมี รัะเบ�ดซึ่-กซึ่�อนอย%�ในรัถู ซึ่��งมี เปDาหมีายมี-�งหน1าไปย�งท �พ�กขึ้องนายกรั�ฐมีนตรั ตามีขึ้1อกล�าวัหา ซึ่��งสามีในห1าขึ้องผู้%1ท �ถู%กจ�บก-มีถู%กปล�อยต�วัหล�งจากการัก�อรั�ฐปรัะหารั

พฤศจ�กายน 2549 สองเด�อนหล�งจากรั�ฐปรัะหารั คืมีช. ได1ออก "สมี-ดปกขึ้าวั" ช �แจงสาเหต-ขึ้องการัก�อรั�ฐปรัะหารัย�ดอ!านาจโดยมี สารัะส!าคื�ญ ได1แก� การัท-จรั�ตผู้ลปรัะโยชน,ท�บซึ่1อน การัใช1อ!านาจในทางมี�ชอบ การัละเมี�ดจรั�ยธิรัรัมีคื-ณธิรัรัมีขึ้องผู้%1น!าปรัะเทศ การัแทรักแซึ่งรัะบบการัตรัวัจสอบทางการัเมี�องตามีรั�ฐธิรัรัมีน%ญ ขึ้1อผู้�ดพลาดเช�งนโยบายท �น!าไปส%�การัละเมี�ดส�ทธิ�เสรั ภาพและการับ�อนท!าลายคืวัามีสามี�คืคื ขึ้องคืนในชาต�

อย�างไรัก9ตามี บทวั�เคืรัาะห,จากหลายฝ่Aายช �ให1เห9นวั�าย�งมี สาเหต-อ กบางปรัะการันอกเหน�อจากเหต-ผู้ลขึ้อง คืมีช. ท �น!ามีาส%�รั �ฐปรัะหารั เช�น คืวัามี

ขึ้�ดแย1งทางอ!านาจท �เห9นได1จากการัโยกย1ายนายทหารัปรัะจ!าป3 รัวัมีไปถู�งคืวัามีขึ้�ดแย1งรัะหวั�าง พ.ต.ท.ท�กษั�ณ ก�บปรัะธิานองคืมีนตรั

ลำ�าดั�บเหตุ การณ์�

เช1าวั�นท � 19 ก�นยายน มี คื!าส��งจาก พ.ต.ท.ท�กษั�ณ ช�นวั�ตรั เรั ยกผู้%1น!าท-กเหล�าท�พเขึ้1าปรัะช-มีรั�วัมีก�บคืณะรั�ฐมีนตรั ท �ท!าเน ยบรั�ฐบาล แต�ไมี�มี ผู้%1น!าเหล�าท�พคืนใดเขึ้1ารั�วัมี ยกเวั1น พล.ต.อ. โกวั�ท วั�ฒินะ ผู้%1บ�ญชาการัต!ารัวัจแห�งชาต� ท!าให1ช�วังบ�ายมี กรัะแสขึ้�าวัล�อการัปฏิ�วั�ต�รั�ฐปรัะหารัแพรั�สะพ�ดไปท��วัท!าเน ยบรั�ฐบาลและตลาดหล�กทรั�พย,แห�งปรัะเทศไทย มี ขึ้�าวัล�อวั�ารั�ฐมีนตรั และน�กการัเมี�องรั�วัมีรั�ฐบาลหลายคืนได1หลบหน ออกนอกปรัะเทศแล1วั ช�วังพลบคื!�ามี ขึ้�าวัวั�าก!าล�งทหารัหน�วัยรับพ�เศษัจาก จ.ลพบ-รั เคืล��อนก!าล�งเขึ้1ากรั-งเทพฯ

เวัลา 18.00 น. นายสมีชาย มี เสน ผู้%1จ�ดรัายการัวั�ทย- F.M. 92.25

MHz น�ดผู้%1ฟื้Eงรัายการัจ!านวันหน��งเขึ้1าพบ พล.อ.สนธิ� ท �หน1ากองบ�ญชาการักองท�พบก (บก.ทบ.) เพ�� อขึ้อให1ทหารัให1คืวัามีคื-1มีคืรัองกล-�มีผู้%1ช-มีน-มีพ�นธิมี�ตรัปรัะชาชนเพ��อปรัะชาธิ�ปไตยท �จะช-มีน-มีขึ้�บไล� พ.ต.ท.ท�กษั�ณ วั�นพรั- �งน �

ปรัะมีาณ 21.00 น. ก!าล�งทหารัจากพลรั�มีปAาหวัาย หน�วัยบ�ญชาการัสงคืรัามีพ�เศษั เขึ้1ามีาปรัะจ!าการัท �กองบ�ญชาการักองท�พบก

เวัลา 22.00 น. ขึ้บวันรัถูถู�งเคืล�� อนเขึ้1าคื-มีเช�งท �สะพานมี�ฆวัานรั�งสรัรัคื,และ ถู.รัาชด!าเน�นไมี�ก �นาท ต�อมีา ทหารัจ!านวันมีากออกมีาตรั�งก!าล�งตามีถูนนต�าง ๆ ต��งแต�แยกเก ยกกาย ผู้�านมีาถู�ง ถู.รัาชส มีา บรั�เวัณสวันรั��นฤด ส �แยกรัาชตฤณมี�ยสมีาคืมี (สนามีมี1านางเล��ง) โดยมี ทหารัแต�งกายลายพรัางเต9มียศเป�นผู้%1คืวับคื-มีก!าล�ง

เวัลา 22.54 น. โทรัท�ศน,รัวัมีการัเฉพาะก�จแห�งปรัะเทศไทยออกอากาศทางสถูาน ท-กช�อง ขึ้��นคื!าปรัะกาศขึ้องคืณะปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองในรัะบอบปรัะชาธิ�ปไตยอ�นมี พรัะมีหากษั�ตรั�ย,ทรังเป�นปรัะมี-ขึ้ พรั1อมีขึ้ออภ�ยในคืวัามีไมี�สะดวัก และเป?ดเพลง "คืวัามีฝ่Eนอ�นส%งส-ด" ปรัะกอบ ด1านสถูาน โทรัท�ศน,ซึ่ เอ9นเอ9นและบ บ ซึ่ เผู้ยแพรั�ขึ้�าวัรัถูถู�งและก!าล�งทหารัคืวับคื-มีสถูานการัณ,ภายในกรั-งเทพมีหานคืรั หล�งจากน��น พล.ต.ปรัะพาศ ศก-นตนาคื อด ตโฆษัก ททบ.5 ได1อ�านแถูลงการัณ,คืณะปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองฯ ท �แสดงไวั1ในหน1าจอก�อนหน1าน �ซึ่!�าถู�งสองคืรั��ง

เก�อบเท �ยงคื�น ผู้%1บ�ญชาทหารัท-กเหล�าท�พเขึ้1าเฝ่D าฯ พรัะบาทสมีเด9จพรัะเจ1าอย%�ห�วั ท �พรัะต!าหน�กจ�ตรัลดารัโหฐาน พรัะรัาชวั�งด-ส�ต

ในภายหล�ง พลเอกสนธิ� ได1ให1ส�มีภาษัณ,คืรั��งหน��งวั�า การัก�อรั�ฐปรัะหารัเด�มีถู%กวัางแผู้นให1ด!าเน�นการัเมี��อวั�นท � 20 ก�นยายน เพ��อให1ตรังก�บการัเด�นขึ้บวันต�อต1านรั�ฐบาลคืรั��งใหญ�ท �ก!าหนดเอาไวั1ล�วังหน1า เขึ้าได1กล�าวัอ1างถู�ง "ต�วัอย�างท �เก�ดขึ้��นในโปรัต-เกส" ซึ่��งได1มี การัเด�นขึ้บวันต�อต1านรั�ฐบาล พรั1อมีก�บการัก�อการัปฏิ�วั�ต�โดยกองท�พ ซึ่��งโคื1นล�มีพรัะเจ1ามีาน%เอลท � 2 แห�งโปรัต-เกส และจ�ดต��งสาธิารัณรั�ฐโปรัต-เกสท �หน��ง การัก�อรั�ฐปรัะหารัถู%กเล��อนขึ้��นมีาเป�นวั�นท � 19 ก�นยายน ขึ้ณะท �รั �กษัาการันายกรั�ฐมีนตรั ย�งคืงปฏิ�บ�ต�หน1าท �อย%�ในน�วัยอรั,ก พลเอกสนธิ�ย�งได1กล�าวัอ กวั�า คืรั��งหน��งท � พ.ต.ท.

ท�กษั�ณก!าล�งรั�บปรัะทานอาหารักลางวั�นก�บผู้%1บ�ญชาการัทหารัส%งส-ด เขึ้าได1ถูามีพลเอกสนธิ�วั�า "คื-ณจะปฏิ�วั�ต�ผู้มีหรั�อเปล�า" ซึ่��งพลเอกสนธิ�ก9ตอบวั�า "ใช�ซึ่��งเป�นเรั��องท �ขึ้�ดแย1งก�บแถูลงการัณ,ต�อสาธิารัณะซึ่��งเขึ้าปฏิ�เสธิวั�ากองท�พจะก�อการัรั�ฐปรัะหารั

เดอะ เนช��น ย�งได1มี ขึ้1อส�งเกตถู�งการักะเวัลาขึ้องการัก�อรั�ฐปรัะหารั โดยมี หลายกรัณ ท �เด ยวัขึ้1องก�บเลขึ้ 9 ซึ่��งเป�นเลขึ้มีงคืลอย�างย��งตามีคืวัามี

เช��อ การัก�อรั�ฐปรัะหารัคืรั��งน �เก�ดขึ้��นเมี��อวั�นท � 19 เด�อน 9 ป3พ-ทธิศ�กรัาช 2549 ห�วัหน1าคืณะรั�ฐปรัะหารั พลเอก สนธิ� บ-ญยรั�ตกล�นได1ปรัะกาศต�อสาธิารัณชนหล�งจากการัก�อรั�ฐปรัะหารัเมี��อเวัลา 9.39 น.

เวัลา 22.15 น. วั�นท � 19 ก�นยายน พ.ต.ท.ท�กษั�ณ ช�นวั�ตรั นายกรั�ฐ มี น ต รั ไ ด1 อ อ ก แ ถู ล ง ก า รั ณ, ส ถู า น ก า รั ณ, ฉ- ก เ ฉ� น ใ น เ ขึ้ ต พ�� น ท �กรั-งเทพมีหานคืรั ผู้�านดาวัเท ยมี จากปรัะเทศสหรั�ฐอเมีรั�กา เผู้ยแพรั�ทางสถูาน โทรัท�ศน,โมีเด�รั,นไนน,ท วั แต�เมี��ออ�านแถูลงการัณ,ได1 3 ฉบ�บ ก9มี ก!าล�งทหารัพรั1อมีอาวั-ธิกล-�มีหน��งบ-กเขึ้1าไปย�งสถูาน ฯ พรั1อมีออกคื!าส��งให1หย-ดการัแพรั�ภาพโดยท�นท เป�นผู้ลให1เจ1าหน1าท �สถูาน ฯ ต1องต�ดส�ญญาณการัแถูลงขึ้�าวัลงท�นท

จากน��น พ.ต.ท.ท�กษั�ณ ช�นวั�ตรั ได1ปรั�บก!าหนดการัท �จะขึ้��นแถูลงต�อสมี�ชชาใหญ�แห�งสหปรัะชาชาต� แต�แล1วัก9ยกเล�กการัขึ้��นแถูลง จากน��นจ�งขึ้��นเคืรั��องบ�นเท �ยวัพ�เศษั เด�นทางออกจากน�วัยอรั,ก ไปกรั-งลอนดอน ปรัะเทศอ�งกฤษั เมี��อเวัลา 16.00 น. วั�นท � 20 ก�นยายน ตามีเวัลาในปรัะเทศไทย

มี ขึ้�าวัวั�าอด ตรั�ฐมีนตรั ในรั�ฐบาลขึ้อง พ.ต.ท.ท�กษั�ณ ช�นวั�ตรั ก!าล�งเด�นทางไปสมีทบก�นท �ปรัะเทศส�งคืโปรั, เพ��อหารั�อในการัต��งคืรัมี.พล�ดถู��น โดยจะขึ้อให1สหปรัะชาชาต�ให1การัรั�บรัอง

ในท �ปรัะช-มีแกนน!า คืปคื. เมี��อวั�นท � 23 ก�นยายน ในท �ปรัะช-มีได1กล�าวัถู�งการัต�ดต�อจาก พ.ต.ท.ท�กษั�ณ จากปรัะเทศอ�งกฤษั เขึ้1ามีาย�งคืณะปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองฯ ด1วัยวั�า พ.ต.ท.ท�กษั�ณได1ให1การัย�นย�นทางโทรัศ�พท,ก�บพลเอกสนธิ� โดยรัะบ-วั�าพรั1อมีจะย-ต�การัเคืล��อนไหวัทางการัเมี�องในท-กกรัณ และได1แจ1งให1รั�ฐมีนตรั และสมีาช�กพรัรัคืไทยรั�กไทยท-กคืนรั�บทรัาบ พรั1อมีจะปฏิ�บ�ต�ตามีคื!าส��งขึ้องห�วัหน1าคืณะปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองฯ ท-กปรัะการั และจะพ�กผู้�อนก�บ

คืรัอบคืรั�วัในต�างปรัะเทศ จนกวั�าจะมี การัต��งนายกรั�ฐมีนตรั คืนใหมี� จ�งจะเด�นทางกล�บปรัะเทศไทย

พล.อ.สนธิ� บ-ญยรั�ตกล�น ผู้บ.ทบ.ในฐานะห�วัหน1าคืณะปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองในรัะบอบปรัะชาธิ�ปไตยอ�นมี พรัะมีหากษั�ตรั�ย,ทรังเป�นปรัะมี-ขึ้ กล�าวัช �แจงต�อคืณะท%ตาน-ท%ตจ!านวัน 43 ปรัะเทศ ท �หอปรัะช-มีก�ตต�ขึ้จรั ถู�งการัปรัะกาศย�ดอ!านาจจากรั�ฐบาลพ.ต.ท.ท�กษั�ณ ช�นวั�ตรั อด ตนายกรั�ฐมีนตรั วั�า การัปรัะกาศย�ดอ!านาจเพ��อน!าไปส%�การัปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองปรัะเทศ เป�นไปด1วัยคืวัามีเรั ยบรั1อย และได1รั�บคืวัามีรั�วัมีมี�อจากปรัะชาชน และส�งคืมีเป�นอย�างด โดยคืาดวั�าจากน �ไปอ ก 2 ส�ปดาห,จะสามีารัถูจ�ดต��งรั�ฐบาลช-ดใหมี� และสรัรัหานายกรั�ฐมีนตรั ขึ้��นมีารั�กษัาการัแทน และจ�ดต��งสภาน�ต�บ�ญญ�ต� เพ��อน!าไปส%�การัรั�างรั�ฐธิรัรัมีน%ญฉบ�บใหมี�

พล.อ.สนธิ� กล�าวัวั�า จะย�ดมี��นในหล�กกฎบ�ตรัสหปรัะชาชาต�และองคื,กรัรัะหวั�างปรัะเทศอ��น ๆ เพ��อผู้ลปรัะโยชน,ขึ้องชาต� พรั1อมีท��งรั�กษัาไวั1ซึ่��งส�ทธิ�และจะปฏิ�บ�ต�ตามีพ�นธิกรัณ ในสนธิ�ส�ญญาหรั�อขึ้1อตกลงท �ท!าไวั1ก�บนานาปรัะเทศ ภายใต1หล�กเกณฑ์,แห�งคืวัามีเสมีอภาคืโดยเคืรั�งคืรั�ด และจะส�งเสรั�มีและรั�กษัาไวั1ซึ่��งคืวัามีส�มีพ�นธิ,อ�นด ท �มี อย%� ส!าหรั�บชาวัต�างปรัะเทศ คืณะท%ตาน-ท%ต กงส-ล สถูานเอกอ�คืรัรัาชท%ต และองคื,การัรัะหวั�างปรัะเทศท �ต� �งอย%�ในปรัะเทศไทยจะได1รั�บการัคื-1มีคืรัอง

จากน��น พล.อ.สนธิ� เป?ดโอกาสให1ส��อมีวัลชนท��งไทย และต�างปรัะเทศ ซึ่�กถูามี โดยย�นย�นวั�าจะปฏิ�บ�ต�หน1าท �ไมี�เก�น 2 ส�ปดาห, และใช1เวัลาไมี�เก�น 1

ป3ในการัยกรั�างรั�ฐธิรัรัมีน%ญ เพ��อจ�ดให1มี การัเล�อกต��งใหมี� ในรัาวัต1นเด�อนต-ลาคืมี พ.ศ. 2550 และก!าล�งอย%�รัะหวั�างการัสรัรัหาผู้%1ท �เหมีาะสมีจะมีารั�บต!าแหน�งนายกรั�ฐมีนตรั รั�กษัาการั ซึ่��งจะมีาจากคืนกลางท �รั �กปรัะชาธิ�ปไตย และเท�ดท%นสถูาบ�นพรัะมีหากษั�ตรั�ย,

ส!า หรั�บการัด!า เน�นการัก�บ พ.ต.ท.ท�กษั�ณ ช�นวั�ตรั อด ตนายกรั�ฐมีนตรั น��น จะเป�นไปตามีกรัะบวันการัย-ต�ธิรัรัมี ตามีท �ก�อนหน1าน �มี ผู้%1ฟื้Dองรั1องด!าเน�นคืด ไวั1 แต�ไมี�มี แนวัคื�ดท �จะต��งคืณะกรัรัมีการัขึ้��นมีาตรัวัจสอบบ�ญช ทรั�พย,ส�นเหมี�อนท �เก�ดขึ้��นในย-คื รัสช. และย�งไมี�มี แนวัคื�ดย�ดห-1นช�นคือรั,ป (SHIN) คื�นจากกล-�มีเทมีาเส9ก และจะปรัะกาศยกเล�กคืณะปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองฯ ท�นท เมี��อสถูานการัณ,บ1านเมี�องเขึ้1าส%�ภาวัะปกต�

ส!าหรั�บพลเรั�อนท �มี ขึ้�าวัวั�าได1รั�บการัทาบทามีให1ด!ารังต!าแหน�งนายกรั�ฐมีนตรั และคืณะรั�ฐบาล ได1แก� นายอ�กขึ้รัาทรั จ-ฬารั�ตน, นายศ-ภช�ย พาน�ชภ�กด�J, หมี�อมีรัาชวังศ,ปรั ด�ยาธิรั เทวัก-ล, นายส-เมีธิ ต�นต�เวัชก-ล, พลเอกส-รัย-ทธิ, จ-ลานนท,, นายชาญช�ย ล�ขึ้�ตจ�ตถูะ, นายป?ยสวั�สด�J อ�มีรัะน�นทน,, นายเกรั�กไกรั จ รัะแพทย,, นายไกรัศ�กด�J ช-ณหะวั�ณ, พลเอกปานเทพ ภ%วันารัถูน-รั�กษั,

ท�นท ภายหล�งการัรั�ฐปรัะหารั คืณะรั�ฐปรัะหารัได1แต�งต��ง โยกย1าย และถูอดถูอนบ-คืคืลจ!านวันมีาก โดยส�วันใหญ�เป�นต!าแหน�งใน กองบ�ญชาการัคืณะปฏิ�รั%ปการัปกคืรัอง คืณะกรัรัมีการัตรัวัจเง�นแผู้�นด�น ส!าน�กงานการัตรัวัจเง�นแผู้�นด�นและคืณะกรัรัมีการัปDองก�นและปรัาบปรัามีการัท-จรั�ตแห�งชาต� รัวัมีถู�งขึ้1ารัาชการัและทหารัต!ารัวัจรัะด�บส%งท �ใกล1ช�ดก�บรั�ฐบาลท�กษั�ณและมี การัเรั ยกให1อด ตรั�ฐมีนตรั ขึ้องรั�ฐบาลท�กษั�ณเขึ้1ารัายงานต�วั ส!าหรั�บรัายช��อบ-คืคืลท��งหมีด ด%ได1ท � รัายช��อบ-คืคืลท �ได1รั�บการัแต�งต��งถูอดถูอนหรั�อคืวับคื-มีโดยคืปคื.

ปรัะชาชนจ!านวันหน��งออกมีาให1ก!าล�งใจทหารัท �จ-ดต�าง ๆ โดยเฉพาะบรั�เวัณกองบ�ญชาการักองท�พบก ภายหล�งการัย�ดอ!านาจขึ้องคืณะปฏิ�รั%ปฯ โดยแสดงคืวัามีช��นชมีเหล�าทหารั ด1วัยการัมีอบดอกไมี1 ส�งย��มี ถู�ายรั%ปด1วัย แมี1กรั ะท�� งมี การัพ�นส ขึ้1อคืวัามีวั� า "พล .อ .สนธิ� วั รับ- รั- ษัชาวั ไทย"

และ"กองท�พเพ�� อปรัะชาชน" บนต�วัถู�งรัถูยนต,บ เอ9มีด�บเบ�ลย% ซึ่ รั ส, 7

เป�นต1น น�กท�องเท �ยวัชาวัต�างชาต�จ!านวันหน��ง ในบรั�เวัณถูนนรัาชด!าเน�น ให1ส�มีภาษัณ,วั�าไมี�ต��นตะหนก และรั�วัมีถู�ายรั%ปก�บทหารัและรัถูถู�ง (ซึ่��งปรัะด�บด1วัยดอกไมี1ท �ปรัะชาชนมีอบให1) เป�นท �รัะล�ก หรั�อ มีอบน!�า อาหารั ให1แก�ทหารัด1วัย

มี.รั.วั.ปรั ด�ยาธิรั เทวัก-ล ผู้%1วั�าการัธินาคืารัแห�งปรัะเทศไทย (ธิปท.)

กล�าวัช��นชมีวั�า "จากท �ด%ภาพในซึ่ เอ9นเอ9น เป�นการัย�ดอ!านาจท �เรั ยบรั1อยท �ส-ด ไมี�มี เส ยเล�อดเส ยเน��อ เรัาก9รั% 1ส�กสบายใจวั�ามี�นคืงไมี�กรัะทบคืวัามีเช��อมี��น เพรัาะการัเปล �ยนแปลงคืรั��งน �ปรัะชาชนยอมีรั�บ ขึ้ณะท �ต�างชาต�ก9รั% 1ส�ก ไมี�น�าจะมี ผู้ลกรัะทบต�อการัลงท-น"

สวันด-ส�ตโพล ได1สอบถูามีคืวัามีคื�ดเห9นขึ้องปรัะชาชนท��วัปรัะเทศ จ!านวัน 2,019 คืน ในวั�นท � 20 ก.ย. 49 พบวั�าปรัะชาชน 83.98% จากกล-�มีส!ารัวัจ เห9นด1วัยก�บรั�ฐปรัะหารัในคืรั��งน � เน��องจากเห9นวั�าจะการัเมี�องจะเปล �ยนแปลงไปในทางท �ด ขึ้��น ส�วันปรัะชาชนท �ไมี�เห9นด1วัย มี คืวัามีเห9นวั�าภาพล�กษัณ,ขึ้องปรัะเทศอาจตกต!�าลง ผู้ลส!ารัวัจแตกต�างจากโพลส!ารัวัจการัเล�อกต��งเด�อนต-ลาคืมี พ.ศ. 2549 ซึ่��งมี ผู้%1สน�บสน-นพรัรัคืไทยรั�กไทยถู�ง 49%

กล-�มีน�กธิ-รัก�จท��วัปรัะเทศแสดงคืวัามีคื�ดเห9นโดยส�วันใหญ�เห9นด1วัยก�บการัปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองคืรั��งน � โดยเช��อวั�าเศรัษัฐก�จกรัะทบบ1างแต�ช��วัคืรัาวั และจะสยบคืวัามีวั- �นวัายขึ้องปรัะเทศ น�กธิ-รัก�จในกล-�มีน � เช�น นายส-รัศ�กด�J วังศ,มี�งกรั อด ตปรัะธิานหอการัคื1าจ�งหวั�ดมีหาสารัคืามี, นายทวั�ส�นต, โลณารั�กษั, ปรัะธิานหอการัคื1าจ�งหวั�ดนคืรัรัาชส มีา, นายน�พนธิ, ส-วัรัรัณนาวัา ท �ปรั�กษัาหอการัคื1า จ.ปรัะจวับคื รั ขึ้�นธิ,, นายรั- �งโรัจน, ส เหล�องสวั�สด�J ท �ปรั�กษัาสมีาคืมีโรังแรัมีไทยภาคืตะวั�นตก และสมีาคืมีธิ-รัก�จการัท�องเท �ยวัห�วัห�น-

ชะอ!า, นายบ-ญธิรัรัมี ท�พย,ปรัะสงคื, รัองปรัะธิานหอการัคื1า จ.เช ยงรัาย,

นายปรัะท ป พงษั,วั�ทยภาน- ปรัะธิานหอการัคื1าจ�งหวั�ดกาญจนบ-รั , นายช-มีพรั เตละวั�ฒินะวัรัรัณา ปรัะธิานศ%นย,ปรัะสานงานเคืรั�อขึ้�ายภาคืปรัะชาชนจ�งหวั�ดพรัะนคืรัศรั อย-ธิยา, นายธินารั�กษั, พงษั,เภตรัา เลขึ้าธิ�การัสภาอ-ตสาหกรัรัมีภาคืใต1, นายธินารั�กษั, พงษั,เภตรัา เลขึ้าธิ�การัสภาอ-ตสาหกรัรัมีภาคืใต1, นายอาท�ตย, ล��มีอ-ดมีพรั ปรัะธิานหอการัคื1าจ�งหวั�ดช-มีพรั, นายปรัะย%รั สงคื,ปรัะเสรั�ฐ นายกสมีาคืมีชาวัสวันกาแฟื้ไทย เป�นต1น

นพ.พงศ,เทพ วังศ,วั�ชรัไพบ%ลย, ปรัะธิานชมีรัมีแพทย,ชนบท เห9นด1วัยต�อการัย�ดอ!านาจขึ้องคืณะปฏิ�รั%ปฯ เน��องจากปรัะเทศมี ปEญหาจากผู้%1น!าท �ไมี�ชอบธิรัรัมี และบรั�หารัด1วัยรัะบอบเผู้ด9จการัปรัะชาธิ�ปไตย จ�งคืวัรัหย-ดรัะบอบเผู้ด9จการัน��น เพ��อให1เก�ดคืวัามีเส ยหายแก�ปรัะเทศน1อยท �ส-ด การัปฏิ�รั%ปฯคืรั��งน �เป�นการัด ท �ไมี�เส ยเล�อดเน��อ

นายสมีภพ บ-นนาคื แกนน!าพ�นธิมี�ตรัปรัะชาชนเพ��อปรัะชาธิ�ปไตย จ�งหวั�ดขึ้อนแก�น กล�าวัเห9นชอบก�บ คืปคื.วั�า "การัย�ดอ!านาจขึ้อง คืปคื.คืรั��งน � แมี1จะขึ้�ดก�บหล�กการัปกคืรัองในรัะบอบปรัะชาธิ�ปไตย แต�ปรัะชาชนส�วันใหญ�ก9เห9นชอบ เพรัาะเป�นการัปลดล9อกปมีปEญหาขึ้องชาต� เพ�� อสะสางอ-ปสรัรัคืส�งคืมีการัเมี�องให1สามีารัถูเด�นต�อไปได1อย�างมี��นคืง การัต�อส%1ขึ้องภาคืปรัะชาชนท �ผู้�านมีาเพ�� อล1มีรัะบอบท�กษั�ณ ไมี�สามีารัถูผู้�าทางต�นได1 จ!าเป�นท �ทหารัต1องเขึ้1ามีาจ�ดการัหาทางออกให1 อย�างไรัก9ตามี ภาคืปรัะชาชนต1องต�ดตามีต�อวั�า ภายหล�ง เขึ้1ามีาแก1ปEญหาขึ้อง คืปคื.คืรั��งน �จะคื�นอ!านาจให1ปรัะชาชนได1เรั9วั ตามีท �ห�วัหน1าคืณะฯได1ปรัะกาศไวั1หรั�อไมี�" และแสดงคืวัามีเห9นเพ��มีเต�มีวั�า อาจมี กล-�มีคืนท �ไมี�เห9นด1วัยก�บการัท!ารั�ฐปรัะหารัขึ้อง คืปคื.วั�า "กล-�มีบ-คืคืลกล-�มีน � ไมี� เขึ้1าใจรัะบอบปรัะชาธิ�ปไตยท �แท1จรั�ง ปรัะชาธิ�ปไตยไมี�ได1มี คืวัามีหมีายเพ ยงแคื�วั�าปรัะชาชนใช1ส�ทธิ�หย�อนบ�ตรั

เล�อกต��งแล1วัก9จบ มี บรั�บทแวัดล1อมีหลายปรัะการัท �ปรัะกอบเป�นรัะบอบปรัะชาธิ�ปไตย"

วั�นท � 20 ก�นยายน พ.ศ. 2549 ในช�วังเท �ยงวั�น รั.ต.ฉลาด วัรัฉ�ตรั และ นายทวั ไกรัคื-ปต, อด ตสมีาช�กสภาผู้%1แทนรัาษัฎรั ท!าการัปรัะท1วังการัรั�ฐปรัะหารัท �อน-สาวัรั ย,ปรัะชาธิ�ปไตย บรั�เวัณถูนนรัาชด!าเน�น นายทวั กางปDายขึ้นาดใหญ�สองปDายรัะบ-วั�า "กรัะผู้มี นายทวั ไกรัคื-ปต, ขึ้ออดขึ้1าวัปรัะท1วังผู้%1ท �ล1มีล1างปรัะชาธิ�ปไตย ท!าให1บ1านเมี�องถูอยหล�งและแตกแยก" พรั1อมีท��งท!าการัแจกจ�ายจดหมีายเป?ดผู้น�กขึ้องตนให1ก�บบรัรัดาส��อมีวัลชนด1วัย ในเวัลาต�อมีาได1มี เจ1าหน1าท �ทหารัเช�ญต�วั รั.ต.ฉลาด ขึ้��นรัถูมี�ตซึ่%บ�ช� ท �มี รัถูบ�สทหารัต�ดตามีรัะบ- รั.๑ พ�น๑ รัอ. ไปท �หน�วัยบ�งคื�บบ�ญชา จากน��น 3 ช��วัโมีง เจ1าหน1าท �ทหารัจ!านวัน 7 นาย ได1ล9อกต�วันายทวั ขึ้��นรัถูต%1ส ขึ้าวัและขึ้�บออกไปท�นท โดยรัะหวั�างขึ้��นรัถูนายทวั มี อาการัขึ้�ดขึ้�น จากน��นทหารับางส�วันได1เขึ้1าเก9บปDายปรัะท1วังออกจากอน-สาวัรั ย,ปรัะชาธิ�ปไตย

ศ%นย,ขึ้�าวัสารัก�จกรัรัมีน�กศ�กษัาปรัะณามีรั�ฐบาลเผู้ด9จการัทหารัวั�าเป�น การั "ฉ ก" รั�ฐธิรัรัมีน%ญฉบ�บท �ปรัะชาชนได1มี ส�วันรั�วัมีก�นการัรั�างมีากท �ส-ด การัป?ดห%ป?ดตาปรัะชาชนด1วัยการัคืวับคื-มีส��ออย�างเบ9ดเสรั9จ, รัวัมีไปถู�งการัล�ดรัอนส�ทธิ�เสรั ภาพขึ้องปรัะชาชนและได1เรั ยกรั1องปรัะชาชนรั�วัมีก�นใส�ช-ดด!าหรั�อปลอกแขึ้นด!าเพ��อไวั1อาล�ยปรัะชาธิ�ปไตย

กล-�มีองคื,กรัท �เรั ยกต�วัเองวั�า "เคืรั�อขึ้�าย 19 ก�นยา ต1านรั�ฐปรัะหารั"

มี การัช-มีน-มีและกล�าวัแถูลงการัณ,ท �หน1าศ%นย,การัคื1าสยามีพารัากอน เมี��อวั�นศ-กรั,ท � 22 ก�นยายน พ.ศ. 2549 เวัลา 18.00 น. ซึ่��งศ%นย,ขึ้�าวัสารัก�จกรัรัมีน�กศ�กษัาได1เขึ้1ารั�วัมีการัช-มีน-มีด1วัยและกล�าวัวั�าพวักเขึ้าจะย�� นแถูลงการัณ,ต�อคืณะกรัรัมีการัส�ทธิ�มีน-ษัยชนแห�งชาต�เพ�� อเรั ยกรั1องให1ปกปDองส�ทธิ�Jในการัช-มีน-มีท �หน1าสยามีพารัากอน โดยเห9นวั�ารั�ฐบาลช��วัคืรัาวั

ขึ้าดคืวัามีชอบธิรัรัมี และเรั ยกรั1องให1มี การัจ�ดการัเล�อกต��งตามีคืรัรัลองปรัะชาธิ�ปไตย ท �จะน!าไปส%�การัปฏิ�รั%ปการัเมี�องได1อย�างแท1จรั�ง

หล�งจากเหต-การัณ,รั�ฐปรัะหารั การัปรัะท1วังคืรั��งแรักมี ขึ้��นท �หน1าห1างสยามีเซึ่9นเตอรั, เมี�� อเย9นวั�นศ-กรั,ท � 22 ก�นยายน พ.ศ. 2549 โดยมี ผู้%1ปรัะท1วังปรัะมีาณ 20-100 คืนหรั�อมีากกวั�าผู้%1ปรัะท1วังแต�งช-ดด!า เพ�� อไวั1อาล�ยให1ก�บปรัะชาธิ�ปไตย และได1เช�ญชวันให1ปรัะชาชนท �คื�ดคื1านการัรั�ฐปรัะหารัใส�เส�� อด!า ในการัปรัะท1วัง) ปDายปรัะท1วังมี ขึ้1อคืวัามี "No to

Thaksin. No to coup" ("ไมี� เอาท�กษั�ณ ไมี� เอารั�ฐปรัะหารั") และ "Don't call it reform - it's a coup" ("น � ไ มี� ใ ช�ก า รั ป ฏิ� รั% ป แ ต�เป�นการัรั�ฐปรัะหารั") มี ปDายหน��งเป�นรั%ปอน-สาวัรั ย,ปรัะชาธิ�ปไตย มี ก!าก�บวั�า "On vacation again" ("งดใช1ช��วัคืรัาวั") รัองศาสตรัาจารัย,ใจ อ�Lงภากรัณ, หน��งในผู้%1ปรัะท1วัง กล�าวัวั�า "เรัาเช��อวั�าเรัาเป�นกรัะบอกเส ยงขึ้องคืนไทยอ กมีากท �ย�งเป�นห�วังหรั�อท �ย�งกล�วัท �จะพ%ดออกมีา" การัปรัะท1วังคืรั��งน �ไมี�มี ผู้%1ใดถู%กจ�บก-มี แต�ต!ารัวัจนายหน��งกล�าวัวั�า "ต!ารัวัจได1บ�นท�กวั�ด โอการัปรัะท1วังไวั1เป�นหล�กฐาน และจะตรัวัจสอบเทปเพ��อหาผู้%1ท �ละเมี�ดกฎอ�ยการัศ�ก คื�อ มี การัช-มีน-มีทางการัเมี�องมีากกวั�า 5 คืน" ไมี�มี ใคืรัรั% 1วั�าต!ารัวัจหรั�อทหารัได1จ�บก-มีเขึ้าเหล�าน��นในเวัลาต�อมีาหรั�อไมี� ไมี�มี สถูาน โทรัท�ศน,ไทยช�องใดรัายงานเรั��องการัปรัะท1วังคืรั��งน � หน�งส�อพ�มีพ, The Independent

รัายงานวั�าต!ารัวัจต�ดอาวั-ธิหลายนายได1ฝ่Aาฝ่%งชนและผู้%1ช-มีน-มีเขึ้1าจ�บก-มีผู้%1ปรัะท1วังซึ่��งเป�นน�กศ�กษัาหญ�งไมี�ทรัาบช��อคืนหน��งซึ่��งน�บเป�นผู้%1ปรัะท1วังคืนแรัก ขึ้ณะก!าล�งอ�านแถูลงการัณ,ต�อต1านการัท!ารั�ฐปรัะหารั โดยมี ต!ารัวัจนายหน��งได1ใช1ป<นกรัะแทกเขึ้1าท �บรั�เวัณท1องขึ้องเธิอและท!าการัจ�บก-มี ในขึ้ณะท �ผู้%1ปรัะท1วังหลายคืนต�างพยายามีฉ-ดเธิอกล�บ ซึ่��งในปEจจ-บ�นย�งไมี�ใคืรัทรัาบชะตากรัรัมีขึ้องเธิอ

วั�นจ�นทรั,ท � 25 ก�นยายน พ.ศ. 2549 เวัลา 17.00 น. กล-�มีปรัะท1วังกล-�มีท �สองซึ่��งปรัะกอบด1วัยผู้%1ปรัะท1วังจ!านวัน 50-60 คืน ได1มีาช-มีน-มีก�นท �ลานปรั ด หน1าต�กโดมีมีหาวั�ทยาล�ยธิรัรัมีศาสตรั, เพ��ออภ�ปรัายคื�ดคื1านการัรั�ฐปรัะหารั และจ�ดเสวันาในห�วัขึ้1อ "ท!าไมีเรัาต1องคื�ดคื1านรั�ฐปรัะหารั?" ซึ่��งจ�ดโดยศ�ษัย,เก�าและศ�ษัย,ปEจจ-บ�นขึ้อง มี.ธิรัรัมีศาสตรั,ในช��อ"กล-�มีโดมีแดง",

เคืรั�อขึ้�ายน�ส�ตจ-ฬาฯ เพ�� อ เสรั ภาพ , น�ส�ตน�กศ�กษัาจาก มี .มีห�ดล ,

มี.รัามีคื!าแหง, มี.เกษัตรัศาสตรั, โดยรัะบ-วั�าเป�นการัอารัยะขึ้�ดขึ้�นภาคืปฏิ�บ�ต� อ- เชนทรั, เช ยงแสน ผู้%1ก�อต��งกล-�มีโดมีแดงกล�าวัวั�า "ถู1าพวักเขึ้า [ทหารั]

จ�บก-มีหรั�อท!ารั1ายเรัา เรัาจะไมี�ส%1 แต�น �แสดงให1เห9นวั�าการัปฏิ�รั%ปทางการัเมี�องตามีท � คืปคื.กล�าวัอ1างเป�นเรั��องโกหก" การัช-มีน-มีคืรั��งน �ก�นเวัลาปรัะมีาณ 1

ช��วัโมีงโดยมี การัขึ้�งปDายผู้1าท �มี ขึ้1อคืวัามีวั�า "Council of Demented

and Ridiculous Military" การัช-มีน-มีเป�นไปด1วัยคืวัามีสงบ ปรัาศจากวั �แวัวัขึ้องเจ1าหน1าท �

วั�นอ�งคืารัท � 26 ก�นยายน พ.ศ. 2549 ได1มี ผู้%1กล�าวัโทษัพลเอกสนธิ� บ-ญยรั�ตกล�น ก�บพวักในฐานคืวัามีผู้�ดต�อคืวัามีมี��นคืงขึ้องรั�ฐภายในรัาชอาณาจ�กรัต�อกรัมีสอบสวันคืด พ�เศษั (ด เอสไอ) ซึ่��งทางด เอสไอได1รั�บเรั��องไวั1ด!าเน�นการัตามีกฎหมีาย ตามีเลขึ้รั�บ ท � 03614 พอทางกองท�พบกและรั�ฐบาลได1ทรัาบ จ�งได1มี คื!า ส��ง ให1ย-ต� เรั�� องด�งกล� าวั โดยย�ดถู�อตามีรั�ฐธิรัรัมีน%ญ ช��วัคืรัาวัท �ได1น�รัโทษักรัรัมี การักรัะท!าคืวัามีผู้�ดไมี�วั�ากรัณ ใด ๆ ขึ้องคืณะปฏิ�รั%ปฯ แต�ทางด เอสไอได1แย1งวั�า พ.รั.บ.การัสอบสวันคืด พ�เศษัต�างจากกฎหมีายอย�างอ��น ท �กฎหมีายแมี�สามีารัถูห�กล1างกฎหมีายล%กได1 กล�าวัคื�อ พ.รั.บ.การัสอบสวันคืด พ�เศษัและกรัมีสอบสวันคืด พ�เศษั ต��งขึ้��นตามีสนธิ�ส�ญญาทางกฎหมีายก�บกล-�มีปรัะเทศท �พ�ฒินาแล1วัเป�นสนธิ�ส�ญญาคืวัามีรั�วัมีมี�อแนวันโยบายและปฏิ�บ�ต�รัะหวั�าง FBI และหน�วัยงานสอบสวัน

กลางขึ้องปรัะเทศในกล-�มีภาคื สมีาช�กเพ��อต�อต1านการักรัะท!าผู้�ดกฎหมีายอย�างรั1ายแรัง การัน�รัโทษักรัรัมีตามีรั�ฐธิรัรัมีน%ญจ�งไมี�สามีารัถูกรัะท!าได1

วั�นพ-ธิท � 27 ก�นยายน พ.ศ. 2549 เวัลา 16.00 น. "เคืรั�อขึ้�ายน�ส�ตจ-ฬาฯ เพ��อเสรั ภาพ" จ�ดเสวันากลางแจ1งในห�วัขึ้1อ "ท!าไมีเรัาต1องคื�ดคื1านรั�ฐปรัะหารั" ท �ลานหน1าต�ก 1 คืณะรั�ฐศาสตรั, จ-ฬาลงกรัณ,มีหาวั�ทยาล�ย โดยมี ศ�โรัตมี, คืล1ามีไพบ%ลย,, รัศ.ใจ อ�Lงภากรัณ,, ปรัะภาส ป?� นตบแต�ง และท �ปรั�กษัาสมี�ชชาคืนจน รั�วัมีอภ�ปรัาย ภายในวั�นเด ยวัก�นน � "เคืรั�อขึ้�ายน�กศ�กษัาเพ��อปรัะชาธิ�ปไตย เช ยงใหมี�" ได1จ�ดเสวันาทางวั�ชาการัในห�วัขึ้1อ "เรัาจะท!าคืวัามีเขึ้1าใจก�บการัเมี�องไทยได1อย�างไรั" ท �บรั�เวัณลานสนามีหญ1า หน1าคืณะส�งคืมีศาสตรั, มีหาวั�ทยาล�ยเช ยงใหมี� ขึ้ณะท �การัเสวันาด!าเน�นไปรัะยะหน��ง ได1มี เจ1าหน1าท �ต!ารัวัจจาก สภต.ภ%พ�งคื, พรั1อมีเจ1าหน1าท �นอกเคืรั��องแบบ ปรัะมีาณ 20 นาย ได1ขึ้อคืวัามีรั�วัมีมี�อให1ผู้%1จ�ดย-ต�การัเสวันา เน��องจากขึ้�ดต�อปรัะกาศกฎอ�ยการัศ�ก แต�การัเสวันาก9ด!า เน�นต�อไปภายใต1สถูานการัณ,ท �ต�งเคืรั ยด กรัะท��งผู้%1จ�ดปรัะกาศเล�กการัเสวันา เมี�� อเวัลา 19.40 น.

วั�นเสารั,ท � 30 ก�นยายน พ.ศ. 2549 เวัลา 12:46 น. นาย นวัมีทอง ไพรัวั�ลย, อาย- 60 ป3 ขึ้�บรัถูแท9กซึ่ �พ�นส คื!าวั�า "พล ช พ" ท �กรัะโปรังท1าย ส�วันบรั�เวัณด1านขึ้1างปรัะต%รัถูท��งสองขึ้1างพ�นเป�นต�วัหน�งส�อจ�บใจคืวัามีวั�า "พวักท!าลายปรัะเทศ"พ- �งเขึ้1าชนรัถูถู�งบรั�เวัณลานพรัะบรัมีรั%ปทรังมี1าจนรัถูพ�งย�บเย�น และต�วัเองได1รั�บบาดเจ9บสาห�ส ซึ่ �โคืรังซึ่1ายห�ก คืางแตก ปากแตก และ ตาซึ่1ายบวัมีเปAง หล�งจากน��นแทMกซึ่ �จ!านวันหลายรั1อยคื�นรั บรั-ดไปเย �ยมีแต�ถู%กห1ามีไมี�ให1เขึ้1าเย �ยมีเรั��องรัาวัการัรัวัมีต�วัขึ้องกล-�มีแทMกซึ่ �ไมี�ได1ถู%กรัายงานขึ้�าวัต�อสาธิารัณะชน

วั�นจ�นทรั,ท � 2 ต-ลาคืมี พ.ศ. 2549 เวัลา 17:00-18:00 น. เคืรั�อขึ้�าย 19 ก�นยา ต1านรั�ฐปรัะหารั จ�ด อารัยะขึ้�ดขึ้�นภาคืปฏิ�บ�ต�ส�ญจรั ด1วัย‘ ’

การัช-มีน-มีทางการัเมี�องเก�นกวั�า 5 คืน บรั�เวัณหน1ากองบ�ญชาการัทหารับก ถูนนรัาชด!าเน�นนอก (ตรังขึ้1ามีเวัท มีวัยรัาชด!าเน�น) มี ปรัะชาชนให1คืวัามีสนใจเขึ้1ารั�วัมีรั�บฟื้Eง และในช�วังท1ายย�งมี การัจ-ดไฟื้เผู้ารั�ฐธิรัรัน%ญช��วัคืรัาวัขึ้อง คืปคื. เพ��อแสดงคืวัามีไมี�ยอมีรั�บในการัเขึ้1ามีาท!าหน1าท �ขึ้อง คืปคื.

วั�นศ-กรั,ท � 6 ต-ลาคืมี พ.ศ. 2549 น�กศ�กษัาและญาต�วั รัชนรั�วัมีพ�ธิ เวั ยนปรัะท ปจากลานโพธิ�Jไปรัอบสนามีฟื้-ตบอลในงาน "30 ป3 6 ต-ลา" เพ��อรั!าล�กการัต�อส%1ขึ้องน�กศ�กษัาและปรัะชาชนในการัเรั ยกรั1องปรัะชาธิ�ปไตย เมี�� อวั�นท � 6 ต-ลาคืมี 2519 ณ สวันปรัะวั�ต�ศาสตรั, มีหาวั�ทยาล� ยธิรัรัมีศาสตรั, เมี��อวั�นท � 6 ต-ลาคืมี ช�วังเวัลา 14.00 น.ท �หอปรัะช-มีเล9ก มีธิ.

มี การัจ�ดเสวันาในห�วัขึ้1อ เรั��อง "ปรัะวั�ต�ศาสตรั,ท �ย�งไมี�ได1ช!า รัะ" โดยมี รัศ.ดรั.ไชย�นต, ไชยพรั อาจารัย,คืณะรั�ฐศาสตรั, จ-ฬาลงกรัณ,มีหาวั�ทยาล�ย ศ . (พ� เศ ษั ) ดรั .ชลธิ�รั า ส�ตยาวั�ฒินา อาจา รัย,คืณะศ� ลปศาสต รั, มีหาวั�ทยาล�ยรั�งส�ต ผู้ศ .ดรั .ธิเนศ อาภรัณ,ส-วัรัรัณ อาจารัย,คืณะศ�ลปศาสตรั, มีหาวั�ทยาล�ยธิรัรัมีศาสตรั, และนายพ�เช ยรั อ!านาจวัรัปรัะเสรั�ฐ รั�วัมีเสวันา โดยมี การัเปรั ยบเท ยบเหต-การัณ, 6 ต-ลา 2519 ก�บ 19 ก�นยา 2549 วั�าเมี��อมี การัน!ามีาพ%ดคื-ยก�นก9เก�ดการัทะเลาะก�นตลอด แต�ไมี�มี การันองเล�อดเหมี�อนเหต-การัณ, 6 ต-ลาคืมี

วั�นเสารั,ท � 14 ต-ลาคืมี พ.ศ. 2549 การัรัวัมีต�วัก�นอ กคืรั��งในงานรั!าล�กวั รัชน 14 ต-ลาฯ มี เคืรั�อขึ้�าย 19 ก�นยา ต1านรั�ฐปรัะหารั เรั��มี 16:30

น. ใช1ส�ญล�กษัณ,คื�อช-ดด!า เพ�� อไวั1อาล�ยให1ก�บปรัะชาธิ�ปไตย โดยเวัลา 19.50 น .เคืล�� อนขึ้บวันมีาจากบรั�เวัณสนามีฟื้- ตบอลหน1 าต�ก โดมีมีหาวั�ทยาล�ยธิรัรัมีศาสตรั, ตอนเรั��มีขึ้บวันห�วัแถูวัอย%�ปรัะต%ใหญ�ท1ายแถูวัอย%�

หน1าต�กคืณะวัารัสารัฯ เคืล�� อนมีาหย-ดย�งอน-สาวัรั ย,ปรัะชาธิ�ปไตย ถู.รัาชด!าเน�นเพ��อปรัะท1วังรั�ฐปรัะหารั รัะหวั�างทางรั1องตะโกนวั�า "คืปคื.ออกไป" จากน��นต��งแผู้�นปDาย "ขึ้อไวั1อาล�ยแด� รัธิน.ฉบ�บปรัะชาชน" และปDายผู้1าไมี�มี ปชต.ในรัะบบเผู้ด9จการั และจ-ดเท ยนไวั1อาล�ย

วั�นจ�นทรั,ท � 23 ต-ลาคืมี พ.ศ. 2549 กล-�มีผู้%1เขึ้1ารั�วัมีงานสมี�ชชาส�งคืมีไทย เคืรั�อขึ้�ายผู้%1พ�การั เคืรั�อขึ้�ายแรังงาน กวั�า 200 คืน ได1เด�นขึ้บวันจากอน-สรัณ,สถูาน 14 ต-ลาไปย�งอน-สาวัรั ย,ปรัะชาธิ�ปไตย เพ�� อปรัะกาศเจตนารัมีณ,และขึ้1อเสนอในการัปฏิ�รั%ปการัเมี�อง ตลอดจนการัปรัะกาศยกรั�างรั�ฐธิรัรัมีน%ญฉบ�บใหมี�โดยภาคืปรัะชาชน ผู้%1ช-มีน-มีถู�อปDายผู้1าขึ้1อคืวัามีเรั ยกรั1องต�าง ๆ เช�น "ยกเล�กกฎอ�ยการัศ�ก" "คื�าแรังขึ้��นต!�า 7,000 บาท"

"Right Base not Charity Base" โดยมี ทหารัรัาวั 20 นายเฝ่Dาจ�บตาอย%� ท��งหมีดมี อาวั-ธิพรั1อมีรับและกรัะจายก!าล�งจ-ดละ 2 นายในมี-มีต�กต�าง ๆ ก�อนท �ขึ้บวันจะเด�นทางกล�บส%�อน-สรัณ,สถูานฯ ทหารันายหน��งได1ขึ้อเช�ญต�วัผู้%1แจกใบปล�วั โดยรัะบ-วั�าขึ้1อคืวัามีในใบปล�วัขึ้�ดต�อกฎอ�ยการัศ�ก ท!า ให1ปรัะชาชนและส��อมีวัลชนเขึ้1ามีาห1อมีล1อมี ทหารันายน��นจ�งกล�าวัวั�า "ถู�ายรั%ปไวั1ก�อน คื�อยเช�ญต�วัวั�นหล�ง"

เมี��อกลางด�กขึ้องคื�นวั�นท � 31 ต-ลาคืมี พ.ศ. 2549 นายนวัมีทอง ไพรัวั�ลย, ได1ผู้%กคือเส ยช วั�ต บนสะพานลอยขึ้1ามีถูนนวั�ภาวัด รั�งส�ต หน1าส!าน�กงานหน�งส�อพ�มีพ,ไทยรั�ฐ พรั1อมีด1วัยจดหมีายปรัะท1วังรั�ฐบาลโดยมี ขึ้1อคืวัามีตอนหน��งวั�า "เหต-ท �ผู้มีกรัะท!าการัพล ช พคืรั��งท � 2 โดยการัท!าลายต�วัเอง เพ��อมี�ให1เส ยทรั�พย,เหมี�อนคืรั��งแรัก ก9เพ��อลบคื!าสบปรัะมีาทขึ้องท�านรัองโฆษัก คืปคื. (พ.อ.อ�คืรั ท�พย,โรัจน,) ท �ให1ส�มีภาษัณ,หน�งส�อพ�มีพ,หลายฉบ�บวั�า 'ไมี�มี ใคืรัมี อ-ดมีการัณ,มีากขึ้นาดยอมีพล ช พได1'"

1 พฤศจ�กายน พ.ศ. 2549 ปรัะชาชนจ!านวัน 200 คืน ได1มีาช-มีน-มีก�นเพ��อขึ้�บไล� พล.อ.สนธิ� บ-ญยรั�ตกล�น ปรัะธิาน คืมีช. โดยเรั ยกรั1องให1ยกเล�กกฎอ�ยการัศ�ก และจ�ดการัเล�อกต��งภายใน 2 เด�อน ชนาพ�ทธิ, ณ นคืรั และวัรั�ญช�ย โชคืชนะ ผู้%1น!ากล-�มีพ�รัาบขึ้าวั ได1กล�าวัโจมีต คืณะรั�ฐปรัะหารั และเช�ดช%วั รักรัรัมีขึ้อง นวัมีทอง ไพรัวั�ลย, ช�วังคื!�าแกนน!ากล-�มีเคืรั�อขึ้�าย 19 ก�นยาฯ ตามีมีาสมีทบการัช-มีน-มี

18 พฤศจ�กายน พ.ศ. 2549 เวัลา 19.00 น. กล-�มีพ�นธิมี�ตรัต�อต1านรั�ฐปรัะหารัซึ่��งน!าโดยเคืรั�อขึ้�าย 19 ก�นยาต1านรั�ฐปรัะหารั ได1เคืล�� อนขึ้บวันจาก มี.ธิรัรัมีศาสตรั, สมีทบด1วัยกล-�มีพ�รัาบขึ้าวั 2006 รัวัมีท��งมีวัลชนบางส�วันท �ท1องสนามีหลวัง สนธิ�ก!าล�งก�นเด�นไปตามีถูนนรัาชด!าเน�น ผู้�านอน-สาวัรั ย,ปรัะชาธิ�ปไตย ไปจนถู�งหน1ากองท�พบก เพ��อปรัะกาศเจตนารัมีย,ต�อต1านการัส�บทอดอ!านาจเผู้ด9จการั และให1ยกเล�กกฎอ�ยการัศ�กโดยท�นท การัช-มีน-มีในคืรั��งน �มี ผู้%1รั �วัมีช-มีน-มีกวั�า 700 คืน โดยได1รั�บการัสน�บสน-นจากหลายกล-�มีมีวัลชน อาท�เช�นกล-�มีกรัรัมีกรัปฏิ�รั%ป, ต�วัแทนน�กศ�กษัาจากสหพ�นธิ,น�ส�ตน�กศ�กษัาแห�งปรัะเทศไทย, กล-�มีพ�รัาบขึ้าวั 2006 และปรัะชาชนผู้%1สนใจ การัช-มีน-มีย-ต�ลงในเวัลา 20.00 น.

วั�นท � 24 ก�นยายน ส!าน�กวั�จ�ยเอแบคื โพลล, มีหาวั�ทยาล�ยอ�สส�มีช�ญ เป?ดเผู้ยผู้ลส!ารัวัจเรั��อง "คืวัามีคื�ดเช�งปรัะเมี�นผู้ลขึ้องปรัะชาชนต�อส�งคืมีไทยและคื-ณล�กษัณะขึ้องนายกรั�ฐมีนตรั คืนใหมี�ท �ปรัะชาชนต1องการั : กรัณ ศ�กษัาปรัะชาชนท��วัไปในเขึ้ตกรั-งเทพมีหานคืรัและปรั�มีณฑ์ล" โดยสอบถูามีปรัะชาชนจ!านวัน 1,550 คืน รัะหวั�างวั�นท � 22-23 ก�นยายนพบวั�า

รั1อยละ 92.1 รั% 1ส�กวั�าทหารัเป�นท �พ��งได1

รั1อยละ 89.1 รั% 1ส�กปลอดภ�ย

รั1อยละ 87 รั% 1ส�กทหารัเป�นขึ้องปรัะชาชนอย�างแท1จรั�ง

รั1อยละ 82.6 รั% 1ส�กอบอ-�น

รั1อยละ 24.9 รั% 1ส�กก�งวัล

รั1อยละ 20.5 รั% 1ส�กไมี�สะดวัก

รั1อยละ 19.7 รั% 1ส�กตกใจ

รั1อยละ 7.6 รั% 1ส�กไมี�ชอบ

รั1อยละ 6.5 รั% 1ส�กกล�วั

พ�นธิมี�ตรัฯ ใน ลอสแอนเจล�ส ช-มีน-มีพรั1อมีออกแถูลงการัณ,สน�บสน-นคืณะปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองฯ ท!าการัปฏิ�รั%ปท��งการัเมี�อง การัศ�กษัาและส�งคืมี หน1าสถูานกงส-ลใหญ�

พ�นธิมี�ตรัฯ ในนคืรัช�คืาโก ออกแถูลงการัณ,สน�บสน-นคืณะปฏิ�รั%ปฯ เมี��อวั�นอ�งคืารัท � 19 ก.ย. ท �ผู้�านมีา (ตามีเวัลานคืรัช�คืาโก) ซึ่��งเด�มีได1น�ดรัวัมีต�วัก�นปรัะท1วังขึ้�บไล� พ.ต.ท.ท�กษั�ณ ช�นวั�ตรั พรั1อมีก�บพ�นธิมี�ตรัฯในไทย ได1เ ป ล � ย น มี า เ ป� น ก า รั ช- มี น- มี แ ส ด ง คื วั า มี ย� น ด ห ล� ง จ า ก ท รั า บ ขึ้� า วั พ.ต.ท.ท�กษั�ณ ถู%กย�ดอ!านาจโดย คืปคื.

กล-� มีคืนในน� วัยอรั,ก ได1มี การัรัวัมีต� วัสน�บสน-นคืณะปฏิ� รั% ปฯ หน1 าสหปรัะชาชาต�โดยมี การัถู�อปDายล1อเล ยนท�กษั�ณ

กล-�มีน�กศ�กษัาไทยรัะด�บปรั�ญญาบ�ณฑ์�ต มีหาวั�ทยาล�ยอMอกซึ่ฟื้อรั,ด กล-�มี Oxford Initiative (OI) ได1ปรัะช-มีปรัะจ!าเด�อนก�นท �รั 1าน รัอย�ลโอMคืผู้�บ และแถูลงแสดงคืวัามีเส ยใจและคื�ดคื1านรั�ฐปรัะหารั

ส��อมีวัลชนภายในมีาเลเซึ่ ยออกขึ้�าวัวั�า "หากไมี�มี คืวัามีจ!าเป�นขึ้อให1ปรัะชาชนงดเด�นทางขึ้1ามีแดนไทยเป�นการัช��วัคืรัาวั เน��องจากอย%�ในรัะหวั�างการัปฏิ�รั%ปการัปกคืรัอง และมี การัปรัะกาศใช1กฎอ�ยการัศ�กท��วัปรัะเทศ ซึ่��งอาจจะถู%กจ�บก-มีด!าเน�นคืด ได1 หากท!าผู้�ดกฎหมีายโดยรั% 1เท�าไมี�ถู�งการัณ," แต�ผู้%1ปรัะกอบการัธิ-รัก�จท�องเท �ยวัในจ�งหวั�ดภาคืใต1 ได1ปรัะชาส�มีพ�นธิ,วั�าเหต-การัณ,ไมี�ได1รั-นแรัง และไมี�ได1เป�นไปตามีส��อต�างปรัะเทศปรัะโคืมีขึ้�าวัแต�อย�างใด

เก�ดปรัากฏิการัณ, จ!านวันสมีาช�กออนไลน,อย%�มีากเป�นปรัะวั�ต�การัณ, ในช�วังเวัลาคื!�าขึ้องวั�นท � 19 ก�นยายน 2549 มี การัต��ง/ตอบกรัะท%1รัายงานสถูานการัณ,ปฏิ�วั�ต� และภายในเวัลาไมี�ก �ช� �วัโมีง มี คืนเขึ้1ามีาเขึ้ ยนต�อท1ายยาวัไปเป�นส�บหน1า อย�างไมี�เคืยเก�ดขึ้��นมีาก�อน

มี ผู้%1ปรัะท1วังกล-�มีหน��งท �เรั ยกต�วัเองวั�า เคืรั�อขึ้�ายปกปDองรั�ฐธิรัรัมีน%ญ ปรัะชาชนไทย รัะบ-วั�าได1มี การัปรัะท1วังต�อต1านการัรั�ฐปรัะหารัเก�ดขึ้��นในนคืรัน�วัยอรั,ก หน1าสถูานกงส-ลไทย ในเวั9บไซึ่ต,ด�งกล�าวัย�งไมี�ปรัากฏิภาพถู�าย รัายช��อกล-�มีบ-คืคืล หรั�อหล�กฐานอ1างอ�งอ��นใด

มี การัรัวับรัวัมีรัายช��อในจดหมีายเป?ดผู้น�กขึ้องนายธิงช�ย วั�น�จจะก%ล เพ��อขึ้อรั1องให1 คืปคื. ไมี�จ�บและไมี�ท!ารั1ายผู้%1ปรัะท1วังการักรัะท!าขึ้อง คืปคื.

ผู้�านเวั9บไซึ่ต, petitiononline.com หน1า "รั�ฐปรัะหารัในปรัะเทศไทย พ.ศ. 2549" (หน1าน �) และ หน1า "คืณะปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองในรัะบอบปรัะชาธิ�ปไตยอ�นมี พรัะมีหากษั�ตรั�ย,ทรังเป�นปรัะมี-ขึ้" ในเวั9บไซึ่ต,วั�ก�พ เด ยไทย มี ปDายเต�อน "โปรัดทรัาบ เน�� องจากมี คื!าส��งคืณะปฏิ�รั%ปฉบ�บท � 5/2549

เรั��อง คืวับคื-มีการัเผู้ยแพรั�ขึ้1อมี%ลขึ้�าวัสารั รัะบบเทคืโนโลย สารัสนเทศ โดยห1ามีเขึ้ ยน บทคืวัามี ขึ้1อคืวัามี คื!าพ%ด หรั�ออ��นใด อ�นอาจจะส�งผู้ลกรัะทบต�อการัปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองรัะบอบปรัะชาธิ�ปไตย อ�นมี พรัะมีหากษั�ตรั�ย,ทรังเป�น

ปรัะมี-ขึ้ เป�นอ�นขึ้าด หากทางชาวัวั�ก�พ เด ยเห9นวั�าไมี�เหมีาะสมี สามีารัถูด!าเน�นการัลบท�นท และขึ้อคืวัามีรั�วัมีมี�อรัะมี�ดรัะวั�งในการัแก1ไขึ้บทคืวัามีด1วัย" ท �ตอนบนขึ้องท��งหน1าบทคืวัามีและหน1าอภ�ปรัาย ต��งแต�วั�นท � 22 ก�นยายน จนถู�งวั�นท � 23 ก�นยายน 2549

ศาสตรัาจารัย, เสน�ห, จามีรั�ก ปรัะธิานคืณะกรัรัมีการัส�ทธิ�มีน-ษัยชนแห�งชาต� ไมี�เห9นวั�าการัปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองฯคืรั��งน � เขึ้1าองคื,ปรัะกอบการัละเมี�ดส�ทธิ�มีน-ษัยชน แต�ถู�อเป�นแนวัทางในการัแก1ปEญหา ศ.เสน�ห, มี คืวัามีเห9นวั�า "อย�ามีองวั�ามี�นถูอยหล�ง เพรัาะเรัาถูอยหล�งมีาจนถู�งจ-ดแล1วั และรั�ฐธิรัรัมีน%ญถู%กต1อนเขึ้1ามี-มี ด�งน��น ส�วันต�วัผู้มีมีองวั�าไมี�ใช�เรั��องเด�นหน1าหรั�อถูอยหล�ง แต�เป�นเรั��องขึ้องการัแก1สถูานการัณ, และหล�งจากน �ก9ขึ้��นอย%�ก�บปรัะชาชนและส��อมีวัลชนวั�าจะเป�นอย�างไรัต�อไป"[59] คื!าให1ส�มีภาษัณ,ขึ้องเสน�ห,ถู%กวั�จารัณ,จากส-วั�ทย, เล�ศไกรัเมีธิ ผู้%1ก�อต��งเคืรั�อขึ้�าย 19 ก�นยา ต1านรั�ฐปรัะหารั วั�า "หน1าท �ขึ้องเสน�ห,คื�อเป�นปากเส ยงส!าหรั�บผู้%1ถู%กละเมี�ดส�ทธิ�มีน-ษัยชน แต�คื!ากล�าวัขึ้องเขึ้ากล�บตรังก�นขึ้1ามี" ส-วั�ทย,ได1เรั ยกรั1องให1เสน�ห,ลาออกจากคืณะกรัรัมีการัส�ทธิ�มีน-ษัยชนแห�งชาต�

ผู้%1อ!านวัยการัภาคืพ��นเอเช ยขึ้ององคื,กรั Human Right Watch

และ น�กส�ทธิ�มีน-ษัยชนหลายคืน ได1ออกมีาแสดงท�าท ไมี�พอใจต�อการัล�ดรัอนส�ทธิ�ขึ้� �นพ��นฐานขึ้องคืณะปฏิ�วั�ต�

นายอภ�ส�ทธิ�J เวัชชาช วัะ ห�วัหน1าพรัรัคืปรัะชาธิ�ปEตย, เรั ยกรั1องวั�าเมี��อใดท �สถูานการัณ,เขึ้1าส%�ภาวัะปกต� ก9อยากให1ยกเล�กขึ้1อจ!าก�ดส�ทธิ�เสรั ภาพให1เรั9วัท �ส-ด เพ��อปรัะโยชน,ในเรั��องขึ้องคืวัามีเช��อมี��นขึ้องท-กฝ่Aาย

คืณะกรัรัมีการัส�ทธิ�มีน-ษัยชนแห�งเอเช ย (Asian Human Rights

Commission) ได1กล�าวัถู�งการัรั�ฐปรัะหารัวั�า "เรัามี คืวัามีวั�ตกก�งวัลก�บ

การัย�ดอ!านาจคืรั��งน �เป�นอย�างมีาก การัใช1ก!าล�งทหารัคืรั��งน �เป�นการัไมี�สมีคืวัรัเป�นอย�างย��งในขึ้ณะน � ท �ถู�งแมี1จะอย%�ในภาวัะวั�กฤต แต�ปรัะชาธิ�ปไตยแบบรัะบบรั�ฐสภาในปรัะเทศไทย ก9ก!าล�งเต�บโตหย��งรัากล�ก และศาลก!าล�งมี บทบาทเพ��มีมีากขึ้��นในการับ�งคื�บใช1กฎหมีาย การัปฏิ�วั�ต�รั�ฐปรัะหารัคืรั��งน �เป�นการัละเมี�ดกฎหมีายและบทบ�ญญ�ต�รัะหวั�างปรัะเทศอย�างส��นเช�ง ซึ่��งปรัะเทศไทยในปEจจ-บ�นได1พยายามีปฏิ�บ�ต�ตามีกฎหมีายและบทบ�ญญ�ต�รัะหวั�างปรัะเทศมีาโดยตลอด" คืณะกรัรัมีการัได1เรั ยกรั1องให1 คืปคื.ปรัะกาศสละอ!านาจในท�นท และให1มี รั�ฐบาลรั�กษัาการัพลเรั�อนมีาท!าหน1าท �บรั�หารัปรัะเทศ และเรั ยกรั1องให1ท �ปรัะช-มีสามี�ญสหปรัะชาชาต� ณ กรั-งน�วัยอรั,ก และ คืณะกรัรัมีการัส�ทธิ�มีน-ษัยชน ณ กรั-งเจน วัา ซึ่��งก!าล�งมี การัปรัะช-มีก�นอย%� ออกแถูลงการัณ,ปรัะณามีการัย�ดอ!านาจคืรั��งน �

24 ก�นยายน 2549 กล-�มีน�กวั�ชาการัส�ทธิ�มีน-ษัยชนจ!านวัน 23 คืนท��งชาวัไทยและชาวัต�างชาต� ได1รั�วัมีก�นลงช��อคื�ดคื1านการัรั�ฐปรัะหารั และทวังคื�นส�ทธิ�เสรั ภาพให1ปรัะชาชน ภายใต1ห�วัขึ้1อ "แถูลงการัณ, ทวังคื�นส�ทธิ�เสรั ภาพขึ้��นพ��นฐานขึ้องปรัะชาชน

นานาชาต�ได1มี การัแถูลงขึ้�าวัแสดงคืวัามีเห9นเก �ยวัก�บเหต-การัณ,ในหลายด1าน จากทางรั�ฐมีนตรั กรัะทรัวังต�างปรัะเทศขึ้องแต�ละแห�ง รัวัมีถู�งน�ตยสารัได1มี การัวั�พากษั,วั�จารัณ,เหต-การัณ,เป�นอย�างส%ง โดยส�วันรัวัมีจะวั�ตกก�งวัลก�บเหต-การัณ,รั�ฐปรัะหารั ซึ่��งไมี�สอดคืล1องก�บปรัะชาธิ�ปไตยท �คืวัรัจะเป�น รัวัมีถู�งหลายปรัะเทศให1คืวัามีเห9นวั�า หวั�งอยากเห9นเหต-การัณ,ปฏิ�วั�ต�ผู้�านไปโดยเรั9วั

ปฏิ�ก�รั�ยาขึ้องนานาชาต�ต�อรั�ฐปรัะหารัในปรัะเทศไทยส�วันใหญ�เป�นไปในด1านลบ รั�ฐบาลสหรั�ฐฯกล�าวัวั�า "ไมี�มี เหต-ผู้ลท �ยอมีรั�บได1ส!าหรั�บ การัรั�ฐปรัะหารัในไทยหรั�อท �ใดก9ตามี ทางสหรั�ฐฯมี คืวัามีผู้�ดหวั�งเป�นอย�างย��ง" และกล�าวัวั�า

รั�ฐบาลต1องรั บจ�ดการัเล�อกต��งให1เรั9วักวั�า 1 ป3ตามีท � คืปคื. ได1ก!าหนด รั�ฐบาลสหรั�ฐฯ ได1ต�ดเง�นช�วัยเหล�อด1านการัทหารั และด1านการัรั�กษัาส�นต�ภาพแก�ไทยเป�นจ!านวัน 24 ล1านดอลลารั,สหรั�ฐ (ปรัะมีาณ 900 ล1านบาท) และกล�าวัวั�าก!าล�งก!าหนดมีาตรัการัลงโทษัเพ��มีเต�มี

โคืฟื้3 อ�นน�น เลขึ้าธิ�การัสหปรัะชาชาต�รัะบ-วั�า ไมี�สน�บสน-นให1เก�ดการัรั�ฐปรัะหารั และอยากให1กล�บคื�นส%�รัะบบปรัะชาธิ�ปไตย อย�างรัวัดเรั9วัท �ส-ด เขึ้ากล�าวัวั�า "ในสหภาพแอฟื้รั�กา เรัาจะไมี�สน�บสน-นผู้%1ท �ก1าวัขึ้��นส%�อ!านาจด1วัยกรัะบอกป<น" คืณะกรัรัมีการัส�ทธิ�มีน-ษัยชนแห�งสหปรัะชาชาต� กล�าวัวั�า การัรั�ฐปรัะหารัเป�นการัฝ่Aาฝ่<นขึ้1อตกลงด1านส�ทธิ�มีน-ษัยชน และเรั�งเรั1าให1ทหารั"เคืารัพต�อส�ทธิ�เสรั ภาพขึ้��นพ��นฐาน และจ�ดต��งคืณะกรัรัมีการัส�ทธิ�มีน-ษัยชนแห�งชาต�ขึ้��นมีาใหมี�"

ห�วัหน1าคืณะปฏิ�รั%ป ฯ ตามี คื!าส��งคืณะปฏิ�รั%ปฉบ�บท � 5/2549 ได1ส� �งให1กรัะทรัวังไอซึ่ ท "ด!าเน�นการัคืวับคื-มี ย�บย��ง สก�ดก��น และท!าลายการัเผู้ยแพรั�ขึ้1อมี%ลขึ้�าวัสารัในรัะบบสารัสนเทศ ผู้�านรัะบบเคืรั�อขึ้�ายการัส��อสารัท��งปวัง ท �มี บทคืวัามี ขึ้1อคืวัามี คื!าพ%ด หรั�ออ��นใด อ�นอาจจะส�งผู้ลกรัะทบต�อการัปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองรัะบอบปรัะชาธิ�ปไตย อ�นมี พรัะมีหากษั�ตรั�ย,ทรังเป�นปรัะมี-ขึ้" ซึ่��งเป�นการัล�ดรัอนส�ทธิ�ขึ้� �นพ��นฐานในการัรั�บฟื้Eงขึ้�าวัสารั และการัเสนอคืวัามีคื�ดเห9น ได1มี การัคืวับคื-มีส��ออ�นเทอรั,เน9ต และส��อโทรัท�ศน,โดยหน�วัยงานท �เก �ยวัขึ้1องด�งต�อไปน �

กรัณ กรัะทรัวังไอซึ่ ท ออกคื!าส��งให1เวั9บไซึ่ต,มีหาวั�ทยาล�ยเท �ยงคื�น ซึ่��งเป�นเวั9บไซึ่ต,ท �รัวับรัวัมีบทคืวัามีทางวั�ชาการัหลายสาขึ้า ท��ง วั�ทยาศาสตรั, ส�งคืมีศาสตรั, และมีน-ษัย,ศาสตรั, รัวัมีท��งมี กรัะดานขึ้�าวัสาธิารัณะให1แลกเปล �ยนคืวัามีคื�ดเห9น ให1ป?ดลง ต��งแต�เวัลา 20.00 น. วั�นท � 29 ก�นยายน พ.ศ. 2549 โดยไมี�มี การัแจ1งเต�อนล�วังหน1า แต�ต�อมีา เมี�� อวั�นท � 10

ต-ลาคืมี พ .ศ . 2549 นายสมีเก ยรัต� ต��งน โมี เวั9บมีาสเตอรั,ขึ้องมีหาวั�ทยาล�ยเท �ยงคื�น ได1รั1องต�อกรัรัมีการัส�ทธิ�มีน-ษัยชนแห�งชาต� (กสมี.)

โดยกล�าวัวั�าจากการัหาขึ้�าวัในทางล�บน��น เรั��องการัป?ดเวั9บไซึ่ต,ไมี�เก �ยวัก�บ คืปคื. แต�อย�างใด การัด!าเน�นการัคืรั��งน �เป�นการัจ�ดการันอกคื!าส��งขึ้องคืนในกรัะทรัวังไอซึ่ ท ซึ่��งนายสมีเก ยรัต�ก9ทรัาบวั�าเป�นล%กน1องใคืรั "เพ��อเส �ยมีให1มีหาวั�ทยาล�ยเท �ยงคื�นไปชนก�บ คืปคื." ซึ่��งทางมีหาวั�ทยาล�ยเท �ยงคื�นไมี�ตกเป�นเหย��อขึ้องแผู้นการัด�งกล�าวั จนวั�นท � 20 ต-ลาคืมี พ.ศ. 2549 ต�วัแทนกรัะทรัวังไอซึ่ ท ได1แถูลงยอมีรั�บต�อศาลวั�า ออกคื!าส��งให1บล9อกเวั9บไซึ่ต,จรั�งต��งแต� เวัลา 19.00 น. ขึ้องวั�นท � 29 ก�นยายน พ.ศ. 2549 - เวัลา 15.00 น. ขึ้องวั�นท � 30 ก�นยายน พ.ศ. 2549 แต�หล�งจากน��นได1ยกเล�กการับล9อกเวั9บไซึ่ต,เน��องจากสถูานการัณ,ย�ดอ!านาจได1คืล �คืลาย แต�ไมี�ทรัาบวั�าการัยกเล�กการับล9อกน��นได1คืลายการัล9อก IP ท��ง 30 เวั9บไซึ่ต,ขึ้องบรั�ษั�ทไทยอ�สดอตคือมีคืรับถู1วันหรั�อไมี� เมี��อศาลรั�บทรัาบขึ้1อเท9จจรั�งจากกรัะทรัวังไอซึ่ ท แล1วั จ�งออกคื!าส��งคื-1มีคืรัองช��วัคืรัาวัให1กรัะทรัวังไอซึ่ ท คืลายบล9อกขึ้องเวั9บไซึ่ต, มี.เท �ยงคื�นแล1วั

เย9นวั�นท � 19 ก�นยายน พ.ศ. 2549 สถูาน โทรัท�ศน,ไทยท-กช�องได1ย-ต�รัายการัปกต�และ เป?ดเพลงท �มี เน��อหาสรัรัเสรั�ญพรัะบารัมี และวั�ด โอเก �ยวัก�บพรัะรัาชกรัณ ยก�จขึ้องในหลวังแทน

วั�นท � 20 ก�นยายน พ.ศ. 2549 หล�งจากการัปรัะช-มีส��น ๆ ขึ้องพลเอกสนธิ� โทรัท�ศน,ไทยท-กช�องได1ถู%กคืวับคื-มีโดยกรัะทรัวังเทคืโนโลย สารัสนเทศและการัส��อสารั

วั�นท � 21 ก�นยายน พ.ศ. 2549 คืปคื. ได1เรั ยกปรัะช-มีผู้%1บรั�หารัส��อสารัมีวัลชนต�าง ๆ ท �กองบ�ญชาการัทหารับก และส��งให1หย-ดเผู้ยแพรั�ขึ้1อคื�ดเห9นขึ้องสาธิารัณชน รัวัมีถู�งการัแสดงคืวัามีคื�ดเห9นผู้�านบรั�การัส�ง

ขึ้1อคืวัามีท �ด1านล�างขึ้องจอโทรัท�ศน,ด1วัย คืปคื. ไมี�ได1กล�าวัวั�าการัห1ามีน �มี ผู้ลถู�งหน�งส�อพ�มีพ,และเวั9บบอรั,ดบนอ�นเทอรั,เน9ต

ไมี�มี สถูาน โทรัท�ศน,ไทยช�องใดรัายงานการัปรัะท1วังต�อต1านรั�ฐปรัะหารั เช�น การัปรัะท1วังคืรั��งแรักเมี��อวั�นท � 22 ก�นยายน ท �หน1าสยามีสแคืวัรั,

เคืเบ�ลท วั ช�อง CNN, BBC, CNBC, NHK และช�องขึ้�าวัต�างปรัะเทศอ กหลายช�องถู%กเซึ่9นเซึ่อรั, ขึ้�าวัท �เก �ยวัขึ้1องก�บ พ.ต.ท. ท�กษั�ณ ถู%กต�ดออก

วั�นท � 21 ก�นยายน พ.ศ. 2549 หน�งส�อพ�มีพ, The Guardian

เป?ดเผู้ยวั�า มี ทหารัต�ดอาวั-ธิน��งอย%�ในห1องขึ้�าวัและห1องคืวับคื-มีขึ้องสถูาน โทรัท�ศน,ท-กช�อง

วั�นท � 26 ก�นยายน พ.ศ. 2549 มี��งขึ้วั�ญ แสงส-วัรัรัณ และบอรั,ดคืณะกรัรัมีการับรั�หารัช�อง 9 อสมีท แสดงคืวัามีรั�บผู้�ดชอบลาออกจากช�อง 9 อสมีท เพรัาะออกอากาศคื!าปรัะกาศกฎอ�ยการัศ�กขึ้อง พ.ต.ท. ท�กษั�ณ ช�นวั�ตรั ในช�วังท �เก�ดการัรั�ฐปรัะหารั

วั�นท � 10 มีกรัาคืมี พ.ศ. 2550 พล.อ.วั�น�ย ภ�ทท�ยก-ล เลขึ้าธิ�การั คืมีช. พล.อ.สพรั��ง ก�ลยาณมี�ตรั ผู้%1ช�วัยเลขึ้าธิ�การั คืมีช.และ พล.อ.อน-พงษั, เผู้�าจ�นดา ผู้%1ช�วัยเลขึ้าธิ�การั คืมีช.ได1เช�ญผู้%1บรั�หารัส�� อซึ่��งมี ท��งส�� อโทรัท�ศน,และวั�ทย- จ!านวันปรัะมีาณ 50 คืน จากสถูาน โทรัท�ศน,ท-กช�อง และผู้%1บรั�หารัสถูาวั�ทย-ขึ้องรั�ฐรัวัมีท��งสถูาน วั�ทย-ช-มีชน มีารั�วัมีหารั�อท �กองบ�ญชาการักองท�พบก โดยส��งให1สถูาน โทรัท�ศน,ท-กช�อง วั�ทย-ท-กสถูาน ไมี�แพรั�ภาพกรัะจายเส ยงขึ้1อคืวัามีหรั�อแถูลงการัณ,ขึ้องอด ตนายกรั�ฐมีนตรั และแกนน!าขึ้องพรัรัคืไทยรั�กไทย

ส��งบล9อกเวั9บ CNN และรัายการั CNN ทางโทรัท�ศน, ท �มี การัถู�ายทอดการัส�มีภาษัณ,ขึ้องท�กษั�ณ ช�นวั�ตรั ในวั�นท � 15 มีกรัาคืมี 2550 เพ�� อไมี�ให1

ปรัะชาชนไทยได1รั�บรั% 1ขึ้�าวัสารัขึ้องท�กษั�ณ สนองนโยบายล�าส-ดขึ้องทหารัท �ไมี�ให1เสนอขึ้�าวัและคืวัามีคื�ดเห9นขึ้องท�กษั�ณ ช�นวั�ตรั

ได1มี คื!าส��งห1ามีไมี�ให1มี การัช-มีน-มีทางการัเมี�องต��งแต� 5 คืนขึ้��นไป ผู้%1ฝ่Aาฝ่<นจะได1รั�บโทษัจ!าคื-ก 6 เด�อน

เมี��อวั�นท � 20 ก�นยายน ทหารัได1จ�บก-มี รั.ต. ฉลาด วัรัฉ�ตรั และ นายทวั ไกรัคื-ปต, อด ตสมีาช�กสภาผู้%1แทนรัาษัฎรัพรัรัคืไทยรั�กไทย ขึ้ณะก!าล�งปรัะท1วังท �อน-สาวัรั ย,ปรัะชาธิ�ปไตย

น�กศ�กษัาหญ�งไมี�ทรัาบช��อคืนหน��ง ถู%กต!ารัวัจจ�บก-มีต�วัไป ขึ้ณะก!าล�งอ�านแถูลงการัณ,ต�อต1 านการัท!า รั�ฐปรัะหารั ในการัปรัะท1 วังท � หน1 าห1างสยามีเซึ่9นเตอรั, ปEจจ-บ�นย�งไมี�มี ใคืรัทรัาบชะตากรัรัมีขึ้องเธิอ

ได1จ!าก�ดส�ทธิ�Jในการัเด�นทาง โดยเฉพาะในกล-�มีผู้%1สน�บสน-นพรัรัคืไทยรั�กไทยในภาคืเหน�อและภาคือ สาน คื�นวั�นท � 25 ก�นยายน คืรั%จากจ�งหวั�ดเช ยงรัายปรัะมีาณ 100 คืนได1น��งรัถูเพ��อไปรั�วัมีงานส�งคืมีท �จ�งหวั�ดชลบ-รั ขึ้ณะก!าล�งผู้�านด�านตรัวัจ ทหารัได1ส� �งให1หย-ดรัถูและไมี�อน-ญาตให1ไปต�อ เพรัาะผู้%1บ�งคื�บการัจ�งหวั�ดทหารับกเช ยงรัายไมี�อน-ญาต

เง�นบาทได1ลดคื�าจาก 37.280 บาทต�อ ดอลลารั,อเมีรั�กา USD เป�น 37.900 บาทต�อ ดอลลารั,อเมีรั�กา เป�นการัลดคื�าในวั�นเด ยวัมีากท �ส-ดในรัอบ 3 ป3 กองท-น Thai Fund Inc. ในตลาดหล�กทรั�พย, NYSE ได1 ลดคื�า 10.9% ภายใน 2 วั�น ด�ชน Nikkei ตกลงไปถู�ง 177.78 จ-ด หรั�อปรัะมีาณ 1.12% ก�อนท �จะกรัะเต��องขึ้��นก�อนป?ดตลาดท � 15874.28 จ-ด ส�วันท � New York ด�ชน Dow Jones รั�วังไปถู�ง 14.09 จ-ด ป?ดตลาดท � 11540.91 จ-ด

มี%ด �ส, แถูลงการัณ,วั�าฐานะทางการัเง�นขึ้องไทยและคืวัามีสามีารัถูในการัใช1จ�ายนอกปรัะเทศ น�าจะเขึ้1มีแขึ้9งพอเพ ยงต�อคืวัามีส��นคืลอนทางการัเมี�องช��วัขึ้ณะท �เป�นผู้ลมีาจากการัย�ดอ!านาจ มี%ด �ส,จ�งไมี�เปล �ยนแปลงอ�นด�บเก �ยวัก�บปรัะเทศไทยแต�อย�างใด อ�นด�บคืวัามีน�าเช��อถู�อเง�นตรัาท��งในและต�างปรัะเทศขึ้องรั�ฐบาลไทยย�งคืงอย%�ท �อ�นด�บ BAA 1 อ�นด�บคืวัามีน�าเช��อถู�อส%งส-ดขึ้องพ�นธิบ�ตรัเง�นก%1ย�งคืงอย%�ท � A 3 และอ�นด�บคืวัามีน�าเช��อถู�อส%งส-ดขึ้องเง�นตรัาต�างปรัะเทศในรั%ปเง�นฝ่ากอย%�ท � BAA 1

หมี�อมีรัาชวังศ,ปรั ด�ยาธิรั เทวัก-ล ผู้%1วั�าการัธินาคืารัแห�งปรัะเทศไทย (ธิปท.) กล�าวัถู�งการัเคืล��อนไหวัขึ้องคื�าเง�นบาทหล�งจากเก�ดการัรั�ฐปรัะหารัด1วัยวั�า หล�งจากเก�ดเหต-การัณ,ด�งกล�าวัในช�วังกลางด�ก คื�าเง�นบาทท �ตลาดหล�กทรั�พย,น�วัยอรั,กได1ปรั�บต�วัอ�อนคื�าลงถู�ง 60 สตางคื,/ดอลลารั,สหรั�ฐ แต�เมี��อตลาดเง�นเป?ดในตอนเช1า (ตลาดส�งคืโปรั,) ผู้%1ส�งออกมี การัซึ่��อขึ้ายอ�ตรัาแลกเปล �ยนอย�างปกต� และล�าส-ดคื�าเง�นบาทได1กล�บมีาแขึ้9งคื�าขึ้��น โดยท � ธิปท.ไมี�ต1องเขึ้1าไปแทรักแซึ่งแต�อย�างใด อย�างไรัก9ตามี ทางวั�นน �ทางผู้%1บรั�หารัขึ้อง ธิปท. ได1ด!าเน�นปรัะช-มีหารั�อเก �ยวัก�บสถูานการัณ,ท �เก�ดขึ้��น

ปฏิ�ก�ร�ยาตุ�างชาตุ� โดัยเน�นดั�านเศรษฐก�จ มี#ความีเห$นดั�งน#%

"ไอเอ9มีเอฟื้ก!าล�งเฝ่Dาจ�บตาสถูานการัณ,การัก�อรั�ฐปรัะหารัในไทยอย�างใกล1ช�ด แต�ย�งเห9นวั�าเรั9วัเก�นไปท �จะปรัะเมี�นผู้ลกรัะทบในตลาดการัเง�น" (นายบ�ล เมีอรั,เรัย, โฆษักขึ้องกองท-นการัเง�นรัะหวั�างปรัะเทศ หรั�อไอเอ9มีเอฟื้)

น�กวั�เคืรัาะห,ขึ้องฟื้?ตช, กล�าวัวั�า สถูานะขึ้องสภาพคืล�องขึ้องไทยน��นจ�ดอย%�ในรัะด�บแขึ้9งแกรั�ง และเช��อวั�าจะสามีารัถูรั�บมี�อก�บสภาวัะช9อคืท �อาจเก�ดขึ้��นตามีมีาได1

นางซึ่%ซึ่าน ชวั9อป ผู้%1แทนการัคื1าสหรั�ฐ คืาดวั�า มี ผู้ลกรัะทบต�อการัเจรัจาเอฟื้ท เอก�บไทย

นายซึ่าโตรั- โอกาซึ่าวัารัะ ผู้%1เช �ยวัชาญด1านย-ทธิศาสตรั,การัเง�นขึ้องญ �ป-Aน กล�าวัวั�า การัท �คืวัามีไมี�แน�นอนทางการัเมี�องย�งคืงอย%�จะส�งผู้ลให1คื�าเง�นบาทไมี�สามีารัถูฟื้<� นต�วัได1ในรัะยะเวัลาอ�นใกล1น � ผู้ลกรัะทบจากการัท!ารั�ฐปรัะหารัคืรั��งน � ไมี�เพ ยงแต�ส�งผู้ลกรัะทบก�บคื�าเง�นบาทเท�าน��น แต�ย�งส�งผู้ลกรัะทบต�อคื�าเง�นสก-ลอ��น ๆ ขึ้องเอเช ยอ กด1วัย

นายมีารั,แชล ก�ทท,เลอรั, ห�วัหน1าผู้%1เช �ยวัชาญด1านย-ทธิศาสตรั,การัเง�นขึ้อง ธินาคืารัดอยทช,แบงก,สาขึ้าส�งคืโปรั,กล�าวัวั�า การัท!ารั�ฐปรัะหารัไมี�ส�งผู้ลกรัะทบต�อคื�าเง�นสก-ลอ��น ๆ ในรัะยะยาวัเน��องจากการัท!ารั�ฐปรัะหารัคืรั��งน �ถู�อเป�นปEญหาคืวัามีไมี�สงบภายในปรัะเทศไทยเพ ยงแคื�ช�วังรัะยะเวัลาส��น ๆ เท�าน��น

ก!าล�งทหารัท �เขึ้1าท!าการัรั�ฐปรัะหารัในกรั-งเทพฯ ได1ต�ดแถูบผู้1าส เหล�องตามีพลทหารัและรัถูถู�ง เป�นการัแสดงออกถู�งคืวัามีจงรั�กภ�กด ต�อพรัะบาทสมีเด9จพรัะเจ1าอย%�ห�วั

ท � เวั9บขึ้องรั�ฐสภาได1มี การัน!า เอารั�ฐธิรัรัมีน%ญแห�งรัาชอาณาจ�กรัไทย พ-ทธิศ�กรัาช 2540 ออก ในส�วันขึ้อง รั�ฐธิรัรัมีน%ญแห�งรัาชอาณาจ�กรัไทย พ-ทธิศ�กรัาช 2540 เมี��อวั�นท � 20 ก�นยายน 2549 เวัลา 14.50 น.

เวั9บไซึ่ต,พรัรัคืไทยรั�กไทย ได1ป?ดต�วัลง โดยไมี�มี ขึ้1อคืวัามีแจ1งแต�อย�างใด รัวัมีท��งหลาย ๆเวั9บไซึ่ต,ท �เคืยปรัะกาศต�วัเพ��อสน�บสน-นรั�ฐบาลและอด ตนายกฯ เช�น เวั9บไซึ่ต,รั�กเมี�องไทย, คืนผู้�านฟื้Dา และ สถูาน MV1/Reporter

เวั9บไซึ่ต,ขึ้องหน�งส�อพ�มีพ,ผู้%1จ�ดการั ได1เปล �ยนเป�นรั%ปแบบให1ง�ายและมี ขึ้นาดเล9กลง เพ�� อลดภารัะขึ้องเซึ่�รั,ฟื้เวัอรั, และย�ง ได1 เปล � ยน URL เป�น

http://w3.manager.co.th โ ด ย ย% อ า รั, แ อ ล เ ด� มี ท � http://www.manager.co.th ย�งสามีารัถูเขึ้1าได1อย%� แต�เมี��อผู้%1ใช1เขึ้1าในเวั9บจะถู%กส�งให1ไปอ�านในเวั9บใหมี�แทนโดยผู้%1ใช1จะไมี�สามีารัถูโพสต,คืวัามีคื�ดเห9นได1

"ห1องรัาชด!าเน�น" ในเวั9บไซึ่ต,พ�นท�ปดอตคือมี ซึ่��งเป�นห1องท �ใช1สนทนาทางด1านการัเมี�อง ได1ป?ดปรั�บปรั-งช��วัคืรัาวั และมี ขึ้1อคืวัามีขึ้อรั1องให1สมีาช�กงดโพสต,เรั��องรัาวัเก �ยวัก�บการัเมี�อง ต�อมีาในวั�นท � 9 ต-ลาคืมี พ.ศ. 2549

ได1เป?ดให1ใช1งานอ กคืรั��ง ผู้%1ด%แลรัะบบได1ป?ดปDายปรัะกาศและให1เหต-ผู้ลวั�า "...จากเด�มีท �ห1องรัาชด!าเน�นด%เหมี�อนเป�นฝ่Aายใดฝ่Aายหน��งน��น ทางท มีงานจะพยายามีส-ดคืวัามีสามีารัถู เพ��อท!าให1เวัท น �กล�บมีาเป�นเวัท ท �มี ปรัะโยชน,ในการัสะท1อนกรัะแสส�งคืมีโดยรัวัมีอ กคืรั��ง และลบภาพการัเป�นเวัท ช-มีน-มีขึ้องฝ่Aายใดฝ่Aายหน��งออกไปให1ได1" แต�ต�อมีาในวั�นท � 4 เมีษัายน พ.ศ. 2550 ท �ผู้�านมีา ทางกรัะทรัวังสารัสนเทศและการัส��อสารัย�งได1ออกคื!าส��งให1ป?ดซึ่!�า หล�งจากทางรั�ฐบาลช��วัคืรัาวัไมี�สามีารัถูคืวับคื-มีสถูานการัณ,ทางการัเมี�องท �อ�มีคืรั�มีได1 และย�งคืงโดนวั�จารัณ,จากทางสมีาช�กเวั9บบอรั,ดน �อย�างต�อเน��องในด1านการัละเมี�ดส�ทธิ�พ��นฐาน คืวัามีไมี�ชอบธิรัรัมีต�าง ๆ และการัคือรั�ปช��นขึ้องต�วัคืณะปฏิ�วั�ต�เอง

เวั9บไซึ่ต,หน�งส�อพ�มีพ, เดอะ เนช��น (ปรัะเทศไทย) และ กรั-งเทพธิ-รัก�จ ได1เปล �ยนหน1าเวั9บไซึ่ต, เพ��อลดภารัะขึ้องเซึ่�รั,ฟื้เวัอรั,

เวั9บไซึ่ต,รั�กเมี�องไทย ในส�วันขึ้อง เวั9บบอรั,ด ซึ่��งเป�นท �แสดงคืวัามีคื�ดเห9นขึ้องผู้%1ไมี�เห9นด1วัยก�บคืณะปฏิ�รั%ปฯ ได1ป?ดต�วัลง ณ เวัลา 4:46 วั�นท � 22

ก�นยายน 2549 ตามีเวัลาปรัะเทศไทย

เ วั9 บ บ อ รั,ด เ ฉ พ า ะ ก� จ รั วั มี คื วั า มี เ ห9 น ห ล า ก ห ล า ย อ ย� า ง http://www.19sep.org ได1ถู%กส��งป?ดจากกรัะทรัวังสารัสนเทศและการัส��อสารั ณ วั�นท � 22 ก�นยายน 2549 เวัลาปรัะมีาณ 1.00 น. และได1กล�บมีาเขึ้1าได1อ กคืรั��ง (เรั ยกด%เมี��อ 30 ก�นยายน พ.ศ. 2549) ปEจจ-บ�นย�งคืงเขึ้1าใช1ไมี�ได1อ กคืรั��งหน��ง (เรั ยกด%เมี��อ 30 เมีษัายน พ.ศ. 2550) มี ปรัะชาชนให1คืวัามีสนใจไปด%และถู�ายรั%ปคื%�ก�บรัถูถู�งท �จอดอย%�จ!านวันมีากโดยเฉพาะในช�วังส-ดส�ปดาห, 23-24 ก�นยายน 2549 รัวัมีถู�งน�กเทนน�สบางคืนท �เด�นทางมีาแขึ้�งเทนน�สไทยแลนด, โอเพ�นด1วัย โดยมี นายไบรัอ�น มีาคืารั, กรัรัมีการัผู้%1จ�ดการั บรั�ษั�ท บ อ ซึ่ -เทโรัฯ เป�นผู้%1พามีา ท�วัรั,น�กท�องเท �ยวับางกล-�มีย�งมี การัปรั�บโปรัแกรัมีให1มีาชมีรัถูถู�ง

ท มีน�กแสดงมีาสคื,ไรัเดอรั,ไปมีอบดอกไมี1ให1ทหารั แต�โดนเช�ญออกจากพ��นท �เน��องจากคืวัามีไมี�เหมีาะสมีในการัรั�ฐปรัะหารั 19 ก�นยายน พ.ศ.

2549 ได1มี การัปรัะกาศกฏิอ�ยการัศ�กท��วัปรัะเทศท�นท และได1ทยอยยกเล�กพ��นท �กฎอ�ยการัศ�กเป�นรัะยะ แต�ย�งมี พ��นท �อย%�มีากท �ย�งอย%�ภายใต1กฎอ�ยการัศ�ก

19 ก�นยายน พ.ศ. 2549 - ปรัะกาศกฎอ�ยการัศ�กท��วัปรัะเทศ

28 พฤศจ�กายน พ.ศ. 2549 - ปรัะกาศยกเล�กกฎอ�ยการัศ�กใน 41

จ�งหวั�ด (รัวัมีกรั-งเทพฯ) แต�ย�งคืงไวั1 35 จ�งหวั�ด คื�อ ก!า แพงเพชรั ขึ้อนแก�น เช ยงรัาย เช ยงใหมี� ช�ยภ%มี� นรัาธิ�วัาส นคืรัรัาชส มีา บ-รั รั มีย, ปEตตาน มีหาสารัคืามี ยะลา รั1อยเอ9ด เลย ศ รัษัะเกษั ส-รั�นทรั, หนองบ�วัล!าภ% อ- ดรัธิาน อ!า นาจเจรั�ญ อ- บลรัาชธิาน กาญจนบ-รั ตรัาด ตาก น�าน ปรัะจวับคื รั ขึ้�นธิ, พะเยา พ�จ�ตรั พ�ษัณ-โลก เพชรับ-รั แมี�ฮ่�องสอน รัาชบ-รั รัะนอง สต%ล สรัะแก1วั อ-ตรัด�ตถู, และ สงขึ้ลา

รสช. สมี�ยร�ตุนโกส�นทร�

ร�ชกาลำท#( 1  ถึ+ง ร�ชกาลำท#( 3  ขึ้ณะเมี��อพรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลกมีหารัาชขึ้��นคืรัองรัาชย,น��น  บ1านเมี�องย�งอย%�ในสภาพทรั-ดโทรัาเส ยหายมีาก  หล�งจากพรัะองคื,

ต�ดส�นพรัะท�ยย1ายรัาชธิาน   มีาต��งใหมี�ท �บางกอก  ทางฝ่E� งตรังขึ้1ามีขึ้องแมี�น!�าเจ1าพรัะยาก9โปรัดให1สรั1างก!าแพงเมี�องและปDอมีปรัาการัแขึ้9งแรังมี��นคืงส!าหรั�บปDองก�นขึ้1าศ�ก  และทรังสรั1างวั�ดพรัะศรั รั�ตนศาสนดารัามีขึ้��นในบรั�เวัณพรัะบรัมีมีหารัาชวั�งเป�นหล�กพรัะนคืรั  เพ��อให1เป�นมี��งขึ้วั�ญและก!าล�งใจแก�ปรัะชาชนวั�า  ไทยเรัาได1ฟื้<� นฟื้%ขึ้��นแล1วัเหมี�อนเมี��อคืรั��นสมี�ยบ1างเมี�องด   ทรังฟื้<� นฟื้%ปรัะเทศท-กด1านท-กสาขึ้า  โดยเฉพาะทางด1านศาสนาโปรัดให1ท!าการัส�งคืายนาสอบสวันพรัะโตรัป?ฏิกให1ถู%กต1องสมีบ%รัณ,เช�นเด ยวัก�บกฎหมีายก9โปรัดให1ช!ารัะเรั ยบรั1อยใหมี�ให1ถู%กต1องด�งเด�มี  เพรัาะท��งสองอย�างน �ถู%กพมี�าเผู้าท!าลายไปเส ยมีาก  ส�วันการัรั�กษัาเอกรัาชและคืวัามีมี��นคืงขึ้องปรัะเทศน��น  ได1ทรังท!าศ�กสงคืรัามีก�บปรัะเทศเพ��อนบ1านท �มี-�งรั-กรัานไทย  และได1เจรั�ญส�มีพ�นธิไมีตรั ก�บปรัะเทศมีหาอ!านาจตะวั�นตกท �เรั��มีจะเขึ้1าต�ดต�อก�บไทยด1วัย                             การัฟื้<� นฟื้-ชาต�บ1านเมี�องในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1น  จ�งเป�นการัฟื้<� นฟื้%ในท-กด1าน  พอสรั-ปเป�นห�วัขึ้1อได1 ด�งน �

1.               การัด!าเน�นการัด1านการัเมี�อง2.               การัด!าเน�นการัด1านการัปกคืรัอง3.               การัฟื้<� นฟื้%และวัางรัากฐานด1านเศรัษัฐก�จ4.               การัฟื้<� นฟื้%และพ�ฒินาด1านส�งคืมีวั�ฒินธิรัรัมี

 1.  การดั�าเน�นการดั�านการเมี,อง                           การัด!าเน�นการัด1านการัเมี�องในสมี�ยฟื้<� นฟื้%บ1านเมี�อง  (รั�ชกาลท � 1-2-3)  มี ห�วัขึ้1อคืวัรัศ�กษัา  ด�งน �                                     1.  การัสงคืรัามีก�บพมี�า                                     2.  คืวัามีส�มีพ�นธิ,ก�บปรัะเทศเพ�� อนบ1านอ��นๆ                                    3. คืวัามีส�มีพนธิ,ก�บปรัะเทศตะวั�นตก                     1. การท�าสงครามีก�บพมี�า                         ในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,  ไทยท!าสงคืรัามีก�บพมี�ารัวัมีท��งส��น  10  คืรั��ง  ในรั�ชกาลท � 1  มี ถู�ง  7  คืรั��ง  เหต-ท �ต1องรับพมี�าถู�ง  7  

คืรั��ง  ในรั�ชกาลน �ก9เน��องจากพมี�าเรั��มีจะพ1นจากคืวัามีวั- �นวัายภายใน  โดยพรัะเจ1าปะด-ง(โบดอพญา)  ปรัาบดาภ�เษักขึ้��นคืรัองรัาชย,  ใน  พ.ศ. 2324  

มี ก!าล�งเขึ้1มีแขึ้9งสามีารัถูปรัาบปรัามีห�วัเมี�องต�างๆ  ในพมี�าได1รัาบคืาบ  เห9นวั�าไทยก�อต��งอาณาจ�กรัใหมี�ขึ้��น  จ�งต1องการัแผู้�อ!านาจมีาปรัาบปรัามีไมี�ให1เต�บใหญ�ได1อ ก  พรัะเจ1าปะด-ง  คืงจะทรังล�วังรั% 1ถู�งพรัะปรั ชาสามีารัถูขึ้องพรัะบาทสมีเด9จพรัะเจ1าอย%�ห�วั  รั�ชกาลท � 1  จ�งยกท�พมีาเป�นท�พใหญ�  ใน  พ.ศ. 23

28  ปรัะกอบด1วัยกองท�พใหญ�น1อย  รัวัมีก�นถู�ง  9  ท�พ  กรั ธิาเจ1ามีาแบบป%พรัมีจากเหน�อส-ดถู�งใต1ส-ด  หวั�งจะแผู้�อ!า นาจคืรัอบคือรังท��วัด�นแดนแหลมีทองให1จงได1  แมี1สงคืรัามีคืรั��งแรักท �เรั ยกวั�า  สงคืรัามี  9  ท�พ  น �  พรัะเจ1าปะด-งจะพ�ายแพ1กล�บไปอย�างผู้�ดหวั�งท �ส-ด  แต�ก9มี�ได1ลดละคืวัามีพยายามี  ในป3รั- �งขึ้��น คื�อ ป3 พ.ศ. 2329   ก9ยกท�พใหญ�อ ก  คืรัาวัน �ไมี�ปรัะมีาทฝ่3มี�อคืนไทย  พยายามีแก1ไขึ้ย-ทธิวั�ธิ   โดยยกท�พใหญ�มีาต��งท �ท�าคื�ดแดง  (กาญจนบ-รั )  สรั1างคื�ายใหญ�สะสมีเสบ ยงอาหารั ขึ้-ดคื%ท!าหอรับอย�างแขึ้9งแรัง  แต�ไทยไมี�กล�วัพมี�าเส ยแล1วั พรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลกมีหารัาช  ยกท�พไปต คื�ายท �ท�าด�นแดงน � เพ ยง  3  วั�น  ก9ต แตกหมีดท-กคื�าย  พมี�าพ�ายแพ1คืรัาวัน �เป�นการัส%ญเส ยอย�างย�บเย�น  กองท�พไทยจ�บพมี�าเป�นเชลยศ�กและย�ดได1ช1าง  มี1า  พาหนะ  เสบ ยงอาหารั  และศ�ตรัาวั-ธิเป�นอ�นมีาก

สงคืรัามีไทยก�บพมี�าในสมี�ยรั�ชกาลท � 1  ท �น�บวั�าส!าคื�ญมี   2  คืรั��ง  คื�อ  สงคืรัามีเก1าท�พ  และสงคืรัามีท�าด�นแดง  จ�งสมีคืวัรัศ�กษัาสงคืรัามีท��งสองคืรั��ง  พอส�งเขึ้ปด�งน �

สงครามีเก�าท�พ  (พ.ศ. 2328)

สงคืรัามีคืรั��งน �  มี ขึ้��นหล�งจากพรัะเจ1าปะด-ง (ดบดอพญา)  ปรัาบดาภ�เษักขึ้��นคืรัองรัาชย,ได1  4  ป3  และพรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลก  ปรัาบดาภ�เษักขึ้��นคืรัองรัาชย,ได1  3  ป3

เหต-ผู้ล  พรัะเจ1าปะด-งทรังต1องการัแผู้�อ!านาจคืรัอบคืล-มีด�นแดนส-วัรัรัณภ%มี� และท!าลายอาณาจ�กรัไทยไมี�ให1เต�บโตเป�นอาณาจ�กรัใหญ�อย�างกรั-งศรั อย-ธิยาได1อ ก         ย-ทธิวั�ธิ ฝ่Aายพมี�า   พรัะเจ1าปะด-งจ�ดท�พเป�น  9  ท�พ  หวั�งจะให1กองท�พเหล�าน �  รั-กเขึ้1าท!าลายห�วัเมี�องต�างๆ  ต��งแต�เหน�อจดใต1  แล1วับรัรัจบก�บเขึ้1าต กรั-งเทพมีหานคืรั  ตามีย-ทธิวั�ธิ ด� �งเด�มีท �เคืยใช1ได1ด ในสมี�ยอย-ธิยา

ท�พพมี�าท��ง  9  ท�พ  มี ด�งน �ท�พท � 1   แบ�งเป�นท�พบกและท�พเรั�อ  ท�พบกมี หน1าท �ต ห�วัเมี�องปEกษั,

ใต1  ต��งแต�เมี�องช-มีพรัถู�งสงขึ้ลา  เป�นการัต�ดคืวัามีช�วัยเหล�อจากทางใต1  ส�วันท�พเรั�อมี หน1าท �ต ห�วัเมี�องชายทะเลฝ่E� งตะวั�นตก  ต��งแต�เมี�องตะก��วัปAาลงไปจนถู�งเมี�องถูลาง  และย�งมี หน1าท �หาเสบ ยงอาหารัให1แก�กองท�พด1วัย

ท�พท �  2  ให1รัวับรัวัมีพลท �หวัายและให1เด�นท�พเขึ้1าทางด�านบ1องต � (รัาชบ-รั )  ให1ต เมี�องรัาชบ-รั   เพชรับ-รั   ไปบรัรัจบก�บท�พท � 1  ท �ช-มีพรั

ท�พท � 3  เขึ้1ามีาทางเมี�องเช ยงแสน  ต เมี�องล!าปาง  สวัรัรัคืโลก  ส-โขึ้ท�ย  นคืรัสวัรัรัคื,  ลงมีาบรัรัจบก�นท�พหลวังท �กรั-งเทพฯ

ท�พท � 4, 5, 6, 7, 8  ช-มีน-มีท�พท �เมี�องเมีาะตะมีะก�อน  ต�อจากน��นจ�งเด�นท�พตามีล!าด�บก�บเจ1าเมี�องไทยทงด1านพรัะเจด ย,สามีองคื,  ลงมีาต กรั-งเทพฯ

ท�พท � 9   มี หน1าท �ต�วัเมี�องเหน�อรั�มีฝ่E� งแมี�น!�าป?ง  ต��งแต�เมี�องตาก  ก!าแพงเพชรั  ลงมีาบรัรัจบก�บท�พหลวังท �กรั-งเทพฯ             ย-ทธิวั�ธิ ฝ่Aายไทย    พรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลก  รั�ชกาลท � 1  ทรังเห9นวั�าสงคืรัามีคืรัาวัน �พมี�ามี รั �พลมีากกวั�าไทยมีาก  ยกมีาท-กท�ศทาง  แต�จ-ดปรัะสงคื,ก9คืงจะต1องเขึ้1าต กรั-งเทพมีหานคืรัในท �ส-ด  หากรัอรั�บศ�กในกรั-งจะรั�กษัากรั-งไวั1ไมี�ได1เพรัาะก!าล�งน1อยกวั�า  จ�งเปล �ยนย-ทธิวั ธิ ใหมี� ไมี�ต��งรั�บในกรั-งเหมี�อนท �เคืยท!าในสมี�ยอย-ธิยา  แต�ให1จ�ดท�พออกไปรั�บมี�อขึ้1าศ�ก  ไมี�ให1มี โอกาสเขึ้1าปรัะช�ดกรั-ง  แต�จะแบ�งก!าล�งขึ้องไทยออกไปรั�บศ�กท-กจ-ดไมี�ได1  จะต1องโจมีต เฉพาะจ-ดท �ส!าคื�ญก�อน  เมี��อชนะแล1วัจ�งคื�อยน!าก!าล�งไปโจมีต จ-ดอ��นๆ ต�อไป  จนกวั�าจะท!าลายท�พพมี�าได1หมีดส��น

 การัจ�ดท�พตามีย-ทธิวั�ธิ น �  ไทยจ�ดท�พเป�น  4 ท�พ  ด�งน � ท�พท � 1  (กองท�พวั�งหน1า)    รั�บผู้�ดชอบท�ศตะวั�นตก  กรัมีพรัะรัาช

วั�งบวัรัฯ  เป�นแมี�ท�พ  ยกไปโจมีต พมี�าท �จะยกเขึ้1ามีาทางด�านพรัะเจด ย,สามีองคื, (จ�งหวั�ดกาญจนบ-รั )  ท�พวั�งหน1าน �เป�นท�พใหญ�ท �ส-ดขึ้องไทยเพรัาะคืาดวั�าพรัะเจ1าปะด-งจะยกท�พหลวังหน-นเน��องเขึ้1ามีาด1านน �

ท�พท � 2  (กองท�พวั�งหล�ง)   รั�บผู้�ดชอบท�ศเหน�อ    กรัมีพรัะรัาชวั�งบวัรัสถูานพ�มี-ขึ้  (วั�งหล�ง)  ขึ้ณะย�งด!ารังพรัะยศเป�นสมีเด9จพรัะเจ1าหลานเธิอ  เจ1าฟื้Dากรัมีหลวังอน-รั�กษั,เทเวัศรั, (พรัะยาส-รั�ยอภ�ย)  เป�นแมี�ท�พยกไปโจมีต ท�พพมี�าซึ่ �งจะมีาจากทางเหน�อ  ท �เมี�องนคืรัสวัรัรัคื,  สก�ดไมี�ให1ยกมีาถู�งกรั-งเทพฯ ได1

ท�พท � 3  รั�บผู้�ดชอบท�ศใต1   เจ1าพรัะยาธิรัรัมีา (บ-ญรัอด)  เป�นแมี�ท�พรั�วัมีก�บเจ1าพรัะยายมีรัาช  มี หน1าท �ช�วัยก�นโจมีต ท�พพมี�าท �จะยกมีาทางใต1  และทางด�านบ1องต � (รัาชบ-รั )

ท�พท � 4 (ท�พหลวัง)   พรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลก  รั�ชกาลท � 1   ทรังเป�นจอมีท�พ  ต��งมี��นอย%�  ณ  กรั-งเทพมีหานคืรั  ท!าหน1าท �เป�นกองหน-น  ศ�กหน�กด1านใดจะยกไปช�วัยด1านน��น

 สงคืรัามีคืรั��งน �แมี1วัาจะก!าล�งฝ่Aายไทยจะน1อยกวั�าพมี�า  แต�อาศ�ยท �มี ผู้%1น!าด มี คืวัามีสามีารัถู  ทหารัจ�งมี ก!าล�งใจเขึ้1มีแขึ้9งในการัส%1รับ  ปรัะกอบก�บทหารัไทยส�วันใหญ�ได1ผู้�านศ�กในสงคืรัามีก%1ชาต�เมี�อ�คืรั��งกรั-งธินบ-รั มีาแล1วั  จ�งมี คืวัามีพรั1อมี  สามีารัถูต ท�พพมี�าแตกพ�ายไปท-กท�พ

สรั-ปการัรับในสงคืรัามีคืรัาวัน �  ได1ด�งน � การรบของกองท�พว�งหน�าท#(ท �งลำาดัหญ้�า (กายจนบ ร#)กองท�พพมี�าท �ยกมีาทางด�านพรัะเจด ย,สามีองคื, (กาญจนบ-รั )  มี

ถู� ง   5  ท�พ   รัวัมีท��งท�พหลวัง ด1 วัยก!า ล� งพลรัวัมีก�นน�บ เป�น เรั�อนแสน  ก!าล�งฝ่Aายไทยไมี�สามีารัถูจะเท ยบได1เลย  กรัมีพรัะรัาชวั�งบวัรัฯ จ�งทรังน!าวั�ธิ การัรับแบบกองโจรั  และสงคืรัามีจ�ตวั�ทยามีาใช1  โดยจ�ดก!าล�งเป�นหน�วัยยอ�ย  รับแบบจรัย-ทธิ,ซึ่- �มีโจมีต   ต�ดก!าล�งเสบ ยงอาหารั  และจ�ดกลลวัง  ท!าลายขึ้วั�ญทหารัพมี�า  โดยกลางคื�นให1ทหารับางส�วันลอบหลบออก

จากคื�าย  ตกเช1าจ�งเด�นถู�อธิงท�วัเป�นขึ้บวันกล�บเขึ้1าคื�ายจนถู�งบ�ายเย9น  ท!าให1พมี�าเส ยขึ้วั�ญ  ดวั�าทหารัไทยมี จ!านวันมีาก  ยกมีาสมีทบท-กวั�น  เมี�อ�ทรังเห9นวั�าพมี�ารัะส!�ารัะสายมีากแล1วั  ก9สให1เขึ้1าโจมีต ท�พต�างๆ  ขึ้องพมี�าพรั1อมีๆ ก�น เพ ยงช��วัเช1าจรัดเย9นคื�ายพมี�าก9แตกท��งหมีด  ทหารัไทยรั-กไล�ไปจนถู�งชายแดนจ�บเชลยและช1าง  มี1า  ศ�สตรัาวั-ธิ  ได1เป�นอ�นมีาก

การรบของกองท�พว�งหลำ�งทางภาคเหน,อเมี��อกองท�พวั�งหน1าชนะศ�กท �ลาดหญ1า  จนพรัะเจ1าปะด-งต1องถูอยท�พ

หลวังเขึ้1าเขึ้ตพมี�าไปแล1วั  กองท�พวั�งหน1าจ�งยกลงไปช�วัยท�พภาคืใต1  ส�วันท�พหลวังขึ้องพรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลก  ก9ยกขึ้��นไปช�วัยกองท�พวั�งหน1งทางภาคืเหน�อ  กองท�พวั�งหล�งต ท�พพมี�าแตกพ�ายถูอยรั�นขึ้��นไปจนถู�งล!าปาง  ท�พหลวังจ�งหย-ดย��งคื-มีเช�งอย-�ท �นคืรัสวัรัรัคื,  ในท �ส-ดกองท�พวั�งหล�งก9สามีารัถูรั-กไล�ให1พมี�าหน ออกไปทางเมี�องเช ยงแสน

ศ+กเมี,องถึลำางกองท�พท � 3  ขึ้องไทย  ซึ่ �งมี พรัะยาธิรัรัมีา และเจ1าพรัะยายมีรัาชเป�น

แมี�ท�พ  ได1เขึ้1าส%1รับก�บกองท�พ ท � 2  ขึ้องพมี�า  ท �ยกเขึ้1ามีาทางด�านบ1องต �(รัาชบ-รั )  จนพมี�าแตกพ�ายไป  แต�กองท�พท � 1  ขึ้องพมี�าน��น  สามีารัถูเขึ้1าย�ดเมี�องช-มีพรั  และนคืรัศรั ธิรัรัมีรัาชได1  และแบ�งก!าล�งส�งกองเรั�อต เมี�องถูลาง  ได1เมี�องตะก��วัปAา   ตะก��วัท-�ง   ขึ้ณะน��นพรัะยาถูลาง เจ1าเมี�องถูลางถู�งแก�กรัรัมี  ย�งไมี�ได1ต��งเจ1าเมี�องใหมี�  คื-ณหญ�งจ�น ภรัรัยาเจ1าเมี�อง  ก�บนางมี-กน1องสาวั  จ�งน!าไพรั�พลรัาษัฎรัชายหญ�งเขึ้1าต�อส%1ปDองก�นเมี�องอย�างเขึ้1มีแขึ้9ง  ท�พพมี�าล1อมีอย%�เด�อนเศษัก9ต เอาเมี�องถูลางไมี�ได1  ต1องยกท�พกล�บไป

ในรัะหวั�างน��น  กองท�พวั�งหน1าซึ่��งยกลงไปช�วัยด1านใต1  ได1ปะทะก�บกองท�พพมี�าท �เมี�องไชยา (ส-รัาษัฎรั,ธิาน )  พมี�าแตกพ�ายล1มีตายเป�นอ�นมีาก  และหน กล�บไปทางเมี�องกรัะบ �   เสรั9จศ�กแล1วัคืณหญ�งจ�น ภรัรัยาพรัะยาถูลาง  และนางมี-กน1องสาวัได1รั�บพรัะรัาชทานบ!าเหน9จ คืวัามีชอบ คื-ณหญ�งจ�นได1เป�นท1าวัเทพกรัะษั�ตรั   และนางมี-กได1เป�นท1าวัศรั ส-นทรั

สงครามีท�าเดั�นแดัน  (พ.ศ. 2329)

 การัพ�ายแพ1สงคืรัามี  9  ท�พ  ท!าให1พรัะเจ1าปะด-ง (โบดอพญา)  รั% 1ส�กอ�ปยศอดส%มีาก  เพรัาะพรัะองคื,ไมี�เคืยแพ1สงคืรัามีคืรั��งใดมีาก�อน  จ�งยกท�พมีาต เมี�องไทยใหมี�ในป3รั- �งขึ้��นน��นเอง

คืรัาวัน �พรัะเจ1าปะด-งแก1ไขึ้ขึ้1อผู้�ดพลาดทางย-ทธิวั�ธิ   โดยยกพลเป�นท�พใหญ�มีาทางด�านพรัะเจด ย,สามีองคื,ทางเด ยวั  สรั1างย-1งฉางสะสมีเสบ ยงอาหารั  ต��งคื�ายถูาวัรัเป�นรัะยะๆ  จากท�าด�นแดงถู�งสามีสบ  ขึ้-ดคื%  ปEกขึ้วัากแน�นหนา  ช�กป3กกาคื�ายเขึ้1าถู�งก�น  หมีายวั�าเมี��อพ�กผู้�อนบ!ารั-งก!าล�งไพรั�พลจนกล1าแขึ้9งแล1วั  จ�งจะตรังเขึ้1าต กรั-งเทพมีหานคืรัจ-ดเด ยวัพรั1อมีก�นท��งหมีด  คืาดวั�าไพรั�พลท �สมีบ%รัณ,เต1มีท �และมี จ!านวันมีากกวั�าจะสามีารัถูต เอากรั-งเทพมีหานคืรัได1ไมี�ยาก

ส!าหรั�บฝ่Aายไทยน��น  ช�ยชนะในสงคืรัามี  9  ท�พ  ท!าให1รั% 1วั�า  การัเขึ้1าโจมีต พมี�าเส ยก�อนน��นด กวั�าต��งรั�บอย%�ใสนกรั-ง  จ�งยกท�พตรังไปย�งคื�ายพมี�าท�นท �ไมี�ปล�อยให1พมี�าต��งต�วัได1มี� �นคืง  โดยแบ�งก!าล�งเป�น  2  ท�พ  ท�พหน1ามี กรัมีพรัะรัาชวั�งบวัรัสถูานมีงคืล (วั�งหน1า)  เป�นแมี�ท�พ  ตามีด1วัย ท�พหลวัง  ขึ้องพรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลก  ต คื�ายท��งหมีดขึ้องพมี�า  เพ ยง  3  วั�น  ก9แตกหมีดท-กคื�าย  ทหารัไทยซึ่��งมี ขึ้วั�ญก!าล�งใจด ย��งก9รั-กไล�ต�ดตามีจ�บเชลย  ยานพาหนะ  เสบ ยงอาหารั และศ�สตรัาวั-ธิได1เป�นจ!านวันมีาก

ช�ยชนะคืรัาวัน �  เป�นช�ยชนะท �เด9ดขึ้าด  สรั1างคืวัามีหวัาดหวั��นแก�ทหารัพมี�าอย�างย��ง  แต�น��นมีาจนพมี�าตกเป�นเมี�องขึ้��นขึ้องอ�งกฤษั  กองท�พพมี�าก9ไมี�มี คืวัามีสามีารัถูท �จะยกท�พมีาต กรั-งเทพมีหานคืรัได1อ กเลย               2.  ความีส�มีพ�นธ์�ก�บประเทศเพ,(อนบ�านอ,(นๆ                       นอกจากพมี�าซึ่ �งเป�นคื%�ศ�กสงคืรัามีก�บไทยมีาตลอดรัะยะเวัลาอ�นยาวันานหลายรั1อยป3  ย�งมี ปรัะแทศเพ�� อนบ1านอ�� นๆ  ท �มี คืวัามีส�มีพ�นธิ,เก �ยวัขึ้1องก�บไทยในสมี�ยฟื้<� นฟื้%บ1านเมี�อง (รั�ชกาลท � 1-2-3 แห�งกรั-งรั�ตนโกส�นทรั,) เท�าท �คืวัรัทรัาบ  มี ด�งน �              ความีมีส�มีพ�นธ์�ก�บลำ�านนาไทย

ห�วัเมี�องท �เรั ยกวั�า  ล1านนาไทย  ซึ่ �งปรัะกอบด1วัยเมี�องเช ยงใหมี�  ล!าปาง  ล!าพ%น  ฝ่าง  น�าน  เช ยงแสน  และเมี�องเล9กเมี�องน1อยต�างๆ  ทางเหน�อน��น  ตกอย%�ในอารั�กขึ้าหรั�อเป�นปรัะเทศรัาชขึ้องไทยโดยปรั�ยายมีาต��งแต�สมี�ยธินบ-รั

เมี��อพรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลกมีหารัาชเสด9จขึ้��นคืรัองาชย,น��น  ทรังเห9นวั�าด�นแดนล1านนาเป�นแหล�งส!าคื�ญท �พมี�าอาศ�ยเป�นฐานในการัรั-กรัานอาณาจ�กรัไทย  โดยพมี�ามี�กจะยกท�พมีาย�ดล1านนาไทยไวั1ก�อน  แล1วัจ�งยกลงมีารั-กรัานห�วัเมี�องฝ่Aายเหน�อขึ้องไทย  จ!าเป�นต1องรั�กษัาด�นแดนล1านนาไทยไวั1  เพ��อเป�นปรัาการัปDองก�นการัรั-กรัานขึ้องพมี�าจ�งโปรัดเกล1าฯ แต�งต��งพรัะยากาวั�ละซึ่ �งช�วัยไทยขึ้�บไล�พมี�ามีาต��งแต�สมี�ยธินบ-รั เป�นพรัะยาวัช�รัปรัาการั  เจ1าเมี�องเช ยงใหมี�  ในฐานะเจ1าปรัะเทศ  ซึ่ �งพรัะยากาวั�ละก9สามีารัถูขึ้ยายอาณาเขึ้ตล1านนาออกไปกวั1างขึ้วัางถู�งส�บสองปEนนาและเมี�องเช ยงรั- 1ง

ในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1นไทยด%แลล1านนาไทยในฐานะปรัะเทศรัาช  มี ขึ้1 อ ผู้% ก พ� น ซึ่ � ง ก� น แ ล ะ ก� น คื� อ ล1 า น น า ต1 อ ง ส� ง บ รั รั ณ า ก า รั ใ ห1กรั-งเทพมีหานคืรั  3  ป3คืรั��งหน��ง  และมี หน1าท �ช�วัยรัาชการัสงคืรัามีตามีแต�กรั-งเทพฯ จะมี ใบบอกไป  ฝ่Aายกรั-งเทพมีหานคืรัมี หน1าท �ให1คืวัามีคื-1มีคืรัองปDองก�นล1านนาจากขึ้1าศ�กศ�ตรั% (โดยเฉพาะพมี�า)  และให1คืวัามีช�วัยเหล�อล1านนาด1านส��งขึ้องเคืรั��องอ-ปโภคื  เช�น  ยารั�กษัาโรัคื  ถู1วัย  ชามี  ขึ้องใช1จ!าเป�นต�างๆ  และช�วัยเหล�อสรั1างบ1านเมี�องให1แขึ้9งแรัง เช�น ช�วัยต��งเมี�องเช ยงใหมี�  และล!าพ%น  ซึ่ �งภายหล�งยกย�องให1เก ยรัต�เจ1าเมี�องในล1านนาเสมี�อนเป�นเจ1าแผู้�นด�น  โดยแต�งต��งพรัะเจ1าเช ยงใหมี�  พรัะเจ1านคืรัล!าปางและพรัะเจ1านคืรัล!าพ%น  เป�นต1น  นอกจากน �ย�งช�วัยเหล�อเก��อก%ลเสมี�อนหน �งเป�นพรัะญาต�ขึ้องรัาชวังศ,จ�กรั   ท!าให1ล1านนาเอนเอ ยงมีาทางไทย  อ�ทธิ�พลขึ้องพมี�าท �มี อย-�เด�มี  จ�งคื�อยๆ ลดลง  จมีในท �ส-ดก9หมีดไปเจ1าต�างๆ ในเมี�องเหน�อ  หรั�อล1านนาไทย  ย�งคืงมี เช��อสายมีาถู�งปEจจ-บ�น         

 ความีส�มีพ�นธ์�ก�บห�วเมี,องมีลำาย6

ห�วั เ มี� อ ง มี ล า ย% ไ ด1 แ ก� ปE ต ต า น   ไ ท รั บ- รั   ก ล� น ต� น   แ ล ะ ต รั�งกาน%  น��น  เคืยเป�นปรัะเทศรัาชขึ้องไทยมีาแต�สมี�ยอย-ธิยา  เมี��อกรั-งศรั อย-ธิยาแตก ใน พ.ศ. 2310  ห�วัเมี�องเหล�าน �จ�ง

พาก�นแขึ้9งเมี�อง  เมี��อสมีเด9จพรัะเจ1าตากส�นมีหารัาช  เสด9จยกท�พไปปรัาบห�วัเมี�องภาคืใต1น��น  ไมี�มี เวัลาพอท �จะยกไปถู�งเมี�องมีลาย%  คืงได1เพ ยงเมี�องนคืรัศรั ธิรัรัมีรัาชลงไปถู�งเมี�องสงขึ้ลามีาอย%�ในอ!านาจเท�าน��น

 คืรั��นถู�งรั�ชสมี�ยขึ้องพรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลกมีหารัาช รั�ชกาลท � 1  เมี��อเสรั9จจากสงคืรัามีเก1าท�พแล1วั  ไทยจ�งมี โอกาสยกท�พไปต เมี�องปEตตาน ใน พ.ศ. 2328 

แล1วัต��งชาวัพ��นเมี�องเป�นส-ลต�านปกคืรัองในฐานะเมี�องปรัะเทศรัาช  บรัรัดาห�วัเมี�องมีลาย%ท �เหล�อคื�อ ไทรับ-รั   กล�นต�น  และตรั�งกาน%  เก�ดคืวัามีเกรังกล�วัจ�งพาก�นแต�งเคืรั��องรัาชบรัรัณาการัมีาถูวัายยอมีอ�อนน1อมีเป�นปรัะเทศรัาชต�อกรั-งเทพมีหานคืรัด�งเด�มี

ต ล อ ด ช� วั ง เ วั ล า ใ น รั�ช ส มี� ย ขึ้ อ ง รั�ช ก า ล ท �  1-2-3  แ ห�ง ก รั- งรั�ตนโกส�นทรั,  มี การัก�อกบฏิในห�วัเมี�องมีลาย%เหล�าน��นหลายคืรั��ง  แต�กรั-งเทพฯก9ปรัาบได1ท-กคืรั��ง  หล�งจากน��นจ�งด!า เน�นนโยบายลดอ!านาจปกคืรัองขึ้องส-ลต�านแต�ละเมี�องให1น1อยลง  เช�น  แยกเมี�องให1เป�นส�วันย�อยๆ มีากขึ้��น  พรั1อมีก�นน��นก9ท!าน-บ!ารั-งห�วัเมี�องไทยตอนบน เช�น เมี�องสงขึ้ลา  พ�ทล-ง และตรั�ง  ให1เขึ้1มีแขึ้9งเป�นท �น�าเกรังขึ้ามี  เพ��อปรัาบการัก�อกบฏิแขึ้9งเมี�องขึ้องห�วัเมี�องมีลาย%น��น

 ความีส�มีพ�นธ์�ก�บอาณ์าจ�กรลำาว ล�กษัณะขึ้องอาณาจ�กรัลาวัแยกออกเป�น  3  ส�วัน  ได1แก�  ลาวัตอน

เหน�อมี ศ%นย,กลางอย%�ท �หลวังพรัะบาง  ลาวัตอนล�างมี ศ%นย,กลางอย%�ท �เมี�องจ!าปาศ�กด�J  และลาวัตอนกลางมี ศ%นย,กลางอย%�ท เวั ยงจ�นทน,  แต�ละเมี�องมี อ!านาจปกคืรัองตนเอง  และตกอย%�ใต1อ!านาจขึ้องไทยมีาต��งแต�สมี�ยธินบ-รั

 ถู�งรั�ชกาลท � 1  แห�งกรั-งรั�ตนโกส�นทรั,  พรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้D า จ- ฬ า โ ล ก มี ห า รั า ช   โ ป รั ด เ ก ล1 า ฯ ใ ห1 เ จ1 า น� น ท เ ส น ไ ป ป ก คื รั อ งเวั ยงจ�นทน,  และได1พรัะรัาชทานพรัะพ-ทธิรั%ป  พรัะบาง  ท �ย�ดมีาน��นคื�นไป

ด1วัย แต�พรัะแก1วัมีรักตย�งคืงเก9บรั�กษัาไวั1ท �กรั-งเทพฯ ไมี�ได1ส�งคื�นไปด1วัย  ต�อมีาเจ1าน�นทเสนเป�นกบฏิ  พรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลก รั�ชกาลท � 1  จ�งให1น!าไปปรัะหารัช วั�ต  และให1เจ1าอ�นทรั,ปกคืรัองแทน  เมี��อเจ1าอ�นทรั,ถู�งแก�พ�รัาล�ย  จ�งโปรัดเกล1าฯ ให1เจ1าอน-วังศ,คืรัองเมี�องเวั ยงจ�นทรั,ส�บต�อไป

ถู�งรั�ชกาลท � 2  น �เอง  เขึ้มีรัได1คืบคื�ดก�บญวันให1เขึ้1ามีามี อ!านาจในเขึ้มีรั  ขึ้ณะน��นไทยต1องท!าศ�กก�บพมี�า  จ�งวัางเฉยเส ยไมี�ยกท�พไปปรัาบปรัามี  เจ1าอน-วังศ,แห�งเวั ยงจ�นทน,ต1องการัจะกอบก%1เอกรัาชลาวัอย%�แล1วั  จ�งเอาอย�างเขึ้มีรั  ส�งท%ตไปท!าไมีตรั ก�บญวัน  หวั�งจะใช1อ�ทธิ�พลญวันมีาถู�วังด-ลอ!านาจก�บไทย

กบฏิเจ�าอน วงศ�คืรั��นถู�ง พ.ศ. 2369   ในรั�ชสมี�ยขึ้องพรัะบาทสมีเด9จพรัะน��งเกล1าเจ1า

อย%�ห�วั  รั�ชกาลท � 3  มี ขึ้�าวัล�อไปถู�งเวั ยงจ�นทน,วั�าไทยขึ้�ดใจก�บอ�งกฤษั  และอ�งกฤษัก!าล�งเตรั ยมีท�พเรั�อมีาย�ดกรั-งเทพฯ  เจ1าอน-วังศ,เห9นเป�นโอกาส จ�งยกท�พเขึ้1ามีาต �เอาด�นแดนไทย และถู1ามี โอกาสก9จะต เอากรั-งเทพมีหานคืรัเส ยด1วัย

 เจ1าอน-วังศ,จ�ดท�พมีาเป�น  3  ท�พ  ได1แก�  ท�พเมี�องจ!าปาศ�กด�Jขึ้องรัาชบ-ตรั  เขึ้1ามีาทางเมี�องอ-บล  ท�พขึ้องพรัะอ-ปรัาช (พรัะอน-ชาขึ้องเจ1าอน-วังศ,)  เขึ้1าทางเมี�องรั1อยเอ9ด  ส�วันท�พหลวังขึ้องเจ1าอน-วังศ,ยกตรังมีาย�งเมี�องนคืรัรัาชส มีา  ขึ้ณะเด�นท�พได1ออกอ-บายบอกเมี�องต�างๆ  วั�าจะยกไปช�วัยกรั-งเทพมีหานคืรัท!าศ�กก�บอ�งกฤษั  ห�วัเมี�องทางอ สาน  เช�น  รั1อยเอ9ด  กาฬส�นธิ-,  ขึ้อนแก�น  ส-รั�นทรั,  ขึ้-ขึ้�นธิ,  อ�ตตะป<อ  ต�างพาก�นหลงเช��อ  และสน�บสน-นเจ1าอน-วังศ,ท��งส��น  เจ1าอน-วังศ, ได1ท ก9กวัาดต1อนผู้%1คืนและทรั�พย,ส�นเพ��อน!ากล�บไปย�งเวั ยงจ�นทน,

  ค ณ์หญ้�งโมี ท�าวส รนาร#–

ขึ้ณะท �กองท�พเจ1าอน-วังศ,ถู�งเมี�องนคืรัรัาชส มีาน��น  ปล�ดเมี�องนคืรัรัาชส มีาต�ดรัาชการัอย%�ท �กรั-งเทพมีหานคืรั  จ�งย�ดได1โดยง�าย  และ

กวัาดต1อนผู้%1คืนทรั�พย,ส�นต�างๆ แต�รัะหวั�างทางท �พ�กอย%�  ณ  ท-�งส!ารั�ด  คื-ณหญ�งโมี ภรัรัยาปล�ดเมี�องนคืรัรัาชส มีาออกอ-บายเล �ยงส-รัาอาหารัแก�นายทหารั  ไพรั�พลลาวั  พอได1โอกาสชายหญ�งชาวัไทยท �ถู%กกวัาดต1อนเป�นเชลยก9ล-กขึ้��น  ใช1อาวั-ธิมี ดท!าคืรั�วั  และไมี1หลาวัไมี1พลอง  จ%�โจมี  ฆ�าฟื้Eนทหารัลาวัโดยไมี�ท�นรั% 1ต�วั  บาดเจ9บล1มีตายเป�นอ�นมีาก  จ�งแตกท�พหน ไป      วั รักรัรัมีขึ้องคื-ณหญ�งโมีคืรั��งน �  ภายหล�งเมี��อเสรั9จศ�กแล1วั  พรัะบาทสมีเด9จพรัะน��งเกล1าเจ1าอย%�ห�วั รั�ชกาลท � 3  ทรังโปรัดเกล1าฯ ให1เป�น ท1าวัส-รันารั “ ”

ปราบกบฏิเจ�าอน วงศ�เมี��อกองท�พเจ1าอน-วังศ,แตกพ�ายกล�บไปแล1วั  พรัะบาทสมีเด9จพรัะน��ง

เกล1าเจ1าอย%�ห�วั  รั�ชกาลท � 3  ก9โปรัดเกล1าฯ  ให1จ�ดท�พไปต เมี�องเวั ยงจ�นทน,  มี กรัมีพรัะรัาชวั�งบวัรัมีหาศ�กด�พลเสพ  เป�นจอมีท�พยกไปทางสรัะบ-รั  ผู้�านนคืรัรัาชส มีามี-�งตรังไปย�งเวั ยงจ�นทน,   ใน พ .ศ . 2370  ต ได1 เมี�องต�างๆ  ตามีรัายทางท �เคืยสวัามี�ภ�กด�Jต�อ  เจ1าอน-วังศ,  พอถู�งเวั ยงจ�นทน,ก9ย�ดได1โดยง�าย  เพรัาะเจ1าอน-วังศ,หน ไปล �ล�ยในญวัน

 แต�คืรั��นไทยยกกองท�พกล�บ  เจ1าอน-วังศ,ก9กล�บมีาเวั ยงจ�นทน,อ ก  คืรัาวัน �ทหารัญวันหน-นหล�งด1วัย  ท!าให1พรัะบาทสมีเด9จพรัะน��งเกล1าเจ1าอย%�ห�วัรั�ชกาลท � 3  ต1องทรังส�งกองท�พไปเวั ยงจ�นทน,อ กใน พ.ศ. 2371  มี พรัะรัาชส-ภาวัด เป�นแมี�ท�พ

พรัะยารัาชส-ภาวัด ได1จ�ดส�งพรัะยาพ�ไชยสงคืรัามีน!าทหารัส�วันหน1าขึ้1ามีฟื้ากไปด%เหต-การัณ,ในเมี�องเวั ยงจ�นทน,ก�อน  เจ1าอน-วังศ,ท!าท!าเป�นขึ้อโทษัไทยและยอมีสวัามี�ภ�กด�Jต�อไทยด�งเด�มี  ท!าให1พรัะยาพ�ไชยสงคืรัามีตายใจ  คืรั��นตกกลางคื�นเจ1าอน-วังศ,ก9ใช1กลศ�กแบบเด ยวัก�บคื-ณหญ�งโมี  น!าทหารัญวัน  ทหารัลาวั  เขึ้1าจ%�โจมีกองทหารัส�วันหน1าขึ้องไทยและฆ�าเส ยแทบหมีดส��น  รัวัมีท��งพรัะยาพ�ไชยสงคืรัามีด1วัย  ทหารัไทยส�วันท �เหล�อตายก9ขึ้1ามีแมี�น!�าโขึ้ง กล�บมีารัวัมีก�บกองท�พไทย  ต��งมี��นอย%�ท �เมี�องยโสธิรั

ฝ่Aายเจ1าอน-วังศ,เมี��อได1รั�บช�ยชนะเช�นน��น  จ�งจ�ดท�พต�ดตามีมีา  หวั�งจะบดขึ้ย �กองท�พไทยขึ้องพรัะยารัาชส-ภาวัด ท �ยโสธิรัให1หมีดส��น  แต�กล�บถู%กต พ�ายหน กล�บไป  กองท�พไทยต�ดตามีจนถู�งเวั ยงจ�นทน,  เจ1าอน-วังศ,จ�งหน

เขึ้1าไปในญวันอ ก  แต�คืรัาวัน �แมี�ท�พไทยไมี�ยอมีให1หล-ดพ1น  ตามีไปจ�บต�วัได1ท �ชายแดนลาวั-ญวัน  น!ามีาจ!าขึ้�งท �กรั-งเทพมีหานคืรั และเส ยช วั�ตในเวัลาต�อมีา

ส!าหรั�บแมี�ท�พท �จ�บเจ1าอน-วังศ,มีาได1  คื�อ  พรัะยารัาชส-ภาวัด   น��นก9ได1รั�บบ!าเหน9จเล��อนขึ้��นเป�นเจ1าพรัะยาบด�นทรัเดชา  ลาวัจ�งตกเป�นปรัะเทศรัาชขึ้องไทยเรั��อยมีา  จนไทยเส ยให1แก�ฝ่รั��งเศสภายหล�ง

 ความีส�มีพ�นธ์�ก�บเขมีรเขึ้มีรัหรั�อขึ้อมีเคืยเป�นชนชาต�ท �ย��งใหญ�  มี อ!านาจมี��นคืงมีาแต�โบรัาณ  

เมี�� อสมีเด9จพรัะเจ1 าอ%� ทองสถูาปนากรั-งศรั อย-ธิยาเป�นรัาชธิาน ใน พ.ศ. 1893  เป�นช�วังเวัลาท �เขึ้มีรัเส��อมีอ!านาจ พรัะองคื,จ�งยกกองท�พไปต นคืรัธิมี  ได1เขึ้มีรัเป�นปรัะเทศรัาช  ต��งแต� พ.ศ. 1896  แต�ไมี�เป�นการัถูาวัรั  เพรัาะเขึ้มีรัพยายามีต��งตนเป�นอ�สรัะ  ไทยจ�งต1องยกท�พไปรัาบอย%�เน��องๆ

เมี��อกรั-งศรั อย-ธิยาเส ยแก�พมี�าใน พ.ศ. 2310  เขึ้มีรัก9เอาใจออกห�างจากไทยไปฝ่Eกใฝ่Aญวัน  และเก�ดจลาจลแย�งอ!า นาจก�นขึ้�� น   สมีเด9จพรัะเจ1าตากส�นมีหารัาช จ�งยกท�พไปปรัาบ  ได1เขึ้มีรักล�บมีาเป�นปรัะเทศรัาชด�งเด�มี ใน พ.ศ. 2315

 แต�เหต-การัณ,ในเขึ้มีรัก9มี�ได1รัาบรั��น  มี การัก�อกบฏิช�งอ!านาจก�นเองอย%�เสมีอ  ท!าให1ไทยต1องเขึ้1าไปจ�ดการับ1านเมี�องให1สงบ  เหต-ท �ไทยจ!าเป�นต1องเขึ้1าไปปรัาบปรัามีเขึ้มีรัให1สงบรัาบคืายอย%�เสมีอน��น  อาจเน�� องด1วัยสาเหต- 2  ปรัะการั คื�อ         ปรัะการัแรัก   เพ��อรั�กษัาอ!านาจเหน�อเขึ้มีรัในฐานะเป�นปรัะเทศรัาชไวั1ด�งเด�มี  เป�นการัแผู้�พรัะบรัมีเดชาน-ภาพขึ้องพรัะมีหากษั�ตรั�ย,ไทย เช�นท �เคืยเป�นในอด ต          ปรัะการัท �สอง  เพ��อสก�ดก��นอ�ทธิ�พลขึ้องญวัน ซึ่��งสรั1างคืวัามีน�ยมีในหมี%�พรัะรัาชวังศ, และขึ้-นนางบางส�วันในรัาชส!าน�กเขึ้มีรั  หากเขึ้มีรัตกเป�นขึ้องญวันแล1วัอาจเป�นภ�ยแก�ไทยได1  ซึ่��งต�อมีาได1กลายเป�นมี%ลเหต-ท!าให1เก�ดสงคืรัามีไทยก�บญวันขึ้��น    คืวัามีส�มีพ�นธิ,ก�บเขึ้มีรัในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1น (รั�ชกาลท �  1- 3)  มี เหต-การัณ,ส!าคื�ญพอสรั-ปได1ด�งน �

 เขมีรเป7นประเทศราชในสมี�ยร�ชกาลำท#( 1 เมี�� อสมีเด9จเจ1าพรัะยามีหาก�ตรั�ย,ศ�กขึ้��นคืรัองรัาชย,  เป�นพรัะบาท

สมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลก รั�ชกาลท � 1  น��นเหต-การัณ,จลาจลในเขึ้มีรัย�งไมี�ส��นส-ด  กองท�พไทยได1พาต�วัพรัะรัาชวังศ,เขึ้มีรัมีาท �กรั-งเทพฯ  รั�ชกาลท � 1 ทรังรั�บน�กองเองเป�นพรัะรัาชบ-ตรับ-ญธิรัรัมี  เมี��อเหต-การัณ,ในเขึ้มีรัสงบลง  ขึ้-นนางเขึ้มีรักรัาบท%ลขึ้อน�กองเองกล�บไปเป�นกษั�ตรั�ย, แต�พรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาฯ ทรังเห9นวั�าย�งทรังพรัะเยาวั,อย%�  จ�งให1เจ1าพรัะยาอภ�ยภ%เบศรั,(แบน)  ไปเป�นผู้%1ส!าเรั9จรัาชการักรั-งเขึ้มีรัแทนไปพลางก�อน  ภายหล�งจ�งทรังส�งน�กองเองไปเป�นกษั�ตรั�ย,  ทรังพรัะนามีวั�า สมีเด9จพรัะนารัายณ,รัามีาธิ�บด    ส�วันเจ1าพรัะยาอภ�ยภ%เบศรั,ให1มีาปกคืรัองเขึ้มีรัส�วันใน  คื�อ  เมี�องพรัะตะบองก�บเมี�องเส ยมีรัาฐ  โดยแยกสองเมี�องน �ออกมีาขึ้��นต�อกรั-งเทพฯ ไมี�ขึ้��นต�อเขึ้มีรั

 ถู� ง พ .ศ . 2349   ส มี เ ด9 จ พ รั ะ น า รั า ย ณ, รั า มี า ธิ�บ ด (น� ก อ งเอง)  ส��นพรัะชนมี,  พรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลกฯ  จ�งโปรัดเกล1าฯ ให1น�กองจ�น (โอรัสขึ้องน�กองเอง)  ขึ้��นเป�นกษั�ตรั�ย,แทน ทรังพรัะนามีวั�า สมีเด9จพรัะอ-ท�ยรัาชาธิ�รัาช  ปกคืรัองเขึ้มีรัส�บต�อมีา

 เขมีรในสมี�ยร�ชกาลำท#( 2 สมีเด9จพรัะอ-ท�ยรัาชาธิ�รัาช (น�กองจ�น)  เรั��มีไมี�พอใจไทยในตอน

ปลายรั�ชสมี�ยขึ้องพรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาฯ  เมี��อทรังกรัาบท%ลขึ้องนน�กองอ ก�บน�กองภา  ผู้%1เป�นปDาท �อย%�ในกรั-งเทพฯ กล�บไปย�งเขึ้มีรั  แต�พรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาฯ  ไมี�ทรังอน-ญาต  เพรัาะท��งสองพรัะองคื,มี พรัะเจ1าล%กเธิอก�บสมีเด9จพรัะอน-ชา  กรัมีพรัะรัาชวั�งบวัรัมีหาส-รัส�งหนาท  นอกจากน �ย�งอาจขึ้-�นเคื�องเรั��องท �พรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาฯ ทรังขึ้อเมี�องพรัะตะบองและเส ยมีรัาฐมีาปกคืรัองเป�นขึ้องไทยโดยตรัง  เมี�� อพรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาฯ เสด9จสวัรัรัคืต  ก9ไมี�มีาถูวัายบ�งคื�บพรัะบรัมีศพด1วัยตนเอง  แต�มีอบให1น�กองสงวันก�บน�กองอ��มี  ซึ่��งเป�นพรัะน-ชามีาแทน  คืวัามีมีไมี�พอใจขึ้องพรัะอ-ท�ยรัาชามี มีากย��งขึ้��น  เมี��อพรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิเล�ศหล1านภาล�ย  รั�ชกาลท � 2  โปรัดเกล1าฯ แต�งต��งให1น�ก

องงสงวันเปDนพรัะมีหาอ-ปโยรัาช  และน�กองอ��มีเป�นพรัะมีหาอ-ปรัาช  พรัะอ-ท�ยรัาชาจ�งห�นไปคืบคื1าสน�ทสนมีก�บญวัน  หวั�งจะได1ยวันเป�นท �พ��งปกปDองคื-1มีคืรัองเป�นการัคืานอ!านาจก�บไทย  รัาชส!าน�กเขึ้มีรัจ�งแบ�งเป�น  2  ฝ่Aาย  คื�อ  ฝ่Aายพรัะอ-ท�ยรัาชาเป�นฝ่Aายน�ยมีญวัน  ก�บฝ่Aายน�กองสงนก�บน�กองอ��มีซึ่�� ง เป�นฝ่A ายจงรัรั�กภ�กด ต� อ ไทย   ในท � ส-ดก9ป ะทะก�นด1 วัยก!า ล� ง ใน พ.ศ. 2353  น�กองสงวันก�บน�กองอ��มีต1องหน ออกจากเมี�องหลวัง (พ-ทไธิเพชรั)  ไปอย%�ท �เมี�องโพธิ�ส�ตวั,

พระอ ท�ยราชาน�าเขมีรไปข+%นตุ�อญ้วนเมี��อกรั-งเทพฯ เห9นเขึ้มีรัแตกแยกเช�นน��น  จ�งส�งกองท�พขึ้��นไปไกล�

เกล �ย  พรัะอ-ท�ยรัาชาจ�งพาคืรัอบคืรั�วัล �ภ�ยไปอย%�ท �ไซึ่�ง�อน  เท�าก�บยอมีเปDนเมี�องขึ้��นขึ้องญวัน  ฝ่Aายญวันเกรังวั�าจะถู%กคืรัหาจากไทย  จ�งออก  อ-บายแก1เก �ยวัแจ1งให1กรั-งเทพฯ  ส�งท%ตไปรั�รับพรัะอ-ท�ยรัาชากล�บ  เมี��อไทยส�งท�พไปรั�บ  พรัะอ-ท�ยรัาชา  ก9ให1กองท�พญวันตามีอาอารั�กขึ้า  และเสด9จไปปรัะท�บท �พนมีเปญไมี�กล�บไปท �พ-ทไธิเพชรัด�งเด�มี  เน��องจากพนมีเปญน��นอย%�ใกล1ญวันสามีารัถูเด�นทางทางเรั�อไปยวันได1สะดวักรัวัดเรั9วั  และญวันก9ไมี�ถูอนท�พกล�บไป คืงคื-มีเช�งอย%�ท �พนมีเปญ

ต��งแต�น��นมีาพรัะอ-ท�ยรัาชาก9ไมี�เขึ้1ามีาเฝ่Dาท �กรั-งเทพฯ  อ กเลย  กรั-งเทพฯ จะบ�งคื�บบ�ญชาส��งใดไปก9ไมี�เช��อฟื้Eง  แมี1จะย�งส�งเคืรั��องรัาชบรัรัณาการัมีากรั-งเทพฯ ท-กป3  แต�ก9ส�งเคืรั��องรัาชบรัรัณาการัไปให1ญวันท-กป3เช�นเด ยวัก�น  ญวันได1ท ก9กะเกณฑ์,แรังงานชาวัเขึ้มีรัจนได1รั�บคืวัามีเด�อดรั1อนไปท��วั  เขึ้มีรับางพวักทนไมี�ได1ก�อกบฏิขึ้��นก9ถู%กญวันฆ�าเส ยเป�นอ�นมีาก              เขมีรเป7นชนวนสงครามีไทยก�บญ้วน ในสมี�ยร�ชกลำท#( 3             ใน พ.ศ. 2372  พรัะอ-ท�ยรัาชาทนถู%กญวันกดขึ้ �ต�อไปไมี�ได1  จ�งท!าหน�งส�อต�ดต�อขึ้อพรัะรัาชทานอภ�ยโทษัต�อพรัะบาทสมีเด9จพรัะน��งเกล1าเจ1าอย%�ห�วั รั�ชกาลท �  3  ซึ่ �งก9มี�ได1ทรังถู�อโทษั  ถู�ง พ.ศ. 2376  ขึ้-นนางในไซึ่�ง�อนก�อกบฎขึ้��นและขึ้อให1ไทยยกท�พไปช�วัย  พรัะบาทสมีเด9จพรัะน��งเกล1าฯ ทรังเห9นเป�นโอกาสจ�งโปรัดเกล1าฯ ให1เจ1าพรัะยาบด�นทรัเดชา (ส�งห, ส�งหเสน )  ซึ่��งเคืยปรัาบกบฏิเจ1าอน-วังศ,เวั ยงจ�นทน,มีาแล1วัยกท�พไปต ไซึ่�ง�อน  แ

ต�ปะทะก�บกองท�พญวันก�อนถู�งไซึ่�ง�อน  น�บเป�นการัปะทะก�นคืรั��งแรักรัะหวั�างไทยก�บญวัน

สงครามีไทย-ญ้วน  14 ป�  จบลำงดั�วยไทยก�บญ้วนปกครองเขมีรร�วมีก�น

 ส ง คื รั า มี ไ ท ย -ญ วั น   รั บ ส%1 ผู้ ล� ด ก� น แ พ1 ช น ะ   ต�� ง แ ต� พ.ศ. 2376  ถู�ง  พ.ศ. 2390  ต�างฝ่Aายต�างเช�ดเจ1าเขึ้มีรัขึ้��นเป�นใหญ�  ไทยยกย�องน�กองด1วังเป�นกษั�ตรั�ย,ทางเหน�อ  มี รัาชธิาน อย%�ท �พนมีเปญ  ญวันยกย�องน�กองอ��มีพรัะเชษัฐาขึ้องน�กองด1วังเป�นกษั�ตรั�ย,ทางใต1  มี รัาชธิาน อย%�ท �เมี�องโจฎก (ใกล1เมี�องบ�นทายมีาศซึ่ �งญวันเรั ยกวั�า ฮ่าเต ยน)

ในท �ส-ด  ฝ่Aายญวันซึ่ �งตกอย%�ในฐานะล!าบากเพรัาะก!าล�งถู%กฝ่รั��งเศสคื-กคืามีจ�งส�งคืนมีาเจรัจาหย�าศ�ก  โดยขึ้อปกคือรังเขึ้มีรัรัรั�วัมีก�บไทยเหมี��อนเมี��อคืรั��งสมีเด9จพรัะอ-ท�ยรัาชา  ฝ่Aายไทยน��นก9ตกท �น� �งล!าบากเพรัาะต1องมีารับในด�นแดนห�างไกลเป�นเวัลานาน  ส��นเปล�องคื�าใช1จ�ายมีาก  และทหารัก9รัะอา  จ�งตกลงสงบศ�ก  แลกเปล �ยนเชลยก�น ใน พ.ศ. 2390  รั�วัมีก�นปกคืรัองเขึ้มีรั  น�กองด1วัง  ซึ่��งไทยสน�บสน-นได1เป�นพรัะเจ1ากรั-งก�มีพ%ชา  ไทยสถูาปนาให1เป�น  สมีเด9จพรัะหรั�รั�กษั,รัามีาธิ�บด   ต1องส�งเคืรั��องรัาชบรัรัณาการัมีาไทยป3ละคืรั��ง  ฝ่Aายญวันก9ต��งให1มี ยศอย�างญวัน  และต1องส�งเคืรั��องรัาชบรัรัณาการัให1ญวัน  3  ป3ต�อคืรั��ง

พระเจ�ากร งก�มีพ6ชาส�งพระราชโอรสเข�าถึวายตุ�วในกร งเทพฯแมี1เขึ้มีรัจะได1ช��อวั�าเป�นปรัแทศรัาชขึ้องไทยและญวัน  แต�เขึ้มีรัก9โอน

เอ ยงมีาทางฝ่Aายไทยมีาก  เพรัาะสมีเด9จพรัะหรั�รั�กษั,ฯ  น��นเป�นผู้%1ท � ไทยสน�บสน-นมีาแต�เด�มี  เมี��อได1ขึ้��นคืรัองรัาชย,เป�นพรัะเจ1ากรั-งก�มีพ%ชาจ�งส�งน�กองรัาชาวัด   พรัะรัาชโอสเขึ้1ามีาถูวัายต�วัมีาอย%�ในกรั-งเทพฯ  และภายหล�งได1เป�นพรัะเจ1ากรั-งก�มีพ%ชา  ส�บต�อจากพรัะรัาชบ�ดาใน พ.ศ. 2403  ทรังพรัะนามีวั�า สมีเด9จพรัะนโรัดมี  และจงรั�กภ�กด ต�อไทยตลอดมีา  (จนเมี��อฝ่รั��งเศสได1ญวันได1ญวันแล1วัจ�งบ�งคื�บเอาเขึ้มีรัจากไทยโดยอ1างวั�าเขึ้มีรัเคืยเป�นเมี�องขึ้��นขึ้องญวันมีาก�อน)

 ความีส�มีพ�นธ์�ก�บญ้วน 

 เด�มีน��นชนชาต�ญวันหรั�อเวั ยดนามีอย-�ในบรั�เวัณต�งเก Pย  ตอนเหน�อขึ้องปรัะเทศเวั ยดนามีปEจจ-บ�น  และมี�กจะตกเปDนเมี�องขึ้��นขึ้องจ นเป�นรัะยะๆ อย%�เสมีอ  คืรัาวัละหลายรั1อยป3ก9มี   รัาวั พ.ศ. 2040  ญวันมี อ!านาจกล1าแขึ้9งเขึ้1าคืรัอบอาณาจ�กรัจามีปา  และขึ้ยายอาณาเขึ้ตลงมีาทางใต1จนถู�งเขึ้มีรั  พรั1อมีก�บพยายามีแผู้�อ�ทธิ�พลเขึ้1าไปในลาวัและเขึ้มีรั  ซึ่��งเป�นปรัะเทศรัาชขึ้องไทย  โดยเฉพาะเขึ้มีรัน��นญวันปรัะสบคืวัามีส!าเรั9จมีากก�งกล�าวัแล1วั  ส!าหรั�บลาวัก9ได1ผู้ลอย%�บ1าง  กบฏิเจ1าอน-วังศ,เวั ยงจ�นทน,  พ.ศ. 2

390   เก�ดขึ้��นก9มี สาเหต-ส�วันหน �งจากการัสน�บสน-นขึ้องญวัน  คืวัามีต1องการัเป�นใหญ�เหน�อเขึ้มีรัและลาวัน �มี มีาอย�างต�อเน��องตลอดเวัลา

 สาเหตุ ความีข�ดัแย�งก�บไทยญวันก�บไทยไมี�มี อาณาเขึ้ตต�ดต�อก�น การัเก�ดคืวัามีขึ้�ดแย1งถู�งขึ้��น

ต1องท!าสงคืรัามีก�นในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1น  อาจเน��องจากสาเหต-ต�อไปน �

ญ้วนตุ�องการแผ่�อ�ท�พลำเข�ามีาในเขมีร    เด�นเขึ้มีรัมี อาณาเขึ้ตกวั1างใหญ�คืรัอบคืล-มีบรั�เวัณสามีเหล �ยมีปากแมี�น!�าโขึ้ง  ซึ่��งเป�นด�นแดนท �อ-ดมีสมีบ%รัณ,  ชาวัญวันได1แทรักซึ่�มีเขึ้1ามีาปะปนท!ามีาหาก�นอย%�ในบรั�เวัณน �เป�นเวัลานานแล1วั  และคื�อยๆ  ขึ้ยายอาณาเขึ้ตขึ้องตนล!�าเขึ้1ามีาในเขึ้มีรั  และต1องการัมี อ!านาจเหมี�อเขึ้มีรัเป�นขึ้��นส-ดท1าย

เขมีรตุ�องการพ+(งญ้วนให�คานอ�านาจก�บไทย       ได1กล�าวัมีาแล1วัวั�าเขึ้มีรัได1เส��อมีอ!านาจลงและต1องตกเป�นเมี�องขึ้��นขึ้องไทยมีาต��งแต�เรั��มีก�อต��งกรั-งศรั อย-ธิยา  ตลอดเวัลาท �ผู้�านมีาเขึ้มีรัพายามีด��นรัน  เพ��อหล-ดพ1นจากอ!านาจขึ้องไทย  แต�ก9ถู%กกองท�พไทยปรัาบปรัามีลงได1อย%�เสมีอ  จ�งคื�ดหาหนทางพ��งญวัน  เมี��อญวันแผู้�อ�ทธิ�พลเขึ้1ามีา  และย-ยงให1กรัะด1างกรัะเด��องต�อไทย  เจ1านายและขึ้-นนางเขึ้มีรับางส�วันจ�งยอมีรั�บ

 ญ้วนตุ�องการแสดังความีเป7นชาตุ�ท#(มี#เอกราชอธ์�ปไตุย       ใน พ.ศ. 2316  เก�ดกบฏิ  ไกเซึ่�น  หรั�อ ไตเซึ่�น  ขึ้��นในญวัน ท!าให1 องเช ยงส�อ  ซึ่��งเป�นพรัะรัาชน�ดดา (หลาน) ขึ้องพรัะเจ1าแผู้�นด�นญวันหน เขึ้1ามีาในรัาชอาณาจ�กรัทางชายทะเลตะวั�นออก  พรัะยาชลบ-รั จ�งพาเขึ้1าเฝ่Dาพรัะบาท

สมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลกมีหารัาช  รั�ชกาลท � 1  ซึ่��งก9ทรังช-บเล �ยงไวั1  และส�งกองท�พไปช�วัยรับ ใน พ.ศ. 2326  และ  2327  แต�ไมี�ส!าเรั9จ   องเ ช ย ง ส� อ   เ ห9 น วั� า ไ ท ย ไ มี� ไ ด1 จ� ง ห ล บ ห น อ อ ก จ า ก ก รั- ง เ ท พ ฯ ใ น พ.ศ. 2327  น��นเอง  ไปใช1เกาะก%ดเป�นท �ซึ่�องส-มีผู้%1คืน  และขึ้อคืวัามีช�วัยเหล�อจากฝ่รั��งตะวั�นตก  โดยเฉพาะบาทหลวังชาวัฝ่รั��งเศส  จนสามีารัถูส�งผู้%1คืนแทรักซึ่�มีเขึ้1าไปในญวันจนในท �ส-ดก%1บ�ลล�งก,ได1ส!าเรั9จ สามีารัถูย�ดได1ถู�งต�งเก Pยใน พ.ศ. 2345  องเช งส�อจ�งสถูาปนาตนเป�นกษั�ตรั�ย,ญวัน  ทรังพรัะนามีวั� า ยาลอง หรั�อ เ วั ยดนามียาลอง   และ ได1ส!า น�ก ในพรัะมีหากรั-ณาธิ�คื-ณ  ส�งท%ตน!าเคืรั��องรัาชบรัรัณาการัมีาถูวัายพรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลก รั�ชกาลท �  1 ถู�ง  6  คืรั��ง ตลอดรั�ชสมี�ยขึ้องพรัะองคื,

การัท �กษั�ตรั�ย,ญวันเคืยส�งเคืรั��องรัาชบรัรัณาการัต1นไมี1เง�นต1นไมี1ทองมีาถูวัายกษั�ตรั�ย,ไทยเสมี�อนหน �งเป�นปรัะเทศรัาชเช�นน �  อาจท!าให1ญวันรั% 1ส�กเส ยหน1าอย%�บ1าง  เมี��อส��นรั�ชกาลท � 1  ญวันจ�งหาโอกาสแทรักซึ่�มีเขึ้1าไปในเขึ้มีรัและปล-กปE� นย-ยงให1เจ1านายและขึ้-นนางเขึ้มีรักรัะด1างกรัะเด��องต�อไทยหน�กขึ้��น

 ไทยตุ�องการดั�ารงอ�านาจเหน,อเขมีร  เพ,(อร�กษาเก#ยรตุ�ภ6มี�       ไทยมี อ!านาจเหน�อเขึ้มีรัมีานานหลายรั1อยป3จนอาจถู�อเป�นปรัะเพณ วั�า  เขึ้มีรัจะต1องเป�นปรัะเทศรัาชขึ้องไทย  เมี��อญวันแผู้�อ�ทธิ�พลเขึ้1ามีาไทยจ�งมี�อาจน��งเฉยอย%�ได1  ปรัะกอบก�บไทยไมี�พอใจคืวัามีโลเลไมี�แน�นอนขึ้องพรัะอ-ท�ยรัาชา  กษั�ตรั�ย,เขึ้มีรัซึ่��งแสดงคืวัามีไมี�จงรัรั�กภ�กด ต�อไทยอย�างเด�นช�ด  เช�น  เมี�อพรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลกมีหารัาช  เสด9จสวัรัรัคืตก9ไมี�มีาถูวัายบ�งคืมีพรัะบรัมีศพ  และย�งห�นไปอ�อนน1อมีต�อญวันถู�งขึ้นาดส�งเคืรั��องรัาชบรัรัณาการัให1ญวันโดยไมี�ส�งให1ไทย  และให1ชาวัญวันเขึ้1ามีามี อ!านาจเป�นขึ้-นนางในกรั-งพนมีเปญ  เท�าก�บเป�นการัยกปรัะเทศเขึ้มีรัให1ญวัน  สรั1างคืวัามีไมี�พอใจแก�ไทยเป�นอย�างย��ง  จ�งรัอโอกาสท �จะยกท�พไปปรัาบปรัามีอย%�

  สงครามีก�บญ้วน

                  การัรับท-กคืรั��งในสงคืรัามีไทย-ญวัน เป�นการัรับในด�นแดนเขึ้มีรัท��งส��น  จ�ดเป�นสงคืรัามีใหญ�ๆ  3  คืรั��ง ปรัะกอบด1วัยการัรับย�อยๆ หลายคืรั��ง  ก�นเวัลาย�อดเย��อยาวันานถู�ง  14  ป3  จนในท �ส-ดเล�กรัาก�นเมี��อญวันตกเป�นเมี�องขึ้��นขึ้องฝ่รั��งเศส                   สงครามีคร�%งท#( 1  พ.ศ. 2376  เก�ดกบฏิท �ไซึ่ง�อน  พวักกบฏิขึ้อให1ไทยไปช�วัย  พรัะบาทสมีเด9จพรัะน��งเกล1าเจ1าอย%�ห�วั รั�ชกาลท � 3   เห9นเป�นโอกาสท �จะท!าลายอ�ทธิ�พลญวันให1หมีดส��นไปจากเขึ้มีรั  จ�งส�งกองท�พไปช�วัย  ขึ้ณะยกท�พไปก1ต1องปะทะก�บกองท�พญวันในเขึ้มีรั  และกองท�พเขึ้มีรัท �น�ยมีญวัน  การัรับจ�งมี ขึ้��นในด�นแดนเขึ้มีรัน��นเอง  ไมี�ได1ไปจนถู�งเมี�องญวัน  เรั��มีแรักไทยต ได1เมี�องโพธิ�ส�ตวั,  และเมี�องพนมีเปญแต�ภายหล�ง  ถู%กต โต1  ไมี�สามีารัถูย�ดคืรัองไวั1ได1  ต1องถูอยท�พกล�บ                  สงครามีคร�%งท#( 2  พ.ศ. 2383    ขึ้-นนางเขึ้มีรัคื�ดก!าจ�ดญวันออกจากเขึ้มีรัจ�งขึ้อให1ไทยช�วัย  พรัะบาทสมีเด9จพรัะน��งเกล1าเจ1าอย%�ห�วั  รั�ชกาลท � 3  โปรัดเกล1าฯ ให1เกณฑ์,ไพรั�พลจากห�วัเมี�องอ สานยกไปช�วัยเขึ้1าโจมีต ญวันท �เมี�องโพธิ�ส�ตวั,จนญวันยอมีแพ1  แล1วัรั-กเขึ้1าไปถู�งเมี�องอ-คืงล�อไทย  ญวันจ�งต1องถูอยท�พออกจากพนมีเปญ  จากน��นก9มี การัรับพ- �งปรัะปรัายท��วัไป  เป�นสงคืรัามีย�ดเย��อปรัะมีาณ   2  ป3  ในท �ส-ดต�างฝ่Aายต�างก9ย�ดพ��นท �คื-มีเช�งก�นไวั1                  สงครามีคร�%งท#( 3  พ.ศ. 2388     ญวันยกท�พใหญ�มีาต พนมีเปญไปได1  ท!าให1ไทยต1องถูอยไปต��งมี��นท �เมี�องอ-คืงล�อไทย  ญวันตามีไปต   เก�ดการัส%1รับด-เด�อดเส ยเล�อกเน��อก�นมีาก  ในท �ส-ดญวันต1องพ�ายหน   ไทยย�ดได1อาวั-ธิและกรัะส-นด�นด!าเป�นอ�นมีาก  ยวันจ�งรัอเจรัจาย-ต�สงคืรัามี  แต�เจ1าพรัะยาบด�นทรัเดชาแมี�ท�พไทยไมี�ยอมี  เพรัาะเห9นวั�าก!าล�งกองท�พไทยกล1าแขึ้9งพอท �จะขึ้�บไล�ญวันให1ออกไปจากด�นแดนเขึ้มีรัได1  แต�การัรับก9ย�งคืงย�ดเย��อต�อไป  จนในท �ส-ดตกลงสงบศ�กโดยให1ท��งไทยและญวันปกคือรังเขึ้มีรัรั�วัมีก�น  ด�งกล�าวัแล1วั            3. ความีส�มีพ�นธ์�ก�บประเทศตุะว�นตุก

                       ปรัะเทศตะวั�นตกท �เขึ้1ามีามี บทบาทในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1อน (รั�ชกาลท �  1-2-3)  ได1แก�  ปรัเทศโปรัต-เกส  อ�งกฤษั  และสหรั�ฐอเมีรั�กา  โดยเฉพาะอ�งกฤษัน��นพยายามีอย�างย��งท �จะเขึ้1ามีาเจรัจาการัคื1าขึ้ายก�บไทยให1เป�นการัคื1าแบบเสรั   โดยขึ้อให1ไทยยกเล�กรัะบบท �ผู้�านพรัะคืล�งส�นคื1า  แต�ไมี�ปรัะสบคืวัามีส!าเรั9จเน��องจากคืนไทยย�งไมี�เห9นคืวัามีจ!าเป�นท �จะต�ดต�อคื1าขึ้ายก�บชาต�ตะวั�นตกน�ก คืวัามีส�มีพ�นธิ,ก�บปรัะเทศตะวั�นตก  ในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1น (รั�ชกาลท � 1-2-3)  จ�งเป�นเพ ยงจ-ดเรั��มีต1นเท�าน��น                       โปรตุ เกส                       ฝ่รั��งชาต�แรักท �เขึ้1ามีาต�ดต�อก�บไทยสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1นเป�นชาวัโปต-เกส  ช�อ  อ�นโตน�โอ  เดอ วั เซึ่นท, (Autonio de Vee

sent)   คืนไทยเรั ยกวั�า  องคืนวั เสน  เป�นผู้%1อ�ญเช�ญพรัะรัาชสาสน,จากกรั-งล�สบอน  มีาย�งปรัะเทศไทย  พรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลกมีหารัาช  โปรัดเกล1าฯ  ให1การัต1อนรั�บอย�างย��งใหญ�  และทรังให1  องตนวั เสน เขึ้1าเฝ่Dาด1วัย  และทางไทยก9ได1มี พรัะรัาชสาสน,ตอบ  มีอบให1องคืนวั เสนเป�นผู้%1อ�ญเช�ญกล�บไป                       ต�อมีาใน พ.ศ. 2361    พรัะยาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิเล�ศหล1านภาล�ย  รั�ชกาลท � 2  ได1ส�งเรั�อช��อ มีาลาพรัะนคืรั  ออกไปคื1าขึ้ายก�บโปรัต-เกสท �เมี�องมีาเกMา  ในการัต�ดต�อคืรั��งน �ไทยได1รั�บการัต1อนรั�บเป�นอย�างด   ขึ้ากล�บขึ้1าหลวังโปรัต-เกสท �มีาเกMาได1ส�ง  คืารั,ลอส  มีาน%เอล ซึ่�ลเวั ยรัา  (Carlos Manuel Siveiera)  เป�นท%ตอ�ญเช�ญพรัะรัาชสาสน,เขึ้1ามีาขึ้อเจรั�ญส�มีพนธิไมีตรั ก�บไทย  พรั1อมีท��งส�งเคืรั��องรัาชบรัรัณาการัมีาให1มีากมีาย  ซึ่ �งไทยก9ให1การัต1อนรั�บและอ!านวัยคืวัามีสะดวักเป�นอย�างด   ในขึ้ณะน��นไทยมี คืวัามีปรัะสงคื,จะซึ่��ออาวั-ธิป<น ซึ่ �งโปรัต-เกสก9ย�นยอมีจ�ดหาซึ่��อป<นคืาบศ�ลาให1ไทยถู�ง  400  กรัะบอก                       ถู�ง พ.ศ. 2363   กษั�ตรั�ย,โปรัต-เกสมี พรัะรัาชปรัะสงคื,จะขึ้อต��งสถูานกงส-ลขึ้��นในปรัะเทศไทย  และขึ้อให1 คืารั,ลอส มีาน%เอล  ซึ่�ลเวั ยรัา  เป�นกงส-ลโปรัต-เกสปรัะจ!าปรัะเทศไทย  ซึ่ �งไทยก9ยอมีรั�บแต�โดยด   ซึ่��

งน�บวั�าเป�นการัต��งสถูานกงส-ลต�างปรัะเทศขึ้��นเป�นคืรั��งแรักในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,  ต�อมีาพรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิเล�ศหล1านภาล�ย  โปรัดเกล1าฯ ต� างต��ง ให1   คืารั,ลอส  มีาน% เอล   ซึ่�ล เวั ยรัา   รั�บรัาชการัเป�นขึ้-นนาง พรัะรัาชทานต!าแหน�งให1เป�น หลวังอภ�ยพาน�ช                       อ�งกฤษ                       ในสมี�ยพรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลก รั�ชกาลท � 1  พรัะยาไทรับ-รั คื�อ อ�บด-ลละ โมีก-รั�มีซึ่ะ  ตกลงเซึ่9นส�ญญาให1อ�งกฤษัเช�า  เกาะหมีาก (ป3น�ง)  และ สมีารั�งไพรั ซึ่��งเป�นด�นแดนท �อย%�ตรังขึ้1ามีเกาะหมีากป3ละ  1,000  เหรั ยญ   ซึ่��งด�นแดนเหล�าน �อย%�ในคืวัามีด%แลขึ้องไทย  เหต-ท �พรัะยาไทรับ-รั ให1อ�งกฤษัเช�าด�นแดนท��งสองน �  ก9เพ��อหวั�งพ��งอ�งกฤษัให1พ1นจากอ�ทธิ�พลขึ้องไทย  แต�อ�งกฤษัก1พยายามีผู้%กไมีตรั ก�บไทย  โดยให1 ฟื้รัานซึ่�ส  ไลท, (Francis Light)  หรั�อก�ปต�นไลท,   น!าดาบปรัะด�บพลอยก�บป<นด1ามีเง�นมีาท%ลเกล1าฯ ถูวัายพรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลก รั�ชกาลท �  1   จ�งทรังพรัะรัาชทานบรัรัดาศ�กด�Jวั�า  พรัะยารัาชกป?ต�น  ซึ่��งเป�นชาวัย-โรัปคืนแรัก  ในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ท �เขึ้1ารั�บรัาชการัเป�นขึ้-นนาง  และได1รั�บพรัะรัาชทานบรัรัดาศ�กด�J  หล�งจากน��นอ�งฤษัได1ส�งท%ตเขึ้1ามีาต�ดต�อเป�นทางการัอ ก รัวัมี  3  คืรั��ง คื�อ                                คร�%งท#(  1  (ในสมี�ยร�ชกาลำท#(  2)    ผู้%1ส!า เรั9จรั า ช ก า รั อ� ง ก ฤ ษั ท � อ� น เ ด ย คื� อ   มี า รั, คื วั� ส   เ ฮ่ ส ต�ง ส,   (Marquis  Hestiongs)  ไ ด1 จ� ด ส� ง ท% ต ช�� อ จ อ ห, น   คื อ รั วั, ฟื้อรั,ด  (John  Crawford)  ซึ่��งคืนไทยเรั ยกวั�า  การัะฝ่Eด  น!าเคืรั��องรัาชบรัรัณาการัเขึ้1ามีาเจรั�ญส�มีพ�นธิไมีตรั ก�บไทย  ใน พ.ศ. 2365  ขึ้อเจรัจาท!าสนธิ�ส�ญญาทางการัคื1าก�บไทย  โดยขึ้อให1ไทยยกเล�กการัผู้%กขึ้าดและลดหย�อนภาษั บางอย�าง  และให1ไทยยอมีรั�บอธิ�ปไตยขึ้องไทรับ-รั   โดยเฉพาะการัท �อ�งกฤษัเช�าเกาะหมีาก (ป3น�ง)  และสมีารั�งไพรั  ก�บขึ้อท!าแผู้นท � และศ�กษัาขึ้1อมี%ลเก �ยวัก�บปรัะเทศไทย เช�น เรั��องพ�นธิ-,พ�ช   พ�นธิ-,ส�ตวั,  และสภาพปรัะชากรัขึ้องไทย  เพ��อท!ารัายงานเสนอรั�ฐบาลอ�งกฤษั ปรัากกวัาการัเจรัจาคืรัาวัน �ไมี�ปรัะสบคืวัามีส!าเรั9จ  เน��องจากเหต-ผู้ลต�อไปน �

                               (1)  ท��งสองฝ่Aายไมี�เขึ้1าใจภาษัาก�นด พอ  ต1องใช1ล�ามีแปลก�นหลายต�อ  ท!าให1คืวัามีปลายคืลาดเคืล��อนไป  ล�ามีขึ้องท�งสองฝ่Aายเป�นพวักคืนช��นต!�าพวักกะลาส เรั�อ  ท!าให1ขึ้-นนางออกรั�บแขึ้กเมี�องไมี�น�ยมีสวัมีเส��อ                              (2)  คืรัอวั,ฟื้อรั,ดไมี�พอใจท �ไทยไมี�ยอมีอ�อนน1อมีต�อ�งกฤษัเหมี�อนพวักชวัาและมีลาย-  ส�วันไทยก9ไมี�พอใจท �อ�งกฤษัแสดงท�าทางเย�อหย��งขึ้�มีขึ้%�ด-หมี��นขึ้�มีด-หมี��นไทย  ไมี�เหมี�อนก�บพวักจ นท �ปฏิ�บ�ต�ตนอ�อนน1อมีย�นยอมี  ท!าตามีรัะเบ ยบต�างๆ อย�างด                              (3) ไทยไมี�ยอมีตกลงปEญหาด�นแดนไทรับ-รั ท �อ�งกฤษัขึ้อรั1อง                             (4) คืรัอวั,ฟื้อรั,ดท!าการัส!ารัวัจรัะด�บน!�าตามีปากอ�าวัไทยเพ��อท!าแผู้นท �  ท!าให1ไทยไมี�พอใจ  หล�งจากน��นคืรัอวั,ฟื้อรั,ดได1ส�งผู้%1ส!าเรั9จรัาชการัอ�งกฤษัปรัะจ!าส�งคืโปรั,เขึ้1ามีาเจรั�ญส�มีพนธิไมีตรั ต�อไทย  ไทยจ�งเรั��มีมี การัคื1าขึ้ายก�บลอ�งกฤษัมีากขึ้��น  ถู�งก�บมี พ�อคื1าอ�งกฤษัเขึ้1ามีาต��งรั1านคื1าในกรั-งเทพฯ ช��อ โรัเบ�รั,ต   ฮ่�นเตอรั, (Robert Hunter)  คืนไทยน�ยมีเรั ยกวั�า นายห�นแตรั  ซึ่��งน�บวั�าเป�นพ�อคื1าชาวัตะวั�นตกคืนแรักท �เขึ้1ามีาต��งรั1านคื1าขึ้��นภายในปรัะเทศไทย  ต�อมีานายโรัเบ�รั,ต ฮ่�นเตอรั, ได1รั�บพรัะรัาชทานบรัรัดาศ�กด�Jเป�น หลวังอาวั-ธิวั�เศษั                            ค ร�% ง ท#(  2  (ตุ อ น ตุ� น ร� ช ก า ลำ ท#(  3)     ขึ้ ณ ะ ท �พรัะบาทสมีเด9จพรัะน��งเกล1าเจ1าอย%�ห�วั รั�ชกาลท � 3  เสด9จขึ้��นคืรัองรัาชย,ใหมี�ๆ  น��นอ�งกฤษัก!าล�งมี ขึ้1อพ�พาทท!าสงคืรัามีก�บพมี�า ลอรั,ด แอมีเฮ่�รั,สต, (Lord Amherst)   ผู้%1ส!าเรั9จรัาชการัอ�งกฤษัปรัะจ!าอ�นเด ยได1ส�งรั1อยเอกเฮ่นรั �  เบอรั,น � (Henry Berney)  ซึ่��งคืนไทยเรั ยกวั�า บารัน   เป�นท%ตเขึ้1ามีาเจรัจาขึ้อท!าสนธิ�ส�ญญาก�บไทย  จ-ดมี-�งหมีายขึ้องอ�งกฤษัในการัส�งท%ตมีาท!าสนธิ�ส�ญญาก�บไทยในคืรั��งน � คื�อ                                        -  เป�นการัเจรั�ญพรัะรัาชไมีตรั และถูวัายคืวัามีย�นด ในวัโรักาสท �ขึ้��นคืรัองรัาชย,

                                       -  ขึ้อให1ไทยส�งกองท�พไปช�วัยอ�งกฤษัรับพมี�า                                       - ต1องการัตกลงเรั��องเมี�องไทรับ-รั และห�วัเมี�องมีลาย%                                      - ช�กช วั น ใ ห1 ไทยยอ มีท!า ส น ธิ�ส�ญ ญ าทางการัคื1าก�บอ�งกฤษั                          การัเจรัจาคืรั��งน �  สามีารัถูตกลงก�นได1  จ�งมี การัลงนามีก�นในวั�นท �  20  มี�ถู-นายน 2369                           สนธ์�ส�ญ้ญ้าเบอร�น#(                          สนธิ�ส�ญญาฉบ�บน �น�บเป�นสนธิ�ส�ญญาโดยสมีบ%รัณ,ฉบ�บแรักในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,  เรั ยกก�นโดยท��วัไปวั�า สนธิ�ส�ญญาเบอรั,น �  มี สารัะส!าคื�ญด�งน � คื�อ                          1.  ไทยก�บอ�งกฤษัจะมี ไมีตรั อ�นด ต�อก�น  ไมี�คื�ดรั1ายหรั�อรั-กรัานด�นแดนซึ่ �งก�นและก�น                          2. เมี��อเก�ดคืด คืวัามีขึ้��นภายในอาณาเขึ้ตปรัะเทศไทย  ก9ให1ไทยต�ดส�นตามีกฎหมีายและขึ้นบธิรัรัมีเน ยมีและปรัะเพณ ขึ้องไทย                          3  ท��งสองฝ่Aายจะอ!านวัยคืวัามีสะดวักในด1านการัคื1าซึ่��งก�นและก�น  และอน-ญาตให1ฝ่Aายตรังขึ้1ามีเช�าท �ด�น  เพ��อต��งโรังส�นคื1า  รั1านคื1า หรั�อบ1านเรั�อนได1                         4   อ�งกฤษัยอมีรั�บวั�าด�นแดนไทรับ-รั   กล�นต�น  ตรั�งกาน%  เปรัะ  เป�นขึ้องไทย                          และมี สนธิ�ส�ญญาต�อท1าย  เป�นสนธิ�ส�ญญาทางการัคื1า  มี สารัะส!าคื�ญด�งน �  คื�อ                         1  ห1ามีน!าฝ่?� นเขึ้1ามีาขึ้ายในปรัะเทศไทย  และห1ามีน!าขึ้1าวัสารั  ขึ้1าวัเปล�อกออกนอกปรัะเทศไทย                         2  อาวั-ธิและกรัะส-นด�นด!าท �อ�งกฤษัน!ามีา  ต1องขึ้ายให1แก�รั�ฐบาลไทยแต�ผู้%1เด ยวั  ถู1ารั�ฐบาลไมี�ต1องการัต1องน!าออกไป

                         3  เรั�อส�นคื1าท �เขึ้1ามีาต1องเส ยภาษั เบ�กรั�องหรั�อภาษั ปากเรั�อ                         4  อน-ญาตให1พ�อคื1 าอ� งกฤษัขึ้ายส�นคื1 าท�� วั รั าชอาณาจ�กรั                         5  ถู1าพ�อคื1าหรั�อคืนในบ�งคื�บอ�งกฤษั  พ%ดจาด-หมี��นหรั�อไมี�เคืารัพขึ้-นนางไทย  อาจถู%กขึ้�บไล�ออกจากปรัะเทศไทยได1ท�นท                          ผู้ลขึ้องสนธิ�ส�ญยาฉบ�บน �   ท!า ให1ไทยก�บอ�งกฤษัมี คืวัามีผู้%กมี�ดซึ่��งและก�น  มี คืวัามีเท�าเท ยมีก�น  ไมี�มี ใคืรัได1เปรั ยบหรั�อเส ยเปรั ยบก�น  แต�ไมี�เป�นท �พอใจขึ้องอ�งกฤษัน�ก  เพรัาะอ�งกฤษัต1องการัคื1าขึ้ายแบบเสรั                         คร�%งท#( 3  (ตุอนปลำายร�ชกาลำท#( 3)   ลอรั,ด  ปาลเมีอรั,สต�น  (Lord Palmerston)  รั�ฐมีนตรั วั�าการักรัะทรัวังต�างปรัะเทศขึ้องอ�งกฤษั  ส�ง เซึ่อรั, เจมีส, บรั%คื (James Brooke)  เป�นท%ตมีาขึ้อแก1สนธิ�ส�ญญาก�บไทยใน พ.ศ. 2393  โดยขึ้อลดคื�าภาษั ปากเรั�อ  ขึ้อต��งสถูานกงส-ลในไทย  ขึ้อน!าฝ่?� นเขึ้1ามีาขึ้าย  และขึ้อน!าขึ้1าวัออกไปขึ้ายนอกปรัะเทศ  แต�ขึ้ณะน��นรั�ชกาลท � 3  ก!าล�งปรัะชวัรั  จ�งไมี�มี โอกาสได1เขึ้1าเฝ่Dา  สนธิ�ส�ญญาเบอรั,น จ�งย�งมี ผู้ลใช1บ�งคื�บต�อไปโดยไมี�มี การัแก1ไขึ้                   สหร�ฐอมีเร�กา                    ใ น รั� ช ก า ล ท �  3  พ� อ คื1 า อ เ มี รั� ก� น   ช�� อ ก� ป ต� นเ ฮ่ ล   (Captain Hale)  เ ด� น ท า ง เ ขึ้1 า มี า คื1 า ขึ้ า ย ท � ก รั- ง เ ท พ ฯ ใ น พ.ศ. 2364   น�บเป�นชาวัอเมีรั�ก�นคืนแรักท �เด�นทางเขึ้1ามีาย�งปรัะเทศไทย  และได1น!าป<นคืาบศ�ลามีาถูวัายจ!านวัน  500  กรัะบอก  จ�งได1รั�บพรัะรัาชทานบรัรัดาศ�กด�Jเป�น  หลวังภ�ด รัาชกป?ต�น  และได1พรัะรัาชทานส��งขึ้องให1คื-1มีคื�าก�บรัาคืาป<นท��งหมีด  ท��งย�งโปรัดเกล1าฯ ให1งดเวั1นการัเก9บภาษั จ�งกอบอ กด1วัย                     หล�งจากน��นปรัะธิานาธิ�บด  แอนดรั%วั,  แจคืส�น (Andrew

Jackson)  ได1ส�งนายเอ9ดมี��นด, โรัเบ�รั,ต (Edmund Roberts)  คืนไทยเรั ยกวั�า   เอมี�นรัาบ�ด   เป�นห�วัหน1าคืณะท%ต  เด�นทางเขึ้1ามีาขึ้อท!าส�ญญา

การัคื1าก�บไทย  ซึ่��งมี ใจคืวัามีท!านองเด วัก�บท �ไทยท!าก�บอ�งกฤษั  เมี��อวั�นท �  26 ก-มีภาพ�นธิ, พ.ศ. 2375

                     ป3  พ.ศ. 2393  รั�ฐบาลสหรั�ฐอเมีรั�กาเห9นวั�าส�ญญาท �ท!าก�นไวั1มี�ได1เก�ดปรัะโยชน,จ�งได1ส�งนายโจเซึ่ฟื้ บ�ลเลสเด ยรั, (Joseph Balesti

er)  เขึ้1ามีาทบทวันสนธิ�ส�ญญาเส ยใหมี�  แต�การัเจรัจาไมี�ปรัะสบผู้ลส!าเรั9จ 2. การดั�าเน�นการดั�านการปกครอง                    รัะเบ ยบบรั�หารัรัาชการัแผู้�นด�นท �พรัะบาทสมีเด1จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลกมีหารัาช  ทรังใช1ในการัปกคืรัองปรัะเทศน��นทรังเอาแบบอย�างซึ่��งมี มีาต��งแต�สมี�ยสมีเด9จพรัะบรัมีไตรัโลกนาถูแห�งกรั-งศรั อย-ธิยา  กล�าวัคื�อ พรัะมีหากษั�ตรั�ย,ทรังมี อ!านาจส%งส-ดและเด9ดขึ้าดในการัปกคืรัองปรัะเทศ  มี อ�คืรัมีหาเสนาบด   2  ต!าแหน�ง  ท �เรั ยกวั�า จต-สดมีภ,  ขึ้��นอย%�ในบ�งคื�บบ�ญชาโดยตรังท �แตกต�างออกไป  คื�อ  ทรังแบ�งการัปกคืรัองพรัะรัาชอาณาเขึ้ตออกเป�น  3  ส�วันได1แก�  การัปกคืรัองส�วันกลาง  การัปกคืรัองห�วัเมี�อง  และการัปกคืรัองปรัะเทศรัาช  โดยให1มี การับ�งคื�บบ�ญชา ด�งน �                       การปกครองส�วนกลำาง                                            สมี หพระกลำาโหมี       มี ยศและรัาชท�นนามีวั�า  เจ1าพรัะยามีหาเสนา    ใช1ตรัาคืชส ห,เป�นตรัาปรัะจ!าต!าแหน�ง  มี อ!านาจบ�งคื�บบ�ญชาห�วัเมี�องฝ่Aายใต1ท��งด1านการัทหารัและพลเรั�อน                                          สมี หนายก      รัาชท�นนามีไมี�ทรังก!าหนดแน�นอน  ท �ใช1อย%�ก9มี   เจ1าพรัะยาจ�กรั   บด�นทรั,เดชาน-ช�ต  รั�ตนาพ�พ�ธิ ฯลฯ  ใช1ตรัารัาชส ห,เป�นตรัาปรัะจ!าต!าแหน�ง  มี อ!านาจบ�งคื�บบ�ญชาห�วัเมี�องฝ่Aายเหน�อท��งด1านการัทหารัและพลเรั�อน                                        จตุ สดัมีภ�    มี ด�งน �                                                         ๏ กรมีเว#ยง  หรั�อ  กรมีเมี,อง   เสนาบด   คื�อ  เจ1าพรัะยายมีมีรัาช  มี ตรัาพรัะยมีทรังส�งห,เป�นตรัาปรัะจ!าต!าแหน�ง  มี หน1าท �ด%แลก�จการัท��วัไปในพรัะนคืรั

                                                         ๏  ก ร มี ว� ง     เ ส น า บ ด คื�อ  พรัะยาธิรัรัมีา  ใช1ตรัาเทพยดาทรังพรัะนนท�การั (พรัะโคื)  เปDนตรัาปรัะจ!าต!าแหน�ง  มี หน1าท �ด%แลพรัะรัาชวั�งและต��งศาลช!ารัะคืวัามี                                                       ๏ กรมีคลำ�ง  หรั�อ   กรมีท�า    ใช1ตรัาบ�วัแก1วัเป�นตรัาปรัะจ!าต!าแหน�งมี เสนาบด ด!ารังต!าแหน�งตามีหน1าท �รั �บผู้�ดชอบ คื�อ

- ฝ่Aายการัเง�น  ต!าแหน�งเสนาบด คื�อ  พรัะยารัาชภ�กด -ฝ่Aายการัต�างปรัะเทศ  ต!าแหน�งเสนาบด คื�อ  พรัะยาศรั พ�พ�ฒิน,-ฝ่Aายตรัวัจบ�ญช และด%แลห�วัเมี�องชายทะเลตะวั�นออก  ต!าแหน�ง

เสนาบด คื�อ พรัะยาพรัะคืล�ง                                                     ๏ กรมีนา    เสนาบด มี ต!าแหน�าง  พรัะยาพลเทพ  ใช1ตรัาพรัะพ�รั-ณทรังนาคื  เป�นตรัาปรัะจ!าต!าแหน�งมี หน1าท �ด%แลท �นาหลวัง  เก9บภาษั ขึ้1าวั  และพ�จารัณาคืด คืวัามีเก �ยวัก�บท �นา                    กรมีปกครองห�วเมี,อง                                      การัปกคืรัองห�วัเมี�อง  คื�อการับรั�หารัรัาชการัแผู้�นด�นในห�วัเมี�องต�างๆ  ซึ่ �งแบ�งออกเป�นห�วัช��นในก�บห�วัเมี�องช��นนอก                                       ห�ว เมี,องช�%น ใน    (เด�มี เรั ยกวั� า เมี�องล%กหลวังหรั�อเมี�องหน1าด�าน)   ได1แก�  ห�วัเมี�องท �กรัะจายรัายล1อมีอย-�รัอบเมี�องหลวัง  ถู�อเป�นเมี�องบรั�วัารัขึ้องเมี�องหลวัง  ไมี�มี ศ�กด�Jเป�นเมี�องอย�างแท1จรั�ง  เพรัาะไมี�มี เจ1าเมี�อง  มี เพ ยงผู้%1รั � �ง  ซึ่��งไมี�มี อ!านาจอย�างเจ1าเมี�อง  จะต1องฟื้Eงคื!าส��งจากเมี�องหลวัง                                       ห�วเมี,องช�%นนอก    ได1แก�  เมี�องท��งปวัง  (นอกจากเมี�องหลวัง  เมี�องช��นใน  และเมี�องปรัะเทศรัาช)  เมี�องเหล�าน �จ�ดแบ�งรัะด�บเป�นเมี�องช��น  เอก  โท  ตรั   ตามีขึ้นาด  จ!านวันพลเมี�องและคืวัามีส!าคื�ญ  แต�ละเมี�องย�งอาจมี เมี�องเล9กๆ (เมี�องจ�ตวัา)  อย%�ใต1ส�งก�ดได1อ กด1วัย  เจ1าเมี�องขึ้องเมี�องเหล�าน �มี อ!านาจส�ทธิ�Jขึ้าดในเมี�องขึ้องตน  แต�ต1อง

ปฏิ�บ�ต�ตามีพรัะบรัมีรัาชโองการัและนโยบายขึ้องรั�ฐบาลท �เมี�องหลวัง  ตามีเขึ้ตการัรั�บผู้�ดชอบ คื�อ

 - ห�วัเมี�องเหน�อและอ สาน  อย%�ในคืวัามีรั�บผู้�ดชอบขึ้อง  สมี-หนายก- ห�วัเมี�องใต1 (ต��งแต�เมี�องเพชรับ-รั ลงไป)  อย%�ในคืวัามีารั�บผู้�ดชอบ

ขึ้อง สมี-หพรัะกลาโหมี -ห� วั เ มี� อ ง ช า ย ท ะ ล ต ะ วั� น อ อ ก

(นนทบ-รั   สมี-ทรัปรัาการั  สมี-ทรัสงคืรัามี  สาคืรับ-รั   ชลบ-รั   บางละมี-ง  รัะยอง  จ�นทบ-รั   และตรัาด)  อย-�ในคืวัามีรั�บผู้�ดชอบขึ้อง เสนาบด กรัมีพรัะคืล�ง  คื�อ พรัะยาพรัะคืล�ง)

                                    การแตุ�งตุ�%งเจ�าเมี,อง        เมี�องเอก  พรัะมีหากษั�ตรั�ย,ทรังแต�งต��งเอง  (พ�ษัณ-โลก  นคืรัรัาชส มีา  นคืรัศรั ธิรัรัมีรัาช  ถูลาง  และสงขึ้ลา)                                                                           เมี�องโท   ตรั    และจ�ตวัา  เสนาบด ผู้%1รั �บผู้�ดชอบเป�นผู้%1แต�งต��ง                การปกครองประเทศราช                                    ปรัะเทศรัาชขึ้องไทยในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1น  ได1แด�                                                              1)  ล1 า น น า ไ ท ย   (เช ยงใหมี�  ล!าพ%น  ล!าปาง  เช ยงแสน)

                                                              2)  ลาวั  (หลวังพรัะบาง  เวั ยงจ�นทน,  จ!าปาศ�กด�J)                                                              3)  เขึ้มีรั                                                             4)  ห�วั เมี� อง มีลา ย%   (ปEตตาน   ไทรับ-รั   กล�นต�น  ตรั�งกาน%)                                  ปรัะเทศรัชเหล�าน �มี เจ1าเปDนผู้%1ปกคืรัองก�นเอง  คืวัามีผู้%กพ�นท �มี ต�อกรั-งเทพฯ คื�อ  การัส�งเคืรั��องรัาชบรัรัณาการัต1นไมี1เง�นต1นไมี1ทอง  ตารัมีก!าหนดเวัลา  และช�วัยรัาชการัทหารัตามีแต�กรั-งเทพฯ  จะ

มี ใบบอกแจ1งไป ภารัก�จขึ้องกรั-งเทพฯ  คื�อ  ปกปDองด%แลมี�ให1ขึ้1าศ�กศ�ตรั%โจมีต ปรัะเทศรัาชเหล�าน �              การช�าระแก�ไขปร�บปร งกฎหมีาย                                พรัะรัาชกรัณ ยก�จท �เก �ยวัก�บการัปกคืรัองท �ส!าคื�ญอ กปรัะการัหน��ง  ซึ่��งพรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลกมีหารัาช  ได1โปรัดให1ด!า เน�นการันอกเหน�อไปจากการัปรั�บปรั-งแก1ไขึ้รัะเบ ยบการับรั�หารัรัาชการัแผู้�นด�นได1แก�  การัรัวับรัวัมีและช!ารัะกฎหมีายเก�า  ท �ใช1ก�นมีาต��งแต�คืรั��งกรั-งศรั อย-ธิยา  เมี�� อได1ช!า รัะเรั ยบรั1อยแล1วัโปรัดเกล1าฯ ให1อาล�กษัณ,คื�ดลอกไวั1เป�น  3  ฉบ�บ  ท-กฉบ�บปรัะท�บตรัาคืชส ห,  ตรัารัาชส ห,  และตรัาบ�วัแก1วั  ซึ่��งเป�นตรัาปรัะจ!าต!าแหน�งสมี-หพรัะกลาโหมี  สมี-หนายก  และพรัะยาพรัะคืล�ง  เสนาบด ท��งสามีผู้%1มี อ!านาจหน1าท �ในการัปกคืรัอง  ด%แลห�วัเมี�องท��วัพรัะรัาชอาณาจ�กรั  กฎหมีายฉบ�บน �จ�งมี ช��อวั�า  กฎหมีายตรัาสามีดวัง  หรั�อเรั ยกอ กอย�างหน��งวั�า ปรัะมีวัลกฎหมีายรั�ชกาลท � 1  ได1ใช1เป�นหล�กในการัปกคืรัองปรัะเทศมีาจนถู�งรั�ชกาลท � 5  ก�อนท �จะมี การัปฏิ�รั%ป  กฎหมีายและการัศาลตามีแบบสากล 

3. การฟื้>% นฟื้6เศรษฐก�จ                       เมี��อสถูาปนากรั-งรั�ตนโกส�ทารั,ขึ้��นใหมี�ๆ น��น  การัคื1าขึ้ายก�บต�างปรัะเทศย�งมี น1อย   เน��องจากมี ปEญหาภายในและย�งต1องท!าสงคืรัามีรับพ- �งก�บพมี�า  คืรั��นภายหล�งท �กองท�พไทยเอาชนะพมี�าได1อย�างเด9ดขึ้าดในสงคืรัามีท�าด�นแดนใน พ.ศ. 2329  แล1วั  ขึ้วั�ญและก!าล�งใจขึ้องปรัะชารั า ษั ฎ รั, ก9 อ ย-� ใ น รั ะ ด� บ ส% ง ย�� ง   บ รั รั ด า ห� วั เ มี� อ ง มี ล า ย% เช�น  ไทรับ-รั   กล�นต�น  ตรั�งกาน%  ซึ่��งได1ก�ตต�ศ�พท,แสนยาน-ภาพขึ้องกองท�พไทย  ต�างพาก�นสวัามี�ภ�กด�Jยอมีเป�นขึ้1าขึ้อบขึ้�ณฑ์ส มีา  จ�งเป�นท �เช��อถู�อขึ้องปรัะเทศใกล1เคื ยงและเขึ้1ามีาต�ดต�อคื1าขึ้ายด1วัย  ท!าให1การัเศรัษัฐก�จขึ้องกรั-งรั�ตนโกส�นทรั,แจ�มีใสขึ้��น  น�บแต�ป3 พ.ศ. 2330  เป�นต1นมีา  การัคื1าขึ้ายทางส!าเภาก�บจ นต  อ�นเด ย  ชวัา  มีลาย%  และญวัน  เป�นไปอย�างกวั1างขึ้วัาง  และต�อมีาก9มี ชาต�ตะวั�นตกต�างๆ  เขึ้1ามีาต�ดต�อคื1าขึ้าย

                      ส��งท �แสดงให1เห9นวั�า  เศรัษัฐก�จการัคื1าเรั��มีเจรั�ยรั- �งเรั�องขึ้��นในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1นก9คื�อได1มี การัปรั�บปรั-งจ�ดท!าเง�นตรัาขึ้��นใหมี�ให1มี จ!านวันเพ งพอท �จะใช1เป�นส��อในการัแลกเปล �ยนคื1าขึ้าย  เง�นตรัาท �ใช1ในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1นเป�นเง�นพดด1วัง  เช�นเด ยวัก�บท �เคืยใช1ก�นมีาต��งแต�สมี�ยอย-ธิยา (โลหะเง�น ท!าเป�นแท�งกลมีมี1วันเขึ้1าหาก�น มี ล�กษัณะเหมี�อนก�บต�วัด1วัง) 

                     รายไดั�ของประเทศ                      รัายได1ขึ้องปรัะเทศในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1น  มี แหล�งท �มีา  3  ทางด1วัยก�น ได1แก�                       1) รัายได1จากการัคื1าซึ่��งรั�ฐบาลส�งส�นคื1าไปขึ้ายต�างปรัะเทศ     ในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1น  การัคื1าก�บต�างปรัะเทศส�วันใหญ�ท!าก�บจ น  รัองลงไปได1แก�ญ �ป-Aน  ชวัา  ส�งคืโปรั,  และอ�นเด ย  และเป�นการัคื1าโดยใช1เรั�อส!าเภาท��งส��น  มี ท��งส!าเภาหลวังและส!าเภาเอกชนอย%�ในคืวัามีก!าก�บด%แลขึ้องกรัมีท�า (พรัะคืล�งส�นคื1า)  ท��งหมีด  ส!าเภาหลวังท �ปรัากฎช��อในสมี�ยพรัะบาทสมีเด9จพรัะพ- ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลก รั�ชกาลท �  1 มี  2 ล!า ได1แก�  เรั�อห%สง  และ  เรั�องทรังพรัะรัาชสาส,น  เป�นเรั�อส!าเภาต�อในเมี�องไทย  ใช1ไมี1อย�างด   มี ล�กษัณะเช�นเด ยวัก�บเรั�อส!าเภาจ น  และวั�าจ1างชาวัจ นเป�นล%กเรั�อ                        ตกถู�งรั�ชสมี�ยขึ้องพรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิเล�ศหล1านภาล�ย  รั�ชกาลท � 2  ปรัากกมี เรั�อส!าเภาท��งไทยและจ�นต�ดต�อคื1าขึ้ายก�นถู�ง  140  ล!า  ส!าเภาหลวังท �ส!าคื�ญ  คื�อ  เรั�อมีาลาพรัะนคืรั  เรั�อเหรัาขึ้1ามีสมี-ทรั และ เรั�ออรัส-มีพล  เป�นต1น  ส�นคื1ารัออกท �ส!า คื�ญในเวัลาน��น ได1แก� ด บ-ก  งาช1าง  ไมี1  น!�าตาล  พรั�กไทย  รั�งนก  กรัะด%กส�ตวั,  หน�งส�ตวั,  กรัะวัาน  และคืรั��ง  ส�วันส�นคื1าขึ้าเขึ้1าท �ส!าคื�ญ  ได1แก�  เคืรั��องถู1วัยชามีส�งคืโลก  ชา  ไหมี เง�น  ป<น  ด�นป<น  กรัะดาษั  และเคืรั��องแก1วั  เป�นต1น   ผู้%1บ�งคื�บบ�ญชากรัมีท�า (พรัะคืล�งส�นคื1า)  ท �มี พรัะปรั ชาสามีารัถูมีากในเวัลาน��น  คื�อ  กรัมีหมี��นเจษัฎาบด�นทรั,  ซึ่ �งทรังสามีารัถูต�อเรั�อส!าเภาได1เอง  และคื1าขึ้ายได1ก!าไรัเขึ้1าท1องพรัะคืล�งเป�นอ�นมีาก

                      2) รัายได1จากภาษั อากรั  ท��งท �เก9บ  จากรัาษัฎรัไทยและท �เก9บจากชาวัต�างปรัะเทศท �เขึ้1ามีาคื1าขึ้าย      ภาษั อากรัแยกออกได1เป�น  2  ส�วัน  ได1แก�  ส�วันท �เก9บภายในปรัะเทศ   คื�อ  เก9บจากรัาษัฎรัไทยท��วัไป  และส�วันท �ได1จากภายนอกปรัะเทศ                                      ภาษ#อากรท#(ไดั�จากภายในประเทศ    มี   4 

 ชน�ด  คื�อ                                           ๏ จ�งกอบ   คื�อ  การัเรั ยกเก9บส�นคื1าขึ้องรัาษัฎรั  โดยช�กส�วันจากส�นคื1าท �ผู้�านด�านท��งทางบกและทางน!�าในอ�ตรัา  10  หย�บ  1   (หรั�อ 1 ส�วันต�อ  10 ส�วัน)

                                           ๏  อ า ก ร    คื� อ   เ ง� น ห รั�อ ส�� ง ขึ้ อ ง ท �รั �ฐบาลเรั ยกเก9บจากผู้ลปรัะโยชน,ขึ้องรัาษัฎรัท �ได1จากการัปรัะกอบอาช พนอกจากอาช พคื1าขึ้าย  คื�อ  การัท!านา  เรั ยกวั�า  อากรัคื�านา  การัท!าสวัน เรั ยกวั�า อากรัพลากรั หรั�อ อากรัสมีพ�ตสรั  การัจ�บส�ตวั,น!�า เรั ยกวั�า  อากรัคื�าน!�า การัเก9บไขึ้�เต�า  รั�งนก  เรั ยกวั�า อากรัคื�ารั�กษัาเกาะ  นอกจากน �ย�งวัมี การัเก9บอากรับ�อนเบ �ย  อากรัส-รัา  อากรัตลาด  อากรัเก9บขึ้องปAา  อากรัขึ้นอน ฯลฯ                                          ๏ ส�วย     คื�อ  เง�นหรั�อส��งขึ้องท � ไพรั�ส�วันน!ามีาให1แก�ทางรัาชการัทดแทนการัเขึ้1าเด�อน  ส�วันเหล�าน �ได1มีาจากผู้ล�ตผู้ลตามีธิรัรัมีชาต�ท �หาได1ภายในท1องถู��น  เช�น  ด บ-ก  พรั�กไทย  มี%ลคื1างคืาวั  เป�นต1น                                         ๏  ฤชา     คื�อ   คื� าธิรัรัมีเน ยมีท � ทางรัาชการัเรั ยกเก9บเฉพาะรัายเป�นคื�าบรั�การัท �หน�วัยรัาชการัขึ้องรัรั�ฐจ�ดให1 เช�น การัออกโฉนดท �ด�น  เป�นต1น                                  ภาษ#อากรท#(ไดั�จากภายนอกประเทศ                                         ๏ ภาษ#เบ�กร�องหร,อภาษ#ปากเร,อ   คื�อ  ภาษั ท �เก9บจากเรั�อส�นต1าต�างปรัะเทศ  โดยคื�ดจากขึ้นาดคืามีกวั1างขึ้องปากเรั�อหรั�อยานพาหนะท �บรัรัท-กส�นคื1าเขึ้1ามีา  สมี�ยรั�ชกาลท � 1  คื�ดวัาละ  12  บาท   ต�อมีาเพ��มีเป�นวัาละ  20  บาท  สมี�ยรั�ชกาลท �  2  คื�ดเป�นวัาละ 8

0  บาท   ในสมี�ยรั�ชกาลท �  3  ถู1าเป�นเรั�อส�นคื1าท �ไมี�ได1บรัรัท-กส�นคื1าเขึ้1ามีาคืรั�ดวัาละ  1,500  บาท  ถู1าบรัรัท-กส�นคื1าคื�ดวัาละ  1,700  บาท                                        ๏ ภาษ#ส�นค�าออก     รั�ฐบาลไทยเรั กเก9บตามีปรัะแภทขึ้องส�นคื1า  เช�น  ขึ้1าวัสารัหาบละ  1  สล�ง  น!�าตาลหาบละ  2  สล�ง  พอถู�งสมี�ยรั�ชกาลท � 3  รั�ฐบาลเรั ยกเก9บภาษั ขึ้าออกต�างๆ  เพ��มีมีากขึ้��น  ท!า ให1รั�ฐบาลมี รัายได1 เพ��มีขึ้�� น เช�น  ภาษั พรั�กกไทย  ภาษั เกล�อ ภาษั ไมี1แดง  ภาษั น!�ามี�นมีะพรั1าวั  ภาษั ฝ่Dาย  ภาษั ปอ  ภาษั น!�าตรัาทรัาย  ภาษั น!�าตาลอ1อย เป�นต1น               3) รัายได1จากส�นคื1าผู้%กขึ้าดและส�นคื1าต1องห1ามี       ส�นค�าผ่6กขาดั  คื�อ ส�นคื1าท �รั �ฐบาลผู้%กขึ้าดเป�นผู้%1ซึ่��อขึ้ายแต�ผู้%1เด ยวั  ห1ามีมี�ให1รัาษัฎรัผู้%1ใดซึ่�� อหรั�อขึ้ายส�นคื1าน��นๆ  เพ�� อคืวัามีปลอดภ�ยและคืวัามีมี��นคืงขึ้องปรัะเทศ เช�น  อาวั-ธิป<น  กรัะส-นป<น  และด�นรัะเบ�ด เป�นต1น   ส�นคื1าเหล�าน �ถู1าน!าเขึ้1ามีาจากต�างปรัะเทศต1องขึ้ายให1รั�ฐบาลไทยเท�าน��น  และเมี��อจะซึ่��อก9ซึ่��อจากรั�ฐบาลไทยได1แห�งเด ยวั       ส�นค�าตุ�องห�ามี  คื�อ  ส�นคื1าท �หายาก  มี รัาคืาแพง  เป�นท �ต1องการัขึ้องต�างปรัะเทศ  เช�น  งาช1าง  รั�งนก  ฝ่าง  กฤษัณา   เป�นต1น   ส�นคื1าต1องห1ามีเหล�าน �แมี1ชาวัต�างปรัะเทศจะมี ส�ทธิ�Jซึ่��อได1  แต�ก9ต1องซึ่��อผู้�านรั�ฐบาลไทย คื�อ  รัาษัฎรัต1องน!ามีาขึ้ายให1รั�ฐบาลก�อน  แล1วัรั�ฐบาลจ�งน!าไปขึ้ายให1พ�อคื1าต�างปรัะเทศอ กต�อหน��ง                   ผู้%1มี �หน1าท �ด%แลรั�บผู้�ดชอบเก �ยวัก�บส�นคื1าผู้%กขึ้าด  และส�นคื1าต1องห1ามี  คื�อ  กรัมีพรัะคืล�งส�นคื1า  (ซึ่��งต�อมีาเรั ยกวั�า กรัมีท�า)  ซึ่��งมี หน1าท �ต�ดต�อก�บต�างปรัะเทศ  เก9บภาษั เขึ้1าและภาษั ออก  ตรัวัจตรัาเรั�อส�นคื1าต�างปรัะเทศ  และเล�อกซึ่��อส�นคื1าตามีท �รัาชการัต1องการั  โดยจะส�งเจ1าหน1าท �ลงไปตรัวัจเรั�อส�นคื1าก�อน  เรั ยกวั�า การัเหย ยบห�วัตะเภา                  ส�นคื1าผู้-กขึ้าดและส�นคื1าต1องห1ามีจ�งท!าก!าไรัให1แก�รั�ฐบาลไทยมีาก  ท!าให1ต�างปรัะเทศไมี�พอใจ  โดยเฉพาะชาต�ตะวั�นตก  เช�น  อ�งกฤษั  ภายหล�งจ�งพยายามีส�งฑ์%ตเขึ้1ามีาเจรัจาท!าส�ญญาการัคื1าก�บไทย                  

4. การฟื้>% นฟื้6แลำะพ�ฒนาดั�านส�งคมีว�ฒนธ์รรมี

                 โคืรังสรั1างขึ้องส�งคืมีไทยสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1นย�งมี ล�กษัณะเหมี�อนก�บส�งคืมีอย-ธิยา  คื�อ  มี การัแบ�งชนช��น  ถู�งแมี1จะไมี�มี การัแบ�งวัรัรัณะอย�างอ�นเด ย  แต�ฐานะคืวัามีเป�นอย%�ขึ้องผู้%1คืนก9แตกต�างก�น  เช�น  ไพรั� (สามี�ญชน)  จะมี โอกาสเล��อนฐานะขึ้องตนจนกรัะท�งเป�นขึ้-นนางได1จะต1องเป�นผู้%1มี การัศ�กษัา  หรั�อมี คืวัามีสามีารัถูพ�เศษั  หรั�อมี คืวัามีด คืวัามีชอบ  จนเจ1านายยอมีรั�บเท�าน��น                    สภาพส�งคมี      ส�งคืมีไทยแบ�งปรัะชาชน  เป�น  4  ชนช��น  เช�นเด ยวัก�บสมี�ยอย-ธิยา  ได1แก�                                             ๏ เจ�านาย  ได1แก� พรัะมีหากษั�ตรั�ย�และพรัะบรัมีวังศาน-วังศ,                                             ๏ ข นนางและขึ้1ารัาชการัต�างๆ  พวักน �มี คืวัามีเป�นอย%�ด   ฐานะรั!�ารัวัย  มี�ส�ทธิ�พ�เศษัหลายอย�าง                                            ๏ ไพร�   เป�นชนส�วันใหญ�ขึ้องปรัะเทศ  ซึ่��งปรัะกอบอาช พเกษัตรักรัรัมีเป�นหล�ก                                            ๏ ทาส   เป�นผู้%1ท �ไมี�มี อ�สรัะในต�วัเอง  แบ�งเป�นปรัะเภทต�างๆ คื�อ  ทาสเชลย  ทางในเรั�อนเบ �ย   ทาสส�นไถู�   ทาสได1มีาจากบ�ดามีารัดา  ทางท �เล �ยงไวั1เมี��อเก�ดท-พภ�กขึ้ภ�ย  ทาสท �ช�วัยมีาจากท�ณฑ์โทษั  และทาสท�านให1  ทาสคืนใดท �ท!าคืวัามีด คืวัามีชอบต�อบ1านเมี�อง  ก9สามีารัถูเล��อนฐานะตนเองส%งขึ้��นเป�นขึ้-นนางได1  ส�วันขึ้-นนางถู1าท!าคืวัามีผู้�ดรั1ายแรังก9อาจถู%กลดฐานะลงเป�นทาสได1เช�นน��น                 แมี1ส�งคืมีไทยจะมี การัแบ�งเป�นชนช��นต�างๆ ด�งกล�าวัแล1วั  ก9ไมี�เป�นอ-ปสรัรัคืในการัอย%�รั �วัมีก�น  เพรัาะส�งคืมีไทยมี คืวัามีแมีตตากรั-ณา  เอ��อเฟื้<� อเผู้�� อแผู้� เป�นพ �นฐาน  ท!า ให1การัฟื้<� นฟื้% และพ�ฒินาส�งคืมีในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1น  เป�นไปได1อ�างรัาบรั��น                  การัฟื้<� นฟื้%และพ�ฒินาส�งคืมีในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1น  มี ห�วัขึ้1อคืวัรัศ�กษัา ด�งน �                 การท�าน บ�าร งพระศาสนา 

                                          พรัะบาทสมีเด1จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลกมีหารัาช  รั�ชกาลท � 1  ได1ทรังปรัะกาศเมี��อสถูาปนากรั-งรั�ตนโกส�นทรั,วั�า   ........ต��งใจจะอ-ปถู�มีภก  ยอยกพรัะพ-ทธิศาสนา.........    ซึ่��งการัก9เป�นด�งพรัะรัาชปฌิ�ธิาน  พรัะพ-ทธิศาสนาในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1น  ได1รั�บการัฟื้?� นฟื้%และท!าน-บ!ารั-งอย�างด ย��ง  โดยเฉพาะในเรั��องต�อไปน �                                       ๏ การส�งคายนาพระไตุรป@ฎก       พรัะไตรัป?ฎก  คื�อคื�มีภ รั,บรัรัจ-พรัะธิรัรัมีคื!าส��งสอนท��งปวังในพรัะพ-ทธิศาสนา    เมี��อกรั-งศรั อย-ธิยาล�มีสลายลง  คื�มีภ รั,เหล�าน �ได1ถู-กท!าลายส%ญหายไปบ1าง  มี ผู้%1คื�ดท!าซึ่�อมีแซึ่มีขึ้��นใหมี�ก9ไมี�ลงรัอยก�น  พรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลกมีหารัาช รั�ชกาลท � 1  จ�งมี พรัะรัาชด!ารั�สให1มี การัช!ารัะพรัะไตรัป?ฎก คื�อ มี การัท!าส�งคืายนาขึ้��นท �วั�ดมีหาธิาต-  ใช1เวัลาปรัะมีาณ  5  เด�อน  เมี��อจดหมีวัดหมี%�พรัะธิรัรัมีด!าส��งสอนได1แล1วัก9ให1จารั (จารั�ก)  ลงบนใบลาน  คื�ดลอกเป�นพรัะไตรัป?ฎกฉบ�บหลวังขึ้��น ป?ดทองท��งปกหน1าและด1านขึ้1างเรั ยกวั�า     พรัะไตรัป?ฎกฉบ�บทองใหญ�  หรั�อ  ฉบ�บทองท�บ   แล1วัอ�ญเช�ญปรัะด�ษัฐานไ วั1 ใ น ต%1 ป รั ะ ด� บ มี- ก ใ น ห อ พ รั ะ มี น เ ท ย รั ธิ รั รั มี ก ล า ง ส รั ะ วั� ด พ รั ะศรั รั�ตนศาสดารัามีในพรัะบรัมีมีหารัาชวั�ง                                    ๏ การกวดัข�นพระธ์รรมีว�น�ย       ในสมี�ยธินบ-รั   สมีเด9จพรัะเจ1าตากส�นมีหารัาช  ได1ทรังศ�กษัาพรัะธิรัรัมี  และได1เขึ้1าไปจ�ดการัทางศาสนา จนเก�ดคืวัามีวั- �นวัายขึ้��น  เล�าก�นวั�าพรัะองคื,ได1ท!าโท�ษัพรัะสงฆ,ท �ไมี�ยอมีรัรั�บวั�าทรังบรัรัล-โสดาบ�น  การัพรัะศาสนาในสมี�ยขึ้องพรัะองคื,จ�งส�บสน  พรัะสงฆ,เก�ดแตกหมี%�คืณะ เก�ดหย�อนยานพรัะธิรัรัมีวั�น�ย  พรัะสงฆ,บางส�วันไมี�สนใจเล�าเรั ยนพรัะไตรัป?ฎก  นอกจากน��นย�งมี การัเทศน,ด1วัยคื!าหยาบตลกคืะนอง  ไมี�เป�นไปตามีเน��อหาขึ้องธิรัรัมีะ  และเขึ้1าไปย-�งเก �ยวัก�บทรั�พย,สมีบ�ต�ขึ้องฆรัาวัาส  เก�ดคืวัามีวั- �นวัายขึ้��นท��วัไป  พรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลกมีหารัาช รั�ชกาลท � 1  จ�งโปรัดเกล1าฯ  ให1ออกกฎหมีายส!าหรั�บสงฆ,ขึ้��นหลายฉบ�บ  ช�วัยให1การัศาสนาด ขึ้��น  ถู�งรั�ชกาลท � 3  

โปรัดเกล1าฯ ให1ส!ารัวัจคืวัามีปรัะพฤต�ขึ้องพรัะสงฆ,เมี�อ�พบวั�ารั%ปใดไมี�ต��งอย%�

ในพรัะธิรัรัมีวั�น�ย ก9ให1จ�บส�กเส ย  ท!า ให1คืณะสงฆ,มี คืวัามีเป�นรัะเบ ยบเรั ยบรั1อยด ขึ้��นเรั��อยมีา                                   ๏ การสถึาปนาธ์รรมีย ตุ�น�กาย       เมี��อพรัะยาทสมีเด9จพรัะน��งเกล1าเจ1าอย%�ห�วั รั�ชกาลท � 3  ขึ้��นคืรัองรัาชย,น��น   สมีเด9จพรัะเจ1าน1องยาเธิอเจ1าฟื้Dามีงก-ฎ (ต�อมีาคื�อรั�ชกาลท � 4)   ได1เสด9จออกผู้นวัช  และศ�กษัาพรัะไตรัป?ฎกจนแตกฉานทรังพบวั�าคื!าสอนและขึ้1อปฏิ�บ�ต�ต�างๆ  ท �มี มีาแต�โบรัาณวั�บ�ต�ไปเป�นอ�นมีาก  พรัะภ�กษั-สงฆ,ก9มี�ได1เป�นท �เล�� อมีใสศรั�ทธิาขึ้องชาวับ1าน  จ�งมี พรัะปรัะสงคื,จะส�งคืายนาคืณะสงฆ,เส ยใหมี� ปรัะจวับก�บมี พรัะเถูรัะรัามี�ญรั%ปหน �งผู้%1ฉลาดในวั�น�ยและรั% 1พ-ทธิวัจนะด   ท��งช!านาญในอ�กขึ้รัวั�ธิ มีาแสดงช �แจงให1เก�ดคืวัามีเล��อมีใส  พรัะองคื,จ�งรั�บเอาวั�น�ยวังศ,น��นไวั1เป�นขึ้1อปฏิ�บ�ต�รัวัมีถู�งเรั��องการัคืรัองจ วัรัด1วัย  และได1ทรังปรัะกาศศาสนพรัหมีจรัรัย,ให1บรัรัพชาอ-ปสมีบทแก�ก-ลบ-ตรัผู้-1มี ศ�ทธิา  ทรังต��งฝ่Aายคืณะสงฆ,ขึ้��นใหมี�เป�น  ฝ่Aายธิรัรัมีย-ต�กน�กาย  เมี��อ พ.ศ. 2372   แต�มี�ได1ให1เล�กคืณะสงฆ,เด�มี  และเรั ยกคืณะเด�มีวั�า ฝ่Aายมีหาน�กาย                                   หล�กธิรัรัมีขึ้องคืณะสงฆ,ฝ่Aายธิรัรัมีย-ต�น�กาย  ซึ่��งสมีเด9จพรัะเจ1าน1องยาเธิอ  เจ1าฟื้Dามีงก-ฎได1ทรังต��งขึ้��นใหมี�น �มี ผู้ลท!าให1คืณะสงฆ,ไทยมี การัปรั�บปรั-งการัปฏิ�บ�ต�เพ��มีขึ้��น  พรัะพ-ทธิศาสนาวังศ,ซึ่��งเส��อมีมีาต��งแต�คืรั��งเส ยกรั-งเก�าได1คื�อยๆ  กล�บเขึ้1าส%�คืวัามีถู%กต1อง  ท!าให1พรัะพ-ทธิศาสนามี คืวัามีมี��นคืงส�บมีาตรัาบเท�าท-กวั�นน �                              ๏ การส�งสมีณ์ท6ตุไปลำ�งกา         สมี�ยรั�ชกาลท � 2 

 ได1มี พรัะภ�กษั-ชาวัล�งกา  ช��อ  พรัะสาสนวังศ,   อ�ญเช�ญพรัะบรัมีสารั รั�กธิาต-และต1นโพธิ�Jล�งกามีาถูวัายใน พ.ศ.  2357  ไทยได1ส�งสมีณท%ตออกไปย�งบล�งกาทวั ป  เพ�� อสอบสวันพรัะศาสนา  ท��งหมีด  9  รั-ปด1วัยก�น  มี พรัะอาจารัย,ด ก�บพรัะอาจารัย,เทพเป�นห�วัหน1า  และได1น!าหน�อพรัะศรั มีหาโพธิ�Jมีาจากล�งกา  6  ต1น  ถู�อวั�า เป�นต1นโพธิ�Jท �ส�บเช�� อสายมีาจากต1นโพธิ�Jท �พรัะพ-ทธิเจ1าตรั�สรั% 1ท �พ-ทธิคืยา  โปรัดเกล1าฯ  ให1น!าไปปล%กท �นคืรัศรั ธิรัรัมีรัาช  2  ต1น  ท �กล�นต�น 1 ต1น  วั�ดส-ท�ศนเทพวัรัารัามี  1  ต1น   วั�ดสรัะเกศ  1  ต1น  และวั�ดมีหาธิาต-ย-วัรัาชรั�งสฤษัฎ�J  1  ต1น      สมี�ยรั�ชกาลท � 3  พรัะสงฆ,

เด�นทางไปล�งกาเพ��อขึ้อย�มีพรัะไตรัป?ฎกมีาตรัวัจสอบก�บขึ้องไทย  2 คืรั��ง  คืรั��งท �  1  ใน พ.ศ. 2385  คืรั��งท � 2 ใน พ.ศ.  2387  พรัะไตรัป?ฎกสมี�ยน��จ�งเป�นท �ยอมีรั�บวั�ามี คืวัามีถู%กต1องมีากท �ส-ด                             ๏ การสร�างแลำะบ6รณ์ะว�ดัวาอารามี          ศาสนาเป�นศ%นย,รัวัมีจ�ตใจขึ้องคืนไทย  พรัะรัาชกรัณ ยก�จส�วันหน �งขึ้องพรัะมีก�ตรั�ย,เก�อบท-กรั�ชกาลในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1น  คื�อ  การัสรั1างและปฎ�ส�งขึ้รัณ,วั�ด  วั�ดท �ส!าคื�ญมี ด�งต�อไปน �                                           -วั�ดพรัะศรั รั�ตนศาสดารัามี      พรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลกมีหารัาช  โปรัดเกล1าฯ ให1สรั1างขึ้��นในเขึ้ตพรัะบรัมีมีหารัาชวั�งช��นนอก  เพ�� อใช1ปรัะกอบพ�ธิ กรัรัมีทางศาสนา  ให1มี ล�กษัณะคืล1ายคืล�งก�บวั�ดพรัะศรั สรัรัเพชญสมี�ยอย-ธิยา  และวั�ดมีหาธิาต-สมี�ยส-โขึ้ท�ย  เป�นท �ปรัะด�ษัฐานขึ้องพรัะแก1วัมีรักตหรั�อพรัะพ-ทธิมีหามีณ รั�ตนปฎ�มีากรั  วั�ดน �จ�งได1ช��ออ กอย�างหน��งวั�า วั�ดพรัะแก1วั“ ”

                                          -  วั�ดส-ท� ศน เทพ วั รั า รั า มี         เป� นวั�ดกลางพรัะนคืรั  ซึ่��งพรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลกมีหารัาช  โปรัดเกล1 าฯ ให1สรั1างขึ้�� นนมี ขึ้นาดใหญ� เช�นเด ยวัก�บวั�ดพน�ญเช�งสมี�ยอย-ธิยา  เพ��อเป�นท �ปรัะด�ษัฐานขึ้องพรัะศรั ศากยมี-น หรั�อพรัะโต  หล�อด1วัยโลหะ  ซึ่ �งอ�ญเช�ญมีาจากวั�หารัหลวังวั�ดมีหาธิาต-  ส-โขึ้ท�ย  วั�ดน �เด�มีรั�ชกาลท � 1  พรัะรัาชทานนามีเด�มีวั�า  วั�ดมีหาส-ทธิาวัาส  ชาวับ1านเรั ยกวั�า วั�ดพรัะโต“ ”

                                        -วั�ดพรัะเชต-พนวั�มีลมี�งคืลารัามี    เด�มีช��อ  วั�โพธิารัามี  พรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาจ-ฬาโลกมีหารัาช  โปรัดเกล1าฯ  ใ ห1 บ% รั ณ ป ฏิ� ส� ง ขึ้ รั ณ, ขึ้�� น มี า ใ ห มี� ใ ช1 เ วั ล า   12  ป3   (พ .ศ . 2332 –

2344)   และได1พรัะรัาชทานนามีวั�า  วั�ดพรัะเชต-พนวั�มีลมี�งคืลาวัาส  ต�อมีาเปล �ยนเป�น  วั�ดพรัะเชต-พนวั�มีลมี�งคืรัารัามี   ในสมี�ยรั�ชกาลท � 4  วั�ดน �  เป�นท �ปรัะด�ษัฐานพรัะพ-ทธิรั%ปย�นองคื,ใหญ�จากวั�ดพรัะศรั สรัรัเพชญ   กรั-งศรั อย-ธิยา  และพรัะพ-ทธิสาวักปฏิ�มีากรั  วั�ดคื%หาสวัรัรัคื,  กรั-งธินบ-รั   ได1มี การับ%รัณปฏิ�ส�งขึ้รัณ,อ กคืรั��งหน��งในสมี�ยพรัะบาทสมีเด9จพรัะน��งเกล1าเจ1าอย%�ห�วั รั�ชกาลท � 3   ใช1เวัลา  16  ป3  โปรัดเกล1าฯ  ให1ปรัะช-มีน�กปรัาชญ,  รัาช

บ�ณฑ์�ตและช�างท-กสาขึ้า  ให1ช�วัยก�นช!ารัะต!ารัาในแขึ้นงวั�ชาแพทย,แผู้นโบรัาณ  ยาแก1โรัคื  ต!ารัาหมีอนวัด  กวั น�พนธิ, ฯลฯ  โดยจารั�กไวั1บนแผู้�นศ�ลาตามีเสาและผู้น�งรัายรัอบบรั�เวัณวั�ดเพ��อให1ปรัะชาชนได1ศ�กษัาคื1นคืวั1า  วั�ดน �จ�งจ�ดวั�าเป�น มีหาวั�ทยาล�ยแห�งแรักขึ้องไทย                                      - วั�ดอรั-ณรัาชวัรัารัามี        เป�นวั�ดโบรัาณซึ่��งสรั1างแต�คืรั��งอย-ธิยา  เด�มีเรั ยก  วั�ดมีะกอก  แล1วัเปล �ยนเป�นวั�ดแจ1ง  ในสมี�ยพรัะเจ1าตากส�นมีหารัาช  คืรั��งถู�งสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,  รั�ชกาลท � 2   เมี��อคืรั��งย�งด!ารังพรัะยศเป�นสมีเด9จพรัะเจ1าล%กยาเธิอ  เจ1าฟื้Dากรัมีหลวังอ�สรัส-นทรั (ต�อมีาคื�อพรัะพ-ทธิเล�ศหล1านภาล�ย รั. 2)  ได1ทรังสรั1างพรัะอ-โบสถูใหมี� และเมี��อขึ้��นคืรัองรัาชย,เป�นพรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิเล�ศหล1านภาล�ยได1โปรัดเกล1าฯ  พรัะรัาชทานนามีวั�ดวั�า  วั�ดอรั-ณรัาชธิารัามี   ภายหล�งเปล �ยนเป�น  วั�ดอรั-ณรัาชวัรัารัามี  วั�ดน �  มี พรัะปรัางคื,ใหญ�  ท �เป�นป%ชน ยสถูานท �ส!าคื�ญและงดงามีมีาก การฟื้>% นฟื้6ขนบธ์รรมีเน#ยมีประเพณ์#                                  ขึ้นบธิรัรัมีเน ยมีปรัะเพณ เป�นส��งแสดงให1เห9นวั�ฒินธิรัรัมีคืวัามีเจรั�ญรั- �ง เรั�องขึ้องชาต�   พรัะมีหากษั�ตรั�ย, ในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1น  จ�งทรังฟื้<� นฟื้%ขึ้นบธิรัรัมีเน ยมีปรัะเพณ ท �ถู�อปฎ�บ�ต�มีาช1านานต�งแต�สมี�ยอย-ธิยา  น!ามีาปรั�บใช1ในท-กด1าน  พอสรั-ปได1ด�งน �                                 -  ปรัะเพณ เก �ยวัก�บพรัะมีหากษั�ตรั�ย,     มี พรัะรัาชพ�ธิ บรัมีรัาชาภ�เษัก  (พ�ธิ ขึ้��นคืรัองรัาชย,เป�นพรัะมีหากษั�ตรั�ย,)   พรัะรัาชพ�ธิ โสก�นต,  (พ�ธิ โกนจ-กขึ้องพรัะรัาชวังศ,)  พรัะรัาชพ�ธิ พรัะเมีรั-มีาศ (พ�ธิ เผู้าศพ)   พรัะรัาชพ�ธิ ฉ�ตรัมีงคืล (พ�ธิ ฉลองพรัะเศวัตฉ�ตรัในวั�นคืล1ายวั�นบรัมีรัาชาภ�เษัก)  พรัะรัาชพ�ธิ สมีโภชช1างเผู้�อก ฯลฯ                                 -  ปรัะเพณ เก �ยวัก�บบ1านเมี�อง     มี พรัะรัาชพ�ธิ ถู�อน!�าพรัะพ�พ�ฒิน,ส�ตยา  พรัะรัาชพ�ธิ อาพาธิพ�นาศ (พ�ธิ ปEดเปAาโรัคืภ�ยมี�ให1เบ ยดเบ ยน)  พรัะรัาชพ�ธิ พ�ชมีงคืล (พ�ธิ ปล%กพ�ชเอาฤกษั,ช�ย)  ฯลฯ

                                -ปรัะเพณ เก �ยวัก�บพรัะพ- ทธิศาสนา    มี พ�ธิ วั�สาขึ้บ%ชา   พ�ธิ อาสาฬหบ%ชา  พ�ธิ มีาฆบ%ชา  พ�ธิ เขึ้1าพรัรัษัา-ออกพรัรัษัา  พ�ธิ บวัชนาคื  เทศน,มีหาชาต�  สวัดภาณย�กษั, ฯลฯ                             -  ปรัะเพณ พรัาหมีณ,    มี พ�ธิ โล1ช�งช1า  พ�ธิ วัางศ�ลาฤกษั,  พ�ธิ โกนจ-ก ฯลฯ                                -  ปรัะเพณ ชาวับ1าน     มี พ�ธิMในโอกาสส!าคื�ญๆ เช�น  แต�งงาน  ขึ้��นบ1านใหมี�  ท!าขึ้วั�ญนาคื  เผู้าศพ  พ�ธิ ตรั-ษัสงกรัานต,  พ�ธิ สารัท  การัละเล�นต�างๆ  เช�น  การัเล�นเพลงส�กวัา  เพลงเรั�อ  เพลงฉ�อย  ล�เก ล!าต�ด  ฟื้Dอนเล9บ  หน�งตะล-ง  หมีอล!า 

การส�งเสร�มี  วรรณ์กรรมี  ศ�ลำปกรรมี  แลำะการศ+กษา                              วรรณ์กรรมี      สมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1น  รัาชน!าน�กจ�ดวั�าเป�นศ%นย,กลางขึ้องวัรัรัณกรัรัมีและเป�นท �ช-มีน-มีบรัรัดากวั ท��งหลาย  ซึ่��งมี ท��งองคื,พรัะมีหากษั�ตรั�ย,  เจ1านาย  และบ-คืคืลธิรัรัมีดา  วัรัรัณคืด ท �ส!าคื�ญในสมี�ยรั�ชกาลท �  1  ได1แก� รัามีเก ยรัต�J   รัาชาธิ�รัาช  และสามีกMก  พรัะบาทสมีเด9จพรัะพ-ทธิเล�ศหล1านภาล�ย รั�ชกาลท � 2  ในฐานะท �ทรังเป�นกวั   ได1ทรังพรัะรัาชน�พนธิ,บทละคืรัไวั1หลายเรั��อง  แต�ท �ได1รั�บการัยกย�องมีากท �ส-ดคื�อ บทละคืรัเรั��องอ�เหนา  กวั เอกสมี�ยน �คื�อ  ส-นทรัภ%�  ซึ่��งมี ผู้ลงานช��นเย �ยมีหลายปรัะการัด1วัยก�น  มี ท��งบทละคืรั  เสภา  น�รัาศ  บทเห�   และกลอน  อาท�เช�น  เสภาเรั��องขึ้-นช1างขึ้-นแผู้น  น�รัาศภ%เขึ้าทอง  กลอนส-ภาษั�ตสอนหญ�ง  ท �ด เด�นท �ส-ด  คื�อ  พรัะอภ�ยมีณ                               สถึาปAตุยกรรมี       ศ�ลปะต�างๆ ได1รั�บการัฟื้<� นฟื้%อย�าง  จรั�งจ�งจนกล�บเจรั�ญรั �งเรั�องเหมี�อนด�งสมี�ยอย-ธิยา  สถูาปEตยกรัรัมีท �สรั1างอย�างปรัะณ ตงดงามี  ทรังคื-ณคื�าย��งขึ้องชาต�  ได1แด�  พรัะบรัมีหารัาชวั�ง  วั�ดพรัะศรั รั�ตนศาสดารัามี  วั�ดพรัะเชต-พนวั�มีลมี�งคืลารัามี  วั�ดอรั-ณรัาชวัรัารัามี  และวั�ดรัาชโอรัสารัามี  ซึ่��งท��ง  3  วั�ดหล�งน �เป�น  วั�ดปรัะจ!าพรัะองคื,รั�ชกาลท � 1, 2, และ  3   ตามีล!าด�บ  นอกจากน �แล1วั  พวักช�างส�บหมี%�  ย�งรั�วัมีก�นสรั1างผู้ลงามีไวั1มีากมีาย  อาท�  เคืรั��องรัาช%ปโภคืขึ้องพรัะองคื,

พรัะมีหากษั�คืรั�ย,  เคืรั��องรัาชกก-ธิภ�ณฑ์,  เรั�อพรัะท �น� �งส-พรัรัณหงส,  ต%1พรัะไตรัป?ฎกลายรัดน!�า  และเคืรั��องถู1วัยชามีเบญจรังคื, เป�นต1น                            จ�ตุกรรมี       งามีจ�ตรักรัรัมีในสมี�ยรั�ตนโกสน�ทรั,ตอนต1น   ย�งคืงเล ยนแบบกรั-งศรั อย-ธิยา  เช�น  ภาพวัาดในพรัะอ-โบสถู  หรั�อพรัะวั�หารั  ต��งแต�เหน�อรัะด�บหน1าต�างขึ้��น ไปจนถู�งเพดาน  มี�กจะเป�นภาพเทพช-มีน-มี  ส�วันช�วังรัะหวั�างช�องหน1าต�างจะวัาดภาพพ-ทธิปรัะวั�ต�  หรั�อทศชาต�ชาดก  ผู้น�งด1านหล�งพรัะปรัะธิานวัาดภาพเรั��องไตรัภ%มี�  และเผู้น�งตรังหน1าพรัะปรัะธิานวัาดภาพพรัะพ-ทธิเจ1าตอนมีารัผู้จญ  เช�น  ภาพจ�ตรักรัรัมีในพรัะท �น� �งพ-ทไธิสวัรัรัย,   พรัะรัาชวั�งบวัรัสถูานมีงคืล  และภาพจ�ตรักรัรัมีท �วั�ดรัะฆ�งโฆษั�ดารัามี  และวั�ดด-ส�ดารัามี  ธินบ-รั   ฝ่าผู้นน�งด1านตะวั�นออกและตะวั�นตกในพรัะอ-โบสถูวั�ดพรัะศรั รั�ตนศาสดารัามี  ผู้ลงานในรั�ชกาลท � 1                                                 ใ น รั� ช ก า ล ท �  2  ผู้ ล ง า น ด1 า นจ�ตรักรัรัมีไมี�มี ให1เห9นเด�นช�ด  เน��องจากงานก�อสรั1างท �ส!าคื�ญจะแล1วัเสรั9จ  ในรั�ชกาลท � 3  ผู้ลงานด1านจ�ตรักรัรัมีในรั�ชกาลท � 3  จ�งมี ปรัากฏิเป�นอ�นมีาก  จ�ดเป�นรั�ชสมี�ยท �รั- �งเรั�องด1านจ�ตรักรัรัมีท �ส-ดในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1น    งานจ�ตรักรัรัมีในรั�ชกาลน �มี อ�ทธิ�พลขึ้องศ�ลปะจ นเขึ้1ามีาเก �ยวัขึ้1องอย�างมีาก  ท��งน �เพรัาะในขึ้ณะน��นมี การัต�ดต�อคื1าขึ้ายก�บจ น  ปรัะกอบก�บรั�ชกาลท � 3  เองก9ทรังน�ยมีด1วัย  เห9นได1ช�ดจากพรัะอารัามีหลวัง  ซึ่��งสรั1างในรั�ชกาลน �  อาคืารัจะสรั1างแบบจ นเป�นส�วันมีาก  จ�ตรักรัเอกท �มี ฝ่3มี�อช��นคืรั%มี ผู้ลงานด เด�นในรั�ชกาลน �  คื�อ  หลวังวั�จ�ตรัเจษัฎา  หรั�อท �เรั ยกท��วัไปวั�า คืรั%ทองอย%�  และ  คืรั%คืง  หรั�อท �เรั ยกท��วัไปวั�า  คืงเปSะ   ผู้ลงานขึ้องท�านท��งสองน �ถู�อวั�าเป�นมีรัดกทางจ�ตรักรัรัมีท �ล!�าคื�าอย�างย��งภาพจ�ตรักรัรัมีท �ส!าคื�ญในรั�ชกาลน � ได1แก� ภาพเขึ้ ยนในพรัะอ- โบสถูและพรัะวั�หารัวั�ดส-ท�ศนเทพวัรัารัามี และในพรัะอ-โบสถู  วั�ดส-วัรัรัณารัามี และท �วั�ดพรัะเชต-พนวั�มีลมี�งคืลารัามี  วั�ดพรัะสรั รั�ตนศาสดารัามี  วั�ดอรั-ณรัาชวัรัารัามี  วั�ดบางย �ขึ้�น เป�นต1น                          การศ+กษา      ในสมี�ยรั�ตนโกส�นทรั,ตอนต1น  ล�กษัณะรัะบบการัศ�กษัาย�งคืงคืล1ายคืล�งก�บในสมี�ยอย-ธิยาตอนปลายและธินบ-รั   ศ%น

ย,กลางขึ้องการัศ�กษัาท �ส!าคื�ญมี อย%�  2  แห�ง  คื�อ  วั�ง  และ  วั�ด   พวักขึ้-นนางหรั�อผู้%1ด มี ตรัะก%ลมี�กส�งบ-ตรัหลานขึ้องตนเขึ้1าไปฝ่Cกอบรัมีตามีวั�งและรัาชส!าน�ก  ถู1าเป�นชายมี�กฝ่ากต�วัเขึ้1าเป�นมีหาดเล9กเพ��อจะได1ศ�กษัาวั�ชาการัต�างๆ  และเรั ยกรั% 1การัใช1อาวั-ธิในยามีสงคืรัามี  ผู้%1หญ�งฝ่Cกอบรัมีวั�ชาแมี�บ1านแมี�เรั�อน  การัเย9บปEกถูล�กรั1อย  ส!าหรั�บการัศ�กาในวั�ด  พวักสามี�ญชนมี�กน!าล%กหลานท �เป�นผู้%1ชายไปฝ่ากต�วัไวั1ก�บพรัะตามีวั�ด เป�นล%กศ�กย,ส!าหรั�บใช1สอย  หรั�อบวัชอย%�ก�บพรัะท �วั�ดแล1วัแต�คืวัามีเหมีาะสมี  ส�วันพรัะจะเป�นผู้%1สอนให1ห�ดเขึ้ ยนอ�าน  วั�ชาหน�งส�อ  วั�ชาด1านพรัะศาสนา เช�น ภาษัาบาล   ส�นสกฤต  และขึ้อมี  และฝ่Cกอบรัมีให1รั% 1จ�ก  ขึ้นบธิรัรัมีเน ยมี  ปรัะเพณ ต�างๆ  ด1วัย  ส!าหรั�บเด9กผู้%1หญ�งน�ยมีให1ได1รั�บการัฝ่Cกอบรัมีท �บ1าน                                              การัเรั ยนหน�งส�อภาษัาไทย  เด�มีย�งใช1หน�งส�อ  จ�นดามีณ   เป�นแบบเรั ยน  ต�อมีาหมีอบรั�ดเลย, (Bradley)   มี�ชช�นนารั ชาวัอเมีรั�ก�น  ซึ่��งเขึ้1ามีาในสมี�ยรั�ชกาลท � 3 ได1พ�มีพ,หน�งส�อ  ปรัะถูมี  ก  กา  ออกจ!าหน�าย  รัะยะน �ย�งไมี�มี โรังเรั ยนเป�นหล�กแหล�ง   ต1องไปศ�กษัาตามีส!าน�กต�างๆ เช�น ส!าน�กเจ1าพรัะยาศรั ธิรัรัมีรัาช  ส!าน�กพรัะพ-ทธิโฆษัาจารัย,แห�งวั�ดพ-ทไธิสวัรัรัย,  การัเรั ยนท �ส!าคื�ญอ กแบบหน��ง  คื�อ  การัศ�กษัาวั�ชาช พตามีบรัรัพบ-รั-ษัส�บตรัะก%ลถู�ายทอดก�นต�อๆ มีา เช�น  แพทย,  น�กกฎหมีาย  คืรั-อาจารัย,  หรั�อมี การัส�บทอดอาช พก�นเป�นกล-�มีตามีอาช พขึ้องท1องถู��นน��นๆ เช�น ช�างถูมี  ช�างทอง  ช�างปE� น  ช�างแกะสล�ก  โดยจะอย%�ก�นเป�นแหล�งๆ เช�น บ1านหมีอ  บ1านบาตรั  บ1างช�างหล�อ  เป�นต1น                                            ส!าหรั�บการัศ�กษัาสมี�ยใหมี�  โดยเฉพาะภาษัาต�างปรัะเทศ  เรั��มีมี ปรัากกบ1าง  โดยพวักมี�ชช��นนารั   ซึ่��งเจ1ามีาสอนศษัสนาเป�นผู้%1ด!าเน�นการั  แต�จ!าก�ดอย%�เฉพาะในแวัดวังพรัะรัาชวัวังศ,และขึ้-นนางขึ้1ารัาชการัช��นส%งเท�าน��น          พ�ฒนาทางดั�านประชาธ์�ปไตุยสมี�ยร�ชกาลำท#( 4-7

ก า ร ป6 พ,% น ฐ า น ป ร ะ ช า ธ์� ป ไ ตุ ย ใ น ส มี� ย ร� ช ก า ลำ ท#(  5    การัรั�บอารัยธิรัรัมีตะวั�นตกในสมี�ยรั�ชกาลท �5 ก�อให1เก�ดการัยอมีรั�บคืวัามี

คื� ด ขึ้ อ ง ผู้%1 อ�� น            ซึ่�� ง เ ท� า ก� บ เ ป� น ก า รั ป% พ�� น ฐ า น ป รั ะ ช า ธิ� ป ไ ต ย พ อ ส รั- ป ไ ด1 ด� ง น � 1.ทรังต��งสภาท �ปรั�กษัาขึ้��น 2 สภา ได1แก� สภาท �ปรั�กษัารัาชการัแผู้�นด� น (Council of  State) แ ล ะ ส ภ า ท � ป รั�ก ษั า ใ น พ รั ะ อ ง คื, (Privy

Council) เพ��อแสดงการัยอมีรั�บฟื้Eงคืวัามีคื�ดเห9นขึ้องผู้%1อ��น    แมี1สมีาช�กส�วันใหญ�จะ เป�นพรัะบรัมีวังศาน-วังศ, แต�ก9น�บ เป�นการัเรั��มีรัะบอบป รั ะ ช า ธิ� ป ไ ต ย 2.ทรังเป�นผู้%1น!ากล-�มี สยามีหน-�มี (Young Siam) ในการัต�อส%1ทางคื วั า มี คื� ด เ ห9 น ก� บ   คืนรั- �นเก�าท �มี�กไมี�ยอมีรั�บการัเปล �ยนแปลง และออกหน�งส�อช��อ ดรั-โณวั า ท เ พ�� อ เ ผู้ ย แ พ รั� แ น วั คื� ด ใ ห มี� 3.ทรังยอมีรั�บฟื้Eงคืวัามีคื�ดเห9นขึ้องกล-�มีคืนหน-�มีท �มี คืวัามีคื�ดก1าวัหน1ากล-�มีส!าคื�ญกล-�มี หน��งซึ่��งปรัะกอบด1วัยพรัะรัาชวังศ,และขึ้1ารัาชการัสามี�ญทรังย อ มี รั� บ ฟื้E ง วั� า      หนทางท �ปรัะเทศไทยจะรั�กษัาเอกรัาชไวั1ได1หนทางหน��งน��น คื�อ การัปรั�บรั ะ บ บ ขึ้1 า รั า ช ก า รั   และเปล �ยนการัปกคืรัองแบบ แอบโสล%ตโมีนาก (สมีบ%รัณาญาส�ทธิ�รัาชย,) เป�นแบบคือนสต�ต� วัช�นแนลโมีนาก  ห(พรัะมีหากษั�ตรั�ย,อย%�ภายใต1รั�ฐธิรัรัมีน%ญ) แมี1จะย�งไมี�ทรังสามีารัถูปฏิ�บ�ต�ตามีในขึ้ณะน��นได1ก9ตามี 4.ทรังออกพรัะรัาชบ�ญญ�ต�ปกคืรัองท1องท �พ.ศ.2440 ซึ่��งมี สารัะส!าคื�ญส�วันหน��งคื�อ ให1มี การัเล�อกต��งก!าน�นผู้%1ใหญ�บ1านซึ่��งจ�ดวั�าเป�นการัป%พ��นฐ า น ป รั ะ ช า ธิ� ป ไ ต ย ท � ช� ด เ จ น  ก า ร ป6 พ,% น ฐ า น ป ร ะ ช า ธ์� ป ไ ตุ ย ใ น ส มี� ย ร� ช ก า ลำ ท#(  6     ในช�วังรั�ชสมี�ยขึ้องพรัะบาทสมีเด9จพรัะมีงก-ฎเกล1าเจ1าอย%�ห�วั รั�ชกาลท � 6

ได1เก�ดเหต-การัณ,ส!าคื�ญขึ้องโลก ท �แสดงพล�งอ!านาจขึ้องปรัะชาชนเป�นกรัะแสปรัะชาธิ�ปไตยท �รั-นแรัง กล�าวัคื�อ ใน พ.ศ.2451 (ก�อนขึ้��นคืรัองรัาชย, 2

ป3 ) ป รั ะ เ ท ศ ต- รั ก ก9 ไ ด1 เ ป ล � ย น แ ป ล ง ก า รั ป ก คื รั อ ง จ า ก รั ะ บ อ บสมีบ%รัณาญาส�ทธิ�รัาชย,เป�นแบบปรัะชาธิ�ปไตย ในพ.ศ.2454 เก�ดการั

ปฏิ�วั�ต�ในปรัะเทศจ น ขึ้�บไล�พรัะจ�กรัพรัรัด�เปล �ยนเป�นสาธิารัณรั�ฐและใน พ.ศ.2460 พรัะองคื,ก9ได1ทรังทรัาบถู�งการัปฏิ�วั�ต�ใหญ�ขึ้องพวักบอลเชวั�ก ล1มีล1างอ!านาจ ปลงพรัะชนมี,พรัะเจ1าซึ่ารั,และรัาชวังศ, เก�ดการันองเล�อดท��วัไปในแผู้�นด�นรั�สเซึ่ ย พรัะบาทสมีเด9จพรัะมีงก-ฎเกล1าเจ1าอย%�ห�วั รั�ชกาลท � 6

ทรังทรัาบด วั� ามี กล-� มีปรัะชาชนคืนไทยจ!า นวันหน�� งท � เ รั ยกรั1องให1เปล �ยนแปลงรัะบอบการัปกคืรัอง แมี1จะทรังเห9นด1วัย แต�คืวัามีรั% 1เรั��องปรัะชาธิ�ปไตยจ!าก�ดขึ้อบเขึ้ตอย%�ในคืนส�วันน1อยเท�าน��น จ�งทรังด!าเน�นพรัะรัาชก- ศ โ ล บ า ย เ พ�� อ เ ผู้ ย แ พ รั� ป รั ะ ช า ธิ� ป ไ ต ย เ ป� น 3 วั� ธิ คื� อ

      1.ทรังต��งด-ส�ตธิาน เมี�องจ!าลองปรัะชาธิ�ปไตย ด-ส�ตธิาน เป�นเมี�องจ!า ล อ ง ห รั� อ เ มี� อ ง ต-M ก ต า  โปรัดเกล1าฯให1สรั1างขึ้��นในพ.ศ.2461 บนเน��อท �ปรัะมีาณ 3 ไรั� ในพรัะรัาชวั�งด-ส�ต (ภายหล�งย1ายไปวั�งพญาไท) มี ถูนน อาคืารัสถูานท �รัาชการั รั1านคื1า และบ1านเรั�อนเหมี�อนเมี�องจรั�งๆ แต�ย�อส�วันให1เล9กลงพอเด�นด%เห9นได1หมีดท��งเมี�อง แล1วัสมีมี-ต�ให1ขึ้1ารัาชการับรั�พารั ขึ้-นนาง มีหาดเล9กขึ้องพรัะองคื,เป�นรัาษัฎรัขึ้องเมี�องน � จ�ดให1มี การัเล�อกต��ง สภานคราภ�บาลำ ท!าหน1าท �ปกคืรัองเมี�อง มี การัออกกฎหมีายจ�ดรัะบบภาษั อากรั รัะบบการัรั�กษัาพยาบาล และกรัะบวันการัต�างๆ ขึ้องเมี�องปรัะชาธิ�ปไตย มี การัเรั ยกปรัะช-มีรัาษัฎรัสมีมี-ต�เหล�าน��น มีารั�วัมีก�นเล�อกต��ง และแก1ไขึ้เพ��มีเต�มีธิรัรัมีน%ญขึ้องด-ส�ตธิาน มี การัอภ�ปรัายถูกเถู ยงก�นรัะหวั�างคืณะนคืรัาภ�บาลก�บฝ่Aายคื1านเพ�� อเป�นแบบอย�างให1คืนท��งหลายได1เห9นและคื-1นเคืยก�บกรัะบวันการัปรัะชาธิ�ปไตย เป�นการัสอนหล�กปรัะชาธิ�ปไตยแก�ปรัะชาชน แต�อย�างไรัก9ตามี เน��องจากพรัะบาทสมีเด9จพรัะมีงก-ฎเกล1าเจ1าอย%�ห�วั รั�ชกาลท � 6 ทรังโปรัดการัเล�นละคืรัอย%�แล1วัคืนท��วัไปจ�งพาก�นเขึ้1าใจวั�าด-ส�ตธิาน เป�นการัเล�นละคืรัอย�างหน��งเท�าน��น จ�งไมี�ได1ผู้ลในทางปล%กฝ่Eงปรัะชาธิ�ปไตยมีากน�ก

     2.ท รั ง เ ขึ้ ย น บ ท คื วั า มี ห น� ง ส� อ พ� มี พ, พ รั ะ บ า ท ส มี เ ด9 จพ รั ะ มี ง ก- ฎ เ ก ล1 า เ จ1 า อ ย%� ห� วั รั� ช ก า ล ท � 6 

ทรังเป�นน�กอ�กษัรัศาสตรั, นอกจากจะทรังมี พรัะปรั ชาสามีารัถูในทางพรัะรัาช

น�พนธิ,ท��งรั1อยแก1วัและรั1อยกรัองแล1วั ย�งทรังเขึ้ ยนบทคืวัามีทางการัเมี�องตอบโต1ก�บคืนห�วัใหมี�สามี�ญชน แมี1พรัะองคื,จะทรังใช1พรัะนามีแฝ่งแต�คืนท��วัไปก9ทรัาบด วั�าผู้%1เขึ้ ยน คื�อ พรัะองคื, น�บเป�นการัสรั1างคืวัามีรั% 1ส�กท �ด ในหมี%�พสกน�กรัวั�า พรัะมีหากษั�ตรั�ย,มี�ได1ถู�อพรัะองคื, ทรังมี พรัะรัาชหฤท�ยเป�นน�กปรัะชาธิ�ปไตย เป�นอ กก1าวัหน��งในการัป%พ��นฐานปรัะชาธิ�ปไตยขึ้องพรัะองคื,       3.พรัะรัาชทานอภ�ยโทษั กบฏิ รั .ศ .130 กล-� มีผู้%1 ก�อการักบฏิ รั .ศ .130 ส� วั น ใ ห ญ� เ ป� นนายทหารัหน-�มีซึ่��งมี แนวัคื�ดสมี�ยใหมี�ท �คื�อนขึ้1างรั-นแรังไมี�พอใจวั�ธิ การัปกคืรัองแบบสมีบ%รัณาญาส�ทธิ�รัาชย,ต1องการัให1มี การัปกคืรัองแบบปรัะชาธิ�ปไตยโดยเรั9วั จ�งรั�วัมีก�นคืบคื�ด แต�คืวัามีล�บรั��วัไหลเส ยก�อนถู%กจ�บได1ท��งหมีดจ�งถู%กจ!าคื-กบ1าง รัอการัลงอาญาบ1าน แต�ภายหล�งก9ทรังพรัะรัาชทางอภ�ยโทษัให1ท��งหมีด อ กท��งย�งแจกกางเกง ผู้1าขึ้าวัมี1า และเง�น 100

สตางคื,ให1ท-กคืนอ กด1วัย การัพรัะรัาชทานอภ�ยโทษัคืรั��งน �อาจน�บได1วั�าพรัะองคื,ทรังเล9งเห9นคืวัามีปรัารัถูนาด ขึ้องกล-�มีก�อการักบฏิ ท �ต1องการัให1บ1านเมี�องเจรั�ญก1าวัหน1าท�ดเท ยมีก�บอารัยปรัะเทศจ�งไมี�ทรังเอาโทษัจ�ดเป�นการัส�งเสรั�มีปรัะชาธิ�ปไตยอ กอย�างหน��งขึ้องพรัะองคื,

  ก า ร ป6 พ,% น ฐ า น ป ร ะ ช า ธ์� ป ไ ตุ ย ใ น ส มี� ย ร� ช ก า ลำ ท#(  7      ได1กล�าวัมีาแล1วัวั�า พรัะบาทสมีเด9จพรัะปกเกล1าเจ1าอย%�ห�วั รั�ชกาลท � 7

เสด9จขึ้��นคืรัองรัาชย, ในป3พ.ศ.2468 ท�ามีกลางกรัะแสคืวัามีคื�ดแบบปรัะชาธิ�ปไตย บรัรัดาส��อมีวัลชนในเวัลาน��น ซึ่��งได1แก� หน�งส�อพ�มีพ,รัายวั�นและรัายคืาบ ต�างต พ�มีพ,บทคืวัามีแสดงคืวัามีคื�ดเห9นทางการัเมี�อง วั�พากษั,วั�จารัณ,การับรั�หารัรัาชการัแผู้�นด�น และขึ้1อขึ้�ดแย1งรัะหวั�างพรัะรัาชวังศ,ก�บรัาษัฎรัสามี�ญอย%�ไมี�เวั1นแต�ละวั�น น�บเป�นแรังกดด�นอย�างส!าคื�ญท �พรัะองคื,จะต1องทรังเรั�งรั บพ�จารัณาพรัะรัาชทานรั�ฐธิรัรัมีน%ญแก�ปรัะชาชนโดยเรั9วัส��งท �ปรัากฏิช�ดวั�า พรัะบาทสมีเด9จพรัะปกเกล1าเจ1าอย%�ห�วั รั�ชกาลท � 7 ทรังปรัารัถูนาท �จะให1ปรัะชาชนปกคืรัองตนเอง ได1แก� การัท �พรัะองคื,พรัะรัาชทานส�มีภาษัณ,หน�งส�อพ�มีพ,ในสหรั�ฐอเมีรั�กาขึ้ณะท �ปรัะท�บรั�กษัาพรัะเนตรัอย%�ท �น� �นวั�า พรัะองคื,ก!าล�งทรังเตรั ยมีการัท �จะพรัะรัาชทานรั�ฐธิรัรัมีน%ญให1แก�

ปรัะชาชนชาวัไทย และเมี��อเสด9จกล�บปรัะเทศไทยก9ทรังมี พรัะรัาชด!ารั�ช�ดเจนวั�าจะพรัะรัาชทานรั�ฐธิรัรัมีน%ญ ในวั�นท � 6 เมีษัายน 2475 วั�นเด ยวัก�บวั�นพรัะรัาชพ�ธิ เป?ดสะพานพรัะปฐมีบรัมีรัาชาน-สรัณ, (สะพานพรัะพ-ทธิยอดฟื้Dาฯ) เน�� องในโอกาสฉลองกรั-งท �กรั-งรั�ตนโกส�นทรั,สถู�ตสถูาพรัมีาคืรับ 150 ป3 โดยทรังให1 กรัมีหมี��นเทวัวังศ,วัโรัท�ย เสนาบด กรัะทรัวังการัต�างปรัะเทศจ�ดรั�างรั�ฐธิรัรัมีน%ญขึ้��น ซึ่��งกรัมีหมี��นเทวัวังศ,วัโรัท�ย ได1มีอบหมีายต�อให1พรัะยาศรั วั�สารัวัาจา ปล�ดท%ลฉลองกรัะทรัวังการัต�างปรัะเทศก�บ นายเรัย,มีอนด,  สต เวันส,  ท �ปรั�กษัากรัะทรัวังการัต�างปรัะเทศ ท��งสองต�างถูวัายรั�างขึ้องตน และถูวัายคืวัามีเห9นตรังก�นวั�าย�งไมี�คืวัรัปกคืรัองปรัะเทศในรัะบบรั�ฐสภา เน��องจากปรัะชาชนย�งไมี�พรั1อมี คืวัรัทดลองในรัะด�บท1องถู��น (เทศบาล) ก�อน ท �ส!าคื�ญ คื�อพรัะองคื,ย�งทรังได1รั�บการัท�ดทานการัปรัะกาศใช1รั�ฐธิรัรัมีน%ญจากพรัะบรัมีวังศาน-วังศ,ในอภ�รั�ฐมีนตรั สภา จ�งมี�ได1ทรังพรัะรัาชทานรั�ฐธิรัรัมีน%ญตามีก!าหนด�งกล�าวั พรัะรัาชปณ�ธิานอ�นน �เองท �อธิ�บายได1วั�า เมี��อมี การัปฏิ�วั�ต�ย�ดอ!านาจเหต-ใดพรัะองคื,จ�งทรังย�นด มีอบรั�ฐธิรัรัมีน%ญให1แก�พสกน�กรัขึ้องพรัะองคื, โดยมี�ได1ทรังขึ้�ดขึ้วัาง จะมี ขึ้�ดขึ้วัางก9ท �พรัะรัาชวังศ,ผู้%1ใหญ�บางพรัะองคื,เท�าน��น

  การเปลำ#(ยนแปลำงการปกครอง

ส า เ ห ตุ ก า ร เ ป ลำ#( ย น แ ป ลำ ง ก า ร ป ก ค ร อ ง ใ น ป� พ .ศ .2475

นอกจากสาเหต-ด��งเด�มีได1กล�าวัมีาแล1วั ย�งเหต-อ��นๆ ท �ท!าให1เก�ดการัปฏิ�วั�ต� 24 มี� ถู- น า ย น 2475 ด� ง จ ะ ก ล� า วั ต� อ ไ ป น �     1.เศรษฐก�จตุกตุ�(า ในระหว�าง พ.ศ.2472-2474 เก�ดภาวัะเศรัษัฐก�จตกต!�าท��วัโลก          ส�นคื1าไทยโดยเฉพาะขึ้1าวัรัาคืาตกต!�า เก�ดภาวัะขึ้าดแคืลนท��วัปรัะเทศ ปรัะกอบก�บปรัะเทศไทยมี      รัายจ�ายเก�นกวั�ารัายได1ต�อเน�� องมีาหลายป3 ท!า ให1ฐานะการัเง�นการัคืล�งขึ้องรั�ฐบาลอย%�สภาพคื ล อ น แ คื ล นรายไดั�  รายจ�ายของประเทศ พ– .ศ.2463 – 2468

ป�งบประมีาณ์รายไดั� รายจ�าย จ�ายเก�น

พ.ศ.2463 72,500,000 82,130,126 9,630,126

พ.ศ.2464 77,800,000 82,030,582 4,232,582

พ.ศ.2465 79,000,000 87,416,713 8,416,713

พ.ศ.2466 80,000,000 90,216,043 10,216,043

พ.ศ.2467 84,000,000 93,125,688 9,125,688

พ.ศ.2468 91,000,000 94,875,238 3,875,238

ท �มีา : เก ยรัต�ช�ย  พงษั,พาณ�ชย,, คืณะรัาษัฎรั : คืวัามีขึ้�ดแย1งและรั%ปแบบเพ��อการัคืรัองอ!านาจ ส�งคืมีศาสตรั,ปรั�ท�ศน,6 มี�ถู-นายน 2515 หน1า 59

ซึ่��งรั�ฐบาลในสมี�ยรั�ชกาลท � 7 พยายามีแก1ไขึ้สถูานะการัคืล�งเป�นหลายวั�ธิ เช�น ลาออกจากองคื,การัมีาตรัฐานทองคื!า ก!าหนดคื�าเง�นบาทขึ้��นใหมี� แต�ท �ส!าคื�ญซึ่��งได1รั�บคืวัามีเด�อดรั1อนก�นท��วัไป คื�อ การัเพ��มีภาษั รัาษัฎรัและการัปลดขึ้1ารัาชการัออกเพ��อรั�กษัาด-ลยภาพทางการัเง�นสรั1าง             คืวัามีไมี�พอใจให1แก�ขึ้1ารัาชการัท �พ%ดก�นในสมี�ยน��นวั�า ถู%กด-ล เป�นอ�นมีาก

 2.ความีข�ดัแย�งระหว�างสามี�ญ้ชนก�บพระราชวงศ� สามี�ญชนมี การัศ�กษัาส%งขึ้��น ท �จบจากต�างปรัะเทศ กล�บเขึ้1ามีารั�บรัาชการัก9มี มีาก แต�บรัรัดาเจ1านายพรัะรัาชวังศ,บางพรัะองคื,ทรังไมี�สามีารัถูปรั�บพรัะองคื,ได1 ย�งทรังถู�อเป�นขึ้1าหรั�อบ�าวัอย%�ตามีเด�มีอย%�ในล�กษัณะด%หมี��นด%แคืลน ท!าให1สามี�ญชนท �มี คืวัามีรั% 1คืวัามีสามีารัถูเก�ดน1อยเน��อต!�าใจ

3.แนวค�ดัท#(ไดั�ร�บจากตุะว�นตุก ขึ้1ารัาชการัท �ได1รั�บการัศ�กษัาตามีแบบตะวั�นตกต1องการัให1มี การัปกคืรัองในรัะบอบปรัะชาธิ�ปไตย       4.การประว�งเวลำาพระราชทานร�ฐธ์รรมีน6ญ้ในว�นท#( 6 เมีษายน 2475 การัท �พรัะบาทสมีเด9จพรัะปกเกล1าเจ1าอย%�ห�วั รั�ชกาลท � 7 มี�อาจพรัะรัาชทานรั�ฐธิรัรัมีน%ญในโอกาสสมีโภชกรั-งคืรับรัอบ 150 ป3 ในวั�นท � 6

เมีษัายน พ.ศ.2475 เพรัาะได1รั�บการัท�ดทานจากคืณะอภ�รั�ฐมีนตรั เป�นการัเรั�งรั�ดให1มี การัปฏิ�วั�ต�โดยเรั9วัย��งขึ้��น เพรัาะขึ้1ารัาชการัท �มี คืวัามีคื�ดก1าวัหน1าเห9นวั�า หนทางท �จะได1รั�บพรัะรัาชทานรั�ฐธิรัรัมีน%ญ โดยไมี�ใช1ก!าล�งบ�งคื�บน��นไมี�มี แล1วั

เ ห ตุ ก า ร ณ์� ก า ร ป ฏิ� ว� ตุ�   กล-�มีผู้%1รั �เรั��มี คื�อ น�กเรั ยนไทยในฝ่รั��งเศส ผู้%1เป�นห�วัเรั �ยวัห�วัแรังส!าคื�ญต��งแต�ต1น ได1แก� นายปรั ด พนมียงคื, ก�บ รั1อยโทแปลก ขึ้ ตตะส�งคืะ เมี��อบ-คืคืลเหล�าน �กล�บปรัะเทศไทย ก9รัวับรัวัมีผู้%1คืนซึ่��งมี คืวัามีคื�ดอย�างเด ยวัก�น โดยนายปรั ด   พนมียงคื,  ซึ่��งได1รั�บพรัะรัาชทางบรัรัดาศ�กด�Jเป�นหลวังปรัะด�ษัฐ, มีน%ธิรัรัมีเป�นผู้%1ด!าเน�นการัด1านพลเรั�อน และรั1อยโทแปลก  ขึ้ ตตะส�งคืะ ซึ่��งได1เล�� อนยศมี บรัรัดาศ�กด�Jเป�นพ�นตรั หลวังพ�บ%ลสงคืรัามี เป�นผู้%1ด!าเน�นการัด1านทหารั เมี��อรัวับรัวัมีผู้%1คืนได1จ!านวันมีากพอสมีคืวัรัจ�งต��งช��อ  คืณะปฏิ�วั�ต�วั�า คณ์ะราษฎร มี พ�นเอกพรัะยาพหลพลพย-หเสนา (พจน,  พหลโยธิ�น) เป�นห�วัหน1า พ�นเอกพรัะยาทรังส-รัเดช (เทพ  พ�นธิ-มีเสน) พ�นเอกพรัะยาฤทธิ�อาคืเนย, (สละ  เอมีะศ�รั�) และพ�นโท               พรัะปรัะสาทพ� ท ย ย- ท ธิ (วั� น  ช% ถู�� น )เ ป� น รั อ ง ห� วั ห น1 า การัปฏิ�วั�ต�เรั��มีในตอนเช1าตรั% �ขึ้องวั�นท � 24 มี�ถู-นายน พ.ศ.2475 ขึ้ณะท �รั �ชกาลท � 7 ทรังแปรัพรัะรัาชฐานไปปรัะท�บท �พรัะรัาชวั�งไกลก�งวัล ห�วัห�น จ�งหวั�ดปรัะจวับคื รั ขึ้�นธิ,  โดยอ1างก�บกองทหารัต�างๆ วั�าเป�นการัซึ่1อมีรับย-ทธิวั�ธิ อย�างใหมี� เมี��อมีาถู�งพรั1อมีก�นจ�งได1ปรัะกาศวั�าเป�นการัปฏิ�วั�ต� หล�งจากพรัะยาพหลพลพย-หเสนาอ�านปรัะกาศแล1วัจ�งส�งก!าล�งเขึ้1าคืวับคื-มีสถูานท �ส!าคื�ญๆ ทางรัาชการัในกรั-งเทพฯ และแยกย1ายก�นไปถูวัายอารั�กขึ้า (คืวับคื-มี) พรัะบรัมีวังศาน-วังศ,ช��นส%งและบ-คืคืลส!าคื�ญเพ��อเป�นต�วัปรัะก�นส!าหรั�บต�อรัอง เช�น จอมีพลสมีเด9จเจ1าฟื้Dาบรั�พ�ตรัส-ขึ้-มีพ�นธิ,  กรัมีพรัะนคืรัสวัรัรัคื,วัรัพ�น�ต  ปรัะธิานอภ�รั�ฐมีนตรั สภา และเสนาบด กรัะทรัวังมีหาดไทย เป�นต1น ขึ้ณะน��นสมีเด9จเจ1าฟื้Dาบรั�พ�ตรัฯทรังด!ารังต!าแหน�งผู้%1ส!าเรั9จรัาชการัพรัะนคืรัอย%�พรัะองคื,ท�านทรังต�ดส�นพรัะท�ยไมี�ใช1ก!าล�งโต1ตอบคืณะรัาษัฎรัให1เก�ดการั

เส ยเล�อดเน��อขึ้��น และทรังย�นยอมีออกแถูลงการัณ,ให1ปรัะชาชนอย%�ในคืวัามีสงบรัะหวั�างน��นทางฝ่Aายคืณะรัาษัฎรัได1ออกแถูลงการัณ,ช �แจงจ-ดปรัะสงคื,ในการัเปล �ยนแปลงการัปกคืรัองให1ปรัะชาชนทรัาบ และได1แถูลงหล�ก 6

ปรัะการั อ�นเป�นนโยบายขึ้องคืณะรัาษัฎรัท �จะน!ามีาใช1บรั�หารัปรัะเทศ

หลำ�ก 6 ประการของคณ์ะราษฎร

1.หลำ�กเอกราช  จะรั�กษัาคืวัามีเป�นเอกรัาชท��งหลาย เช�น เอกรัาชในทางการัเมี�อง ในทางการัศาล ในทางเศรัษัฐก�จขึ้องปรัะเทศไวั1ให1มี� �นคืง 2.หลำ�กความีปลำอดัภ�ย จะรั�กษัาคืวัามีปลอดภ�ยในปรัะเทศ ให1การัปรัะท-ษัรั1ายต�อก�นลดน1อยลงให1มีาก และสรั1างคืวัามีสามี�คืคื ขึ้องคืนในชาต� 3.หลำ�กเศรษฐก�จ จะบ!ารั-งคืวัามีส-ขึ้สมีบ%รัณ,ในทางเศรัษัฐก�จ โดยรั�ฐบาลใหมี�จะหางานให1รัาษัฎรัท-กคืนท!าจะวัางโคืรังการัเศรัษัฐก�จแห�งชาต�ไมี�ป ล� อ ย ใ ห1 รั า ษั ฎ รั อ ด อ ย า ก 4.หลำ�กเสมีอภาค จะให1รัาษัฎรัมี ส�ทธิ�เสมีอหน1าก�นไมี�ให1ผู้%1ใดมี ส�ทธิ�เ ห น� อ ผู้%1 อ�� น 5.หลำ�กเสร#ภาพ จะให1รัาษัฎรัมี อ�สรัะท �จะใช1ส�ทธิ�ผู้%1ใดจะบ�งคื�บมี�ได1 6.ห ลำ� ก ก า ร ศ+ ก ษ า  จ ะ ใ ห1ก า รั ศ� ก ษั า แ ก� รั า ษั ฎ รั อ ย� า ง ท�� วั ถู� ง    หล�งจากน��นคืณะรัาษัฎรัได1ท!าหน�งส�อไปกรัาบบ�งคืมีท%ลเช�ญพรัะบาทสมีเด9จพรัะเจ1าอย%�ห�วั รั�ชกาลท � 7    ให1ด!ารังอย%�ในต!าแหน�งพรัะมีหากษั�ตรั�ย,ภายใต1รั�ฐธิรัรัมีน%ญ    พรัะองคื,ทรังยอมีรั�บตามีขึ้1อเสนอขึ้องคืณะรัาษัฎรั    เพ��อให1ปรัะเทศชาต�มี รั�ฐธิรัรัมีน%ญเช�นเด ยวัก�บนานาอารัยปรัะเทศตามีท �ทรังมี พรัะรัาชปณ�ธิานอย%�แล1    ท!าให1การัเปล �ยนแปลงการัปกคืรัองปรัะสบคืวัามีส!าเรั9จ โดยปรัาศจากการัเส ยเล�อดเน��อพรัะบาทสมีเด9จพรัะปกเกล1าเจ1าอย%�ห�วั รั�ช กา ล ท � 7 เส ด9 จก ล� บ ก รั- ง เทพ มี หา น คืรั ใน วั�น ท � 25 มี�ถู- น า ยน พ.ศ.2475 คืณะรัาษัฎรัได1น!ารั�ฐธิรัรัมีน%ญการัปกคืรัองแผู้�นด�นสยามีช��วัคืรัาวัซึ่��ง หลวังปรัะด�ษัฐ,มีน%ธิรัรัมีและคืณะรัาษัฎรับางคืนได1รั�างขึ้��น ท%ลเกล1าฯ ถูวัายเพ��อให1ทรังลงพรัะปรัมีาภ�ไธิย    พรัะองคื,จ�งได1พรัะรัาชทานพรัะรัาชบ�ญญ�ต�ธิรัรัมีน%ญการัปกคืรัองแผู้�นด�นสยามีช��วัคืรัาวัในวั�นท � 27

มี�ถู- น า ย น พ .ศ .2475    น� บ เ ป� น รั�ฐ ธิ รั รั มี น% ญ ฉ บ�บ แ รั ก ขึ้ อ ง ไ ท ย   จากน��นคืณะรัาษัฎรัจ�งได1คื�ดเล�อกสมีาช�กสภาผู้%1แทนรัาษัฎรัช��วัคืรัาวัจ!านวัน 70 คืน ตามีท �รัะบ-ไวั1ในรั�ฐธิรัรัมีน%ญ    ต��งขึ้��นเป�นสภาผู้%1แทนรัาษัฎรั ละได1มี การัต��งคืณะกรัรัมีการัขึ้��น 2 ช-ด ช-ดแรักมี จ!านวัน 14 คืน ท!าหน1าท �บรั�หารัรัาชการัแผู้�นด�น    ช-ดท �สองจ!า นวัน 9 คืน เป�นกรัรัมีการัรั�างรั�ฐธิรัรัมีน%ญฉบ�บถูาวัรั

  พ�ฒนาทางการเมี,องการปกครองสมี�ยร�ตุนโกส�นทร�ย คหลำ�งการเปลำ#(ยนแปลำงการปกครอง (พ.ศ.2475-ปAจจ บ�น)

ว�กฤตุการณ์�ทางการเมี,องหลำ�งการเปลำ#(ยนแปลำงการปกครอง    การพ ร ะ ร า ช ท า น ร� ฐ ธ์ ร ร มี น6 ญ้ ฉ บ� บ ถึ า ว ร        พรัะบาทสมีเด9จพรัะปกเกล1าเจ1าอย%�ห�วั พรัะรัาชทานรั�ฐธิรัรัมีน%ญฉบ�บถูาวัรัให1ใช1เป�นกฎหมีายส%งส-ดในการัปกคืรัองปรัะเทศ     ณ พรัะท �น� �งอน�นตสมีาคืมี เมี��อวั�นท � 10 ธิ�นวัาคืมี 2475 หล�งจากรั�ฐธิรัรัมีน%ญปรัะกาศใช1แล1วัจ�งได1มี การัต��งคืณะรั�ฐมีนตรั จ!านวัน 20 คืนท!าหน1าท �บรั�หารัปรัะเทศ มี พรัะยามีโนปกรัณ,น�ต�ธิาดาเป�นนายกรั�ฐมีนตรั คืนแรักสารัะส!าคื�ญขึ้องรั�ฐธิรัรัมีน%ญฉบ�บถูาวัรัท �รั �ชกาลท � 7 พรัะรัาชทานให1ใช1เป�นกฎหมีายส%งส-ดในก า รั ป ก คื รั อ ง ป รั ะ เ ท ศ มี ด� ง น � 1.พรัะมีหากษั�ตรั�ย,ด!ารังอย%�ในฐานะอ�นเป�นท �เคืารัพส�กการัะผู้%1ใดละเมี�ดมี� ไ ด1 2.อ!านาจอธิ�ปไตยมีาจากปวังชนชาวัไทย พรัะมีหากษั�ตรั�ย,ซึ่��งเป�นพรัะปรัะมี-ขึ้ ทรังใช1อ!า นาจน �แก�โดยบทบ�ญญ�ต�ขึ้องรั�ฐธิรัรัมีน%ญ    อ!านาจอธิ�ปไตยแบ�งออกเป�น 3 ส�วัน คื�อ น�ต�บ�ญญ�ต�  บรั�หารั  และต-ลาการั 3.พรัะมีหากษั�ตรั�ย,ทรังใช1อ!า นาจน�ต�บ�ญญ�ต� โดยคื!า แนะน!า และย�นยอมีขึ้องสภาผู้%1แทนรัาษัฎรัซึ่��งอย%�ในต!าแหน�งคืรัาวัละ 4 ป3 มี สมีาช�ก 2

ปรัะเภท    จ!านวันเท�าก�นเป�นรัะยะเวัลา 10 ป3 โดยมี สมีาช�กปรัะเภทท � 1

ได1แก� สมีาช�กท �รัาษัฎรัเล�อกต��งเขึ้1ามีา และปรัะเภทท � 2    ได1แก�สมีาช�กท �พ รั ะ มี ห า ก ษั� ต รั� ย, ท รั ง แ ต� ง ต�� ง

4.พรัะมีหากษั�ตรั�ย,ทรังใช1อ!านาจบรั�หารัทางคืณะรั�ฐมีนตรั ปรัะกอบด1วัย นายกรั�ฐมีนตรั และรั�ฐมีนตรั อย�างน1อย 14 นายอย�างมีาก 24 นาย 5.พรัะมีหากษั�ตรั�ย,ทรังใช1อ!านาจต-ลาการัทางศาล ซึ่��งจ�ดต��งตามีก ฎ ห มี า ย เ พ�� อ พ� จ า รั ณ า พ� พ า ก ษั า อ รั รั ถู คื ด     ในช�วังรัะยะเวัลาไมี�ถู�ง 1 ป3ขึ้องการัเปล �ยนแปลงการัปกคืรัอง ได1เก�ดคืวัามีย-�งยากทางการัเมี�องขึ้��น    ท��งน �ส�บเน��องมีาจากคืวัามีคื�ดเห9นขึ้�ดแย1งในคืณะรั�ฐบาลเก �ยวัก�บเรั��องเคื1าโคืรังเศรัษัฐก�จขึ้องหลวังปรัะด�ษัฐ,มีน%ธิรัรัมี (ปรั ด   พนมียงคื,)    ซึ่��งพรัะยามีโนปกรัณ,น�ต�ธิาดา นายกรั�ฐมีนตรั เห9นวั�าเคื1าโคืรังการัเศรัษัฐก�จน �ด!าเน�นการัตามีหล�กการัขึ้องปรัะเทศส�งคืมีน�ยมี ซึ่��งก9สอดคืล1องก�บพรัะบรัมีรัาชวั�น�จฉ�ยขึ้องรั�ชกาลท � 7    ในขึ้ณะเด ยวัก�นพรัะยามีโนปกรัณ,น�ต�ธิาดาได1ออกคื!าส��งห1ามีขึ้1ารัาชการัและสมีาช�กสภาผู้%1แ ท น รั า ษั ฎ รั เ ขึ้1 า เ ป� น ส มี า ช� ก ส มี า คื มี   เก �ยวัขึ้1องก�บการัเมี�อง ซึ่��งเท�าก�บจะเป�นการัล1มีคืณะผู้%1ก�อการัเปล �ยนแปลงการัปกคืรัอง ต�อมีาในวั�นท � 1 เมีษัายน พ.ศ.2476    พรัะยามีโนปกรัณ,น�ต�ธิาดาได1ปรัะกาศพรัะรัาชกฤษัฎ กาย-บสภาผู้%1แทนรัาษัฎรั งดใช1รั�ฐธิรัรัมีน%ญบางมีาตรัา    และออกพรัะรัาชบ�ญญ�ต�การักรัะท!าอ�นเป�นคือมีมี�วัน�สต,    ซึ่��งเป�นผู้ลท!าให1หลวังปรัะด�ษัฐ,มีน%ธิรัรัมีต1องเด�นทางออกนอกปรัะเทศ    คืวัามีขึ้�ดแย1งรัะหวั�างรั�ฐบาลก�บคืณะรัาษัฎรัจ�งปรัากฏิเด�นช�ดขึ้��น ในท �ส-ด    พ.อ.พรัะยาพหลพลพย-หเสนา จ�งก�อการัรั�ฐปรัะหารั ย�ดอ!านาจรั�ฐบาล    เมี��อวั�นท � 20 มี�ถู-นายน พ.ศ.2476 และขึ้��นด!ารังต!าแหน�งนายกรั�ฐมีนตรั    อ!านาจขึ้องคืณะรัาษัฎรัจ�งคื�นกล�บมีาอ กคืรั��งหน��งพรั1อมีก�นน��นหลวังปรัะด�ษัฐ,มีน%ธิรัรัมีก9ได1เด�นทางกล�บปรัะเทศไทยเขึ้1ารั�วัมีก�บรั� ฐ บ า ล ช- ด ใ ห มี�

กบฏิบวรเดัช

                 เหต-การัณ,ในรัะยะต�อมีามี หลายส��งท �แสดงให1เห9นวั�าสมีาช�กคืณะรัาษัฎรับางคืนละท��งส�ญญาท �ให1ไวั1ก�บปรัะชาชน และละเลยหล�กการัท �บ�ญญ�ต�ไวั1ในรั�ฐธิรัรัมีน%ญ โดยเฉพาะการัปล�อยให1ปรัะชาชนฟื้Dองรั1อง

พรัะบาทสมีเด9จพรัะเจ1าอย%�ห�วั รั�ชกาลท � 7 ซึ่��งเป�นการัหมี��นพรัะบรัมีเดชาน-ภาพ สรั1างคืวัามีไมี�พอใจให1แก�ปรัะชาชนส�วันหน��ง พลเอกพรัะวัรัวังศ,เธิอ พรัะองคื,เจ1าบวัรัเดช อด ตเสนาบด กรัะทรัวังกลาโหมี ก�บพ�นเอกพรัะยาศรั ส�ทธิ�สงคืรัามี (ด��น  ท�ารัาบ)  และนายทหารัผู้%1ใหญ�อ กหลายคืน จ�งได1ก�อการักบฏิขึ้��นในวั�นท � 10 ต-ลาคืมี พ.ศ.2476 เพ��อให1มี การัปกคืรัองตามีรัะบอบปรัะชาธิ�ปไตยอ�นมี พรัะมีหากษั�ตรั�ย,เป�นปรัะมี-ขึ้อย�างแท1จรั�ง คืณะกบฏิเคืล�� อนก!าล�งทหารันคืรัรัาชส มีา สรัะบ-รั อย-ธิยา มีาจนถู�งดอนเมี�อง เก�ดการัส%1รับขึ้��นจนถู�งขึ้��นปรัะจ�ญบาน แต�ในท �ส-ดกองทหารัฝ่Aายรั�ฐบาลอ�นมี พ�นตรั หลวังพ�บ%ลสงคืรัามีเป�นผู้%1บ�ญชาการัรับก9สามีารัถูปรัาบลงได1 พ�นเอกพรัะยาศรั ส�ทธิ�สงคืรัามีตายในท �รับ และพลเอกพรัะวัรัวังศ,เธิอ พรัะองคื,เจ1าบ วั รั เ ด ช เ ส ด9 จ ล � ภ� ย ไ ป ต� า ง ป รั ะ เ ท ศ

การสลำะราชสมีบ�ตุ�ของร�ชกาลำท#(  7 พระบาทสมีเดั$จพระปกเกลำ�าเจ�าอ ย6� ห� ว      การักบฏิคืรั��งน �มี ผู้ลกรัะทบกรัะเท�อนต�อพรัะรัาชฐานะขึ้องพรัะบาทสมีเด9จพรัะปกเกล1าเจ1าอย%�ห�วั เพรัาะคืณะรัาษัฎรัเขึ้1าใจวั�าพรัะองคื,ทรังสน�บสน-นการักบฏิ ท��งๆ ท �ทรังวัางพรัะองคื,เป�นกลาง คืวัามีส�มีพ�นธิ,รัะหวั�างรั�ชกาลท �7 และคืณะรัาษัฎรัจ�งรั1าวัฉานย��งขึ้��น ต1น พ.ศ.2477 พรัะบาทสมีเด9จพรัะปกเกล1าเจ1าอย%�ห�วั รั�ชกาลท � 7 เสด9จไปรั�กษัาพรัะเนตรัท �ปรัะเทศอ�งกฤษั รัะหวั�างน��นได1ทรังขึ้อให1คืณะรัาษัฎรัคื!าน�งถู�งคืวัามีต1องการัอ�นแท1จรั�งขึ้องปรัะชาชน และให1ปกคืรัองปรัะเทศตามีหล�กสากลเย �ยงนานาปรัะเทศ แต�ไมี�ส�มีฤทธิ�ผู้ล จ�งทรังปรัะกาศสละรัาชสมีบ�ต�ในวั�นท � 2 มี นาคืมี 2477  รั�ฐบาลและสภาผู้%1แทนรัาษัฎรัในขึ้ณะน��นลงมีต�เห9นชอบกรัาบท%ลอ�ญเช�ญพรัะวัรัวังศ,เธิอ พรัะองคื,เจ1าอาน�นทมีห�ดล พรัะโอรัสในสมีเด9จเจ1าฟื้Dามีห�ดลอด-ลยเดช กรัมีหลวังสงขึ้ลานคืรั�นทรั, (โอรัสพรัะองคื,หน��งขึ้องรั�ชกาลท � 5) ขึ้��นคืรัองรัาชสมีบ�ต�เป�นพรัะบาทสมีเด9จพรัะเจ1าอย%�ห�วัอาน�นทมีห�ดล รั�ชกาลท � 8

ก า ร ส ร� า ง แ ลำ ะ พ� ฒ น า ช า ตุ� ดั� า น ก า ร เ มี, อ ง        ในสมี�ยปรัะชาธิ�ปไตยขึ้องไทย เป�นสมี�ยท �วั�ทยาการัและเทคืโนโลย ขึ้องโลกก!าล�งเจรั�ญขึ้��น การัต�ดต�อรัะหวั�างปรัะเทศต�างๆ ท��วัโลกเป�นไปด1วัยคืวัามีรัวัดเรั9วัย��งขึ้��น แมี1การับ�นนานาชาต�ย�งไมี�มี แต�การัต�ดต�อส��อสารัทางวั�ทย- และโทรัเลขึ้ ก9สามีารัถูท!าได1สะดวัก ท!าให1ปรัะเทศซึ่��งแมี1จะเป�นปรัะเทศปรัะชาธิ�ปไตยใหมี� เรั��มีมี บทบาทเก �ยวัก�บการัเมี�องรัะหวั�างปรัะเทศมีากย��งขึ้��น น� บ ต�� ง แ ต� ก า รั ส� ง ท ห า รั ไ ป รั� วั มี รั บ ใ น ส ง คื รั า มี โ ล ก เ ป� น ต1 น มี า

ก า ร แ ก� ไ ข ส น ธ์� ส� ญ้ ญ้ า เ ส# ย เ ป ร# ย บ แ ลำ ะ ย ก เ ลำ� กส� ท ธ์� ส ภ า พ น อ ก อ า ณ์ า เ ข ตุ        ส�ญญาเส ยเปรั ยบท �ไทยเรัาท!าก�บนานาปรัะเทศไวั1ในในสมี�ยรั�ชกาลท � 4

น��นย�งมี ผู้ลใช1บ�งคื�บเรั��อยมีา เป�นอ-ปสรัรัคืส!าคื�ญในการัสรั1างและพ�ฒินาชาต� โดยเฉพาะส�ทธิ�สภาพนอกอาณาเขึ้ตขึ้องชาต�ต�างๆ ท!าให1ไทยไมี�มี เอกรัาชสมีบ%รัณ, พรัะบาทสมีเด9จพรัะมีงก-ฎเกล1าเจ1าอย%�ห�วัรั�ชกาลท � 6 ทรังแก1ไขึ้ โดยถู�อโอกาสท � ไทยเป�นฝ่A ายชนะสงคืรัามีโลกคืรั��งท � 1 รั�วัมีก�บฝ่Aายส�มีพ�นธิมี�ตรัโดยมี ผู้%1ท �มี บทบาทส!าคื�ญในการัเจรัจา คื�อ ดรั.ฟื้รัานซึ่�ส บ . แซึ่รั, เป�นท �ปรั�กษัากรัะทรัวังการัต�างปรัะเทศและเป�นบ-ตรัเขึ้ยขึ้องปรัะธิานาธิ�บด วั�ลส�นแห�ง สหรั�ฐอเมีรั�กา ภายหล�งได1รั�บบรัรัดาศ�กด�Jเป�น พ รั ะ ย า ก� ล ย า ณ ไ มี ต รั แ ต� เ จ รั จ า ส!า เ รั9จ เ พ ย ง 2 ป รั ะ เ ท ศ ไ ด1 แ ก� 1.สหรั�ฐอเมีรั�กา  2.ญ �ป-Aนเน�� องจากรั�ชกาลท � 6 เสด9จสวัรัรัคืตเส ยก�อน ท!า ให1ต1องพยายามีต�อมีา และสามีารัถูแก1ไขึ้ได1หมีดท-กปรัะเทศในสมี�ยรั� ฐ บ า ล ป รั ะ ช า ธิ� ป ไ ต ย ใ น พ .ศ .2481

กรณ์#พ�พาทอ�นโดัจ#นพ.ศ.2483 ไทยไดั�ดั�นแดันบางส�วนค,นจากฝ ร�( ง เ ศ ส      ในพ.ศ.2482 ได1มี สงคืรัามีเก�ดขึ้��นในทวั ปย-โรัป กองท�พเยอรัมี�นบ-กเขึ้1าย�ดปรัะเทศโปแลนด, รั-กเขึ้1าไปในปรัะเทศฝ่รั��งเศส และอ กหลายปรัะเทศในย-โรัป จนล-กลามีกลายเป�นสงคืรัามีโลกคืรั��งท � 2 คืวัามีรั% 1ส�กชาต�น�ยมีในปรัะเทศไทยท!าให1เก�ดการัเด�นขึ้บวันเพ��อเรั ยกรั1องด�นแดนคื�นจากฝ่รั��งเศส

รั�ฐบาลขึ้อให1ฝ่รั��งเศสท!าคืวัามีตกลงปEกปEนเขึ้ตแดนรัะหวั�างไทยก�บอ�นโดจ นขึ้องฝ่รั��งเศสเส ยใหมี� แต�ตกลงก�นไมี�ได1และฝ่รั��งเศสย�งไมี�ล�วังละเมี�ดพรัมีแดนไทย และใช1กองท�พเรั�อฝ่รั��งเศสในอ�นโดจ นล�วังล!�าน�านน!�าทะเลไทยทางด1านจ�งหวั�ดตรัาด จ�งเก�ดการัรับขึ้��นท��งทางบกและทางทะเล กองท�พได1บ-กเขึ้1าไปในด�นแดนอ�นโดจ นและย�ดด�นแดนคื�นได1หลายแห�ง แต�ก�อนท �จะย�ดได1ท��งหมีด ญ �ป-Aนซึ่��งเป�นปรัะเทศมีหาอ!านาจและเรั��มีมี บทบาทในอ�นโดจ น เขึ้1ามีาไกล�เกล �ย ฝ่รั��งเศสยอมีคื�นด�นแดนฝ่รั��งขึ้วัาแมี�น!�าโขึ้งท �เส ยไปคืรั��งท � 4 ในสมี�ยรั�ชกาลท � 5 และปรั�บปรั-งแนวัเขึ้ตแดนใหมี� ด�นแดนฝ่E� งขึ้วัาแมี�น!�าโขึ้งส�วันท �ตรังขึ้1ามีก�บหลวังพรัะบาง ไทยต��งช��อเป�นจ�งหวั�ดล1านช1าง และด�นแดนฝ่E� งขึ้วัาแมี�น!�า โขึ้งตอนล�าง ต��งช�� อเป�นจ�งหวั�ดจ!า ปาศ�กด�J จ�งหวั�ดพ�บ%ลสงคืรัามี จ�งหวั�ดพรัะตะบอง การัปรั�บปรั-งเขึ้ตแดนคืรัาวัน � ท!า ให1รัาชอาณาจ�กรัไทยคืรัอบคืล-มีไปถู�งทะเสสาบเขึ้มีรัตอนบน

ว� ก ฤ ตุ ก า ร ณ์� ท า ง ก า ร เ มี, อ ง ห ลำ� ง ส ง ค ร า มี โ ลำ ก ค ร�% ง ท#(  2       ก�อนสงคืรัามีโลกคืรั��งท � 2 จะสงบน��น ในฐานะท �ไทยปรัะกาศสงคืรัามีก�บอ�งกฤษั และสหรั�ฐอเมีรั�กา ปรัะเทศไทยโดยเฉพาะกรั-งเทพฯ จ�งถู%กเคืรั�� องบ�นฝ่A ายส�มีพ�นธิมี�ตรัโจมีต ทางอากาศ ท�� งรัะเบ�ดท!า ลายจ-ดย-ทธิศาสตรั, เช�น สะพาน โรังไฟื้ฟื้Dา และอาคืารัต�างๆ ปรัะชาชนได1รั�บคืวัามีล!าบากเด�อดรั1อน จอมีพล ป. พ�บ%ลสงคืรัามี (หลวังพ�บ%ลสงคืรัามี) ซึ่��งเป�นนายกรั�ฐมีนตรั เวัลาน��น จ�งถู%กสถูานการัณ,บ บคื��น ในท �ส-ดก9ต1องลาออกจากต!าแหน�ง ในวั�นท � 24 กรักฎาคืมี พ.ศ.2487 เมี��อแพ1คืะแนนเส ยงในสภาผู้%1แ ท น รั า ษั ฎ รั

มี.ร.ว.เสน#ย� ปราโมีช เป7นนายกร�ฐมีนตุร#เพ,(อกอบก6�สถึานการณ์�บ�านเมี,อง พ.ศ.2488

เมี��อจอมีพล ป. พ�บ%ลสงคืรัามี ลาออก นายคืวังอภ�ยวังศ, (หลวังโกวั�ทอภ�ยวังศ,) ซึ่��งเป�นผู้%1หน��งในคืณะผู้%1ก�อการัเปล �ยนแปลงการัปกคืรัอง ใน

พ.ศ.2475 ได1ขึ้��นเป�นนายกรั�ฐมีนตรั แทน และได1ลาออกให1นายทวั   บ-ณยเกต- เป�นนายกรั�ฐมีนตรั ช��วัคืรัาวั เพ��อรัอ มี.รั.วั.เสน ย,  ปรัาโมีช  กล�บจากสหรั�ฐอเมีรั�กามีารั�บต!าแหน�งนายกรั�ฐมีนตรั เพ��อแก1สถูานการัณ,บ1านเมี�องท �ตกเป�นฝ่Aายแพ1สงคืรัามี เน��องจาก มี.รั.วั.เสน ย,  ปรัาโมีช  เป�นห�วัหน1าคืณะเสรั ไทย เป�นท �รั% 1จ�กด ขึ้องสหรั�ฐอเมีรั�กา มีหาอ!า นาจช��นน!า ขึ้องฝ่A ายส�มีพ�นธิมี�ตรัในเวัลาน��น ซึ่��ง มี.รั.วั.เสน ย,  ปรัาโมีช  ก9แก1ไขึ้ส!าเรั9จล-ล�วังไปได1ด1 วั ย ด จ น ป รั ะ เ ท ศ ไ ท ย ไ มี� มี ส ภ า พ เ ป� น ผู้%1 แ พ1 ส ง คื รั า มี แมี1ไทยจะได1ช��อวั�ามี การัปกคืรัองในรัะบอบปรัะชาธิ�ปไตย มีาต��งแต� พ.ศ.2475 แต�ตลอดเวัลาน��นอ!านาจในการับรั�หารัปรัะเทศท �แท1จรั�งตกอย%�ในมี�อขึ้องคืณะทหารัท �มี จอมีพล ป. พ�บ%ลสงคืรัามี เป�นผู้%1น!า เมี��อจอมีพล ป.

พ�บ%ลสงคืรัามี หมีดอ!านาจลงภายหล�งสงคืรัามีโลก มี การัรั�างรั�ฐธิรัรัมีน%ญขึ้��นใหมี�ในป3 พ.ศ.2492 พรัรัคืการัเมี�องต�างๆ เก�ดขึ้��น ปรัะชาชนมี โอกาสได1ส�มีผู้�สรัะบบการัปกคืรัองแบบปรัะชาธิ�ปไตย มี ผู้%1ผู้ล�ดเปล �ยนก�นเป�นนายกรั�ฐมีนตรั คื�อ นายปรั ด   พนมียงคื, (หลวังปรัะด�ษัฐ,มีน%ธิรัรัมี) และพลเรั�อตรั ถูวั�ลย,  ธิ!ารังนาวัาสวั�สด�J  (หลวังธิ!ารังนาวัาสวั�สด�J)  แมี1ท��งสองท�านน �จะรั�วัมีอย%�ในคืณะผู้%1ก�อการัเปล �ยนแปลงการัปกคืรัองพ.ศ.2475 ด1วัยแต�ก9เป�นฝ่A า ย ท � ไ มี� น� ย มี ใ ช1 ก!า ล� ง

ร�ชกาลำท#(  8 ถึ6กลำอบปลำงพระชนมี� , สาเหตุ การร�ฐประหาร พ.ศ.2490

หล�งสงคืรัามีโลกสงบ พรัะบาทสมีเด9จพรัะเจ1าอย%�ห�วัอาน�นทมีห�ดล รั�ชกาลท � 8 ได1เสด9จน�วั�ตปรัะเทศไทย พรั1อมีด1วัยพรัะเจ1าน1องยาเธิอ (พรัะบาทสมีเด9จพรัะเจ1าอย%�ห�วัรั�ชกาลปEจจ-บ�น) และก�อนท �จะเสด9จกล�บไปศ�กษัาต�อท �ปรัะเทศสวั�ตเซึ่อรั,แลนด, ก9ทรังถู%กลอบปลงพรัะชนมี,ในวั�นท � 9

มี�ถู-นายน  พ.ศ.2489 คืณะทหารัซึ่��งน�ยมี จอมีพล ป. พ�บ%ลสงคืรัามี จ�งอ1างเป�นสาเหต-หน��งกรัะท!ารั�ฐปรัะหารัเขึ้1าย�ดอ!านาจขึ้�บไล�รั�ฐบาล ซึ่��งมี พลเรั�อตรั ถูวั�ลย,  ธิ!ารังนาวัาสวั�สด�Jเป�นนายกรั�ฐมีนตรั ในวั�นท � 8 พฤศจ�กายน พ.ศ.2490 และให1นายคืวัง  อภ�ยวังศ, ห�วัหน1าพรัรัคืปรัะชาธิ�ปEตย, (ซึ่��งเป�น

ฝ่Aายตรังขึ้1ามีก�บพรัรัคืสหช พ ขึ้องพลเรั�อตรั ถูวั�ลย,  ธิ!ารังนาวัาสวั�สด�J) เขึ้1ารั�บต!าแหน�งนายกรั�ฐมีนตรั แต� 6 เด�อนต�อมีาคืณะรั�ฐปรัะหารัก9ให1ออก แล1วัเ ช� ญ จ อ มี พ ล ป . พ� บ% ล ส ง คื รั า มี เ ป� น น า ย ก รั� ฐ มี น ต รั แ ท น

ก า ร ตุ� อ ตุ� า น ลำ� ท ธ์� ค อ มี มี� ว น� ส ตุ�       เมี��อจอมีพล ป. พ�บ%ลสงคืรัามี เป�นนายกรั�ฐมีนตรั เป�นช�วังเวัลาท �เวัท การัเมี�องขึ้องโลก แบ�งออกเป�น 2 คื�ายใหญ� ๆ ได1แก� คื�ายเสรั ปรัะชาธิ�ปไตย หรั�อคื�ายตะวั�นตก มี สหรั�ฐอเมีรั�กาเป�นแกนน!า ก�บคื�ายคือมีมี�วัน�สต,หรั�อคื�ายตะวั�นออกมี สหภาพโซึ่เวั ยตเป�นผู้%1น!า (ใน พ.ศ.2492 จ นท��งปรัะเทศตกอย%�ในอ!านาจขึ้อง เหมีา  เจTอ  ต-ง  ซึ่��งปกคืรัองปรัะเทศในรัะบอบส�งคืมีน�ยมีคือมีมี�วัน�สต,) ท��งสองคื�ายต�างฝ่Aายต�างอ1างวั�าอ กฝ่Aายหน��งคื-กคืามีส�นต�ภาพขึ้องโลก และแสวังหาปรัะเทศต�างๆ เขึ้1ารั�วัมีเป�นพรัรัคืพวัก  จอมีพล ป.

พ�บ%ลสงคืรัามี จ�งต�ดส�นใจน!าปรัะเทศเขึ้1ารั�วัมีก�บคื�ายเสรั ปรัะชาธิ�ปไตย และท-� มี เ ท คื วั า มี ไ วั1 วั า ง ใ จ ใ ห1 แ ก� ส ห รั� ฐ อ เ มี รั� ก า

ก า ร เ ข� า ร� ว มี ส ง ค ร า มี เ ก า ห ลำ#       สหปรัะชาชาต�ลงมีต�วั�าจ นและเกาหล เหน�อ เป�นฝ่Aายรั-กรัานเกาหล ใต1 ในพ.ศ.2493 และส�งกองท�พสหปรัะชาชาต�เขึ้1าไปช�วัยเกาหล ใต1 จอมีพล ป .

พ�บ%ลสงคืรัามี จ�งส�งก!าล�งทหารัไทยไปรั�วัมีในกองท�พสหปรัะชาชาต�ด1วัยท��งก!า ล� ง ท า ง บ ก แ ล ะ ท า ง เ รั� อ

สนธ์�ส�ญ้ญ้าปDองก�นร�วมีก�นแห�งเอเช#ยตุะว�นออกเฉ#ยงใตุ�       ภาวัะการัคื-กคืามีรัะหวั�าง 2 คื�าย ท �เรั ยกวั�า สงคืรัามีเย9น ได1ทวั คืวัามีรั-นแรังขึ้��นในท �ส-ดก9เก�ดคืวัามีรั�วัมีมี�อท!าสนธิ�ส�ญญาปDองก�นรั�วัมีก�นแห�งเอเช ยตะวั�นออกเฉ ยงใต1 (ส.ป.อ) ขึ้��น ปรัะกอบด1วัยสมีาช�ก 8 ปรัะเทศ ได1แก� สหรั�ฐอเมีรั�กา สหรัาชอาณาจ�กรั ฝ่รั��งเศส ออสเตรัเล ย  น�วัซึ่ แลนด,  ปาก สถูาน  ฟื้?ล�ปป?นส, และไทย มี สารัะส!าคื�ญวั�าเมี��อปรัะเทศใดถู%กรั-กรัานป รั ะ เ ท ศ ท � เ ห ล� อ จ ะ เ ขึ้1 า ช� วั ย

จ อ มี พ ลำ ป .พ� บ6 ลำ ส ง ค ร า มี ก� บ ไ ฮ ดั� ป า ร� ค ท#( ส น า มี ห ลำ ว ง      การัเขึ้1ามีามี อ!านาจเป�นนายกรั�ฐมีนตรั โดยอ!านาจรั�ฐปรัะหารัใน พ.ศ.2490 ท!าให1จอมีพล ป. พ�บ%ลสงคืรัามี ได1รั�บการัต�อต1านจากปรัะชาชน มี การักบฏิเก�ดขึ้��นหลายหน แต�สามีารัถูปรัาบได1 เป�นเหต-ให1จอมีพล ป. พ�บ%ลสงคืรัามี ต1องหาวั�ธิ แก1ไขึ้ ได1เด�นทางไปด%งานในต�างปรัะเทศ พบวั�าปรัะชาชนอ�งกฤษัในลอนดอน มี ส�ทธิ�เสรั ภาพในการัพ%ดการัเมี�องท �สนามีในสวันหลวังท �ช��อ ไฮ่ด,ปารั,คื จ�งน!ามีาใช1บ1าง โดยยอมีให1มี การัพ%ดการัเมี�องได1อย�างเสรั ท �สนามีหลวัง(การัพ% ดเช�นน �ผู้%1คืนท��วัไปเรั ยกก�นต�ดปากวั�าไฮ่ด,ปารั,คื)

ร� ฐ ป ร ะ ห า ร พ .ศ .2500

      จอมีพล ป. พ�บ%ลสงคืรัามี ส�งเสรั�มีปรัะชาธิ�ปไตย โดยจ�ดให1มี การัเล�อกต��งขึ้��นในเด�อนก-มีภาพ�นธิ, พ.ศ.2500 แต�ปรัะชาชนไมี�พอใจ เช��อวั�าฝ่Aายรั�ฐบาลโกงการัเล�อกต��ง เน��องจากท �เขึ้ต (อ!าเภอ) ด-ส�ตน��นน�บคืะแนนผู้ลการัเล�อกต��งเป�นเวัลาถู�ง 3 วั�น 3 คื�น น�ส�ตน�กศ�กษัาและปรัะชาชนจ�งเด�นขึ้บวันไปปรัะท1วังท �ท!าเน ยบรั�ฐบาล จอมีพลสฤษัด�J  ธินะรั�ชต,  ซึ่��งขึ้ณะน��นด!า รังต!า แหน�งผู้%1บ�ญชาการัทหารับก สามีารัถูท!า คืวัามีเขึ้1าใจก�บน�ส�ตน�กศ�กษัาและปรัะชาชนได1 จ�งมี ช��อเส ยงขึ้��นมีาหล�งจากเคืยมี ช��อเส ยงในการัปรัาบกบฏิมีาแล1วั เมี��อเห9นวั�าปรัะชาชนสน�บสน-น อ กไมี�ก �เด�อนต�อมีา จอมีพลสฤษัด�J ธินะรั�ชต, จ�งท!ารั�ฐปรัะหารัขึ้�บไล�รั�ฐบาลจอมีพล ป. พ�บ%ลสงคืรัามีในวั�นท � 16 ก�นยายน พ.ศ.2500 และเช�ญให1นายพจน,  สารัส�น เลขึ้าธิ�การั ส.ป.อ. ซึ่��งสหรั�ฐอเมีรั�กายอมีรั�บน�บถู�อมีาเป�นนายกรั�ฐมีนตรั เพ��อจ�ดการัเล�อกต��งให1บรั�ส-ทธิ�J (จอมีพล ป. พ�บ%ลสงคืรัามี ล �ภ�ยไปอย%�ท �ปรัะเทศญ �ป-Aนแ ล ะ ไ มี� ไ ด1 ก ล� บ ป รั ะ เ ท ศ ไ ท ย อ ก เ ล ย จ น ต ล อ ด ช วั� ต )

จ อ มี พ ลำ ส ฤ ษ ดั�F  ธ์ น ะ ร� ช ตุ� เ ป7 น น า ย ก ร� ฐ มี น ตุ ร#        เมี��อนายพจน,  สารัส�น  จ�ดการัเล�อกต��งส!าเรั9จเรั ยบรั1อยแล1วัก9ลาออกให1 จอมีพลถูนอมี           ก�ตต�ขึ้จรั (ขึ้ณะน��นมี ยศพลโท) ผู้%1ใกล1ช�ดจอมีพลสฤษัด�J เป�นนายกรั�ฐมีนตรั ช��วัคืรัาวั ต�อมีาจอมีพลสฤษัด�Jท!ารั�ฐปรัะหารัใหมี�

ย-บสภาผู้%1แทนรัาษัฎรั และต��งคืณะรั�ฐบาลทหารัขึ้��น มี จอมีพลสฤษัด�J ธินะรั�ชต,เป�นนายกรั�ฐมีนตรั

ย+ ดั ท ร� พ ย� จ อ มี พ ลำ ส ฤ ษ ดั�F  ธ์ น ะ ร� ช ตุ�   รั�ฐบาลทหารัขึ้องจอมีพลสฤษัด�J บรั�หารัรัาชการัแผู้�นด�นด1วัยคืวัามีเขึ้1มีแขึ้9ง มี การัรัะดมีก!าล�งสมีองจากน�กปรัาชญ,น�กวั�ชาการัมีาช�วัยชาต�บ1านเมี�อง เช�น กรัมีหมี��นนรัาธิ�ปพงศ,ปรัะพ�นธิ, (มี.จ.วัรัรัณไวัทยากรั  วัรัวัรัรัณ)

และหลวังวั�จ�ตรัวัาทการั เป�นต1น  ปกคืรัองบ1านเมี�องอย�างเฉ ยบขึ้าด มี การัตอบโต1ผู้%1ก�อการัรั1ายคือมีมี�วัน�สต,อย�างจรั�งจ�ง และสน�ทแนบแน�นก�บสหรั�ฐอเมีรั�กา จนได1รั�บคืวัามีช�วัยเหล�อด1านการัเง�นมีาพ�ฒินาปรัะเทศเป�นอ�นมีากแต�การับรั�หารัน��นก9เก�ดหละหลวัมี เมี��อจอมีพลสฤษัด�Jถู�งแก�กรัรัมีใน พ.ศ.2506 จ�งมี การักล�าวัหาวั�าจอมีพลสฤษัด�J  ธินะรั�ชต, ท-จรั�ตฉ1อรัาษัฎรั,บ� ง ห ล วั ง จ น ถู% ก ย� ด ท รั�พ ย, ส� น ท�� ง ห มี ด ใ ห1 ต ก เ ป� น ขึ้ อ ง แ ผู้� น ด� น

ร�ฐบาลำถึนอมี  ประภาส– (พ.ศ.2506–2516)

 จอมีพลถูนอมี ก�ตต�ขึ้จรั  ได1ส�บทอดเป�นนายกรั�ฐมีนตรั ส�บต�อจากจอมีพลสฤษัด�J  คืนท��วัไปเรั ยกวั�า รั�ฐบาลถูนอมี-ปรัะพาส เพรัาะจอมีพลปรัะภาส  จารั-เสถู ยรั ซึ่��งเป�นรั�ฐมีนตรั วั�าการักรัะทรัวังมีหาดไทย ก!าล�งส!าคื�ญขึ้องรั�ฐบาลเป�นเคืรั�อญาต�ก�บจอมีพลถูนอมีโดยการัสมีรัสขึ้องบ-ตรั รั�ฐบาลถูนอมี ปรัะภาส ได1จ�ดให1มี การัรั�างรั�ฐธิรัรัมีน%ญขึ้��น ในเวัลาหลายป3– จนถู�งปลายป3 พ.ศ.2511 จ�งเสรั9จและมี การัเล�อกต��งผู้%1แทนรัาษัฎรัในต1นป3 พ.ศ.2512 ซึ่��งฝ่Aายรั�ฐบาลถูนอมี-ปรัะภาสต��งพรัรัคืการัเมี�องขึ้��น ช��อพรัรัคืสหปรัะชาไทย และชนะการัเล�อกต��ง หล�งการัเล�อกต��ง จ�งมี รั�ฐบาลถูนอมี-

ปรัะภาสอ ก แต�ไมี�ถู�ง 2 ป3 จอมีพลถูนอมี ก�ตต�ขึ้จรัก9ท!ารั�ฐปรัะหารัตนเองในวั�นท � 17 พฤศจ�กายน 2514 ยกเล�กรั�ฐธิรัรัมีน%ญ ย-บรั�ฐสภาผู้%1แทนรัาษัฎรั ต��งรั�ฐบาลทหารัขึ้��นใหมี�เป�นรั�ฐบาลถูนอมี-ปรัะพาสท � เขึ้1มีแขึ้9งย��งขึ้��น

ว�นมีหาว�ปโยค  14  ตุ ลำาคมี   2516

การัยกเล�กรั�ฐธิรัรัมีน%ญ  ท!า ให1ปรัะชาชนไมี�พอใจ เพรัาะการัรั�างรั�ฐธิรัรัมีน%ญฉบ�บ พ.ศ.2511 น��นใช1เวัลานานหลายป3ผู้�ดปกต�อย%�แล1วั คืรั��นใช1มีาไมี�ถู�ง 3 ป3 ก9ยกเล�กเส ย ไมี�แน�วั�าอ กนานเท�าไรัจ�งจะรั�างใหมี�ได1ส!าเรั9จ จ�งมี น�กศ�กษัา อาจารัย,  และน�กกฎหมีายรัวัมี 13 คืน ปรัะกาศเรั ยกรั1องรั�ฐธิรัรัมีน%ญ ซึ่��งท��งหมีดได1ถู%กต1องจ�บก-มีเมี��อคืณะผู้%1เรั ยกรั1องรั�ฐธิรัรัมีน%ญถู%กจ�บก-มี จ�งเก�ดการัช-มีน-มีเรั ยกรั1องให1ปล�อยต�วับ-คืคืลท��ง 13 คืนน��นการัช-มีน-มีได1รั�บคืวัามีสน�บสน-นจากปรัะชาชนอย�างกวั1างขึ้วัางน�บต��งแต�เด9กน�กเรั ยนช��นมี�ธิยมีขึ้��นไปฝ่Aายรั�ฐบาลใช1ก!าล�งเขึ้1าปรัาบปรัามี ท!าให1เหต-การัณ,ล-กลามีใหญ�โต เก�ดนองเล�อดในวั�นท � 14 ต-ลาคืมี พ.ศ.2516 มี ผู้%1คืนเส ยเล�อดเน��อล1มีตาย ท!าให1ปรัะชาชนบางพวักโกรัธิแคื1นถู�งก�บเผู้าท!าลายอาคืารัสถูานท �และยานพาหนะขึ้องทางรัาชการัแต�ด1วัยเดชะพรัะบารัมี ขึ้องพรัะบาทสมีเด9จพรัะเจ1าอย%�ห�วัภ%มี�พลอด-ลยเดช เหต-การัณ,จ�งได1สงบ โดยจอมีพลถูนอมี ก�ตต�ขึ้จรั และจอมีพลปรัะภาส  จารั-เสถู ยรั ยอมีลาออกจากต!าแหน�งแ ล ะ เ ด� น ท า ง อ อ ก ไ ป จ า ก พ รั ะ รั า ช อ า ณ า จ� ก รั

น า ย ส� ญ้ ญ้ า  ธ์ ร ร มี ศ� ก ดั�F น า ย ก ฯ พ ร ะ ร า ช ท า น        เมี��อจอมีพลท��งสองเด�นทางออกนอกปรัะเทศไปแล1วั พรัะบาทสมีเด9จพรัะเจ1าอย%�ห�วัโปรัดเกล1าฯ ให1นายส�ญญา  ธิรัรัมีศ�กด�J  ปรัะธิานองคืมีนตรั ในเวัลาน��น ด!ารังต!าแหน�งนายกรั�ฐมีนตรั   มี ภารัก�จส!าคื�ญ  คื�อ ฟื้<� นฟื้%รัะเบ ยบขึ้องบ1านเมี�อง ปรัะสานสามี�คืคื ในหมี%�คืนในบ1านเมี�องกล�บคื�นส%�ภาวัะปกต�โดยเรั9วั  และรั�างรั�ฐธิรัรัมีน%ญท �เหมีาะสมีขึ้��นใช1ปกคืรัองปรัะเทศในท �ส-ดบ1านเมี�องก9สงบด�งเด�มี  การัรั�างรั�ฐธิรัรัมีน%ญได1เสรั9จส��นลง และปรัะกาศใช1ในวั�นท � 7

ต-ลาคืมี 2517 เป�นรั�ฐธิรัรัมีน%ญท �น�กการัเมี�อง และน�กวั�ชาการัจ!านวันมีากลงคืวัามีเห9นวั�าเป�นรั�ฐธิรัรัมีน%ญฉบ�บท �เป�นปรัะชาธิ�ปไตยด ท �ส-ดสมีก�บท �ได1มีาด1 วั ย คื วั า มี ย า ก ล!า บ า ก

เ ห ตุ ก า ร ณ์� ภ า ย ห ลำ� ง ว� น มี ห า ว� ป โ ย ค        ภายหล�งการัปรัะกาศใช1รั�ฐธิรัรัมีน%ญแห�งรัาชอาณาจ�กรัไทย พ-ทธิศ�กรัาช 2517 มี รั�ฐบาลบรั�หารัปรัะเทศหลายช-ดแต�ต�างก9เขึ้1ามีาบรั�หารั

ป รั ะ เ ท ศ ใ น ช� วั ง เ วั ล า ส�� น ๆ

ร�ฐบาลำมี.ร.ว.เสน#ย� ปราโมีช (ก.พ.2518)

เรั��มีแรักท �มี การัเล�อกต��งสมีาช�กสภาผู้%1แทนรัาษัฎรัตามีรั�ฐธิรัรัมีน%ญใหมี� สมีาช�กพรัรัคืปรัะชาธิ�ปEตย,ได1รั�บเล�อกต��งเขึ้1ามีามีากท �ส-ด มี.รั.วั.เสน ย,  ปรัาโมีช  ซึ่��งเป�นห�วัหน1าพรัรัคื  ได1รั�บพรัะบรัมีรัาชโองการัโปรัดเกล1าฯ แต�งต��งให1เป�นนายกรั�ฐมีนตรั จ�ดต��งคืณะรั�ฐบาลขึ้��น แต�เมี��อถู�งวั�นแถูลงนโยบายไ มี� ไ ด1 รั� บ คื วั า มี ไ วั1 วั า ง ใ จ จ� ง ต1 อ ง ล า อ อ ก

ร�ฐบาลำมี.ร.ว.ศ+กฤทธ์�F ปราโมีช(มี#.ค.2518–มี.ค.2519)

เมี�� อรั�ฐบาล มี.รั.วั.เสน ย,  ปรัาโมีช  ลาออกแล1วั  มี.รั.วั.คื�กฤทธิ�J  ปรัาโมีช  ห�วัหน1าพรัรัคืก�จส�งคืมี ได1เป�นนายกรั�ฐมีนตรั จ�ดต��งรั�ฐบาลผู้สมีขึ้��นจากหลายพรัรัคืการัเมี�อง แต�การับรั�หารัปรัะเทศก9มี อ-ปสรัรัคือ�นเน��องมีาจากคืวัามีขึ้�ดแย1งรัะหวั�างพรัรัคืการัเมี�อง การัช-มีน-มีและเด�นขึ้บวันขึ้องปรัะชาชนเพ��อเรั ยกรั1องให1สหรั�ฐอเมีรั�กาถูอนทหารัออกไปจากปรัะเทศไทย แ ล ะ เ พ�� อ เ รั ย ก รั1 อ ง ส� ท ธิ� ต� า ง ๆการับรั�หารับ1านเมี�องขึ้องรั�ฐบาล มี.รั.วั.คื�กฤทธิ�J  ปรัาโมีช  เป�นไปด1วัยคืวัามียากล!าบาก ในท �ส-ด มี.รั.วั.คื�กฤทธิ�J  ปรัาโมีช  นายกรั�ฐมีนตรั ต1องปรัะกาศย-บสภา  เพ�� อจ�ดให1มี การัเล�อกต��งสมีาช�กสภาผู้%1แทนรัาษัฎรัขึ้�� นใหมี� ก า ร ป ฏิ� ร6 ป ก า ร ป ก ค ร อ ง แ ผ่� น ดั� น  6 ตุ ลำ า ค มี 2519

      ผู้ลการัเล�อกต��งจากการัย-บสภา ท!า ให1 มี.รั.วั.เสน ย,  ปรัาโมีช  ห�วัหน1าพรัรัคืปรัะชาธิ�ปEตย,ได1เป�นนายกฯอ กสมี�ยหน��ง แต�ก9ย�งมี การัปรัะท1วังเรั ยกรั1องขึ้องกล-�มีต�างๆ เช�น กล-�มีเกษัตรักรั กล-�มีแรังงาน กล-�มีน�กศ�กษัา ซึ่��งได1รั�บการัต�อต1านจากกล-�มีอน-รั�กษั,น�ยมี เช�น กล-�มีกรัะท�งแดง กล-�มีล%กเ ส� อ ช า วั บ1 า น เ ป� น ต1 นการัปรัะท1วังคืรั��งส!าคื�ญ คื�อการัปรัะท1วังการักล�บเขึ้1ามีาในรัาชอาณาจ�กรัขึ้องสองอด ตผู้%1น!า จอมีพลถูนอมีก�บจอมีพลปรัะภาสในตอนเช1าตรั% �ขึ้องวั�นท � 6

ต-ลาคืมี พ.ศ.2519 คืวัามีรั-นแรังขึ้องคืวัามีขึ้�ดแย1งถู�งขึ้นาดปะทะก�นด1วัย

ก!าล�ง ในท �ช-มีน-มีบรั�เวัณมีหาวั�ทยาล�ยธิรัรัมีศาสตรั, ท�าพรัะจ�นทรั, และล-กลามีออกมีาถู�งบรั�เวัณสนามีหลวัง มี ผู้%1บาดเจ9บ และเส ยช วั�ต รั�ฐบาลปรัะชาธิ�ปEตย,ขึ้อง มี.รั.วั.เสน ย,  ปรัาโมีช  ไมี�สามีารัถูคืวับคื-มีสถูานการัณ,ได1ตกเย9นวั�นน��นเอง คืณะทหารัก9ปรัะกาศย�ดอ!านาจ เรั ยกคืณะขึ้องตนวั�าคืณะปฏิ�รั%ป           การัปกคืรัองแผู้�นด�น มี พลเรั�อเอกสง�ด  ชลออย%�  ซึ่��งขึ้ณะน��นด!า รังต!า แหน�งผู้%1บ�ญชาการัทหารัส%งส-ดเป�นห�วัหน1 า และมี พลเอกเกรั ยงศ�กด�J  ชมีะน�นท, เป�นเลขึ้าธิ�การัคืณะปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองแผู้�นด�น อาสาเขึ้1ามีาจ�ดรัะเบ ยบการัปกคืรัองบ1านเมี�องเส ยใหมี� มี การัปรัาบปรัามีผู้%1ปรัะท1วังอย�างรั-นแรัง มี ผู้%1บาดเจ9บ เส ยช วั�ต และส%ญหายจ!านวันมีาก และบางคืนต1องหลบหน เขึ้1าปAาไปสมีทบก�บขึ้บวันการัคือมีมี�วัน�สต,ท��งในปรัะเทศและนอกป รั ะ เ ท ศ

ร�ฐบาลำนายธ์าน�นทร� กร�ยว�เช#ยร  (8 ตุ.ค.–19 ตุ.ค.2520)

      มี พรัะบรัมีรัาชโองการัโปรัดเกล1าฯ แต�งต��งนายธิาน�นทรั,  กรั�ยวั�เช ยรั  เป�นนายกรั�ฐมีนตรั      โดยมี รั�ฐธิรัรัมีน%ญซึ่��งคืณะปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองแผู้�นด�นท%ลเกล1าฯ ถูวัายให1ทรังปรัะกาศใช1ปกคืรัองปรัะเทศ รั�ฐธิรัรัมีน%ญฉบ�บน �มี หล�กการัส!าคื�ญ คื�อ นายกรั�ฐมีนตรั ก�บคืณะปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองแผู้�นด�นมี อ!านาจเบ9ดเสรั9จ เช�นเด ยวัก�บรั�ฐธิรัรัมีน%ญสมี�ยเผู้ด9จการั จอมีพลสฤษัด�J  ธินะรั�ชต,  ก�อให1เก�ดคืวัามีไมี�พอใจแก�เหล�าทหารับางกล-�มี น�กการัเมี�อง และปรัะชาชน จนทหารักล-�มีหน��งได1ก�อการัรั�ฐปรัะหารัขึ้��น โดยมี      พลเอกฉลาด  ห�รั�ญศ�รั�  เป�นห�วัหน1า  แต�ถู%กปรัาบปรัามีลง กลายเป�นขึ้บถูและห�วัหน1ากล-�มีหน��งได1ก�อการัรั�ฐปรัะหารัขึ้��นตามีอ!านาจเบ9ดเสรั9จท �ให1ไวั1ในรั�ฐธิรัรัมีน%ญ

พลำเอกเกร#ยงศ�กดั�F  ชมีะน�นท�  ปฏิ�ว�ตุ�แลำะเป7นนายกร�ฐมีนตุร# (11

พ .ย . 2520 – 3 มี# .ค .2523)

  การับรั�หารัอย�างเด9ดขึ้าดขึ้องรั�ฐบาลนายธิาน�นทรั, สรั1างคืวัามีไมี�พอใจให1แก�ปรัะชาชน และขึ้�ดแย1งก�บทหารัในคืณะปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองแผู้�นด�นขึ้��นเรั��อยๆ จนในท �ส-ด พลเรั�อเอกสง�ด  ชลออย%�  ก9ปรัะกาศย�ดอ!านาจจากรั�ฐบาลและย-บสภาปฏิ�รั%ปการัปกคืรัองแผู้�นด�น มี พรัะบรัมี                  รัาชโองการั

โปรัดเกล1าฯ ให1พลเอกเกรั ยงศ�กด�J  ชมีะน�นท, เป�นนายกรั�ฐมีนตรั และจ�ดให1มี การัเล�อกต��งตามีรั�ฐธิรัรัมีน%ญใหมี� โดยพลเอกเกรั ยงศ�กด�J  ชมีะน�นท, สมี�คืรัรั�บเล�อกต��งด1วัย ซึ่��งก9ได1รั�บเล�อกต��งเขึ้1ามีา และสามีารัถูกล�บมีาเป�นนายกรั�ฐมีนตรั ตามีวั�ถู ทางปรัะชาธิ�ปไตย แต�ก9ไมี�สามีารัถูแก1ปEญหาต�างๆ ได1 ท��งย�งขึ้�ดแย1งก�บทหารักล-�มีหน-�มี (ซึ่��งคืนท��วัไปเรั ยกวั�า กล-�มีย�งเต�รั,ก) ท!าให1ต1องลาออก และพลเอกเปรัมี    ต�ณส%ลานนท, ซึ่��งได1รั�บการัสน�บสน-นจากน า ย ท ห า รั ก ล-� มี ห น-� มี ไ ด1 เ ป� น น า ย ก รั� ฐ มี น ต รั

ร�ฐบาลำพลำเอกเปรมี ตุ�ณ์ส6ลำานนท� (พ.ศ.2523-2531)

พลเอกเปรัมี  ต�ณส%ลานนท,  ได1รั�บพรัะบรัมีรัาชโองการัโปรัดเกล1าฯ แต�งต��งให1เป�นนายกรั�ฐมีนตรั เมี��อ 12 มี นาคืมี พ.ศ.2523 และเป�นนายกรั�ฐมีนตรั ต�อเน��องอย%�นานถู�ง 8 ป3 เน��องจากพลเอกเปรัมีเป�นผู้%1ไมี�ส�งก�ดพรัรัคืการัเมี�องใด แต�รัวัมีมี�อก�บพรัรัคืการัเมี�องและน�กวั�ชาการัต��งรั�ฐบาลผู้สมีขึ้��น เป�นผู้%1มี คื-ณสมีบ�ต�พ�เศษัในการัปรัะสานคืวัามีคื�ดและรั% 1จ�กผู้�อนปรัน   เป�นผู้%1รั �เรั��มีเปล �ยนแปลงนโยบายปรัาบปรัามีผู้%1ก�อการัรั1ายจากการัใช1ก!าล�งเป�นการัให1คืวัามีเห9นใจ เช�น ไมี�เอาโทษัผู้%1ก�อการัรั1ายท �กล�บใจ  ช�วัยหาอาช พให1 เรั ยกผู้%1กล�บใจวั�า ผู้%1รั �วัมีพ�ฒินาชาต�  เป�นต1น ส��งต�างๆ เหล�าน �ได1สรั1างคืวัามีปรัะท�บใจให1แก�ผู้%1ก�อการัรั1าย จ�งท!าให1มี จ!านวันผู้%1รั �วัมีพ�ฒินาชาต�มีากขึ้��นท-กท จนในท �ส-ดการัก�อการัรั1ายก9หมีดไป พรั1อมีก�นน��นก9เรั��มีวัางพ��นฐานทางเศรัษัฐก�จอย�างมี��นคืง เช�น การัน!ากMาซึ่ธิรัรัมีชาต�จากอ�าวัไทยขึ้��นมีาใช1 และก า รั ส รั1 า ง ท� า เ รั� อ น!�า ล� ก โ คื รั ง ก า รั พ� ฒิ น า ช า ย ฝ่E� ง ท ะ เ ล ต ะ วั� นอ อ ก (EasternSeaboard)เ ป� น ต1 นหล�งการัเล�อกต��งใน พ.ศ.2531 พลเอกเปรัมี ก9วัางมี�อจากการัเมี�องปล�อยใ ห1 น� ก ก า รั เ มี� อ ง เ ป� น ผู้%1 จ� ด ต�� ง รั� ฐ บ า ล ก� น เ อ ง

ร�ฐบาลำพลำเอกชาตุ�ชาย  ช ณ์หว�ณ์ (พ.ศ.2531-2534)

เมี��อพลเอกเปรัมี  ต�ณส%ลานนท,  วัางมี�อ บรัรัดาพรัรัคืการัเมี�องต�างๆ ก9สน�บสน-นให1พลเอกชาต�ชาย  ช-ณหวั�ณ เป�นนายกรั�ฐมีนตรั ต��งรั�ฐบาลผู้สมีขึ้��น ซึ่��งเป�นช�วังเวัลาท �ผู้ลพวังจากการัวัางรัากฐานขึ้องรั�ฐบาลพลเอกเปรัมีเรั��มีส�มีฤทธิ�Jผู้ล การัเศรัษัฐก�จขึ้องไทยขึ้ยายต�วัอย�างรัวัดเรั9วั จ�ดเป�นชาต�หน��งท �เศรัษัฐก�จขึ้ยายต�วัส%งส-ดในโลก แต�รั�ฐบาลท �มี พลเอกชาต�ชาย ช-ณหวั�ณ เป�นนายกรั�ฐมีนตรั ก9ถู%กวั�พากษั,วั�จารัณ,วั�า มี การัฉ1อรัาษัฎรั,บ�งหลวัง รั�ฐมีนตรั บางคืนท-จรั�ต กล-�มีทหารัท �มี พลเอกส-นทรั  คืงสมีพงษั,  เป�นห� วั ห น1 า จ� ง เ ขึ้1 า ท!า ก า รั ป ฏิ� วั� ต�

สภารสช.ก�บร�ฐบาลำนายอาน�นท�  ปAนยารช น (พ.ศ.2534–2535) คืณะปฏิ�วั�ต�ได1จ�ดการัปกคืรัอง โดยมี สภารั�กษัาคืวัามีสงบเรั ยบรั1อยแห�งชาต� (รัสช.) และได1ด!า เน�นการัให1มี การัรั�างรั�ฐธิรัรัมีน%ญโดยมี นายอ า น� น ท,  ปE น ย า รั ช- น เ ป� น น า ย ก รั� ฐ มี น ต รั

จ ลำ า จ ลำ  (พ ฤ ษ ภ า ท มี� ฬ )พ ฤ ษ ภ า ค มี 2535

       หล�งจากรั�างรั�ฐธิรัรัมีน%ญ พ.ศ.2534 เสรั9จแล1วั รั�ฐบาลนายอาน�นท,  ก9จ�ดให1มี การัเล�อกต��ง ผู้ลการัเล�อกต��งปรัากฏิวั�า พรัรัคืการัเมี�องหลายพรัรัคืได1รัวับรัวัมีเส ยงขึ้1างมีากสน�บสน-นให1 พลเอกส-จ�นดา  คืรัาปรัะย%รั เป�นนายกรั�ฐมีนตรั จ�ดต��งรั�ฐบาลผู้สมีขึ้��น สรั1างคืวัามีไมี�พอใจให1แก�น�กศ�กษัา น�กการัเมี�อง และปรัะชาชน เพรัาะเห9นวั�าพลเอกส-จ�นดา  เป�นผู้%1อย%�เบ��องหล�งคืณะ รัสช. และท!าเพ��อปรัะโยชน,ขึ้องตนเอง ผู้%1ไมี�พอใจซึ่��งมี พลตรั จ!าลอง ศรั เมี�อง เป�นผู้%1น!า  จ�งท!าการัปรัะท1วังอย�างกวั1างขึ้วัาง เรั ยกรั1องให1พลเอกส-จ�นดา  คืรัาปรัะย%รั ออกจากการัเป�นนายกรั�ฐมีนตรั และแก1ไขึ้รั�ฐธิรัรัมีน%ญบางปรัะการั โดยเฉพาะนายกรั�ฐมีนตรั ต1องมีาจากการัเล�อกต��งรั�ฐบาลพลเอกส-จ�นดา คืรัาปรัะย%รั ไมี�ยอมีลาออก ซึ่!�าย�งใช1ก!าล�งปรัาบปรัามีผู้%1ช-มีน-มีเด�นขึ้บวัน ท!าให1มี ผู้%1บาดเจ9บและเส ยช วั�ตไปจ!านวันหน��งแต�ผู้%1ช-มีน-มีก9ผู้น�กก!า ล� ง ต� อ ส%1 อ ย� า ง ไ มี� ล ด ล ะ

พระบารมี#ย ตุ�การจลำาจลำ 

เมี��อการัช-มีน-มีต�อต1านพลเอกส-จ�นดา ไมี�มี ท ท�าวั�าจะย-ต�ได1 พรัะบาทสมีเด9จพรัะเจ1าอย%�ห�วั จ�งโปรัดเกล1าฯ ให1พลเอกส-จ�นดา ก�บพลตรั จ!าลอง ศรั เมี�อง เขึ้1าเฝ่Dาฯ เพ��อพรัะรัาชทานโอวัาทให1ปรัองดองก�น โดยทรังมีอบหมีายให1 พลเอกเปรัมี  ต�ณส%ลานนท,  ซึ่��งด!ารังต!าแหน�งองคืมีนตรั เป�นผู้%1ปรัะสานคืวัามีเขึ้1าใจ การัจลาจลจ�งย-ต�ลง พลเอกส-จ�นดา คืรัาปรัะย%รั ลาออก และนายอาน�นท,  ปEนยารัช-น ได1รั�บการัแต�งต��งให1เป�นนายกรั�ฐมีนตรั อ กสมี�ยหน��งเพ��อด!าเน�นการัเล�อกต��งใหมี�

ร� ฐ บ า ลำ ห ลำ� ง ย ค ร ส ช .

รั�ฐบาลนายอาน�นท,  ได1ย-บสภาและจ�ดให1มี การัเล�อกต��งสมีาช�กสภาผู้%1แทนรัาษัฎรัขึ้��นในเด�อนก�นยายน พ.ศ.2535 ปรัากฏิวั�า พรัรัคืปรัะชาธิ�ปEตย,ได1คืะแนนเส ยงมีากกวั�าพรัรัคือ��นๆ แต�ไมี�ถู�งก�บเป�นเส ยงขึ้1างมีากจ�งต1องต��งรั�ฐบาลผู้สมีขึ้��น มี นายชวัน  หล กภ�ย ห�วัหน1าพรัรัคืปรัะชาธิ�ปEตย, เป�นนายกรั�ฐมีนตรั แต�อย%�ได1เพ ยง 2 ป3เศษัก9ต1องลาออกเพรัาะถู%กฝ่Aายคื1านเป?ดอภ�ปรัายไมี�ไวั1วัางใจเมี��อรั�ฐบาลนายชวัน  หล กภ�ย  ลาออกแล1วัก9จ�ดให1มี การัเล�อกต��งใหมี� ในเด�อนกรักฎาคืมี   พ.ศ.2538 พรัรัคืชาต�ไทยได1เส ยงมีากกวั�าพรัรัคือ��นๆ จ�งได1รั�บมีอบหมีายให1จ�ดต��งรั�ฐบาลโดยมี           นายบรัรัหารั ศ�ลปอาชา ห�วัหน1าพรัรัคืชาต�ไทย  เป�นนายกรั�ฐมีนตรั และได1บรั�หารัรัาชการัมีาเป�นเวัลา  1 ป3 2 เด�อน จ�งถู%กฝ่Aายคื1านเป?ดอภ�ปรัายไมี�ไวั1วัางใจนายกรั�ฐมีนตรั เพ ยงผู้%1เด ยวั เน��องจากไมี�ได1บรั�หารัรัาชการัให1เป�นไปตามีนโยบายท �แถูลงไวั1แมี1จะได1รั�บมีต�คืวัามีไวั1วัางใจให1บรั�หารัรัาชการัต�อไปไ ด1 แ ต� น า ย ก รั�ฐ มี น ต รั ก9 ป รั ะ ก า ศ ย- บ ส ภ า เ มี�� อ วั� น ท � 27 ก� น ย า ยน พ .ศ .2539 แ ล ะ จ� ด ใ ห1 มี             ก า รั เ ล� อ ก ต�� ง ใ น วั� น ท � 17 พ ฤ ศ จ� ก า ย น พ .ศ .2539

ผู้ลจากการัเล�อกต��ง ปรัากฏิวั�าพรัรัคืคืวัามีหวั�งใหมี�ท �มี พลเอกชวัล�ต  ยงใจย-ทธิ  เป�นห�วัหน1า ได1รั�บคืะแนนเส ยงมีากท �ส-ด จ�งได1จ�ดต��งรั�ฐบาลผู้สมีขึ้��น โดยมี พลเอกชวัล�ต  ยงใจย-ทธิ เป�นนายกรั�ฐมีนตรั เมี�� อวั�นท � 25

พฤศจ�กายน พ.ศ.2539 แต�การัเมี�องการัปกคืรัองบ1านเมี�องในรัะบอบปรัะชาธิ�ปไตยน��นย�อมีจะไมี�รัาบรั��นเรั ยบรั1อยเสมีอไปคืวัามีย-�งยากทางการัเมี�องขึ้องไทย ย�งคืงมี ต�อมีาเป�นปรัะวั�ต�ศาสตรั,ท �เรัาจะต1องศ�กษัาต�อไปหล�งจากพลเอกชวัล�ต    ยงใจย-ทธิ  เป�นผู้%1น!าในการับรั�หารัปรัะเทศมีาได1รัะยะหน��งก9เก�ดภาวัะเศรัษัฐก�จตกต!�า (ย-คื IMF)  พลเอกชวัล�ต  ยงใจย-ทธิก9ปรัะกาศลาออก  รั�ฐบาลท �เขึ้1ามีาแก1ไขึ้ปEญหาเศรัษัฐก�จต�อมีาก9คื�อรั�ฐบาลท �น!าโดยนายชวัน   หล กภ�ย  แต�ก9ไมี�สามีารัถูแก1ปEญหาให1หมีดไปจนกรัะท��งมี การัเล�อกต��งใหมี� และพรัรัคืท �ได1รั�บเส ยงขึ้1างมีากในสภาผู้%1แทนรัาษัฎรัก9คื�อ               พรัรัคืไทยรั�กไทย ซึ่��งเป�นพรัรัคืการัเมี�องใหมี� ซึ่��งมี พ.ต.ท.

ดรั.ท�กษั�ณ    ช�นวั�ตรั  เป�นห�วัหน1าพรัรัคืและได1ขึ้��นเป�นนายกรั�ฐมีนตรั   ห�วัหน1าคืณะรั�ฐบาล สามีารัถูบรั�หารัปรัะเทศให1มี ภาวัะเศรัษัฐก�จด ขึ้��น        ในเวัลาต�อมีาแต�ก9มี ปEญหามีากมีายท �ต1องแก1ไขึ้ ถู�อวั�าคืวัามีย-�งยากทางการัเ มี� อ ง ก9 ย� ง ไ มี� ห มี ด ไ ป จ า ก ส� ง คื มี ไ ท ย อ ด ต รั� ฐ บ า ล ท � น!า โ ด ย พ.ต.ท.ดรั.ท�กษั�ณ     ช�นวั�ตรั ก9ได1รั�บเล�อกต��งให1เขึ้1ามีาบรั�หารัปรัะเทศเป�นสมี�ยท � 2  หล�งจากสามีารัถูบรั�หารัปรัะเทศคืรับตามีวัารัะ 4 ป3 ในสมี�ยแรัก ซึ่��งก9ถู�อวั�าเป�นรั�ฐบาลท �ได1รั�บคืวัามีไวั1วัางใจจากปรัะชาชนเป�นอย�างมีาก

รายงานเร,(อง การปกครองสมี�ยร�ตุนโกส�นทร�

จ�ดัท�าโดัย

1. นางสาวัก�ตต�ยา ดอกบ�วั รัห�ส54123330403

2 นายณ�ฐพงษั, มี%ลแก1วั รัห�ส 54123330412

3 .นายดน-พรั บ�วัหล1า รัห�ส54123330413

4. นายเบ9ญจา พรัหมีทอง รัห�ส 54123330420

5. นายปฐวั จ!าปาทอง รัห�ส 54123330421

6. นางสาวัพ�ชรัพ�ชญ, ชาลเวั ยงวังศ, รัห�ส54123330425

7. นายพ�พ�ฒิน, โพธิ�ยา รัห�ส54123330426

8. นางสาวัพ�มีลพรั อ�นบ-ญส�ง รัห�ส 54123330427

9. นายวัรัเชษัฐ, รั�กเจรั�ญ รัห�ส54123330435

10. นางสาวัวั�ลาวั�ณย, ขึ้�นนาแล รัห�ส54123330439

11. นายศ-ภมี�ตรั เชษัรัฐธิง รัห�ส54123330441

12. นายอภ�วั�ฒิน, พลนา รัห�ส54123330448

13. นางสาวัอรัน�สา ชมีภ%งามี รัห�ส 54123330448

เสนอ

อาจารัย,เทวัฤทธิ�J วั�ญญา