การประเมิ�นภาวะโภชนาการของบุ�คคลและช�มิชน ผศ. ดร.

บุ�ญศร� กิ�ตต�โชต�พาณิ�ชย์�

ว�ตถุ�ประสงค�ทั่��วไป เพ��อให้�นั�กิศ�กิษา1. มี�ความีร" �ความีเข้�าใจเกิ��ย์วกิ�บุกิารประเมี�นัภาวะโภชนัากิาร

ข้ อ ง บุ� ค ค ล แ ล ะ2. มี�ความีร" �ถึ�งว�ธี�กิารประเมี�นัภาวะโภชนัากิารข้องบุ�คคลและ

ช� มี ช นั3. มี�ความีร" �ในักิารให้�ค-าแนัะนั-าแกิ.ประชาชนัและช�มีชนัได�ว�ตถุ�ประสงค�เฉพาะ

1.บุอกิห้ล�กิกิาร ว�ธี�กิารประเมี�นัภาวะโภชนัากิารข้องบุ�คคลและช�มีชนัได�ถึ"กิต�อง 2. บุอกิถึ�งกิารให้�ค-าแนัะนั-าแกิ.ช�มีชนัได�ถึ"กิต�อง

การประเมิ�นภาวะโภชนาการ (Nutrition Assessment)

ในักิารประเมี�นัภาวะโภชนัากิารข้องแต.ละบุ�คคล พย์าบุาลจะต�องค-านั�งถึ�งป0จจ�ย์ต.างที่��มี�ผลกิระที่บุต.อภาวะโภชนัากิาร นั��นัค�อ สร�รภาพที่างด�านัร.างกิาย์ เพศ ว�ย์ กิารเจร�ญเต�บุโต พ�ฒนัากิาร บุร�โภคนั�ส�ย์ ระด�บุสารอาห้ารในัป0สสาวะ เล�อด และเนั�4อเย์��อ รวมีที่�4งปร�มีาณิและค�ณิภาพข้องสารอาห้ารที่��ได�ร�บุ และข้�อมี"ลอ��นั ๆ ได�แกิ. ย์าที่��ได�ร�บุว�ฒนัธีรรมี เช�4อชาต� ข้นับุธีรรมีเนั�ย์มีประเพณิ� ส��งแวดล�อมีและความีเป6นัอย์". ซึ่��งข้�อมี"ลเห้ล.านั�4จะมี�ผลต.อโภชนัากิารที่��ได�ร�บุ (Nutritional Intake) และความีต�องกิารด�านัโภชนัากิาร (Nutrient Requirement) ซึ่��งจะส.งผลกิระที่บุต.อภาวะโภชนัากิาร ด�งร"ปที่�� 1

1

Diseas

Eating behavior

EconomicsEmotional environment

Cultural pattern

Infection,disease,

Fever or

Growth

Body maintenance

ร!ปทั่"�1 แสดงภาวะโภชนาการทั่"�มิ"ความิสมิด�ล ระหว%างการได&ร�บุสารอาหารและความิต&องการสารอาหาร ทั่"�มิา : Dehoog S. , 1996. ภาวะโภชนาการ (Nutritional Status) แสดงถึ�งระด�บุที่��ร .างกิาย์จ-าเป6นัต�องได�ร�บุสารอาห้ารเพ��อนั-ามีาใช�ในัด�านัสร�ระอย์.างเพ�ย์งพอ ความีสมีด�ลข้องสารอาห้ารที่��ได�ร�บุเข้�าไปกิ�บุสารอาห้ารที่��ร .างกิาย์ใช�อ�ที่ธี�พลจากิป0จจ�ย์ห้ลาย์อย์.างด�งแสดงในัร"ปด�านัล.างการประเมิ�นภาวะโภชนาการ (Nutrition Assessment) ข้องแต.ละบุ�คคลต�องเกิ��ย์วข้�องกิ�บุสภาวะที่างด�านัร.างกิาย์ กิารเจร�ญเต�บุโตและกิารพ�ฒนัากิาร พฤต�กิรรมี ระด�บุสารอาห้ารในัป0สสาวะ เล�อด และเนั�4อเย์��อ รวมีที่�4งปร�มีาณิและค�ณิภาพข้องสารอาห้ารที่��ได�ร�บุ นัอกิจากินั�4ข้�อมี"ลอ��นั ๆ ได�แกิ. ย์าที่��ข้นับุธีรรมีเนั�ย์มีประเพณิ� ภาวะความีเป6นัอย์". ซึ่��งข้�อมี"ลเห้ล.านั�4จะมี�ผลต.อโภชนัากิารที่��ได�ร�บุ (Nutritional Intake) และความีต�องกิารด�านัโภชนัากิาร (Nutrient Requirement) ซึ่��งจะส.งผลกิระที่บุต.อภาวะโภชนัากิาร

การประเมิ�นภาวะโภชนาการ แนัวที่างกิารประเมี�นัป0ญห้าที่างโภชนัากิาร มี�ว�ธี�กิารด�งต.อไปนั�4

1. กิารประเมี�นัจากิอาห้าร (Dietary Evaluation)

2. กิารว�ดส.วนัต.าง ๆ ข้องร.างกิาย์ (Anthropometric Measurement)

2

Nutrient

Intake

NutrientRequirementsFor

OPTIMALNUTRITIONAL

Food intake

Psychological stress

Absorption

3. กิารประเมี�นัที่างช�วเคมี� (Biochemical Assessment)

4. กิารตรวจร.างกิาย์ที่างคล�นั�กิ (Clinical Examination)

1. การประเมิ�นจากอาหาร (Dietary Evaluation) สามีารถึประเมี�นัจากิป0จจ�ย์ต.างๆ ด�งนั�4ประว�ต�อาหาร จะสอบุถึามีถึ�งป0จจ�ย์ที่��เกิ��ย์วข้�องด�งนั�4 1. ผ"�จ.าย์ตลาดและเตร�ย์มีอาห้าร

1. นั-4าและเคร��องด��มี2. นั�ส�ย์กิารร�บุประที่านัอาห้ารว.าง

ปร�มีาณินั-4าที่��บุร�โภคเป6นัประจ-าจ-านัวนัมี�4ออาห้ารที่��บุร�โภคในัแต.ละว�นั

1.2 กิารเปล��ย์นัแปลงปร�มีาณิในัป0จจ�บุ�นั กิารเสร�มีว�ตามี�นัและเกิล�อแร.

( ) เพ��มีข้�4นัป0ญห้าด�านัราย์จ.าย์

( ) ลดลง กิารด��มีแอลกิอฮอล�

( ) ไมี.เปล��ย์นัแปลง ข้�อจ-ากิ�ดด�านัศาสนัาห้ร�อส.วนับุ�คคล

1.3 เคร��องด��มีที่��ชอบุ 1.4 ความีบุ.อย์ข้องกิารบุร�โภค

อาห้าร1.5 เคร��องด��มีที่��บุร�โภคไมี.ได�

ชนั�ดข้องอาห้ารที่��เฉพาะ2 โภชนัากิารและป0ญห้าที่��เกิ��ย์วข้�องกิ�บุอาห้าร

2.1 ปากิ/ฟั0นั2.2 ป0ญห้าด�านักิระเพาะและล-าไส�

2.1.1 ส�ข้ภาพฟั0นั2.1.2 เค�4ย์วล-าบุากิ

3

2.1.3 มี�แผลในัปากิ 2.1.4 กิล�นัล-าบุากิ 2.1.5 ป0ญห้ากิารส-าล�กิ

2.1.6 กิารเปล��ย์นัแปลงในักิารร�บุรส2.2 กิารเปล��ย์นัแปลงนั-4าห้นั�กิในัป0จจ�บุ�นั

2.3 คามีอย์ากิอาห้าร 2.3 กิารเปล��ย์นัแปลงความีอย์ากิอาห้าร

( ) เพ��มีข้�4นั ( ) ลดลง ( ) ไมี.เปล��ย์นัแปลง 2.4 อาห้ารที่��ชอบุ…………………………….

2..5 อาห้ารที่��แพ�…………………………..

2.6 สถึานัที่��ร �บุประที่านัอาห้าร............

2.7 ย์าที่��ได�ร�บุ………………..

ทั่"�มิา : Davis SR, Sherer K, Davis DA. Nutritional applications of the nursing process. In: Applied Nutrition and Diet Therapy for Nurses, 2nd ed. Philadelphia: W.B. Saunders Company, 1994: 287

ป(จจ�ยเส"�ยงต%อการเก�ดป(ญหาโภชนาการ (Risk factors for nutritional problems)

1. ป0จจ�ย์เกิ��ย์วกิ�บุอาห้าร1.1 กิารเค�4ย์วและกิล�นัล-าบุากิ1.2 กิารได�ร�บุอาห้ารไมี.เพ�ย์งพอ1.3 กิารจ-ากิ�ดอาห้าร1.4 ไมี.ได�อาห้ารที่างปากิมีา 5 ว�นั ห้ร�อมีากิกิว.า1.5 ได�ร�บุสารอาห้ารที่างห้ลอดเล�อดด-า1.6 เคร��องอ-านัวย์ความีสะดวกิในักิารเตร�ย์มีอาห้ารไมี.เพ�ย์งพอ1.7 ความีพ�กิารด�านัร.างกิาย์1.8 ผ"�ส"งอาย์�ที่��อาศ�ย์และร�บุประที่านัอาห้ารตามีล-าพ�ง

2. ป0จจ�ย์เกิ��ย์วกิ�บุด�านักิารแพที่ย์�

4

2.1 นั-4าห้นั�กิเกิ�นั ห้ร�อนั-4าห้นั�กินั�อย์กิว.าปกิต�2.2 นั-4าห้นั�กิลด ห้ร�อเพ��มีในัป0จจ�บุ�นั2.3 กิารเจ<บุป=วย์ ห้ร�อกิารผ.าต�ดที่��ได�ร�บุในัป0จจ�บุ�นั2.4 กิารผ.าต�ดที่างเด�นัอาห้าร2.5 เบุ��ออาห้าร2.6 คล��นัไส�/อาเจ�ย์นั2.7 ที่�องเด�นั/ที่�องผ"กิ2.8 พ�ษส�ราเร�4อร�ง2.9 มีะเร<ง2.10 โรคไต

2.10 ป0ญห้าด�านัที่างเด�นัอาห้าร2.11 เบุาห้วานั2.12 ไที่รอย์ด� ห้ร�อพาราไที่รอย์ด�2.13 โรคต.อมีห้มีวกิไต2.14 โรคต�บุอ.อนั2.15 ร�งส�ร�กิษา2.16 กิารต�4งครรภ�ในัว�ย์ร� .นั2.17 กิารต�4งครรภ�ฝาแฝด

3. ป0จจ�ย์เกิ��ย์วกิ�บุกิารได�ร�บุย์า3.1 แอสไพร�นั3.2 ย์าปฏิ�ช�วนัะ3.3 ย์าลดกิรด3.4 ย์ากิล.อมีประสาที่3.5 ย์าลดความีด�นัโลห้�ต3.6 ย์าแกิ�อ�กิเสบุ3.7 ย์ากิกิ�นัช�กิ3.8 สารต�านัมีะเร<ง3.9 สเต�ย์รอย์ด�

5

3.10 ย์าโรคห้�วใจ3.11 ย์าข้�บุป0สสาวะ

3.12 ว�ตามี�นัห้ร�อเกิล�อแร.

ทั่"�มิา : Davis SR, Sherer K, Davis DA. Nutritional applications of the nursing process. In: Applied Nutrition and Diet Therapy for Nurses, 2nd ed. Philadelphia: W.B. Saunders Company, 1994: 289.

2. การว�ดส%วนต%าง ๆ ของร%างกาย (Anthropometric Measurement)

กิารว�ดส.วนัต.าง ๆ ข้องร.างกิาย์ ได�แกิ. กิารว�ดส.วนัส"ง นั-4าห้นั�กิ มีวลกิล�ามีเนั�4อ (Lean Body mass) และปร�มีาณิไข้มี�นัที่��สะสมี (Fat

Mass) เป6นักิารแสดงถึ�งภาวะโภชนัากิารที่�4งห้มีดที่��ผ.านัมีา เช.นั ความีส"ง แสดงถึ�งภาวะโภชนัากิารในัอด�ต ส.วนัเส�นัรอบุวงข้องกิ��งกิลางแข้นัที่.อนับุนั (Mid Upper Arm Circumference) นั-4าห้นั�กิ และความีห้นัาข้องไข้มี�นัใต�ผ�วห้นั�ง (Skin Fold Thickness) แสดงถึ�งภาวะโภชนัากิารในัป0จจ�บุ�นั ส-าห้ร�บุเด<กิ กิารเจร�ญเต�บุโตที่างร.างกิาย์เป6นัส��งส-าค�ญอย์.างห้นั��งในักิารบุ.งช�4ความีเพ�ย์งพอด�านัโภข้นัากิาร

3. การประเมิ�นทั่างช"วเคมิ" (Biochemicla Assessment)

ซึ่��งมี�กิารประเมี�นัด�งตารางด�งนั�4การประเมิ�นภาวะโภชนาการทั่างช"วเคมิ" (Biochemical Measurements of Nutritional Status)- โปรต�นั กิรดอะมี�โนัในัพลาสมี.า- แอลบุ"มี�นั และพร�แอลบุ"มี�นัในัซึ่�ร� �มี- ล�กิษณิะรากิผมี(hair Root Morphology)

คร�เอต�นั�นัในัป0สสาวะต.อส.วนัส"ง- ไข้มี�นั โคเลสเตอรอลในัซึ่�ร� �มี- ไตรกิล�เซึ่อไรด�ในัซึ่�ร� �มี

6

- ไลโปโปรต�นั (Lipoprotein)

ว�ตามี�นั เอ ว�ตามี�นัเอ ในัซึ่�ร� �มี คาโรที่�นัในัซึ่�ร� �มี (Serum Carotene)

4. การตรวจร%างกายทั่างโภชนาการเบุ,-องต&นกิารตรวจร.างกิาย์ที่��แสดงถึ�งภาวะที่�พโภชนัากิาร จะต�องตรวจ ด�งนั�4ผมี ใบุห้นั�า ตา ร�มีฝ@ปากิ ล�4นั ฟั0นัเห้ง�อกิ ต.อมีต.าง ๆ ผ�วห้นั�งเล<บุ ไข้มี�นัใต�ผ�วห้นั�งกิล�ามีเนั�4อ กิระด"กิและข้�อห้�วใจ และห้ลอดเล�อด ระบุบุที่างเด�นัอาห้าร ระบุบุประสาที่

ตารางทั่"�1 แสดง ภาวะส�ขภาพปกต� ภาวะทั่�พโภชนาการ และชน�ดสารอาหารทั่"�ขาด

ร%างกาย ส�ขภาพปกต�สภาพทั่"�แสดงถุ.งภาวะ

ทั่�พโภชนาการสารอาหาร

ทั่"�ขาดผมี มี�ความีมี�นั วาว อย์".

ต�ว ไมี.ห้ล�ดร.วงง.าย์

ผมีแห้�ง กิระด�าง เปราะบุางและล.วงห้ล�ดเป6นัห้ย์.อมี ๆ เส�นัผมีบุางเล<กิ เปล��ย์นัส�

โปรต�นั (Kwashiorkor)

ใบุห้นั�า ส�ผ�วส�ชมีพ"สมี-�าเสมีอ เร�ย์บุ ไมี.บุวมี

ผ�วห้นั�าซึ่�ดห้นั�าบุวมี (Moon Face)

เห้ล<กิโปรต�นั

ตา ช�.มีช��นั ใส สะอาด มี�แววไมี.มี�แผลที่��เย์��อบุ�ตาเย์��อบุ�ตามี�ส�ชมีพ"

เย์��อบุ�ตาซึ่�ดเย์��อบุ�ตาแดง, Bitot’sports, Night Blindnessเย์��อบุ�ตาแห้�ง, Corneal Xerosis, Keratomalacia

เห้ล<กิว�ตามี�นั A

ไข้มี�นัในัเล�อด

7

ร%างกาย ส�ขภาพปกต�สภาพทั่"�แสดงถุ.งภาวะ

ทั่�พโภชนาการสารอาหาร

ทั่"�ขาดCorneal Arcus (มี�วงแห้วนัส�ข้าวรอบุตาด-า), Xanthelasma

ส"ง

ร�มีฝ@ปากิ เร�ย์บุ อ.อนันั�.มี ไมี.แตกิไมี.บุวมี ส�ชมีพ"

มี�มีปากิอ�กิเสบุ (Anglular Stomatitis) มี�รอย์ข้าวห้ร�อส�ชมีพ"ที่��ปากิ (Anglular Scare) ร�มีฝ@ปากิแห้�ง แตกิเป6นัแผล (Cheilosis)

ว�ตามี�นั B2 (Riboflavin), B6 (Pyridoxine),ไนัอะซึ่�นั ว�ตามี�นั B2 B6

ล�4นั ส�แดงเข้�มี ไมี.บุวมีห้ร�อเร�ย์บุ

Scarlet and Raw Tougue (Glossitis) บุวมี แดง

นั�โคต�นั�ค แอซึ่�ดไนัอะซึ่�นัไรโบุเฟัลว�นั , B6โฟัล�ค แอซึ่�ดว�ตามี�นั B12

ฟั0นั ไมี.มี�ผ� ไมี.ปวดเป6นัเงา

มี�ส�เที่า จ�ดด-า (Mottle Enamel)ฟั0นัผ�ไมี.มี�ฟั0นั

Fluorosis

ร�บุประที่านันั-4าตาลมีากิ

เห้ง�อกิ แข้<งแรง แดงไมี.มี�เล�อดออกิ ไมี.บุวมี

บุวมี เล�อดออกิง.าย์ เห้ง�อกิร.นัต-�าลง

ว�ตามี�นั C

ต.อมีต.าง ๆ

ไมี.มี�กิารบุวมีที่��บุร�เวณิใบุห้นั�าและคอ

ต.อไที่รอย์ด�โตต.อนั-4าลาย์โต

ไอโอด�นัข้าดอาห้าร โปรต�นั

8

ร%างกาย ส�ขภาพปกต�สภาพทั่"�แสดงถุ.งภาวะ

ทั่�พโภชนาการสารอาหาร

ทั่"�ขาดผ�วห้นั�ง ไมี.มี�ผ��นั ไมี.บุวมี

ไมี.มี�จ�ดด.างด-าผ�วห้นั�งห้ย์าบุ (Xerosis, Folicular Keratosis)จ�ดแดง (Petechiae)

มี�กิารอ�กิเสบุข้องผ�วห้นั�งบุร�เวณิที่��ถึ"กิแสง (Pellagar Dermatitis)แผลกิดที่�บุ แผลห้าย์ช�าXanthroma (มี�ไข้มี�นัมีาสะสมีใต�ผ�วห้นั�งเห้<นัเป6นัปA4 นัเห้ล�อง)

บุวมี

ว�ตามี�นั A

ว�ตามี�นั Cนั�โคต�นั�ค แอซึ่�ดโปรต�นั ว�ตามี�นัซึ่� ส�งกิะส�ไข้มี�นัในัเล�อดส"งว�ตามี�นัเอ ส�งกิะส� กิรดไข้มี�นัจ-าเป6นัโปรต�นั ว�ตามี�นับุ�ห้นั��ง

เล<บุ แข้<ง อย์".ต�ว ส�ชมีพ" เป6นัร"ปช�อนั ห้�กิง.าย์แนัวพาดข้วางเล<บุ

เห้ล<กิโปรต�นั

ไข้มี�นัใต�ผ�วห้นั�ง

มี�ปร�มีาณิปกิต� มี�ไข้มี�นัมีากิกิว.าปกิต�มี�ไข้มี�นันั�อย์กิว.าปกิต�

โรคอ�วนัโรคข้าดพล�งงานัจากิอาห้าร

กิล�ามีเนั�4อ

กิล�ามีเนั�4อมี�ความีต�งต�วด�

กิล�ามีเนั�4ออ.อนัแรง โรคข้าดพล�งงานัจากิอาห้ารและโปรต�นั

กิระด"กิและข้�อ

สามีารถึเด�นัห้ร�อว��งได�

กิระด"กิอ.อนั ข้าโกิ.ง ห้ร�อ Knock Knee

ในัเด<กิเล<กิ ข้มี.อมีปBดช�า

ว�ตามี�นัด�ว�ตามี�นัซึ่�แคลเซึ่�ย์มี และ

9

ร%างกาย ส�ขภาพปกต�สภาพทั่"�แสดงถุ.งภาวะ

ทั่�พโภชนาการสารอาหาร

ทั่"�ขาดมี�เล�อดออกิง.าย์ในักิล�ามีเนั�4อกิระด"กิห้�กิง.าย์ในัคนัส"งอาย์�

ฟัอสฟัอร�ส

ห้�วใจ และห้ลอดเล�อด

อ�ตราเต�นัข้องห้�วใจปกิต�ไมี.มี� Murmurs

และ ความีด�นัปกิต�

ห้�วใจโต ห้�วใจเต�นัเร<วกิว.าปกิต�ห้�วใจล�มีเห้ลวความีด�นัโลห้�ตส"งกิารเส�ย์ช�ว�ตแบุบุเฉ�ย์บุพล�นัจากิห้�วใจล�มีเห้ลว

ว�ตามี�นับุ�ห้นั��ง

โซึ่เด�ย์มีมีากิว�ตามี�นัซึ่�

ระบุที่างเด�นัอาห้าร

คล-าไมี.พบุกิ�อนั ต�บุ มี�ามีโต ข้าดโปรต�นั

ระบุบุประสาที่

อารมีณิ�คงที่�� ความีร" �ส�กิ และ Reflex

ปกิต�

Psychomotor เปล��ย์นั ส�บุสนั ซึ่�มีเศร�าความีจ-าเส��อมี (Dementia)ชา แข้นัข้าอ.อนัแรงปวดกิล�ามีเนั�4อ ตะคร�ว (Tetany)

ข้าดโปรต�นัว�ตามี�นั B1 B6

ไนัอะซึ่�นั B12B1แคลเซึ่�ย์มี แมีกินั�เซึ่�ย์มี

ทั่"�มิา : Dehoog S. The Assessment of Nutritional Status. In: Mahan LK, Escott-Stump S, eds. Krause’s Food Nutrition and Diet Therapy. 9th ed. Philadelphia W.S. Saunders Company, 1996:380.

กรณี"ศึ.กษา ให&น�กศึ.กษาฝึ4กการว�เคราะห�ป(ญหาทั่างโภชนาการ

10

การประเมิ�นภาวะโภชนาการส%วนทั่"� 1 ข&อมิ!ลทั่��วไปเก"�ยวก�บุผู้!&ป6วย ช,�อผู้!&ป6วย ............. เพศึ ชาย์ อาย� 56 ป@ สถุานภาพสมิรส โสดน7-าหน�ก 60 กิ�โลกิร�มี ส%วนส!ง 160 เซึ่นัต�เมีตร ค%า BMI 23.43

กิกิ./ ตร.เมีตรเช,-อชาต� ไที่ย์ ส�ญชาต� ไที่ย์ ศึาสนา พ�ที่ธี การศึ.กษา มี�ธีย์มีศ�กิษาป@ที่�� 3อาช"พ ร�บุจ�าง รายได& 12,000 บุาที่/เด�อนั ภ!มิ�ล7าเนา อ.เข้าวง จ.กิาฬส�นัธี�� ทั่"�อย!%ป(จจ�บุ�น บุ�านั ซึ่.พญานัาค ถึ.เพชรบุ�ร� เข้ตราชเที่ว� กิร�งเที่พมีห้านัคร สภาพแวดล&อมิทั่"�อย!%อาศึ�ย เป6นับุ�านัเด��ย์ว ส��งแวดล�อมีด� อากิาศถึ.าย์เที่สะดวกิการว�น�จฉ�ยโรค CA stomach at antrum (โรคมีะเร<งในักิระเพาะอาห้าร)/ Dabetes mellitus Type II

การผู้%าต�ด/การคลอด Subtotal gastectomy with with Billroth II (กิารผ.าต�ดกิระเพาะอาห้ารบุางส.วนัออกิแล�วนั-ากิระเพาะอาห้ารส.วนัที่��เห้ล�อมีาต.อกิ�บุล-าไส�เล<กิส.วนั jejunum

ส�ทั่ธิ�การร�กษา ประกิ�นัส�ข้ภาพถึ�วนัห้นั�าว�นทั่"�เข&าร�บุการร�กษา 8 เด�อนั กิรกิฎาคมี 2551

ว�นทั่"�เร��มิด!แล 28 กิรกิฎาคมี 2551 – 29 กิรกิฎาคมี 2551

แหล%งข&อมิ!ล ผ"�ป=วย์ ญาต� แฟัEมีประว�ต�ผ"�ป=วย์ แฟัEมีประว�ต�และข้�อมี"ลผ"�ป=วย์

ส%วนทั่"� 2 ข&อมิ!ลพ,-นฐานของผู้!&ป6วย

อาการส7าค�ญ คล��นัไส� อาเจ�ย์นัเป6นัเล�อด ห้ร�อถึ.าย์อ�จจาระเป6นัส�ด-า ปวดจ�กิบุร�เวณิล�4นัป@� 4 ช��วโมีงกิ.อนัมีาโรงพย์าบุาล

11

ประว�ต�การเจ:บุป6วยป(จจ�บุ�น 1 เด�อนักิ.อนัมีาโรงพย์าบุาล ผ"�ป=วย์อาเจ�ย์นัเป6นัเล�อดด-าและมี�ถึ.าย์อ�จจาระเป6นัส�ด-า มี�อากิารปวดที่�องแนั.นัที่��บุร�เวณิล�4นัป@� เป6นัๆห้าย์ๆ 4 ช��วโมีงกิ.อนัมีโรงพย์าบุาล คล��นัไส� อาเจ�ย์นัเป6นัเล�อด ห้ร�อถึ.าย์อ�จจาระเป6นัส�ด-า ปวดจ�กิบุร�เวณิล�4นัอากิารร�นัแรงข้�4นัญาต�จ�งนั-าส.งโรงพญาบุาล

ประว�ต�การเจ:บุป6วยในอด"ต เป6นัเบุาห้วานัมีา 10 ป@ ร�กิษาโย์กิารร�บุประที่านัย์าเบุาห้วานัมีาตลอดจนัถึ�งป0จจ�บุ�นัประว�ต�ส�ภาพครอบุคร�ว (Family History: F.H.) แมี.ป=วย์เป6นัโรคไตวาย์เร�4อร�ง ปEาป=วย์เป6นัเบุาห้วานั

การตรวจทั่างห&องปฏิ�บุ�ต�การและการตรวจพ�เศึษ ผู้ลการตรวจทั่างห&องปฏิ�บุ�ต�การ ว�นทั่"� 20 กรกฎาคมิ 2551

ส��งส%งตรวจ : ส��งส%งตรวจ : EATA Blood (HEM)

รายการตรวจ

ผู้ลการตรวจ

ค%ามิาตรฐาน การแปลผู้ล

Hb 11.1 14-16 GRAMS/DL

ต-�ากิว.าค.าปกิต� แสดงว.าผ"�ป=วย์มี�ภาวะซึ่�ดเนั��องจากิกิารส"ญเส�ย์เล�อดจากิกิารผ.าต�ด

Hct 33.1 42-52% ต-�ากิว.าค.าปกิต� แสดงว.าผ"�ป=วย์มี�ภาวะซึ่�ดเนั��องจากิกิารส"ญเส�ย์เล�อดจากิกิารผ.าต�ด

WBC count

15,200 5,000-10,000

Cells/cum

ส"งกิว.าค.าปกิต�แสดงว.าผ"�ป=วย์มี�ภาวะต�ดเช�4อจากิแผลผ.าต�ด

Lympho 9.3 20-40% ต-�ากิว.าค.าปกิต�แสดงว.าผ"�ป=วย์

12

รายการตรวจ

ผู้ลการตรวจ

ค%ามิาตรฐาน การแปลผู้ล

cyte ต�ดเช�4อแบุคที่�เร�ย์เนั��องจากิมี�แผลผ.าต�ดและผ"�ป=วย์มี�ภ"มี�ต�านัที่านัต-�า ซึ่��งที่-าให้�มี�โอกิาสต�ดเช�4อได�ง.าย์

Neutrophil

88 35-75% ส"งกิว.าค.าปกิต� แสดงว.าผ"�ป=วย์ต�ดเช�4อแบุคที่�เร�ย์เนั��องจากิมี�แผลผ.าต�ดและผ"�ป=วย์มี�ภ"มี�ต�านัที่านัต-�า ซึ่��งที่-าให้�มี�โอกิาสต�ดเช�4อได�ง.าย์

Plt count

360 140-450 ปกิต�

ส��งส%งตรวจ : ส��งส%งตรวจ : blood /จ�ลที่รรศนั�

รายการตรวจ ผู้ลการตรวจ

ค%ามิาตรฐาน การแปลผู้ล

SODIUM 137 136-145 mmol/dl

ปกิต�

POTASSIUM 4.0 3.5-5.1 mmol/dl

ปกิต�

CHLORIDE 107 100-110mmol/dl

ปกิต�

CARBONDIOXIDE

24 22-32mmol/dl

ปกิต�

ผู้ลการตรวจทั่างห&องปฏิ�บุ�ต�การ ว�นทั่"� 21 กรกฎาคมิ 2551

ส��งส%งตรวจ : EATA Blood (HEM)

รายการ ผู้ลการ ค%า การแปลผู้ล

13

ตรวจ ตรวจ มิาตรฐาน

Hct 34.1 42-52%

ต-�ากิว.าค.าปกิต� แสดงว.าผ"�ป=วย์มี�ภาวะซึ่�ดเนั��องจากิกิารส"ญเส�ย์เล�อดจากิกิารผ.าต�ด

Neutrophil

88 35-75%

ส"งกิว.าค.าปกิต� แสดงว.าผ"�ป=วย์ต�ดเช�4อแบุคที่�เร�ย์เนั��องจากิมี�แผลผ.าต�ดและผ"�ป=วย์มี�ภ"มี�ต�านัที่านัต-�า ซึ่��งที่-าให้�มี�โอกิาสต�ดเช�4อได�ง.าย์

Lymphocyte

9.3 20-40%

ต-�ากิว.าค.าปกิต�แสดงว.าผ"�ป=วย์ต�ดเช�4อแบุคที่�เร�ย์เนั��องจากิมี�แผลผ.าต�ดและผ"�ป=วย์มี�ภ"มี�ต�านัที่านัต-�า ซึ่��งที่-าให้�มี�โอกิาสต�ดเช�4อได�ง.าย์

Plt count 360 140-450

ปกิต�

ผู้ลการตรวจทั่างห&องปฏิ�บุ�ต�การ ว�นทั่"� 28 กรกฎาคมิ 2551

ส��งส%งตรวจ : blood /จ�ลที่รรศนั�รายการตรวจ ผู้ลการ

ตรวจค%ามิาตรฐาน การแปลผู้ล

SODIUM 135 136-145 mmol/dl

ต-�ากิว.าปกิต�เล<กินั�อย์ เนั��องจากิผ"�ป=วย์ได�ร�บุอาห้ารอ.อนัที่-าให้�ได�ร�บุเกิล�อนั�อย์

POTASSIUM 4.0 3.5-5.1 mmol/dl

ปกิต�

CHLORIDE 102 100-110mmol/dl

ปกิต�

CARBONDI 26 22- ปกิต�

14

OXIDE 32mmol/dl

ส%วนทั่"� 3 อาหาร, การร�กษา, ยาและสารน7-าทั่"�ผู้!&ป6วยได&ร�บุในป(จจ�บุ�น(Generic name, dose/route/frequency/safe range, mechanism of action, indications, side effects, nursing considerations and patient education)อาหารทั่"�ผู้!&ป6วยได&ร�บุ

1. BD (1:1) 300 ml. feed ที่าง jejunostomy in 2hrs x

4 feed นั-4าตาล 50 ml.

2. นั-4าตาลยาทั่"�ผู้!&ป6วยได&ร�บุในป(จจ�บุ�น

1. Cef-3 1 gm (v) q 12 hr.2. Omeprazole (20) 1× 2 p.o .ac3. Tramol 50 mg (V) p.r.n. For pain q 8 hr.4. 2-metronidazole 200 mg p.o. q 8 hr.5. Lorazepam (1) 1 tab p.o. stat

สารน7-าทั่"�ผู้!&ป6วยได&ร�บุ1. 5%D/W 1000 ml. intravenous drip 60 cc/hr

ส%วนทั่"� 4 การประเมิ�นภาวะส�ขภาพทั่างโภชนาการ1. ด&านการส�มิภาษณี� - ซึ่�กิประว�ต�จากิอาห้ารที่��ร �บุประที่านั 1 ประว�ต�อาหาร -ที่านัอาห้ารได�ที่�กิประเภที่ที่��มี�รสห้วานั มี�นัมีากิๆ -ต�องจ-ากิ�ดอาห้าร ค�อ ลดอาห้ารพวกิโซึ่เด�ย์มี ไข้มี�นัและอาห้ารที่��มี�รสห้วานั -กิารร�บุประที่านัอาห้ารไมี.เป6นัเวลา -กิารบุร�โภคที่��ผ�ดปกิต�ห้ร�อไมี.เห้มีาะสมี -ความีอย์ากิอาห้ารลดลง เนั��องจากิกิารเจ<บุป=วย์2 ประว�ต�ด&านการแพทั่ย�

15

-นั-4าห้นั�กิลด 4 กิ�โลกิร�มี3 ประว�ต�การได&ร�บุยา

1. Cef-3 1 gm (v) q 12 hr.2. Omeprazole (20) 1× 2 p.o .ac3. Tramol 50 mg (V) p.r.n. For pain q 8 hr.4. 2-metronidazole 200 mg p.o. q 8 hr.5. Lorazepam (1) 1 tab p.o. stat

2 การว�ดส%วนของร%างกาย1.น7-าหน�กและส%วนส!ง เป6นัว�ธี�ที่��ว�ดโภชนัากิารที่��ใช�ได�ด�มีากิและที่-าได�ง.าย์โดย์ค-านัวณิได�จากิ -ข้นัาดข้องข้�อมี�อ -ผ"�ชาย์ข้นัาดเล<กิกิว.า 10.4

-ผ"�ห้ญ�งข้นัาดเล<กิกิว.า 10.0

-ปร�มีาณิไข้มี�นัใต�ผ�วห้นั�ง-กิารว�ดข้นัาดเส�นัรอบุเอว เส�นัรอบุศ�รษะ-กิารว�ดข้นัาดข้�อแข้นั-ด�ชนั�ความีห้นัาแนั.นั

ค.า BMI = นั-4าห้นั�กิต�ว ( กิ�โลกิร�มี ) = 60 = 23.43

ส.วนัส"ง (เมีตร)2 (1.6)2

ค.าปกิต� 20-24.9, อ�วนั มีากิกิว.า 25, ผอมีนั�อย์กิว.า 18.5

ด�งนั�4นั ค.า BMI ข้องผ"�ป=วย์ราย์นั�4ได� 24.44 อย์".ในัเกิณิฑ์�ที่��ปกิต�

2.การตรวจร%างกายทั่างโภชนาการ1.ผมี : มี�ความีมี�นัอย์".ในัต�ว ไมี.ห้ล�ดร.วงง.าย์

ส�ด-าปนัข้าว2.ใบุห้นั�า : มี�ผ�วเร�ย์บุสมี-�าเสมีอ ไมี.บุวมี ไมี.ซึ่�ด3.ตา : ตาพร.ามี�ว เย์��อบุ�ตาส�ชมีพ" ไมี.ซึ่�ด4.ร�มีฝ@ปากิ : อ.อนันั�.นั ไมี.แห้�ง แตกิ5.ล�4นั : ส�แดงเข้�มี ไมี.บุวมี6.ฟั0นั : มี�ฟั0นัสะอาด ไมี.มี�ฟั0นัผ�

16

7.เห้ง�อกิ : มี�เห้ง�อกิส�แดงชมีพ"ด� ไมี.มี�เล�อดออกิ

8.ผ�วห้นั�ง :ไมี.มี�ผ��นั ผ�วห้นั�งแห้�ง9.เล<บุ :ไมี.มี�เล<บุบุานัเป6นัร"ปช�อนั เล<บุสะอาด

กิดแล�วแดงด�10.ไข้มี�นัใต�ผ�วห้นั�ง : ไมี.ค.อย์มี�มีากินั�กิ11.กิล�ามีเนั�4อ : กิล�ามีเนั�4อแข้<งแรงด� ที่-างานั

ได�ตามีปกิต� 12.กิระด"กิและข้�อ : มี�เส�ย์งเวลาล�กินั��งห้ร�อย์�นั13.ต.อมีต.างๆ : คล-าไมี.พบุต.อมีต.างๆตามีอว�ย์วะ

ใดๆ14.ห้�วใจและห้ลอดเล�อด : มี�ประว�ต�และป0จจ�บุ�นัเป6นัโรคห้�วใจ

และเบุาห้วานั15.ระบุบุที่างเด�นัอาห้าร : เบุ��ออาห้าร ที่านัได�นั�อย์ เพราะ

ผ"�ป=วย์ที่านัอาห้าร อย์.างไรเบุาห้วานักิ<ข้�4นัอย์".ตลอด

16.ระบุบุประสาที่ : ร" �ส�กิต�วด� ร�บุร" � บุ�คคล เวลา สถึานัที่��

ให&น�กศึ.กษาฝึ4กการว�เคราะห�ป(ญหาทั่างโภชนาการและการให&ค7าแนะน7าเบุ,-องต&น เช%น 1. กิารต�ดเช�4อเนั��องจากิ....................................

2. ภาวะที่�องผ"กิ เนั��องจากิ……………………………

3. ผ"�ป=วย์มี�ภาวะพร.องสารอาห้ารในัร.างกิาย์เนั��องจากิกิารเผาผลาญผ�ดปกิต� 4.พฤต�กิรรมีกิารด"แลตนัเองเกิ��ย์วกิ�บุอาห้ารที่��ควบุค�มีระด�บุนั-4าตาลไมี.ถึ"กิต�องเนั��องจากิข้าดความีร" �

17

ต�วอย%างการประเมิ�นโภชนาการส7าหร�บุผู้!&ป6วย

ผ"�ป=วย์ชาย์ไที่ย์ อาย์� 56 ป@ นั-4าห้นั�กิ 60 กิ�โลกิร�มี ส.วนัส"ง 160

เซึ่นัต�เมีตร ค.า BMI 23.43

ห้ล�กิกิารจ�ดอาห้าร จ-ากิ�ดอาห้ารห้วานั และอาห้ารจ-าพวกิแปEงนั-4าห้นั�กิ (กิ�โลกิร�มี) = ส.วนัส"ง - 100 -10 % (ส.วนัส"ง – 100 บุวกิลบุ 5 กิ�โลกิร�มีส"ง 160 เซึ่นัต�เมีตร = 160 – 100-10 = 60-6.0 = 54

ที่-างานัเบุา = 30 kcal/kg/day = 54 x30 (พล�งงานัที่��ใช�) บุวกิลบุ 5 = 1620 +5 = 1625ด�งนั�4นัพล�งงานัที่��ใช�ในั 1 ว�นั = 1620 kcal/kg/day

คนัไข้�ควรได�ร�บุพล�งงานั ประมีาณิ 1600 kcal/kg/day โดย์ประกิอบุไปด�วย์ โปรต�นั 1625/100x15 = 243.75/4 = 60.90 กิร�มี คาร�โบุไฮเดรต = 1625/100x60 = 975 /4 = 243.75/4 = 60.90 กิร�มี และ ไข้มี�นั 1625/100x30= 487.5/4 = 54.16 กิร�มี

ชน�ดอาหาร

ส%วน สารอาหาร(กร�มิ) การกระจายอาหารในแต%ละมิ,-อคาร�โบุไฮเดรต(กร�มิ)

โปรต"น(กร�มิ)

ไขมิ�น(กร�มิ)

พล�งงาน(ก�โลแคลอร"�

)

เช&า

ระหว%าง มิ,-อ

กลางว�น

ระหว%างมิ,-อ

เย:น

ก%อนนอน

นัมี low fatSkim milk

11

1212

88

53

12090

--

1-

--

--

--

-1

ผ�กิ กิ 2 - - - - - - 1 - 2 -

ผ�กิ ข้ 3 15 6 - 75 1 - 2 - 1 -

ผลไมี� 4½

27.5 - - 120 2 - 2 ½ 2 -

18

ข้�าวแปEง

7 50 24 trace

440 2 1 1 1 2 -

เนั�4อส�ตว�

ไมี.ต�ดมี�นั

31/2

--

217

98

16550

11

--

1-

--

1-

--

ไข้มี�นั 8 - - 40 360 2 - 2 2 2 -

นั-4าตาล

3 15 - - 60 - - 1 2 - -

รวมี 37.5

71.5 74 65 1650

9 2 9 5½ 10

1

ราย์กิาร

อาห้ารมี�4อเช�า

ส.วนัประกิอบุ คาร�โบุไฮเดรต(กิร�มี

)

โปรต�นั(กิร�มี)

ไข้มี�นั(กิร�

มี)

จ-านัวนันั-4าห้นั�กิ

และปร�มีาณิ

อาห้าร ส.วนั(exchange)

ข้�าวสวย์ต�มีจ�ดต-าล�ง

ข้�าว-ห้มี"ส�บุไมี.ต�ดมี�นั

2 ส.วนั1 ส.วนั

1 ส.วนั

30-

5-

67

2-

เล<กินั�อย์3

16055

2545

19

ห้มี"ส�บุ (30 g.)-ต-าล�ง-นั-4ามี�นักิระเที่�ย์มีเจ�ย์ว 1

ช�อนัชา

1 ส.วนั -5

ซึ่��โครงห้มี"ที่อด

-ห้มี"มี�นัมีากิ 30 g.-นั-4ามี�นัพ�ช 1

ช�อนัชา

1 ส.วนั1 ส.วนั

--

7-

85

10045

ผลไมี� -ชมีพ" .-ฝร��ง

1 ส.วนั1 ส.วนั

1515

--

--

6060

รวมี 8 ส.วนั 65 22 16 550

รายการอาหาร

ส%วนประกอบุอาหาร

คาร�โบุไฮเดรต(กร�

โปรต"น(

กร�มิ)

ไขมิ�น(กร�

จ7านวนน7-าหน�ก

20

ระหว%างมิ,-อ

มิ) มิ) และปร�มิาณี

อาหาร ส%วน(exchange)

10.00 นั.

นัมีพร.องมี�นัเนัย์ข้นัมีป0งปอนัด�

นัมี Low fat 240 cc.ข้นัมีป0งปอนัด� 1 แผ.นั

1 ส.วนั1 ส.วนั

1215

83

5เล<กินั�อย์

12080

14.00 นั.

ข้นัมีซึ่าล��มี

ผลไมี�

-แปEง-กิะที่� 2

ช�อนัโตGะ-นั-4าเช��อมี 2

ช�อนัโตGะมี�งค�ด

1 ส.วนั2 ส.วนั2 ส.วนั

½ ส.วนั

15-

10

7.5

3--

-

เล<กินั�อย์10-

-

809040

30

20.00 นั.

นัมี skim milk

นัมี Skim milk 40 cc.

1 ส.วนั 12 8 3 90

รวมี 8½ 71.5 22 18 530

21

รายการอาหาร

มิ,-อกลาง

ว�น

ส%วนประกอบุ คาร�โบุไฮเดรต(กร�

มิ)

โปรต"น(

กร�มิ)

ไขมิ�น(กร�

มิ)

จ7านวนน7-าหน�ก

และปร�มิาณี

อาหาร ส%วน(exchange)

ผ�ดเช�ย์งไฮ�

ปลาห้มี�กิ

กิล�วย์ห้อมี

- เส�นัเช�ย์งไฮ�- ปลาห้มี�กิ 30 g.- คะนั�า (ผ�กิ ข้)

- นั-4ามี�นัพ�ช (2

ช�อนัโตGะ)- นั�ตาล (1 ช�อนัโตGะ)1 ล"กิ

2112

1

20

30-5-

5

30

672-

-

-

เล<กินั�อย์3-

10

-

-

160552590

20

120

รวมี 9 70 15 13 470

22

รายการ

อาหารมิ,-อเย:น

ส%วนประกอบุ คาร�โบุไฮเดรต(กร�

มิ)

โปรต"น(กร�มิ)

ไขมิ�น(กร�

มิ)

จ7านวนน7-าหน�ก

และปร�มิาณี

อาหาร ส%วน(exchange)

ข้�าวสวย์

ต�มีย์-าปลากิระพง

ผ�ดผ�กิรวมี

ผลไมี�

- ข้�าว-ปลากิะพงเนั�4อล�วนั( 30 g.)

- เห้<ดฟัาง- ผ�กิ กิ.

- นั-4ามี�นัพ�ช (2

ช�อนัโตGะ)-

2 ส.วนั1

122

2

30-

5--

30

67

2--

-

เล<กินั�อย์3

--

10

-

16055

25-

90

120

23

มีะละกิอส�กิรวมี 10 105 15 13 450

ตารางส7าหร�บุฝึ4กการค�ดค7านวณีอาหาร

ชน�ดอาหาร

ส%วน สารอาหาร(กร�มิ) การกระจายอาหารในแต%ละมิ,-อคาร�โบุไฮเดรต(กร�มิ)

โปรต"น(กร�มิ)

ไขมิ�น(กร�มิ)

พล�งงาน(ก�โลแคลอร"�

)

เช&า

ระหว%าง มิ,-อ

กลางว�น

ระหว%างมิ,-อ

เย:น

ก%อนนอน

นัมี low fatSkim milkผ�กิ กิผ�กิ ข้ผลไมี�

24

ข้�าวแปEงเนั�4อส�ตว�

ไมี.ต�ดมี�นัไข้มี�นันั-4าตา

ลรวมี

เอกิสารอ�างอ�ง

กิระที่รวงสาธีารณิส�ข้.(2542). ข้�อกิ-าห้นัดสารอาห้ารที่��ควรได�ร�บุประจ-าว�นัและแนัวที่างกิาร บุร�โภคส-าห้ร�บุคนัไที่ย์. กิร�งเที่พฯ : โรงพ�มีพ�องกิารสงเคราะห้�ที่ห้ารผ.านัศ�กิ.

ประณิ�ต ผ.องแผ�ว (2539). โภชนัศาสตร�ช�มีชนั กิร�งเที่พฯ : ล�พว��งที่รานัส�มี�เด�ย์ จ-ากิ�ด.

25

วรนั�นัที่� ศ�ภพ�พ�ฒนั�.(2538) อาห้าร โภชนัากิาร และสารพ�ษ.

กิร�งเที่พฯ : แสงกิารพ�มีพ�.ว�นั�ส ล�ฬห้กิ�ล ถึนัอมีข้ว�ญ ที่ว�บุ"รณิ� (2541). โภชนัศาสตร�ส-าห้ร�บุ

พบุาบุาล เล.มี 1 กิร�งเที่พ : บุ�ญศ�ร�กิารพ�มีพ�.สาข้าคห้กิรรมีศาสตร� มีห้าว�ที่ย์าล�ย์ส�โข้ที่�ย์ธีรรมีาธี�ราช. (2538).

โภชนัากิารกิ�บุช�ว�ตมีนั�ษย์� (ห้นั.วย์ที่�� 1-15 ). กิร�งเที่พฯ : ห้นั��งเจ<ดกิารพ�มีพ�.

De Hong S. (1996) The assessment of nutritional status. In : Mahan LK. Escott- Stumps. Eds. Krause’s Food, Nutritio&Diet Therapy. 9th. Philadelphia : W.B. Saunders Company.

Davis J. Sherer K. (2004) Nutritional applications of the nursing process. In : Applied Nutrition and Diet Therapy for Nurses. 2nd.

Philadelphia : W.B. Sanuders company.Williams SR. (1989) Nutritional assessment and

therapy in the patient care in Nutrition and Diet Therapy. 6th .StLouise : Times Mirror/Mosby College Publishing.

Gordon M. (1987) Nursing Diagnosis : Process and Application. 2 nd. New York McGraw-Hill.

Alfaro R. (1990) Applying Nursing Diagnosis an Nursing Process : A Step by Step Approach. 2nd. Philadelphia : JB Lippincott.

Dudex D.G. (2004) Nutrition Handbook for Nursing Practice 2nd. Philadelphia : JB Lippincott.

26