Atelier PRO:‘Als architect moet je je blijven verwonderen’
2015 |1
GEZONDHEIDSZORG
Kwaliteitsverbetering door Digitalisering in de Zorg
Instrumentarium voor investeringsbeslissingen vastgoed
HuISvEStING EN tEcHNOlOGIE IN DE GEZONDHEIDSZORG
Juridische consequenties Convenant Medische Technologie
Verpleegkundigen zijn de helden van de gezondheidszorg. Met het hart op de goede plek. Dat is de reden waarom we de Ascom Myco hebben ontwikkeld. Een smartphone die de informatie naar zorgverleners toe brengt en niet andersom. Via een 3,5 inch display heb je in één oogopslag de juiste informatie van alle patiënten. Zorgverleners hoeven daardoor minder meters te maken en kunnen dus effi ciënter werken. Hierdoor wordt ook de kwaliteit van de zorg verbeterd. De Ascom Myco is volledig betrouwbaar als het gaat om alarmen. Als er een alarm is, geeft de Ascom Myco de zekerheid dat het geen loos alarm is. En hij is speciaal ontwikkeld voor de zorg, wat betekent dat hij tegen een stootje kan. Bovendien is hij voorzien van een handige clip, een topdisplay en heeft hij een batterij die een dienst lang meegaat. Kijk voor meer info op www.ascommyco.com
Ontwikkeld voor de zorg, ontwikkeld door de zorg
Nieuw: de Ascom Myco.De smartphone met hart voor de zorg
� Alle patiëntinformatie
op één device
� Effi ciënter werken
� Volledig betrouwbaar
� Geschikt voor alle apps
Adv. Ascom FMT Gezondheidszorg 225x285mm_c.indd 1 14-11-14 20:36
FMT Gezondheidszorg 3
Editorial2015 Een jaar met volop nieuwe activiteiten
Wat mag u dit jaar van FMT Gezondheidszorg verwachten?
Uiteraard uw vakblad, de website en de elektronische nieuws
brieven. Wij doen er alles aan om u ook dit jaar weer continue
te informeren over de nieuwste ontwikkelingen op het gebied
van technologie en huisvesting in de zorg.
Voor 2015 hebben we echter nog veel meer in petto.
Samen met de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) en
de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) heeft FMT
het project Smart Living Academy ontwikkeld; een voortzet
ting van het Academic Center for Smart Living. In april staat
het eerste journal op het programma. Een groot aantal or
ganisaties heeft zich inmiddels aangemeld voor samenwer
king met de Smart Living Academy. Behalve de publicatie van
journals zal de Academy dit jaar meerdere workshops orga
niseren.
Een ander initiatief van FMT met kennisorganisaties en zorg
bestuurders, is het Platform Veiligheid en Continuïteit in
Zorginstellingen (PVCZ). Het PVCZ zal de komende maan
den diverse presentaties en workshops organiseren. Medio
2015 verschijnt de eerste publicatie “Risicobeheersing in de
Zorg”. Voor eind 2015 staat een congres met de gelijkluidende
titel “Risicobeheersing in de zorg” op de agenda.
Met het initiatief PVCZ hoopt FMT een bijdrage te leveren
aan het verbeteren van veiligheid en continuïteit in zorgin
stellingen. Een onderwerp dat voortdurend de aandacht heeft.
Uiteraard houden we u via de diverse media van FMT Ge
zondheidszorg op de hoogte van de nieuwe projecten. Hebt u
belangstelling om op enigerlei wijze hierbij betrokken te wor
den, neem dan contact op met de redactie van FMT Gezond
heidszorg. Wij stellen uw reactie zeer op prijs.
Cor van Litsenburg,
hoofdredacteur FMT Gezondheidszorg.
Van deuitgever
FMT Gezondheidszorg4
IN DEZE UITGAVE
De visie: ‘Als architect moet je je blijven verwonderen’ 6
Huisvesting: nieuwbouw ziekenhuis Maas en Kempen van start 10
toeKoMstvisie nvDo: De onderhoudsfunctie in de economie 4.0 13
efficiëntie: instrumentarium voor weloverwogen investeringsbeslissingen 16
KwAliteit: Kwaliteitsverbetering door digitalisering 18
ZorgHuisvesting: uitnodiging prijsvraag zorghuisvesting 21
HeAltH tecHnology HAZArDs: Alarmsignalen voeren opnieuw de boventoon 23
ict en sAMenwerKing: Dé stap naar inter regionale uitwisseling medische gegevens 26
FMT Gezondheidszorg is een uitgave van:Van Litsenburg BVEendenven 145646 JN EindhovenT +31 (0)40 29 30 186M: +31 (0)653 310657E [email protected] www.fmtgezondheidszorg.nl
Volg FMT Gezondheidszorg via Twitter: twitter.com/fmtmagazine
FMT Gezondheidszorg wordt gemaakt met medewerking van o.a. NVTG, VTDV en KIVI.
FMT Gezondheidszorg verschijnt 10x per jaar.
Uitgever: Cor van Litsenburg
Eindredactie:Wim van Gurp
FMT komt tot stand met redactionele medewerking van: Ir. René Drost CEIM, Mw. B. (Barry) S. van der GraafW. (Wim) van Gurp, H. (Henk-Jan) HoekjenProf. dr. ir. J (Jos) Lichtenberg, Dr. ir. M. (Masi) MohammadiIng L. (Leo) van Namen, Ing. G. (Fred) T.J.M. PendersIr. H. (Henk) C. Postema, G. (Gabriël) van NeervenDrs. F (Floor) Scholten, W. (Wilma) SchreiberG. (Gerrit) Tenkink, F. (Frank) van WijckW. (Wim) Wijdenes, Renee van Litsenburg.
Fotografie: Peter Bouritius. e.a.
Vormgeving: Peter Bouritius
Advertenties:T +31 (0)513 68 48 08 E [email protected]
Medische Technologie:Jacques BeelenT +31 (0)6 51108895
Druk: Scholma Druk
ISSN 1873 - 8877
Abonnementen:Nederland: e 117,50België e 125,00Buiten Europese Unie: e 169,50
Losse nummers e 15,95
Een abonnement kan op elk gewenst moment ingaan. Een abonne-ment wordt automatisch verlengd, tenzij tenminste twee maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk wordt opge-zegd.
Disclaimer:Van Litsenburg BV heeft deze uitgave op de meest zorgvuldige wijze samengesteld. Van Litsenburg BV en haar auteurs kunnen echter op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de ge-gevens. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aan-sprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op de informa-tie in deze uitgave.
colofon
6... blijven verwonderen Nieuwbouw Maas en Kempen gestart
inhoud
10 26 33
TDVTDV
De volgende professionele verenigingen
zijn betrokken bij fMt gezondheidszorg:
Interregionale uitwisseling Duimen omhoog
convenAnt MeDiscHe tecHnologie: Hoe zit dat eigenlijk, juridisch? 29
MoDulAire bouw: Duimen omhoog bij behandelcentrum isala 33
MeDiscHe gAssen: Air liquide introduceert cilinder met digitale interface 36
tecHniscHe innovAtie: innovatieve technologie in de zorg 38
innovAties 40
beDriJveninDeX 43
AgenDA 46
ADvertentie-inDeX 46
FMT Gezondheidszorg6
de visie
‘Als architect moet je je blijven verwonderen’
Door: Cor van Litsenburg
Meander Medisch centruM in
aMersfoort is ruiM een jaar in
gebruik.
Met dorte kristensen van atelier
Pro sPreken we over de visie van dit
architectenbureau zoals die in het
aMersfoortse ziekenhuis is vertaald.
kristensen laat ons ook
kennisMaken Met willibrord, een
zorginstelling in Middelburg,
waarvan het interieur is ontworPen
door atelier Pro.
‘Het Programma van Eisen voor de ontwikkeling
van het nieuwe Meander Medisch Centrum ken
de een hoog, heel hoog, ambitieniveau. Vanaf het
begin wisten we dat het niet eenvoudig zou wor
den. Maar je moet natuurlijk niet meteen begin
nen met het je zorgen maken over moeilijkheden
en over de beschikbaarheid van geld.
We hebben eerst helder gemaakt wat echt belang
rijk is; wat de kracht van het ziekenhuis moest
worden. Het kwam erop neer dat het gebouw
comfort moest bieden; dat het als het ware een
warme deken is voor mensen die vaak veel zorgen
hebben. Het hoge ambitieniveau vertaalt zich bij
voorbeeld in het aanbod van alleen maar ruime
eenpersoonskamers, de grote hoge publieksruim
tes en de aanwezigheid van veel grote glasgevels
waardoor veel daglicht binnenkomt en er vrijwel
overal contact is met de buitenwereld. Zelfs in de
OK’s.
Een heel belangrijk aspect is ook de overzichte
lijkheid. Onder het ziekenhuis parkeer je de auto.
Dorte Kristensen van atelier PRO:
FMT Gezondheidszorg 7
bouw met een lagere kostenstructuur dan een
ziekenhuis.
KORtERE ligDuuRHet Meander MC is nu een jaar in gebruik. Nu
al kan worden geconstateerd dat de ligduur van
de patiënten korter is geworden ten opzichte van
die in het oude gebouw. Ook de patiënttevre
denheid is toegenomen, hetgeen zich uiteraard
ook laat verklaren door het feit dat het oude ge
bouw nogal gedateerde voorzieningen bood. De
met uiteraard ook de hoogste vierkante meter
prijs.
Het hotelgebouw met de beddenafdelingen zit
wat betreft ziekenhuiskwaliteitsniveau daar on
der, maar heeft daarentegen een hoger ervarings
niveau betreffende beleving en architectuur. De
poliklinieken en de kantoren zijn ondergebracht
in het zogenoemde verhuurkantoor, fysiek ge
scheiden door de brede boulevard in het zieken
huis.
Het verhuurkantoor is in feite een utiliteitsgeAls je het ziekenhuis binnenkomt in De LAAN,
zie je direct de receptie. Vanuit daar bestaat zicht
op vrijwel elke locatie. Het vinden van de weg is
heel eenvoudig. Vanaf de openbare ruimte is het
eigenlijk nooit meer dan een lift en een deur om
op de plaats van bestemming te arriveren.’ In dit
ziekenhuis verdwaal je niet.
DRiE zOnEs‘De oplossing om het hoge ambitieniveau kun
nen realiseren, hebben we gevonden in zonering.
Er is in het ziekenhuis sprake van drie zones met
ieder een eigen kwaliteitsniveau. Allereerst is er
het “hardcore” ziekenhuis. Deze zone is gesitu
eerd achter in het ziekenhuis en heeft het hoogste
kwaliteitsniveau voor wat betreft ziekenhuiseisen
Dorte Kristensen. Foto: susanne Middelberg.
De ORAnJERiE: wachtruimte voor priklab en beeldvorming. Veel daglichttoetreding door het glazen dak. Er is gebruik gemaakt van veel bijzondere materialen. Foto: Dirk Verwoerd.
FMT Gezondheidszorg8
vertaald in thema’s als licht, rust, ruimte, zicht,
uitzicht, warmte en geborgenheid, kenmerkt al
onze ontwerpen. We gaan voor elke situatie op
nieuw de diepte in. We maken ons hoofd leeg en
proberen ons volledig in te leven in de situatie
van de gebruikers. Verschillende gebruikersgroe
pen hebben natuurlijk ook verschillende wensen.
Daar proberen we zoveel mogelijk rekening mee
te houden. In het Meander hebben we bijvoor
beeld een artsengang gemaakt met een glazen ge
vel die contact met de omgeving biedt. Als een
dokter van de ene afdeling naar de andere loopt
doet hij dat in een fijne, lichte omgeving. Het idee
daarachter is dat een arts of verpleegkundige die
in een prettige omgeving werkt daar energie uit
eenpersoonskamers, die met een schuifwand de
mogelijkheid bieden om contact te hebben met
de huiskamer, worden door de meeste patiënten
bijzonder gewaardeerd. Regelmatig vinden er ’s
nachts voorafgaand aan een operatie nog gerust
stellende gesprekken plaats met verpleegkundi
gen. Een mogelijkheid die door patiënten bijzon
der op prijs wordt gesteld en welke onmogelijk is
op een meerpersoonskamer.
DE DiEPtE inDorte Kristensen: ‘Dit gebouw biedt zeker een
“healing environment”. Als bureau is voor ons
dit begrip meer dan alleen een interne benade
ring van gebouwen. De relatie met de omgeving
haalt; energie die ten goede komt aan de zorg
voor de patiënten.’ Healing environment is dus
niet alleen voor de patiënt maar ook voor de me
dewerkers en bezoekers.
Extra vermelding verdienen de openbare ruimtes
in het Meander Medisch Centrum. De LAAN is
de belangrijkste ruimte en de centrale as die de
bouwmassa’s verbindt en waaraan alle entrees lig
gen. Aan de LAAN liggen verschillende glasover
dekte binnenpleinen, rechts liggen de BRINK en
de FOYER, links de ORANJERIE.
Mooie materialen (o.a. houten pilaren) en plan
ten zorgen voor een warme sfeer in de ORANJE
RIE. Er is sprake van veel daglicht door het gla
zen dak. Heel fraai zijn ook de restaurants op de
begane grond en de eerste verdieping (BRINK).
Sfeervol en functioneel zijn de wachtruimten
voor de poliklinieken (FOYER). Bijzonder is de
plaatsing van het auditorium in deze ruimte.
de visie
BRinK, restaurant op de eerste verdieping met bruggetjes naar de poliklinieken met in leuningen geïntegreerde wachtbanken. Foto: Dirk Verwoerd
Meander Mc heeft de WAN Healthcare award 2014 gewonnen Uit het juryrapport van de Wan award:And finally the winner of the Built category is Atelier PRO Architecten with the Meander Medical Centre in Amersfoort in The Netherlands. This huge project had the jury quiet for the initial few minutes as they evaluated the enormity of the 112,000 sq m hospi-tal focused on patient and visitor, and most of all - flexibility. The central atria and finger-like corridors that spread out to lead to the changeable clinics mean all other healthcare departments are no lon-ger spread across the city; they are centrally located in one easy-to-reach facility. The jury thought this was a huge feat and well deserved the winning spot for several reasons. Lee, started the observations by saying ‘it’s a proper city, which is really hard to pull off well’. Monaghan, Hicks and Passman were all very much in agreement, with Monaghan adding that ‘it hits some big innovation buttons in terms of workflow of people. Essentially this is a clinical facility but it has definitely got a sense of humanity at the core’.
Meander Medisch Centrum is ook genomineerd voor de Architectuurprijs Amersfoort 2014.
FMT Gezondheidszorg 9
mee kunnen nemen. De stoffering van gordijnen,
handdoeken en beddengoed zijn afgestemd op de
kleuren in de woningen en zelfs het ontwerp voor
de bedden is meegenomen in de afwerking. De
badkamers zijn afgewerkt met een type tegel, een
troffelvloer en sanitair dat in een eigentijds woon
magazine niet zouden misstaan. De gezamenlij
ke woonkamers worden ingericht met authen
tieke gerestaureerde stukken gecombineerd met
nieuw op maat gemaakt meubilair. Op centrale
plekken, zoals de plaza, worden door het gebruik
van accentkleuren verschillende herkennings
punten gemaakt die de oriëntatie verbeteren.
Om diverse ontwerpoplossingen met de ontwer
pers en het personeel te kunnen beoordelen heeft
interieurbouwer Wondergem op verzoek van de
opdrachtgever een 1:1 mockup opgebouwd in
hun timmerfabriek. Hiermee konden functionele
zaken zoals posities van kasten, spiegels en sani
tair worden bepaald. Tijd noch moeite is gespaard
om benodigde ‘accessoires’ zoals zeepdispensers,
papierhouders en afvalbakken evenals technische
ruimten ten behoeve van personeel mee te ne
men in het totaalontwerp. Het gebruikersgemak
bij het openen van schuifdeuren of bereikbaar
heid van kasten en domotica werden in de fabriek
getoetst, en uiteraard ook kleurstellingen van af
werkingen en diverse materialen. Alles kon zo tij
dens het ontwerpproces worden uitgekozen.
Dorte Kristensen: ‘In dit zorgcentrum combi
neren we bijvoorbeeld design classics met alle
daagse prullaria. We hebben zelfs voorwerpen bij
“Malle Pietje” gehaald en opnieuw laten spuiten
zodat ze er mooi en bijzonder uit zien. Dit geeft
links met het normale dagelijkse leven. Ook voor
deze zorginstellingen geldt dat we eerst ons hoofd
helemaal leeg maken en ons proberen in te leven
in hetgeen iemand met bijvoorbeeld dementie er
vaart. Belangrijk element in deze zorggebouwen
is dat de bewoners zich veilig, geborgen voelen.
Om dat doel te bereiken moet je je als architect
voortdurend blijven verwonderen en authentiek
blijven. De kern van het verhaal is: waar hebben
mensen behoefte aan?’ <
een gezamenlijke keuken en woonkamer. Daar
naast hebben de bewoners van de groepswonin
gen een eigen zit en slaapkamer. Bij de woningen
ligt een omsloten tuin. Alle individuele appar
tementen hebben grote verdiepingshoge ramen
waardoor daglicht ver de ruimte in kan stromen
en de bewoners uitzicht hebben op de stadsom
geving. De hoofdentree komt uit op de centra
le plaza met brasserie waar zowel bewoners en
hun bezoekers als omwonenden terecht kunnen.
WElKOME sFEERBelangrijk uitgangspunt voor het ontwerp van
het interieur is de wens van de opdrachtge
ver om een huiselijke, welkome sfeer te creëren
zonder dat dit een professionele zorg en veili
ge omgeving in de weg staat. Een plek waar de
bewoners zich thuis voelen. En met aandacht
voor functionele aspecten voor de medewerkers.
In het gehele centrum wordt huiselijkheid ver
kregen door met gewone plafonds, echte hou
ten kozijnen en deuren en zelfs massief eiken
houten vloeren een woonomgeving te creëren
die zoveel mogelijk refereert aan het vertrouwde
eigen huis. In het interieurontwerp is gekozen
voor een modernklassieke uitstraling. Zo wor
den de appartementen aangekleed met herken
bare stijlelementen zoals een lambrisering en ou
derwetse schemerlampen zonder in te leveren
op de zo belangrijke juiste hoeveelheid (kunst)
licht. De appartementen zijn voldoende ruim, zo
dat bewoners ook waardevolle spullen van huis
Willibrord
WVO zORg
Verpleeghuis Willibrord ligt in het centrum van
Middelburg, vlakbij het historisch stadhuis, de
Abdij en het sfeervolle marktplein. Het is een
nieuw verpleeghuis met 62 bewoners. Vooral voor
mensen die graag in de stad wonen, is de centrale
ligging dichtbij de markt en winkels ideaal. Stich
ting Werkt voor Ouderen (WVO) heeft atelier PRO
gevraagd het interieur van de centrale plaza, de
woonkamers, groepswoningen en appartemen
ten te ontwerpen. Het ontwerp voor de nieuw
bouw is van Van Aken Architecten te Eindhoven.
Willibrord omvat drie groepswoningen voor zes
tot acht psychogeriatrische patiënten en 39 ap
partementen waar somatische zorg wordt gebo
den. Het huis heeft een bouwkundig open struc
tuur, waardoor het altijd goed opnieuw is in te
delen en men kan inspelen op de wensen van
het moment. Op de begane grond ligt de ‘pla
za’, een ontmoetingsruimte met brasserie. Aan
de achterzijde van het pand ligt een besloten
stadstuin waar de bewoners toegang tot hebben.
De laatste jaren richt de zorg in psychogeriatrische
verpleeghuizen zich steeds meer op de belevings
wereld van de bewoners. Het ontwerp voor de ar
chitectuur en het interieur van dit zorgcentrum
sluit hier nauw bij aan. Zo zijn er drie groeps
woningen waar zeven bewoners per groepswo
ning wonen en leven. Elke groepswoning heeft
Prijzen en nominatiesWVO Zorg is met het nieuwe verpleeghuis Willibrord on-derscheiden met de Spirit of Planetree Award 2014. Deze prijs wordt uitgereikt aan vernieuwende initia-tieven waarmee een positief verschil wordt gemaakt voor bewoners en medewerkers in de zorg.
in het interieurontwerp is gekozen voor een modern-klassieke uitstraling. Foto: Petra Appelhof
FMT Gezondheidszorg10
Door: de redactie
huisvesting
Nieuwbouw ziekenhuis Maas en Kempen van start
de bouw van het nieuwe ziekenhuis Maas en keMPen is van
start gegaan. vlaaMs Minister jo vandeurzen van welzijn,
volksgezondheid en gezin, legde onlangs saMen Met
andere hoogwaardigheidsbekleders de eerste steen van het
nieuwe gebouw in het belgische Maaseik.
Artist impression nieuwbouw ziekenhuis Maas en Kempen.
FMT Gezondheidszorg 11
Het ziekenhuis, dat de oude gebouwen in
Maaseik en Bree vervangt, heeft een op
pervlakte van ruim 32.000 m². De Jong Gorte
maker Algra architecten en ingenieurs (dJGA)
is samen met ARTE verantwoordelijk voor
het bouwkundig ontwerp en het interieuront
werp. Stabo is verantwoordelijk voor de stabi
liteit en de technieken, Ontwerpbureau Pau
wels maakte het landschappelijk ontwerp.
Het creëren van een groene, natuurrijke beleving
voor toekomstige patiënten, bezoekers en mede
werkers stond voor dJGA centraal bij het ontwerp
van het nieuwe ziekenhuis; het eerste laagbouw
ziekenhuis in Vlaanderen. Het gebruik van veel
glas en grote ramen maakt dat natuurlijk licht
doordringt tot in het hart van het gebouw. Het
zicht op de natuurrijke omgeving van het zieken
huis is daardoor vanuit elke verdieping optimaal.
“Goed zicht op de omgeving van een gebouw is
niet alleen een esthetisch streven, maar dient in
dit geval ook een hoger doel,” legt Jeroen Veth,
senior architect bij dJGA uit. “We willen patiën
ten, bezoekers en medewerkers hiermee duide
lijke herkenningspunten bieden, zodat we hun
oriëntatie bevorderen en een gevoel van rust op
roepen.”
gEBOuWEn MEt ElK EEn EigEn VORMgEVingOm patiënten extra te helpen in hun oriëntatie,
creëerde dJGA een ontwerp dat de beleving van
een kleinschalig ziekenhuis oproept. De nieuw
bouw bestaat uit vijf losse bouwdelen die on
derling verbonden zijn door gangen en lucht
bruggen. Dit zogeheten ‘vastgoedmodel’ biedt
bovendien de flexibiliteit om elk gebouw in de
toekomst eenvoudig en zonder veel overlast uit
te breiden, dan wel in te krimpen. De gebou
wen hebben elk een andere vormgeving en zijn
daardoor goed te onderscheiden. Dat komt door
dat ze elk een ander design en interieur krijgen,
passend bij de functie van het betreffende ge
bouw. Dankzij wandelpaden en het gebruik van
Nieuwbouw ziekenhuis Maas en Kempen van start
Overzicht van de bouwlocatie.
‘Het gebruik van veel glas en grote ramen maakt dat natuurlijk licht doordringt tot in het hart van het gebouw’
FMT Gezondheidszorg12
een open terrein is het landschappelijk ontwerp
rondom en tussen alle bouwdelen zichtbaar.
“DJGA heeft de wensen en ambities van ons nieu
we ziekenhuis goed vertaald naar een eigentijds
ontwerp,” stelt Jan Valgaeren, Algemeen Direc
teur van ziekenhuis Maas en Kempen tevreden
vast. “Het ontwerp komt tegemoet aan de behoef
ten van patiënten én bezoekers – en bovendien
aan onze wens om kostenbewust te werken. Het is
onze nadrukkelijke ambitie om een innoverende
rol te blijven spelen in de regio. Zorg van hoge
kwaliteit staat voor ons voorop. Het ontwerp van
dJGA helpt ons om de 85.000 tot 100.000 bewo
ners die wij hier in de directe regio bedienen, op
een vlotte, veilige manier hulp te blijven bieden.”
Het ziekenhuis beschikt over een ‘Hotelgebouw’
waarin de verpleegafdelingen te vinden zijn. De
‘Hot Floor’ beschikt over de afdelingen OK’s, IC,
Spoed en Radiologie. Poliklinieken, administra
tie en beheer krijgen een plek in het ‘Kantoorge
bouw’ en facilitaire functies van schoonmaak tot
laboratorium komen in de ‘Fabriek’. Het ‘Entree
gebouw’ huisvest onder meer de entree, het be
zoekersrestaurant en de inschrijvingsbalie. <
huisvesting
Aanvullende informatieIn totaal heeft het nieuwe ziekenhuis Maas en Kem-pen een oppervlakte van 32.347 m². Er komen 230 bedden en de parkeerplaatsen bieden plek aan ruim 550 auto’s. Het nieuwe ziekenhuis wordt opgeleverd in het voorjaar van 2017.De eerste steen werd, samen met minister Jo Van-deurzen, gelegd door Herman Reynders (gouverneur van de provincie Limburg), Liesbeth van der Auwe-ra (burgemeester van Bree), Jan Creemers (burge-meester van Maaseik) en Koen Torfs (voorzitter van ziekenhuis Maas en Kempen).
Over de Jong Gortemaker AlgraDe Jong Gortemaker Algra architecten en ingenieurs (dJGA) is een multidisciplinair architectenbureau dat in 1928 in Rotterdam is opgericht. De Jong Gor-temaker Algra geeft op innovatieve wijze vorm aan gebouwen voor zowel de maatschappelijke sector (gezondheidszorg, onderwijs, sport en recreatie) als de commerciële sector (kantoren, bedrijfsgebouwen, beursgebouwen). Het bureau is actief in ontwerp en uitvoering vanuit de disciplines architectuur, interi-eurarchitectuur, bouwkunde, constructie en project-management. Samen met EGM architecten vormt het Rotterdamse bureau het bedrijf Dutch Health Architects voor ontwerpen in de gezondheidszorg in het Midden-Oosten, Rusland en China. Meer infor-matie: www.djga.nl.
Artist impression entree ziekenhuis.
ziekenhuis in aanbouw.
FMT Gezondheidszorg 13
toekomstvisie nvdo
Door: Leo van Namen
De onderhoudsfunctie in de economie 4.0
oP 14 noveMber 2014 hield de nvdo
(zie kader) haar jaarcongres in de
heerlijkheid Mariënwaerdt te beesd.
in dit artikel de belangrijkste
onderwerPen van besPreking.
In zijn jaarrede gaf NVDOvoorzitter Bas P. Kimpel aan welke maat
schappelijke en technische ontwikkelingen de onderhoudsfunctie be
invloeden, wat dat betekent voor de onderhoudsprofessional en hoe
de NVDO daar beleidsmatig op inspeelt. In een interactieve sessie leverden
de congresdeelnemers input voor de ontwikkeling van de toekomstvisie op
korte en lange termijn.
4E REVOlutiE: sMARt inDustRy“De wereld staat aan de vooravond van een nieuwe fase in het internettijd
perk, waarin alle dingen met elkaar gaan communiceren en autonoom ac
ties uitvoeren. Smart technology zal resulteren in nieuwe basisinnovaties die
zullen leiden tot afbraak van oude structuren en impact hebben op alle eco
nomische sectoren.” Met deze woorden begon Bas Kimpel zijn jaarrede tij
dens het NVDOcongres. De stoommachine wordt algemeen gezien als de
gangmaker van de eerste industriële revolutie. Voor de tweede revolutie ko
men we verschillende opties tegen zoals de staalindustrie, verbrandingsmo
tor en elektriciteit, terwijl er consensus blijkt over het feit dat de computer
als derde revolutionaire ontwikkeling wordt gezien. En op dit moment komt
(of zitten we midden in) de vierde revolutie, die wordt gedefinieerd met tal
van ‘componenten’ zoals: supersnel internet, internet of things, analyse van
big data, 3D printen, robottechnologie, cloud computing, etc.
tEcHnOlOgiscHE tREnDs En DE OnDERHOuDsFunctiEsBelangrijkste technologische trends hebben op dit moment impact op de
onderhoudswereld. Onderstaand (deels ingekort) de 5 clusters, zoals deze
door de NVDO zijn beschreven:
Trend 1: Augmented reality
Augmented reality is een live beeld van de werkelijkheid waaraan computer
elementen, zoals geluid, video, afbeeldingen of GPS worden toegevoegd. Dit
gebeurt meestal via een tablet, smart phone of een geavanceerde bril.
nVDO ontwikkelt toekomstvisie
FMT Gezondheidszorg14
toekomstvisie nvdo
Trend 2: 3D Printen
3D printen heeft de potentie om een grote verstorende invloed te zijn op de
industrie. Door gebruik van 3D printen kan een idee direct worden omge
zet in een product. Het slaat daarmee een aantal traditionele stappen in het
productieproces over.
Trend 3: Analytics
Analytics verwijst naar het proces van het verzamelen, ordenen en analyse
ren van data om patronen en andere nuttige informatie te ontdekken. Deze
technologie ontwikkelt zich in een sneltreinvaart, doordat de data steeds
toegankelijker wordt en de opslag van data steeds goedkoper wordt (door
bijvoorbeeld de Cloud).
Trend 4: Internet of Things
Tegenwoordig worden steeds meer objecten en machines met slimme senso
ren uitgerust. Dit komt doordat sensoren en chips steeds goedkoper worden.
Daarnaast is het door steeds beter ontwikkelde telecommunicatie mogelijk
om grote hoeveelheden data snel overal beschikbaar te maken tegen lage
kosten. De fysieke wereld wordt hierdoor verbonden met het internet. De
verwachting is dat in 2020 circa 30 miljard objecten met het internet ver
bonden zijn.
Trend 5: Robots
Een robot is simpel gezegd een programmeerbare machine. De ontwikke
ling van autonome roboticatechnologie staat op dit moment nog in de kin
derschoenen, maar kan in de komende jaren wel een vlucht gaan nemen.
Robots worden steeds geavanceerder door verbeterde sensoren en kunstma
tige intelligentie.
intERActiEVE sEssiE MEt cOngREsDEElnEMERsVoor ieder van de 5 genoemde trends waren 3 specificaties beschreven, die
per item op een kaartje waren afgedrukt. Iedere congresdeelnemer had bij
binnenkomst 15 identieke kaartjes gekregen en de eerste opdracht was een
‘ruilhandel’ te beginnen met de overige deelnemers, om zodoende de 15 ver
schillende kaartjes te bemachtigen. De complete verzameling zag er als volgt
uit:
Augmented reality
PDA’s:
Aan het camerabeeld van een PDA worden beelden toegevoegd. Bijvoor
beeld een op het plafond gerichte PDA toont ook de technische installaties
die zich daarachter bevinden.
Slimme brillen:
Beelden worden geprojecteerd op het glas van een bril of op een klein scherm
in de hoek van de bril. Meest bekende toepassing hiervan is de GoogleGlass.
Projectie:
Extra informatie wordt geprojecteerd op fysieke objecten.
3D printen
Reserveonderdelen:
Voorraad reserveonderdelen wordt overbodig, deze worden geprint op het
moment dat ze nodig zijn.
Unieke onderdelen:
Maatoplossingen voor gewenste aanpassingen aan onderdelen.
Prototypes:
Visualiseren van nieuwe ontwerpen d.m.v. het printen van schaalmodellen
of prototypes.
Analytics
Predictive analytics:
Data gebruikt voor extrapolaties naar de toekomst, wat gaat er gebeuren als
trends doorzetten.
Prescriptive analytics:
Vergelijken en optimaliseren van scenario’s met onzekerheden.
Descriptive analytics:
Data uit het verleden worden gecondenseerd in betekenisvolle eenheden.
Internet of everything
Mens – mens interactie:
Communicatie bijvoorbeeld via sociale media.
Machine – mens interactie:
Communicatie tussen machine en mens middels interfaces zoals sensoren,
computer control, gebaar en spraakherkenning.
Machine – machine interactie:
Communicatie zonder menselijke tussenkomst, apparaten delen data met
elkaar en nemen op basis daarvan beslissingen.
Robots
Intelligente PIG (Pipeline Inspection Gauge):
Apparaat dat onafhankelijk door de binnenkant van leidingen beweegt, data
verzamelt en autonoom onderhoudswerk uitvoert.
Intelligente industriële robots:
Augmented reality d.m.v. PDA. 3D printen. Descriptive analytics. Mens - machine interactie.
FMT Gezondheidszorg 15
Herprogrammeerbare multifunctionele manipulator met kunstmatige in
telligentie.
Onbemande luchtvaartuigen:
Inspecties aan hoge gebouwen, die nu door gediplomeerde inspecteurs uit
gevoerd worden, kunnen in de toekomst door gecertificeerde drones uitge
voerd gaan worden.
Groepen congresdeelnemers werden in de interactieve sessie nu gevraagd op
een 3 x 3 matrix 9 kaartjes te plaatsen. Op de yas kon aangegeven worden of
een onderwerp op het kaartje van invloed is op:
het werk van de onderhoudsprofessional,
de kosten van onderhoud,
de kwaliteit van het onderhoud.
Terwijl op de xas de keuze gemaakt kon worden of dit geldt op de korte,
middellange of lange termijn.
Tenslotte levert dit groepswerk ondersteuning aan degenen die voor de
NVDO bezig zijn een visiedocument te ontwikkelen. Een quick scan langs
de diverse tafels met door deelnemers ingevulde matrices deed direct het
spreekwoord “zoveel hoofden zoveel zinnen” opkomen. Het zal nog een aar
dig karwei zijn om van alle geprojecteerde meningen een visiedocument
met een eenduidig en consistent verhaal te maken.
sAMEnWERKing Naast de energie die de NVDO steekt in het analyseren van en inspelen op
het veranderende werkveld wordt ook nadrukkelijk ingezet op interne en
externe samenwerking. Recent is met de TVVL afgesproken de samenwer
king tussen de verenigingen te intensiveren. In januari 2015 vindt er een
landelijk congres plaats voor jonge professionals, waaraan de NVDO, TVVL,
Bouwend Nederland, FMN, NVTG en UnetoNVI zullen deelnemen. Sa
menwerkingsverbanden bestaan er daarnaast met o.a. EFMS (Europees),
NENcommissies, NEVI en het Platform Duurzame Huisvesting.
Wat de interne organisatie betreft focust de NVDO op verdergaande samen
werking tussen kringen en secties. Met het delen van locaties, thema’s en
achterbannen wordt beoogd “een groot waardevol fysiek netwerk met een
enorme brok aan kennis” te bieden. Een vereenvoudiging van de vereni
gingsstructuur zal daarbij worden bewerkstelligd door samensmelting van
kringen. Deze positieve duiding van de omstandigheden en getroffen maat
regelen riep bij uw redacteur wel de vraag op in hoeverre hier van de nood
een deugd wordt gemaakt. Zijn de voorgestane samensmeltingen en struc
tuurverandering ook niet noodzakelijk om nog een acceptabel aantal deel
nemers naar diverse sessies te krijgen?
DE niEuWE AMBAcHtsMAnAlle moderne ontwikkelingen zullen van onderhoudsprofessionals ‘nieuwe
Ambachtslieden’ maken, die met steeds complexere systemen zullen moeten
werken, aldus Bas Kimpel. Hoe die nieuwe ambachtslieden en de ambach
telijke wereld er uit gaan zien wordt gepubliceerd in het komende Onder
houdskompas. De voorzitter sloot af met een uitdaging aan de achterban
om “de actualiteiten in ons vakgebied om te zetten in daden, herkenbaar in
onze producten, diensten publicaties en evenementen”. De leden werd opge
roepen mee te werken aan de uitrol van visiedocumenten en onderhouds
kompassen en ideeën aan te dragen voor scholing, open en in company
trainingen.
Tijdens dit jaarcongres heeft de NVDO blijk gegeven duidelijk oog te heb
ben voor, en in te willen spelen op, ontwikkelingen die zich in razendsnel
tempo in de ‘smart industry’ aan het voltrekken zijn. Verwacht mag worden
dat deze diepgaande analyse bij zal dragen aan een ‘toekomstvaste visie’ die
de NVDO in de vaart der volkeren vooruit zal blijven stuwen. <
NvDOMet een bestand van ruim 1.800 leden vertegenwoordigt de Nederlandse Vereni-ging voor Doelmatig Onderhoud de Nederlandse onderhoudsmarkt, die een om-vang heeft van tussen de 30 en 35 miljard euro per jaar. Dit komt neer op vier procent van het BBP. Ruim een kwart miljoen onderhoudsprofessionals vertegen-woordigen met elkaar circa vier procent van de werkzame bevolking.
Onbemande luchtvaartuigen.
FMT Gezondheidszorg16
efficiëntie
Door: Cor van Litsenburg
Instrumentarium voor weloverwogen investeringsbeslissingen
recent ProMoveerde dr. ir. johan van der
zwart aan de tu delft oP de studie “building
for a better hosPital: value adding
ManageMent & design of healthcare
real estate”.
De studie van Van der Zwart levert instrumenten die niet alleen
voor ziekenhuizen waarde hebben, maar in de hele zorg toepas
baar zijn. In de komende edities van FMT Gezondheidszorg gaat
Johan van der Zwart dieper in op de verschillende aspecten van zijn onder
zoek.
Voor zijn onderzoek bekeek Van der Zwart nieuwbouw van Nederland
se ziekenhuizen in de periode 2004 tot 2012. Hij voerde gesprekken met
directies en projectleiders. In zijn proefschrift concludeert Van der Zwart
dat het verbeteren van innovatiemogelijkheden één van de belangrijk
ste doelen is voor ziekenhuizen bij investeringen in huisvesting. ‘Zie
kenhuizen willen ruimtes en bedrijfsprocessen kunnen aanpassen op
nieuwe technologieën. Ziekenhuisorganisaties willen flexibeler zijn om
dat bijvoorbeeld meer medische zorg naar het huis van de patiënt wordt
verplaatst. Dit geldt zeker voor ouderen en chronisch zieken, zij kun
nen vaak buiten het ziekenhuis worden behandeld. Daarnaast zijn er de
mografische ontwikkelingen die het wenselijk maken dat aan een zieken
huisgebouw of delen daarvan een andere functie kan worden toegekend.’
PRODuctiVitEit En PAtiënttEVREDEnHEiDVan der Zwart onderzocht op welke manier een gebouw kan bijdragen aan
de doelstellingen van de organisatie, zoals de productiviteit en de patiëntte
vredenheid. Met simpele rekensommen valt soms de productiviteit te ver
beteren. Bij een van de nieuwe ziekenhuizen bijvoorbeeld kwam de direc
tie er na voltooiing achter dat een decentraal gelegen personeelskantine een
forse kostenpost was. Onnodig heen en weer lopen van personeel voor en
na de pauze ging ten koste van de werktijd. Van der Zwart: ‘Dat soort din
gen wil je vóór de start van de bouw weten. Je moet dit in de ontwerpfase
FMT Gezondheidszorg 17
op plattegrondniveau al duidelijk hebben. In een ziekenhuisgebouw waarin
veel wordt gelopen is het belangrijk dat je looplijnen vooraf doorrekent.’
‘Een “healing environment” voor de patiënt heeft ook gevolgen voor de kos
ten van de bedrijfsvoering. Een tevreden patiënt is immers eerder gezond. Be
langrijk is dat de patiënt uitzicht krijgt op groen, voldoende daglicht en mi
nimaal last heeft van negatieve geluidsinvloeden. Ook privacy en het creëren
van een goede plek voor informatieoverdracht tussen arts en patiënt blijken
belangrijk voor de patiënttevredenheid. Dit soort aspecten heb ik onderzocht
in het architectonisch ontwerp op basis van plattegronden van een bestaand
ziekenhuis door gebruik te maken van innovatieve analyse technieken.’
tOEgEVOEgDE WAARDEnSturen op toegevoegde waarden is van belang in alle fasen van de cyclus van
initiatief, ontwerp, constructie en beheer. Door bestaande denkkaders aan te
scherpen en met elkaar te verbinden, heb ik handen en voeten gegeven aan
verschillende concepten die bijdragen aan een bewustere besluitvorming
omtrent huisvesting en organisatie van zorg. Modellen uit verschillende dis
ciplines zijn op elkaar afgestemd om tot een integrale aanpak te komen van
organisatie en huisvestingsmanagement. Het resultaat is een prioritering en
definiëring van toegevoegde waarden van ziekenhuisvastgoed. Die vormen
de kern van het instrumentarium. Ziekenhuisdirecties krijgen hiermee ge
reedschap in handen om weloverwogen investeringsbeslissingen te nemen,
stelt Van der Zwart. ‘Zeker als het gaat om extra investering voor een hoog
waardiger eindproduct is het handig om te kunnen onderbouwen hoeveel
dat oplevert. Het metamodel is ontwikkeld voor ziekenhuizen, maar kan
ook worden gebruikt voor andere zorgsectoren, in feite zelfs door elke ser
viceorganisatie zoals bijvoorbeeld hotels en scholen’, aldus Johan van der
Zwart die zich momenteel aan het oriënteren is op de realisering van een
boek waarin een instrumentarium voor innovatie in Nederlandse zorgarchi
tectuur centraal staat. In dit nieuwe boek wordt de inhoud van zijn proef
schrift toegankelijk gepresenteerd zodat grote groepen er kennis van kunnen
nemen.
De eerste aanzet tot het toegankelijk maken van de onderzoeksinformatie
wil hij geven door zijn bevindingen komend jaar te delen in FMT Gezond
heidszorg. <
Dr. ir. Johan van der zwart.
Eén systeem. Eén partner.Totaal leverancier voor de CSA.
Efficiënt.
Systeemoplossingen voor de onreine en reine zijde
Minder kosten.
Lage total cost of ownership
Innovatief.
Gepatenteerd reinigingsproces voor complexe en
kritisch instrumentarium
Meer service.
Uitgebreide dienstverlening van de hoogste
Miele kwaliteit
Voor meer informatie: www.miele-professional.nlTelefoon: (0347) 37 88 84
Reinigen/DesinfecterenSteriliserenDocumenterenGaranderen
FMT Gezondheidszorg18
kwaliteit
Kwaliteitsverbetering door digitalisering
zieken direct toegang tot bepaalde medische
gegevens, waaronder medicatieinformatie, vi
tale functies en testuitslagen en kan deze des
gewenst gebruiken in mobiele apps of inter
netapplicaties.
• Van de chronisch zieken (diabetes, COPD)
en kwetsbare ouderen kan 75%, die dit wil en
hiertoe in staat is, binnen vijf jaar zelfstandig
metingen uitvoeren, veelal in combinatie met
gegevensmonitoring op afstand door de zorg
verlener.
• Binnen vijf jaar heeft iedereen die zorg en on
dersteuning thuis ontvangt de mogelijkheid
om – desgewenst via een beeldscherm 24 uur
per dag met een zorgverlener te communiceren.
Naast beeldschermzorg wordt hierbij ook do
motica ingezet.
In vier plenaire lezingen en twaalf workshops
passeerde een breed scala aan toepassingen
de revue. In een aantal artikelen wordt in
deze en komende edities van FMT Gezondheid
zorg verslag gedaan van dit interessante congres.
Dit eerste artikel gaat over eHealth en het patiën
tenportaal van het UMCU.
AMBitiEs MinistER tEn AAnziEn VAn e-HEAltH Op 2 juli 2014 schreven minister Schippers en
staatssecretaris Van Rijn een brief aan de Tweede
Kamer betreffende de voortgang van en hun stad
punt over ehealth en zorgverbetering. In de brief
stellen de bewindslieden vast dat er veel techno
logische mogelijkheden voor de zorgverbetering
nog onbenut blijven:
“We moeten constateren dat waar zich een aan-
zienlijke aanwas van nieuwe technologieën aftekent
in de markt, waar mensen daadwerkelijk baat bij
hebben, de brede toepassing van e-health in de zorg
vaak achterblijft. Dat is de reden dat we ons beleid
vooral zullen inzetten op het breed benutten van
succesvolle e-health initiatieven om zo de zorg te
verbeteren en te bereiken dat mensen echt centraal
staan in de zorg.”
Na deze constatering worden een aantal ambities
geformuleerd (verkort weergegeven):
• Binnen vijf jaar heeft 80% van de chronisch Door: Leo van Namen
oP 25 noveMber 2014 vond
in Media Plaza te utrecht het
congres digitalisering in de
zorg Plaats.
naast Mogelijke
kostenbesParingen zal door
digitalisering vooral de
kwaliteit van de zorg voor
de ‘zorggebruiker’
substantieel kunnen
toeneMen.
it & techniek zijn er klaar voor
“We moeten constateren dat waar zich een aanzienlijke aanwas van nieuwe techno-logieën aftekent in de markt, waar mensen daadwerkelijk baat bij hebben, de brede toepassing van e-health in de zorg vaak achterblijft.”
FMT Gezondheidszorg 19
bruikers zoeken online naar informatie over ziek
te of behandeling (65%), voeding of beweging
(50%), problemen waarmee men al of niet naar
de huisarts moet (39%), waarbij 14% de op inter
net gevonden informatie ook deelt met zijn arts.
Zorggebruikers hebben nog maar bij 12% (stre
ven minister: 80% !) van de huisartsen inzage in
het medisch dossier, meestal betreffende medica
tie. Opvallend is dat 67% van de zorggebruikers
aangeeft niet te weten of hij of zij online zijn me
dische gegevens in kan zien.
Bij het zelfmanagement wordt ehealth op dit
moment nog niet veel gebruikt.
Een aantal zaken die on line worden bijgehouden,
met de percentages van de gebruikers:
• Lichamelijke activiteit (12%);
• Meetgegevens gezondheidswaarden (11%);
• Gegevens over gezondheid (9%);
• Doktersbezoeken en behandelingen (3%).
Verder blijkt bij 15% van diabetespatiënten en
4% bij hartfalen telemonitoring door de huisarts
plaatsvindt. Hier is nog sprake van een groot ver
schil met de ministeriele ambities van 75%.
Ook bij de beeldschermzorg komt de praktijk
nog niet in de richting van de wens van de minis
ter van 100%. Wel zijn er al meerdere toepassin
gen in de praktijk, zoals werd gedemonstreerd in
een van de workshops tijdens het congres. In alle
gevallen waarbij de huidige situatie nog (sterk)
afwijkt van de ambities van de politiek moet wel
bedacht worden dat de minister hier een termijn
van vijf jaar op heeft gezet. Dat is dus nog 4 e
Health monitors verder….
AMERiKA: BluE ButtOn, DOWnlOAD My DAtAAnders dan in Nederland is het raadplegen van
medische dossiers op ziekenhuiswebsites in de
Verenigde Staten sinds 2010 op grote schaal mo
gelijk. In dat jaar kondigde president Obama de
komst aan van een nieuwe knop “Blue Button”
(afbeelding 2), waarmee zorggebruikers met 1
klik op de knop hun medische dossiers kunnen
downloaden op de eigen computer. In Nederland
nieuwe inzichten, onder andere doordat we dit
jaar naast zorggebruikers en artsen verpleeg
kundigen, verzorgenden en praktijkondersteu
ners hebben betrokken bij het onderzoek. In ver
gelijking met het buitenland doen we het goed,
bijvoorbeeld wat betreft dossiervoering en infor
matieuitwisseling. Dat bleek al uit de eHealth
monitor van 2013 en we doen het op het punt
van elektronische dossiervoering in 2014 nog be
ter dan vorig jaar.”
Bij de vergelijking van de cijfers uit 2013 met die
van 2014 blijkt dat het online afspraken maken
met de huisarts is gegroeid van 7 naar 13% en dat
herhaalrecepten thans door 30% (2013: 21%) van
de patiënten online wordt aangevraagd. Bij huis
artsen groeide het elektronisch bijhouden van het
patiëntendossier van 93 naar 98%, bij medisch
specialisten was dit van 66 naar 75%.
MinistERiëlE AMBitiEs VERsus DE PRAKtiJK VAn 2014In haar presentatie tijdens het congres vergeleek
Lies van Gennip (Directeur Nictiz) de onder
zoeksgegevens uit de ehealth monitor met de
ambities van de minister.
Zorgverleners in ziekenhuizen, huisartsenposten
en apotheken blijken onderling al voor 94% elek
tronisch informatie te delen, waarmee Nederland
vergeleken met andere landen zich ‘kampioen’
mag noemen. De verpleeghuizen en thuiszorgor
ganisaties blijven hierbij op 11% steken. Zorgge
e-HEAltH MOnitOR 2014: “gOED OP WEg”De eHealthmonitor wordt jaarlijks door Nictiz
en het NIVEL uitgebracht en geeft een overzicht
van het gebruik van eHealth in Nederland. Sa
menvattend begint het rapport met een positieve
kwalificatie van de stand van zaken anno 2014:
“Nederland is goed op weg met eHealth en daar
mee in een goede uitgangspositie om de moge
lijkheden van eHealth te benutten. In vergelij
king met de eerste eHealthmonitor van 2013
zien we voor enkele eHealthtoepassingen een
toename van beschikbaarheid of gebruik. Zo zeg
gen meer zorggebruikers dat ze online contact
kunnen hebben met zorgverleners, zoals voor het
maken van afspraken of het aanvragen van her
haalrecepten. Echt grote verschuivingen ten op
zichte van vorig jaar zien we niet. Wel kregen we
Minister schippers: “Er gebeurt veel, maar het gaat te langzaam.”
Afb. 3: Functies patiëntenportaal uMcu.
Afb. 2: Blue Button gebruikt in Amerika voor opvragen medisch dossier
FMT Gezondheidszorg20
sman, programmaleider Vernieuwing Zorg ICT
van het UMC Utrecht, het ontwerp en imple
mentatietraject van deze omvangrijke operatie.
Het UMCU werkt al 7 jaar met een zorgportaal,
maar dit was tot nu toe beperkt tot een aantal ge
selecteerde patiënten. Het verschil tussen de hui
dige en nieuwe functionaliteit wordt getoond in
afbeelding 3. In februari EPD komen behandel
verslagen, medicijngegevens, metingen, patiën
tenbrieven en uitslagen. Later volgen nog de on
line afspraken en video consult. Over de lessen
die men in het UMCU bij de introductie van het
project heeft geleerd en de gemaakte afwegingen
wat wel en niet te publiceren, ontstond een leven
dige discussie met de zaal.
WAt WORDt WEl OF niEt OnlinE gEzEt?Voor het verkrijgen van medewerking zijn (gro
te) sceptici intensief in een voorlichtingstraject
lukt het nog niet met een dergelijke omvang pa
tiënten eigen dossiers in te laten zien via de web
site van het ziekenhuis. Belemmeringen hierbij
zijn o.a. de bescherming van de privacy, wet en
regelgeving, technische implicaties, meer kosten
dan baten en angst voor extra werk. Anders dan
in Amerika, waar Obama dit ‘per decreet’ kon in
voeren, geldt voor de situatie in Nederland dat
minister Schippers “daar niet over gaat”. Het zal
dus van initiatieven in zorginstellingen zelf moe
ten komen. Er zijn evenwel interessante ontwik
kelingen waar te nemen, zoals bleek tijdens een
van de workshops van het congres.
PAtiëntEnPORtAAl uMcuHet Universitair Medisch Centrum Utrecht
(UMCU) start op 24 februari 2015 het patiën
tenportaal ‘Mijn UMC Utrecht’ voor alle patiën
ten. In de workshop besprak Jan Christiaan Huy
betrokken. Specialisten is erop gewezen dat alles
wat ze schrijven vanaf 1 januari 2015, zichtbaar
zal zijn voor patiënten. Uitzondering hierop vor
men behandelingen die gerelateerd zijn aan ge
weld of misbruik. Omdat oudere verslagen nog
niet met de wetenschap van ‘openbaarheid’ zijn
geschreven en daardoor voor een leek moeilijk te
interpreten kunnen zijn, is besloten geen oudere
consultverslagen online te zetten. De patiënten
zelf worden nu eigenaar van de informatie en de
arts is ‘ontheven’ van zijn beroepsgeheim.
Bij het online zetten van onderzoekuitslagen
wordt onderscheid gemaakt tussen chronische en
acute patiënten en of de uitslag al dan niet goed is.
Van het totaal is 60% van de patiënten chronisch
en hiervan worden (zowel positieve als negatie
ve) uitslagen online gezet. Een chronische patiënt
kan doorgaans ook uitslagen die niet goed zijn
interpreteren en daarop bijvoorbeeld zijn leefstijl
aanpassen. Ook de 30% goede uitslagen bij acute
patiënten worden in het portaal gepubliceerd. Als
patiënten aangeven liever een arts te spreken in
geval van een niet goede uitslag worden geen ge
gevens in het portaal geplaatst.
Een ander punt van discussie betrof de vaardig
heden van patiënten om laboratoriumuitslagen
te begrijpen. De ontwikkelaars van het portaal
stellen echter dat het verbazingwekkend is wat
patiënten nu al zelf kunnen interpreteren, het
blijkt dat 93% van hen nadere gegevens zoekt op
internet.
ziJn DE AMBitiEs HAAlBAAR?Terugkijkend naar de eerste ambitie van minis
ter Schippers (online toegang tot alle informatie
in EPD) geven de ontwikkelingen bij het UMCU
aan dat er voldoende technische mogelijkheden
voorhanden zijn. Of dat binnen vijf jaar reali
seerbaar is, zal echter nog moeten blijken. De uit
gangspositie in zorginstellingen is volgens Huys
man niet echt hoopgevend. Naar zijn mening zijn
“Alle huidige EPD/ZIS systemen verouderd”….
Ook wat betreft de tweede en derde ambitie (zelf
metingen uitvoeren en beeldschermzorg) kan
worden gesteld dat de techniek en IT hiervoor
beschikbaar zijn. Beleidsbepalers en financiers in
de zorg zijn derhalve nu aan zet om deze onmis
kenbare mogelijkheden tot kwaliteitsverbetering
in de zorg mogelijk te maken. <
kwaliteit
Anders dan in Nederland is het raadplegen van medische dossiers op ziekenhuiswebsites in de Verenigde Staten sinds 2010 op grote schaal mogelijk.
Afb. 4: startpagina patiëntenportaal uMcu.
FMT Gezondheidszorg 21
zorghuisvesting
Door: de redactie
Uitnodiging prijsvraag zorghuisvesting
de stichting adviescentruM voor
zorghuisvesting (acvz) daagt studenten
van universiteiten en hogescholen uit oM in
te schrijven voor een Prijsvraag Met als
onderwerP ‘zorghuisvesting’.
De Nederlandse gezondheidszorg verkeert in een turbulente fase.
Ingrijpende wijzigingen doen zich voor in de cure (de marktwer
king) en in de care (decentralisatie, leegstand). Ook het gewone
woningbestand zal moeten worden aangepast aan het proces van extramu
ralisatie. De consequenties hiervan voor de gebouwen in de gezondheids
zorg worden uiteraard nauwkeurig bestudeerd door professionele ontwer
pers en bouwers.
AcvZ is echter ook nieuwsgierig naar de opvattingen van nieuwe generaties
over dit vraagstuk. Dit alles met een tweeledig doel: het stimuleren van een
nieuwe, creatieve bijdrage aan de ontwikkeling van zorghuisvesting en het
creëren van een fundament voor jullie persoonlijke portfolio.
WAt is HEt OnDERWERPHet onderwerp heeft betrekking op het thema zorghuisvesting in de breed
ste zin van het woord en een frisse/innovatieve kijk geeft op actuele en toe
komstige ontwikkelingen gerelateerd aan zorghuisvesting. Je moet hierbij
denken aan zaken als de invloed van slimme toegankelijke techniek op de
zorghuisvesting of wat doen we met leegkomende zorggebouwen?
De Stichting AcvZ is nog in gesprek met zorgaanbieders om te onderzoeken
of er concrete praktijksituaties kunnen worden ingebracht.
Voor wie is deze uitvraag
Studenten(teams) van hogescholen en universiteiten (met een afstudeer
richting die gericht is op huisvesting, met facility management of zorgpro
cessen) worden uitgedaagd om hun scriptie of afstudeeropdracht in te zen
den. Het moet een product zijn dat in de periode september 2014 t/m juni
2015 is afgerond.
Procedure
15 juli 2015: Uiterste datum indiening van de inzending
FMT Gezondheidszorg22
zorghuisvesting
Medio september 2015: Uitslag
De uitslag wordt bekend gemaakt op een door AcvZ te organiseren bijeen
komst over toekomstige zorghuisvesting. De invulling van deze bijeenkomst
wordt mede bepaald door jullie suggesties op het aanmeldformulier. Uiter
aard is er ook aandacht voor publicatie via de website van AcvZ en via een
aantal vakbladen.
Hoe in te dienen
Vul het inschrijfformulier in op de website van www.stichtingAcvZ.nl en
stuur dit toe aan [email protected].
DE PRiJzEnEerste prijs
De eerste prijs bestaat uit een kennismaking met de gezondheidszorg en –
gebouwen op Curaçao (maximaal 2 personen). Het AcvZ verzorgt reis en
verblijf (7 dagen) en organiseert de invulling van deze reis.
Tweede en derde prijs
De winnaars van de tweede en derde prijs komen in aanmerking voor stage
plaatsen bij de organisaties die ook de leden van de jury afvaardigen:
• Deerns;
• EGM architecten;
• ZRi, Van Zanten Raadgevende ingenieurs.
DE JuRyDe jury bestaat deels uit bestuurders van AcvZ en ervaren professionals die
in een reeks van jaren betrokken zijn (geweest) bij het bouwen ten behoeve
van de zorgbouw:
• Jan W. Pleunis (AcvZ);
• Sjoerd Hora Siccama (Deerns);
• Martin van den Berg (EGM);
• Hans van Zanten (ZRi).
Daarnaast mogen ook jullie voorstellen doen wie er toegevoegd kan worden
aan de jury. Dit kunnen bestuurders zijn van (zorg)organisaties, vertegen
woordigers uit de onderwijswereld, financiers enz. Jullie kunnen dit aange
ven op het aanmeldingsformulier. AcvZ zorgt, met jullie input, voor een so
lide jury waarbij ook aan jullie persoonlijke carrièrekansen wordt gedacht. <
ingrijpende wijzigingen doen zich voor in de cure (de marktwerking) en in de care (decentralisatie, leegstand).
FMT Gezondheidszorg 23
health technology hazards
Alarmsignalen voeren opnieuw de boventoon
Werken met medische technologie en
hulpmiddelen brengt altijd risico’s
met zich mee voor zowel gebruiker
als patiënt. Denk aan ITgerelateerde issues zo
als onjuist geconfigureerde systemen, incomple
te EPDgegevens of gebrekkige cybersecurity; of
aan de interactie tussen mens en apparatuur: een
gebrekkig uitgevoerde herverwerking van her
bruikbare instrumenten zoals endoscopen, bij
voorbeeld. Ten slotte kan de techniek zelf ons in
de steek laten door ontwerpfouten, niet gebrui
kersvriendelijk te zijn of defecten. Voor de pati
entveiligheid is het van vitaal belang dat risico’s
tot een minimum beperkt worden, maar dan
moeten die potentiele gevaren wel erkend, her
kend en aangepakt worden.
De vraag is: waar begin je? Dat is waar de Top 10
Health Technology Hazards om te hoek komt kij
ken.
De lijst voor 2015 wordt voor het vierde jaar op
rij aangevoerd door akoestische alarmsignalen,
ofwel het schier onophoudelijk gepiep, gebliep
en gerinkel van bewakingsapparatuur en patiënt
monitors, op de voet gevolgd door onjuiste of
ontbrekende EPDgegevens (vorig jaar nog op
Door: Floor Scholten
elk jaar in noveMber brengt
het aMerikaanse ecri
institute*) een onafhankelijk
raPPort uit over de - in hun
ogen - tien Meest Prangende
Medisch-technologische
risico’s voor het koMende
jaar oM daarMee zorgin-
stellingen een handvat te
bieden qua Prioritering van
de focus.
top 10 ‘Health technology Hazards’ voor 2015
De top 10 voor 20151. Alarmgevaren: ontoereikend alarmconfiguratie-
beleid.2. Data-integriteit: onjuiste of ontbrekende gege-
vens in EDP’s en andere HIT-systemen.3. Mix-up van IV-lijnen (wat leidt tot verkeerde toe-
diening van medicijnen en oplossingen).4. Onzorgvuldige herverwerking van endoscopen en
chirurgische instrumenten.5. Onopgemerkte ontkoppelde ventilatoren als ge-
volg van onjuiste alarminstellingen (gemiste sig-nalen).
6. Risico’s voor personeel en patiënt bij het gebruik van (defecte) tilliften en soortgelijke hulpmidde-len.
7. “Dosis creep”: onopgemerkte variaties in dia-gnostische blootstelling aan straling.
8. Robotchirurgie: complicaties als gevolg van on-voldoende training.
9. Cybersecurity: ontoereikende (malware-) be-scherming van medische apparaten en syste-men.
10.Toename aantal recalls en werkwijze omtrent veiligheidsmeldingen.
FMT Gezondheidszorg24
Het rapport beveelt zorginstellingen aan om een
beleid uit te werken voor een standaardconfigu
ratie per specifiek zorggebied met heldere para
meters en volumeinstellingen die passen bij de
demografie van de patiënt, de klinische indicaties
en de behoeften per specifiek zorggebied evenals
procedures voor het aanpassen van de instellin
gen, bijvoorbeeld wanneer een patiënt verplaatst
wordt.
VAn ViER nAAR tWEE: HEt EPDVorig jaar op nummer vier en nu terug op num
mer twee: fouten met dataintegriteit in elek
tronische medische dossiers en andere HIT
systemen. Zulke systemen bieden, mits goed
geïmplementeerd en voorzien van de juiste data,
snel toegang tot complete, accurate en actuele in
formatie over de patiënt. Is de informatie echter
onjuist of niet uptodate, dan kan dat fikse na
delige gevolgen hebben. Onjuiste of onvolledige
informatie in het EPD kan mogelijk leiden tot
onjuiste behandelingsbeslissingen. Daarbij valt te
denken aan incorrecte invoer van gegevens, ont
brekende gegevens en het toewijzen van gegevens
aan de verkeerde patiënt.
De belangrijkste stappen voor het waarborgen
van dataintegriteit zijn het evalueren en testen
van de klinische workflow, het testen van het sys
teem en de bijbehorende interfaces in een gesi
muleerde omgeving, goede gebruikerstraining en
kloksynchronisatie van systemen en apparaten.
Wat het probleem met dataintegriteit zo veront
rustend maakt is dat fouten vaak moeilijk te tra
ceren en te corrigeren zijn.
Eén PAtiënt, MEERDERE inFuusliJnEnOok risico’s met infusen zijn niet nieuw op
de lijst van ECRI. Waar voorheen echter de fo
cus lag op infuuspompen, richt het rapport zich
dit jaar op de wirwar van lijnen en slangen die
ontstaat wanneer één patiënt meerdere infusies
krijgt toegediend. Dit komt zeer regelmatig voor
vier dus urgenter geworden) en fouten met me
dicatietoediening via infusen.
niEuWE inVAlsHOEK: AlARMcOnFiguRAtiEBElEiDIn voorgaande jaren is er al veel aandacht besteed
aan klinische alarmsignalen. Dat is ook niet ver
wonderlijk. Zorgpersoneel moet immers kunnen
vertrouwen op de alarmfuncties van medische
apparatuur om de juiste zorg te kunnen bieden
aan patiënten. Wanneer zo’n waarschuwingssys
teem tekortschiet of ineffectief is, kan dat zeer
schadelijk gevolgen hebben.
Dit jaar heeft het ECRI instituut gekozen voor
een nieuwe invalshoek: niet de alarmmoeheid
bij het zorgpersoneel, maar het beleid en de pro
cedures ten aanzien van alarminstellingen staat
centraal. Zo’n zogeheten alarmconfiguratiebeleid
omvat alles van het beslissen welk alarm wanneer
en voor wie moet zijn ingesteld, tot het vastleg
gen van een standaardwaarde en alarmpriorite
ring. Is het beleid gebrekkig, dan bestaat de kans
dat personeel alsnog blootgesteld wordt aan een
overmaat van signalen (alarmmoeheid) of wel
licht nog gevaarlijker dat alarmen juist niet af
gaan terwijl de situatie er wel om vraagt.
en het risico op fouten neemt per infuuslijn toe.
Zo kan de verkeerde lijn aan de verkeerde vloei
stofcontainer worden bevestigd met als gevolg
dat de patiënt de verkeerde medicijnen (vloei
stof) krijgt toegediend op de verkeerde plek.
Het rapport adviseert zorgverleners om altijd al
les goed te checken en om iedere intraveneuze lijn
duidelijk te labelen met naam en toenaam van het
medicijn. Het klinkt allemaal erg voor de hand
liggend, maar de gevolgen van fouten met IVlij
nen kunnen maar al te desastreus zijn.
EBOlA En HEt BElAng VAn zORgVul-Dig HERgEBRuiK HulPMiDDElEnHet voorpaginanieuws over het zeer besmettelijk
Ebolavirus was voor het ECRI instituut aanlei
ding om opnieuw te onderstrepen hoe cruciaal
correcte herverwerking, reiniging en ontsmetting
of sterilisatie van herbruikbare medische hulp
middelen, zoals flexibele endoscopen, is. Wan
neer de sterilisatierichtlijnen niet correct worden
opgevolgd of wanneer er beschadigde apparatuur
wordt gebruikt, dan heeft dat schadelijke gevol
gen voor de patiënt. In het ergste geval kunnen
zulke fouten leiden tot verspreiding van ziekten
en ziekenhuisinfecties. Goede en gedetailleer
de protocollen, training van personeel, de juiste
omgevingsomstandigheden en dubbelchecks zijn
daarom allemaal zeer belangrijk.
health technology hazards
‘Alarmmoeheid moet niet als enige factor worden beschouwd. (ECRI)’
FMT Gezondheidszorg 25
niEuWE BinnEnKOMER OP nuMMER 10: REcAllsZiekenhuizen krijgen steeds vaker te maken met terugroepacties van me
dische hulpmiddelen. Deze zogeheten recalls en veiligheidsmeldingen
van fabrikanten of waakhonden zijn bedoeld om zorgverleners tijdig te
informeren over problemen met of defecten aan hulpmiddelen vóórdat
zich incidenten voordoen.
De ongelukkige realiteit is dat de veiligheidswaarschuwing of recalls
weliswaar ontvangen worden, maar niet altijd correct verwerkt. Snel en
effectief reageren op terugroepacties en veiligheidsmededelingen is es
sentieel omdat defecte medische hulpmiddelen ernstig letsel kunnen ver
oorzaken bij zowel patiënten als zorgpersoneel. Het kunnen traceren van
patiënten is daar ook onderdeel van.
Hoewel procedures rondom veiligheidswaarschuwingen en recallbeleid
in principe gemeengoed zijn in de gezondheidszorg, uit het ECRI insti
tuut de zorg dat niet alle zorgverleners het tempo van de groei van het
aantal recalls per jaar kunnen bijbenen. In de afgelopen tien jaar is het
aantal jaarlijkse terugroepacties (in de VS) verdubbeld: van 604 per jaar
in 2003 naar 1.190 in 2012. Het rapport moedigt faciliteiten daarom aan
de procedures voor productveiligheid en recalls te herzien en vooral te
letten op tijdige en effectieve informatievoorziening richting personeel
zodat corrigerende maatregelen op tijd worden genomen.
tOt slOtHet voert te ver om uitgebreid in te gaan op alle risico’s uit de Top 10 voor
2015. Sommigen spreken voor zich, anderen zijn in voorgaande jaren uit
gebreider besproken. Wilt u desalniettemin graag meer lezen, download
dan het volledige rapport (gratis) op de website van ECRI Institute. Tot
volgend jaar! <
Dit artikel is gebaseerd op het rapport Top 10 Health Technology Hazards
for 2015 van het ECRI Institute.
Het volledige rapport is gratis te downloaden via www.ecri.org
*)Het ECRI Institute is een onafhankelijke non-profitorganisatie dat onder-
zoek uitvoert naar de beste aanpak voor het verbeteren van veiligheid, kwa-
liteit en kosteneffectiviteit in de patiëntenzorg.
De nieuwe SPEED bedrijfsafwasautomaten
Alleenbij Miele
Bedrijfsafwasautomaten met verswatersysteem!• Kortste programmaduur 5 minuten•
beladingsniveau‘s• Geschikt voor twee korven 500 x 500 mm• Reiniging conform HACCP DIN 10512
Info: (0347) 37 88 84www.miele-professional.nl
www.mijnvaatwasserkiezen.nl
C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
Ebola virus.
ict en samenwerking
FMT Gezondheidszorg26
Wim Hodes
FMT Gezondheidszorg 27
Dé stap naar interregionale uitwisseling medische gegevens
veranciers wordt gehanteerd. En het werkt. Het
cardiologienetwerk is onder leiding van het Hart
centrum MCL in 2008 ‘live’ gegaan. In de peri
ode daarna zijn er nog andere XDSnetwerken
opgezet in het noorden. De ziekenhuizen wilden
echter naar één infrastructuur. Stichting GER
RIT kreeg toen het verzoek te kijken naar wat
daarvoor nodig was. Begin 2014 is de infrastruc
tuur gerealiseerd.” Het resultaat is één regionaal
generiek XDSnetwerk, dat op termijn wellicht
gekoppeld wordt met infrastructuren van ande
re regio’s, zoals Twente (IZIT), NoordHolland
(Zorgring NHN), Amsterdam (EZDA) en lan
delijke categorale netwerken zoals MammoXL,
digitalisering van de Nederlandse borstkanker
screening.
AFstEMMingDe volgende stap is die van uitwisseling van ge
gevens tussen de regio’s. Hierbij is het van belang
dat regio’s met elkaar aan tafel zitten én praten.
Regio’s en Nictiz hebben hiertoe samen het Re
gionaal Architectuur Platform (RAP) opgericht,
waarin wordt gewerkt aan standaarden voor re
gionale ICTarchitecturen en een gezamenlijke
visie op het bereiken van een samenhangende
landelijke infrastructuur. De bevindingen van de
werkgroep worden vastgelegd in publicaties en
In januari komt Nictiz (Nationaal ICT Insti
tuut in de Zorg) met een handreiking Inter
operabiliteit voor de regio’s. We praten met
Wim Hodes, directeur Stichting GERRIT en be
trokken bij de IHE XDS (Integrating the Health
care Enterprise Cross Document Sharing) Infra
structuur NoordNederland.
sticHting gERRitStichting GERRIT is hét samenwerkingsverband
van zorgaanbieders in Noord Nederland op het
gebied van ICT en informatieuitwisseling. In
2004 kwam de organisatie voor het eerst in con
tact met de standaarden van IHE. Wim Hodes
vertelt: “Het Hartcentrum Friesland was bezig
om een cardiologienetwerk met XDS op te zetten
voor het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL)
en de streekziekenhuizen. Het vroeg ons om de
daadwerkelijke uitwisseling over het GERRIT
ITnetwerk te laten plaatsvinden. XDS wordt in
gezet voor de uitwisseling van beelden, rappor
ten en overige correspondentie. Wat het belang
is van IHEXDS? Het is een standaard. Dat zegt
al genoeg. Elk ziekenhuis is vrij zijn eigen keuze
te maken in systemen, zolang die systemen maar
aan de standaard voldoen. Met de IHE XDSstan
daard weet je zeker dat het gaat werken. Het is
een wereldwijde standaard die door vele grote leDoor: Betty Rombout
regio’s werken aan zorg-ict
infrastructuren. Maar daar
stoPt het niet. ook een
efficiënte structuur tússen
regio’s is van uiterMate
belang. hoe doe je dat?
FMT Gezondheidszorg28
maken, is een landelijk stelsel – op basis van er
varingen die de verschillende regio’s hebben –
wenselijk. Daarom werkt Nictiz, samen met de
regio’s, aan de handreiking Interoperabiliteit tus
sen zogenaamde ‘affinity domains’; een groep
gezondheidszorginstellingen die zijn overeenge
komen om samen te werken aan de hand van ge
zamenlijke richtlijnen en infrastructuur. Hierbij
wordt dus, zoals al eerder gezegd, niet alleen ge
keken naar afspraken op technisch niveau, maar
ook op proces, beleids en verantwoordelijk
heidsniveau.”
Het is de bedoeling dat de handreiking eind janu
ari klaar is. De vraag is, hoe de regio’s dan verder
gaan. Wim Hodes:“Dat is nog niet geheel afge
sproken. Je kunt een handreiking hanteren als een
set van tips. Maar of dat voldoende is? We weten
van elkaar dat we een aantal van deze ‘tips’ echt
als strakke regel moeten gaan hanteren, willen we
niet tegen koppelproblemen aan gaan lopen. Dat
kan betekenen dat we ons netwerk weer net iets
anders in moeten richten. De toekomst zal leren
hoeveel extra investering dit kost. Maar doen we
het niet, dan kan een relatief simpele vraag van
bijvoorbeeld het MCL om gegevens uit te wisse
len met een Academisch Ziekenhuis in Amster
dam, juist ineens heel veel moeite kosten. GER
RIT zal dus de handreiking onderschrijven en
waar mogelijk direct toepassen.”
Meer informatie:
www.nictiz.nl
www.gerritnet.nl
www.ihenl.org/iheindegezondheidszorg/suc
cesverhalen/xdsnoordnederland/
onderlinge werkafspraken. Wim Hodes zit na
mens de regio NoordNederland in het RAP. Hij
vertelt: “Wil je koppelen met andere regio’s, dan
kijk je zowel naar het technische deel, maar ook
naar afspraken en procedures en het beleid hier
in. Hoe richt je je netwerk in, zodanig dat kop
peling mogelijk is? Daar moeten afspraken voor
komen. Kijken we naar het technische deel, dan
noem ik het voorbeeld van het gebruikersbeheer.
De ene regio kent bijvoorbeeld algemene ac
counts met één gebruikersnaam en wachtwoord.
In de andere regio heeft elke gebruiker zijn eigen
gebruikersnaam. Een ander voorbeeld: in zieken
huizen van de ene regio wordt een CT een CT
genoemd. De andere regio noemt het echter CT
Thorax, of misschien zelfs CTThoraxBuik. Wil
je in zo’n geval gegevens uitwisselen, dan krijg je
afstemproblemen. Het hanteren van één taal is
dus noodzakelijk. Of ik een voorbeeld kan noe
men op het gebied van beleid? Zeker. Bij uitwis
seling is ook sprake van verantwoordelijkheid.
Maar wie is wanneer de verantwoordelijke par
tij? Bij het Landelijk Schakelpunt (LSP) neemt de
Vereniging van Zorgaanbieders Voor Zorgcom
municatie (VZVZ) die verantwoordelijkheid. In
het XDSnetwerk in NoordNederland ligt die
verantwoordelijkheid bij de tien deelnemende
ziekenhuizen. Maar stel dat je ons netwerk gaat
koppelen met dat van Twente, Amsterdam of
Rotterdam? Wie neemt dan over die gehele uit
wisseling de verantwoordelijkheid? Kortom, op
welk vlak dan ook, afstemming is noodzakelijk.”
HAnDREiKingWim Hodes vervolgt: “Om te voorkomen dat re
gio’s onderling telkens verschillende afspraken
In een volgende editie van FMT Gezondheidszorg
gaan we dieper in op interregionale samenwerking
op het gebied van zorg en ICT. Wat zijn de vereis-
ten? We praten dan met Vincent van Pelt, senior
adviseur bij Nictiz en nauw betrokken bij de hand-
reiking Interoperabiliteit. <
ict en samenwerking
IHE XDS, een korte uitleg…XDS, Cross Enterprise Document Sharing, vindt plaats tussen verschillende ‘enterprises’, bijvoor-beeld ziekenhuizen. Zij willen documenten met el-kaar delen, zodanig dat het ene ziekenhuis documen-ten kan aanmelden – denk aan die van bijvoorbeeld radiologie of cardiologie – waarmee een ander zie-kenhuis middels verwijsindex genoemde beelden kan bekijken. Stel meneer Jansen krijgt een hartaanval. Hij wordt naar ziekenhuis Sneek gebracht. Na een cardiologisch filmpje besluiten de medici dat ze hulp vanuit een ander ziekenhuis in de regio nodig heb-ben. Vroeger zouden zij de beelden dan met een cd naar bijvoorbeeld het ziekenhuis in Leeuwarden stu-ren. De cd werd ingelezen in het systeem en bekeken door de cardioloog. Tenslotte zou het multidiscipli-nair team besluiten wat te doen met de situatie. Van-daag de dag is de informatieoverdracht middels IHE XDS veel efficiënter en veiliger. IHE XDS maakt het mogelijk een geïntegreerde regionale IT-infrastruc-tuur te creëren.Kijken we verder dan alleen de regio, dan kan ook op interregionaal gebied via IHE XDS informatie uitge-wisseld worden.
“Om te voorkomen dat regio’s onderling telkens verschillende afspraken maken, is een landelijk stelsel – op basis van ervaringen die de verschillende regio’s hebben – wenselijk”
FMT Gezondheidszorg 29
medische technologie
Hoe zit dat eigenlijk, juridisch?
Door: René Drost, directeur van NAMCO Zorg en Technologie
en Erik Vollebregt, advocaat en partner AXON advocaten
convenant Medische technologie
de kwaliteitswet zorginstellingen (‘kwz’)
verPlicht zorginstellingen hun eigen
kwaliteit te bewaken, te beheersen en te
verbeteren. een zorginstelling Moet
verantwoorde zorg leveren. onderdeel
hiervan is een verantwoorde oMgang Met
Medische hulPMiddelen.
De Wet medische hulpmiddelen definieert een medisch hulpmid
del als volgt:
‘Elk instrument, toestel of apparaat, elke software of stof of elk ander artikel
dat of die alleen of in combinatie wordt gebruikt, met inbegrip van elk hulp-
stuk en de software die voor de goede werking ervan benodigd is, dat of die door
de fabrikant speciaal is bestemd om te worden gebruikt voor diagnostische of
therapeutische doeleinden, en door de fabrikant is bestemd om bij de mens te
worden aangewend.1)
HEt cOnVEnAnt: DE BAsisHet doel van het Convenant Veilige toepassing van Medische Technologie
(‘convenant’) is om voor de bij de Nederlandse Vereniging van Ziekenhui
zen (‘NVZ’) en de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra
(‘NFU’) aangesloten ziekenhuizen en de bij Revalidatie Nederland (‘RN’)
aangesloten revalidatie instellingen het kader van verantwoordelijkheden
van de Raad van Bestuur ten aanzien van kwaliteitsborging van medische
technologie vast te stellen.
Het convenant beslaat drie fasen van de levenscyclus van medische techno
logie: aanschaf, gebruik en onderhoud en tenslotte de afvoer. Voor elke fase
is besturing en toezicht nodig, ofwel “governance”. Het convenant sluit aan
bij de Wet medische hulpmiddelen. De wet op de medische hulpmiddelen
is uitgewerkt in drie op Europese richtlijnen gebaseerde besluiten die nauw
met elkaar samenhangen, namelijk de Besluiten
betreffende actieve implantaten,
medische hulpmiddelen en
in vitro diagnostica.
Dit betekent dat het convenant alle medische hulpmiddelen bestrijkt, dus
ook de actieve en passieve implantaten, gesteriliseerde medische hulpmid
delen en medische software.
1) Artikel 1, lid 1, sub a Wet op de medische hulpmiddelen.
FMT Gezondheidszorg30
medische technologie
Het convenant is opgesteld door diverse partijen uit de zorgsector, en vormt
een veldnorm. De norm is aldus niet afkomstig van de Inspectie voor de Ge
zondheidszorg (‘IGZ’. Op basis van het de eisen in het convenant heeft de
IGZ een toetsingskader opgesteld en dit als toetsingsinstrument gehanteerd
bij het thematische onderzoek in 2014. Handhaving vindt plaats op grond
van de Kwaliteitswet Zorginstellingen (“Kwz”).
WAt is DE stAtus BEgin 2015?Na publicatie van het convenant eind 2011 werd het jaar 2012 voorzien als
jaar van de implementatie. De realiteit bleek weerbarstiger; het tempo van
implementatie bleek lager dan verwacht. Naar aanleiding hiervan is extra
aandacht besteed aan de communicatie over het convenant. Onder andere
zijn in 2014 onder auspiciën van de NVZ meerdere masterclasses voor zie
kenhuizen georganiseerd om de motivatie en toepassing van het convenant
uiteen te zetten.
In mei 2013 heeft de IGZ op basis van het convenant een toetsingskader per
brief aan de ziekenhuizen ter beschikking gesteld. De IGZ is vervolgens me
dio 2013 gestart met het toetsen van de implementatie van het convenant
in ziekenhuizen. Op 5 juni 2014 zijn de inspectieresultaten van de eerste
twintig bezochte ziekenhuizen door de IGZ gepresenteerd en gepubliceerd.2)
Er is nog veel werk aan de winkel, was de conclusie. Er kunnen verschillende
conclusies uit de inspectieresultaten worden getrokken. Enerzijds gaat er al
veel goed. Anderzijds kan onvolledige toepassing als onacceptabel worden
gezien daar er intussen ruim voldoende informatie over het hoe en waarom
van het convenant beschikbaar is en bovendien omdat het de veiligheid van
patiënten betreft die mogen verwachten dat een ziekenhuis zich aan de re
gels houdt. In dat licht maakt de constatering in het rapport dat in vrijwel
geen enkel ziekenhuis alle elementen van het convenant zijn geïmplemen
teerd en geborgd en dat er bij de helft belangrijke of zelf structurele tekort
komingen zijn vastgesteld duidelijk dat de implementatie nog veel aandacht
en daadkracht behoeft van de ziekenhuizen. Ook de IGZ constateert dat in
de helft van de bezochte ziekenhuizen de urgentie onvoldoende wordt ge
voeld.
Inmiddels speelt in de sector een zekere ‘convenantmoeheid’. De vraag is
wat de oorzaak is van deze houding. Wellicht wordt deze veroorzaakt door
het ontbreken van de sense of urgency of de razendsnelle ontwikkeling van
de technologie, die niet aansluit bij de trage ontwikkelsnelheid van de zie
kenhuisorganisaties. Of wellicht voelen de personen verantwoordelijk voor
inkoop, ICT en Technische Dienst (‘TD’), die medeverantwoordelijk zijn
voor een goed functionerende levenscyclus van de medisch technologie, zich
niet voldoende aangesproken. Ook kan gekeken worden naar op welke ma
nier sturing wordt gegeven aan al deze mechanismen, en de mogelijkheid
van het ontbreken van voldoende leiderschap en prioriteitstelling op dit ge
bied.
Naast onderzoek naar de oorzaak van de gebrekkige implementatie van het
convenant is het tevens van belang te kijken naar de juridische gevolgen van
het niet voldoen aan de eisen van het convenant. In dit artikel worden enkele
aspecten van het convenant met een juridische bril op bezien. We nemen u
mee door de verschillende fasen van de levenscyclus van medische hulpmid
delen en beschrijven enkele zaken die in de praktijk spelen.
DE EssEntiE: PAtiëntVEiligHEiDElk artikel van het convenant draagt bij aan een zo optimaal mogelijk niveau
van patiëntveiligheid. Niet voldoen aan deze voorschriften leidt tot een zeker
risico voor de patiënt. Het aandeel van medische technologie in de onder
mijning van patiëntveiligheid wordt in kaart gebracht door het Nederlands
Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg (‘NIVEL’). In het laatst
uitgegeven monitorrapport van 2011/2012 wordt door NIVEL gesteld dat
bij 0,7% van alle opnames in Nederland sprake was van potentieel vermijd
bare schade waarbij medische technologie mogelijk een rol heeft gespeeld.
Dit komt overeen met ruim 11.000 patiënten per jaar. De vraag waarom we
zoveel aandacht besteden aan medische technologie zou dus niet meer aan
de orde moeten zijn.
inVOERingsFAsEDe planmatige invoering van medische technologie in een ziekenhuis is
geregeld in hoofdstuk 3 van het convenant. Een essentiële stap tijdens de
ingebruikname van het hulpmiddel is de zekerstelling dat de bestemming
2) Inspectie voor de Gezondheidszorg, “Veilig gebruik van medische technolo-
gie krijgt onvoldoende bestuurlijke aandacht in de ziekenhuizen. Geaggregeerd
rapport van toezichtbezoeken naar de implementatie van het convenant Vei-
lige toepassing van medische technologie in het ziekenhuis”, Utrecht, juni 2014,
www.igz.nl/actueel/nieuws/meer_aandacht_van_ziekenhuizen_nodig_voor_
veilig_gebruik_van_medische_technologie.aspx
intake-formulier medische apparatuur.
Potentieel vermijdbare schade bij ruim 11.000 patiënten per jaar.
FMT Gezondheidszorg 31
overeenkomt met het ‘bedoelde gebruik’ (intended purpose) van het hulp
middel. Het is verboden een medisch hulpmiddel af te leveren of in gebruik
te nemen indien het medisch hulpmiddel geen CEmarkering of klasse in
deling heeft. Voor alle duidelijkheid: dit betreft de CE als Conformité Euro
péenne. We hebben het niet over Chinese Export. Een leverancier die niet
voldoet aan de gestelde eisen van de Kwz en zoals nader bepaald in het Be
sluit medische hulpmiddelen begaat een economisch delict. Een ziekenhuis
dat een niet of incorrect gemarkeerd artikel inneemt en gebruikt, of een CE
gemarkeerd artikel anders dan door de fabrikant bedoeld gebruikt, begaat
eveneens een economisch delict. Een ziekenhuis hoort dus bij de inname
van nieuwe medische hulpmiddelen een waterdichte procedure te hebben
waarin wordt zeker gesteld dat CEmarkering en klasseindeling in orde zijn
en gebruikt zullen worden in overeenstemming met het bedoelde gebruik.
En dat geldt voor alle ingenomen categorieën medische hulpmiddelen, dus
niet alleen voor medische apparatuur maar ook voor de disposables, instru
mentarium, implantaten en medische software.
gEBRuiKsFAsE: tOEPAssing in DE PAtiëntEnzORg En OnDERHOuDIn het rapport van de IGZ wordt geconcludeerd dat slechts de helft van de
ziekenhuizen voldoende of geborgd scoorde op de getoetste onderdelen van
de gebruiksfase van het convenant. In de praktijk zien we relatief weinig
aandacht voor het onderhoud van medische technologie, hoewel het con
venant in duidelijke en specifieke verplichtingen op dat gebied voorziet.3)
Op het gebied van het onderhoud speelt vaak het kostendilemma voor het
ziekenhuis: onderhoud door de leverancier wordt over het algemeen als te
duur ervaren. In de praktijk wordt onderhoud daarom soms uitgevoerd
door onvoldoende getraind intern personeel of door externe derden. Deze
derde partijen proberen soms uit kostenoverwegingen hulpmiddelen of de
len daarvan te repareren die volgens de fabrikant niet gerepareerd kunnen
worden, bijvoorbeeld omdat ze niet gebouwd zijn om gerepareerd te wor
den en gelijkblijvende performance na reparatie niet gegarandeerd kan wor
den. Bij niet minder dan 80% van de ziekenhuizen blijkt volgens het IGZ
rapport de bekwaamheid van externe technici onvoldoende gewaarborgd.
Niet alleen kan dit ten koste gaan van de veiligheid; het is tevens in strijd
met de wet om gerepareerde hulpmiddelen in gebruik te nemen als na de
reparatie de CE gemarkeerde performance van de hulpmiddelen niet ge
borgd is. Hiermee stelt het ziekenhuis zichzelf en de artsen die de hulpmid
delen gebruiken bloot aan aansprakelijkheidsrisico’s. Daaronder vallen ook
hulpmiddelen waarvan de performance door reparatie of onderhoud bui
ten de reikwijdte van de CEmarkering van de fabrikant is gevallen. Hoewel
ziekenhuizen op basis van het convenant4) een interne procedure dienen te
ontwikkelen waarmee de vaardigheden van interne en externe technici kun
nen worden getoetst en tevens om de reparaties te valideren lijkt dit in de
praktijk weinig te gebeuren. Voornamelijk het valideren van gelijkblijvende
performance van het hulpmiddel blijft in de praktijk achterwege.
De procedure van ziekenhuizen voor ontvangst en afhandeling van spoedei
sende meldingen over de betrouwbaarheid van de medische hulpmiddelen,
zoals ’safety notifications’ of ‘recalls’ 5) blijkt niet altijd goed aan te sluiten bij
de wettelijke verplichtingen van de leverancier. Omdat er aan beide kanten
geen sprake is van uniforme werkwijzen, lijkt het melden en afhandelen van
een potentieel gevaarlijke situatie meer op een schot hagel dan op een strak
geregisseerde logistieke actie.
Hierdoor komt belangrijke informatie over het functioneren van hulpmid
delen in de praktijk vaak niet terecht bij de fabrikant. De fabrikant is in het
kader van ‘post marketing surveillance’ verplicht melding te doen van in
cidenten, maar krijgt in de praktijk onvoldoende terugkoppeling omtrent
incidenten in het ziekenhuis. Dat is een gemiste kans voor het structureel
verbeteren van patiëntveiligheid in de gehele zorgsector.
DE AFstOtingsFAsEVaak wordt een medisch hulpmiddel bij de afvoer uit het ziekenhuis niet
“verschroot” maar alsnog ter beschikking gesteld aan een derde partij. Dat
kan een bevriende arts in een ver land zijn of een buurman die dierenarts is.
Als dat hulpmiddel nog beschikt over functionaliteiten zou dit in beginsel
niet op bezwaren moeten stuiten. Er wordt bij een dergelijke overdracht in
de regel een zogenaamd vrijwaringsbewijs door beide partijen ondertekend
om ook de verantwoordelijkheid volledig over te dragen. In de praktijk blijkt
vaak dat in een dergelijk document de aard van de overdracht niet wordt
Voorbeeld typeplaatje met cE-markering.
3) Zie onder andere artikelen 4.11, 4.13 en 4.14 van het Convenant Medische
Technologie.
4) Zie artikelen 4.11, 4.13 en 4.14 van het Convenant Medische Technologie.5) Zoals voorgeschreven in artikel 4.21 van het Convenant Medische Techno-
logie.
Overdragen van (gebruikte) apparatuur via de leverancier, is het meest verstandig.
FMT Gezondheidszorg32
medische technologie
beschreven. Is het een schenking, of een lening? Het ziekenhuis realiseert
zich hierbij onvoldoende dat het bij een dergelijke overeenkomst optreedt
als leverancier ten opzichte van de derde partij. En dat brengt verplichtingen
met zich mee. Hoe wordt bijvoorbeeld gegarandeerd dat de nieuwe gebrui
ker op de hoogte wordt gesteld bij noodzakelijke modificaties of nog sterker,
een terugroepactie? Het is de vraag of bij een calamiteit het ondertekende
vrijwaringsbewijs afdoende is. Om risico’s voor het ziekenhuis of voor toe
komstige gebruikers uit te sluiten is daarom overdracht via de leverancier
het meest verstandig.
BEstuuRliJKE BORgingDit alles vergt gedegen aansturing. De Raad van Bestuur van een ziekenhuis
is volgens de Kwz eindverantwoordelijk voor het leveren van verantwoorde
zorg. Zij is verantwoordelijk voor de organisatie en uitvoering van de in het
convenant genoemde procedures. Het convenant hoort in de processen be
treffende medische technologie geborgd te zijn, maar over het geheel hoort
er ook sprake te zijn van ‘bestuurlijke borging’. Dat wil zeggen inbedding
van alle aspecten van de medische technologie in het kwaliteitssysteem van
het ziekenhuis, maar ook het bijhouden van een register van afwijkingen.
Om eilandgedrag bij afzonderlijke afdelingen te voorkomen vraagt dit om
een integrale benadering en actieve sturing en bewaking door de Raad van
Bestuur. Op dit vlak komen het convenant en diverse nieuwe ISO normen
elkaar tegemoet. In de nieuwe opzet van de ISO normen is er sprake van een
‘high level structure’ met leiderschap als nieuw te toetsen element. De oude
ISO normen bieden hiervoor onvoldoende borging.
Een tweede aspect hierbij van belang is de proactieve benadering van zieken
huizen. Veiligheidsmanagement betekent risicobeheersing. Essentieel bij de
toepassing van medische technologie is het voortdurende streven om pro
blemen voor te zijn en niet pas te acteren na een incident. Risico’s moeten in
kaart worden gebracht door bijvoorbeeld het uitvoeren van prospectieve ri
sico analyses. Maar een proactieve gedragscultuur gaat verder dan alleen het
uitvoeren van prospectieve risico inventarisaties (‘PRI’). Er bestaan diverse
richtlijnen waarmee ziekenhuizen hun voordeel kunnen doen, maar die nog
geen verplichtend karakter hebben. Een voorbeeld is de ISO80001 serie over
IT netwerken. Het is een gemiste kans voor de sector om niet uit eigen bewe
ging over te gaan tot het implementeren van deze normen, in plaats van het
kennelijke afwachten totdat dit een verplichting van overheidswege wordt.
HAnDHAVingDe IGZ heeft aangegeven dat zij voornemens is het convenant te gebruiken
als toetsingsinstrument bij de handhaving op grond van de Kwaliteitswet
Zorginstellingen (“Kwz”). In die zin is het IGZ aldus belast met de handha
ving van het convenant. De overheid hanteert een zogenaamd boetebeleid
ter handhaving van de Kwz, welke nader is gespecificeerd in Beleidsregels
bestuurlijke boete Minister VWS 6). Op basis van deze beleidsregels kan de
Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport een waarschuwing of be
stuurlijke boete opleggen wanneer zich op basis van de Kwz een bestuurlijk
beboetbaar feit voordoet. Geconstateerde overtredingen worden in beginsel
bestuursrechtelijk afgedaan.
Per 1 januari 2013 had de implementatie van het convenant in de ziekenhui
zen grotendeels gereed moeten zijn. Uit de 20 inspectiebezoeken van de IGZ
in 2013 bleek dat een aantal ziekenhuizen te laat de urgentie van de invoe
ring heeft ingezien. De IGZ heeft de Raden van Bestuur van de betreffende
ziekenhuizen aangesproken om op korte termijn de geconstateerde tekort
komingen te herstellen. De resultaten hiervan dienen aan de IGZ te worden
verantwoord. Naar aanleiding van deze steekproef heeft het IGZ laten weten
haar toezicht op de implementatie van het convenant te intensiveren.7)
Er zullen meer onderzoeken volgen in 2014 en 2015. Deze onderzoeken zul
len zich naast ziekenhuizen ook op revalidatieinstellingen richten.
AFsluitingIn het jaar 2015 zullen brancheorganisaties, beroepsverenigingen én de IGZ
nog meer aandacht geven aan de implementatie van het convenant medi
sche technologie om bovenstaande knelpunten onder handen te nemen. <
Verkoeverkamer.
6) Bron: http://wetten.overheid.nl/BWBR00340617)www.igz.nl/actueel/nieuws/meer_aandacht_van_ziekenhuizen_nodig_
voor_veilig_gebruik_van_medische_technologie.aspx
Overzicht apparatuur-status.
FMT Gezondheidszorg 33
modulaire bouw
Door: Gerrit Tenkink
Duimen omhoog bij Behandelcentrum Isala
het valt direct oP: de serene rust die er
heerst bij de entree van het gloednieuwe be-
handelcentruM van isala. ook de
huiselijkheid bij de entree van het
Poliklinisch deel straalt rust en warMte uit.
nergens in het behandelcentruM is te zien
dat het hier gaat oM 228 gekoPPelde units,
die een jaar geleden nog in een kale
winderige loods oP het industrieterrein de
Marslanden in zwolle stonden.
Op 27 oktober stapten de eerste patiënten het Behandelcentrum
binnen. Daar waren een aantal spannende maanden aan vooraf
gegaan. In het hele bouwproces waren namelijk twee maanden
ingeruimd voor het inrichten, testen en valideren van alle apparatuur en
systemen. Theo Spoelstra, namens Isala projectmanager van het Behandel
centrum kijkt terug op een intensieve en spannende tijd. “Toen ik de eerste
echte werkdag langs de OK’s liep en door de ruitjes keek en de duimen om
hoog gingen, wist ik dat het goed was. Dat was een prachtig moment.”
EigEnAAR gAAn VOElEnSamen met Spoelstra en Jan Dirk de Rijke, vanuit Bussman verantwoor
delijk voor de coördinatie kijken we terug op de laatste twee maanden van
het bouwproces, de maanden dat alle installaties en apparaten beproefd en
geen noemenswaardige problemen in de testfase
FMT Gezondheidszorg34
modulaire bouw
gevalideerd moesten worden. Spoelstra: “In augustus vond de oplevering
plaats en zijn we begonnen met het inrichten, testen en proefdraaien. Grof
weg kun je de testen in twee groepen opdelen. Het testen en valideren van de
techniek met de installateurs en het testen en proefdraaien met de gebrui
kers. Uiteraard vallen veel onderdelen daarbij samen. De kunst is namelijk
om niet alles vanuit de techniekkant te benaderen. De noodstroom kan bij
voorbeeld prima op basis van de normen getoetst en getest worden. Maar
wat betekent dit voor de dagelijkse praktijk? We hebben dan ook noodsitua
ties nagebootst. Wat nu als de stroom wegvalt en de OK staat in het donker?
Of de medische gassen vallen weg. Wat doe je dan? We hebben de gebruikers
laten zien dat ook over die aspecten is nagedacht. Uiteraard moet technisch
gezien alles kloppen, maar daarnaast is het ontzettend belangrijk dat de ge
Ontvangstruimte Behandelcentrum isala (foto: isala).
Patiëntenkamer Behandelcentrum isala (foto: isala)
FMT Gezondheidszorg 35
bruiker het vertrouwen in het gebouw en de techniek krijgt. Laten zien dat
er ook over de noodscenario’s goed is nagedacht. De gebruiker moet zich
namelijk zo snel mogelijk eigenaar van het gebouw gaan voelen. We hebben
tot in de fase van ingebruikname gestuurd op risico’s en er lagen alternatieve
scenario’s bij eventuele verstoringen. Dat bleek een goede beslissing en heeft
gemaakt dat de ingebruikname rustig is verlopen.”
DRAAgVlAKTerugkijkend op het totale proces van 12 maanden is Spoelstra van mening
dat de participatie van de gebruikers essentieel is geweest. “Direct vanaf de
start hebben we gebruikers meegenomen om een kijkje te nemen in de fa
briekshal waar de units zijn gefabriceerd. Door de gekozen bouwvorm was
het mogelijk om daar, slechts enkele weken na aanvang van het project, met
de gebruikers door de rudimentaire steriele gang en een OK te lopen. Hoe
eerder in het proces hoe makkelijker het is om ontwerpen bij te sturen. Er is
op aanraden van de gebruiker in deze fase een aantal relatief eenvoudig uit
te voeren aanpassingen gedaan. Dat zorgde er voor dat we later in het proces
slechts hoefden in te grijpen op details. Met die vroegtijdige betrokkenheid
hebben we draagvlak gecreëerd. Er zijn steeds duidelijk kaders aangegeven,
waarbij ook gezegd is wat niet kan. Isala heeft gekozen voor het Bussman
concept, wat in dit geval modulaire bouw inhoudt. Daarbij ben je gebonden
aan bepaalde afmetingen en indelingen. Deze hebben dan ook gedurende
de uitvoeringsfase niet meer ter discussie gestaan. Te maken keuzes zijn ge
durende het proces voorgelegd en na hier een keuze in gemaakt te hebben,
werd hier niet meer op teruggekomen. Dat soort vaststaande afspraken ver
snelt het bouwproces aanzienlijk”, zegt Spoelstra.
RuiMtE VOOR VERBEtERingEnTerugkijkend kan geconcludeerd worden dat Bussman en Isala terug kun
nen kijken op een succesvol traject. Toch heeft Spoelstra wel wat verbeter
punten: “Omdat een heel aantal systemen aansluit op de bestaande infra
structuur van het hoofdgebouw zijn er vanuit Isala meerdere installateurs
gecontracteerd voor de realisatie van het totale Behandelcentrum en de kop
peling aan het hoofdgebouw. Als ik, alles overziend, dit proces nog een keer
zou doorlopen, dan zou ik dit contractueel bij één partij neerleggen. Maar
zoals bij ieder project blijft er ruimte voor verbeteringen en verdere inno
vatie. Voor nu mogen we vooral trots zijn. Het is een teamprestatie van for
maat geworden.” Ook De Rijke kijkt tevreden terug op het project. “Met
name de prettige en directe communicatie tussen de beslissers binnen Isala
en het projectteam heeft ervoor gezorgd dat problemen in een vroegtijdig
stadium konden worden opgelost.” <
Isala BehandelcentrumHet Behandelcentrum van Isala in Zwolle omvat 228 modulaire units, die gro-tendeels prefab plug-and-play zijn aangeleverd. De grote hoeveelheid hoog-waardige techniek werd in vijf maanden tijd ingebouwd, waarna een uitge-breide test- en inrichtingsfase van ruim twee maanden volgde. Op 27 oktober gingen de deuren open voor de eerste patiënten. In het Behandelcentrum is plek voor de polikliniek Plastische Chirurgie met twee poliklinische OK’s, zes Klasse 1 operatiekamers en een afdeling Dagverpleging/ Short stay met 54 bedden en acht stoelen. Vanaf november 2014 vinden hier de planbare, niet-spoedeisende ingrepen en kortdurende opnamen van maximaal drie nachten plaats. Patiën-ten kunnen er terecht voor bijvoorbeeld het knippen van amandelen en/of het plaatsen van buisjes, kleine ingrepen aan knieën, staaroperaties, kaakopera-ties, handoperaties, borstoperaties of een ooglidcorrectie.
ProefdraaienDe week voordat het Behandelcentrum de deuren openzette voor de eerste echte patiënten, zijn alle voorkomende werkprocessen proefgedraaid. Spoelstra: “We hebben de planning van de eerste productieweek gekopieerd naar de week er-voor en zijn met de complete teams en zelfs proefpersonen gaan oefenen. Tot in detail konden de teams aan de nieuwe omgeving wennen. Waar liggen de handschoenen? Waar was ik mijn handen? Op de achtergrond waren de technici aanwezig voor het beantwoorden van vragen of het oplossen van problemen. In de eerste twee weken van de ingebruikname is ruimte in de planning gelaten voor onvoorziene omstandigheden. Zowel het proefdraaien als de ruimte in de planning vraagt een investering. Na dag 2 werd er echter al gevraagd naar het opschroeven van de capaciteit. Een duidelijk signaal van vertrouwen in het gebouw, de systemen en de onderlinge op elkaar afgestemde werkprocessen. Daarmee is de ze investering een juiste keuze gewezen.”
GebruikerJan van Raan is leidinggevende op de verpleegafdeling van het Behandel-centrum. Hij heeft de verantwoording over 54 bedden en 8 stoelen. “Het grote voordeel is de rust. De hoge plafonds en rechte gangen maken het een prettige omgeving om te werken. Personeel is tevreden en patiënten vinden het een mooi gebouw”, aldus Van Raan die even na moet denken over minpuntjes. “Als het hard regent, hoor je het tikken op het dak. En de kleedruimte van de OK’s bevindt zich boven de kamers. Als je goed luistert kun je het personeel op hun klompen horen lopen.”
Operatiekamer Behandelcentrum isala (foto: isala).
FMT Gezondheidszorg36
Door:Air Liquide
medische gassen
Air Liquide introduceert cilinder met digitale interface
“Dankzij dit unie-
ke, innovatieve pro-
duct biedt Air Liquide
Healthcare oplossin-
gen die aansluiten
op de behoeften van
hulpverleners, terwijl
ook de patiëntveilig-
heid wordt gewaar-
borgd. Als belangrijke
speler in de medische-
gassenindustrie com-
bineert Air Liquide Healthcare de productie van
medische gassen met de ontwikkeling van innova-
tieve apparatuur en distributiesystemen. Het ver-
groten van de patiëntveiligheid staat centraal bij de
ontwikkelingsstrategie van al onze nieuwe produc-
ten.”
Air Liquide Healthcare Nederland
De Witbogt 1, 5652 AG Eindhoven
tel.31(00)40 250 3503
www.Airliquide.com,
HealthcareNL[email protected] <
TAKEO™, ontworpen door Air Liquide Health
care, is een nieuwe technologische oplossing op
het gebied van therapie met medische zuurstof.
Dankzij zijn ‘slimme’ digitale display is TAKEO™
de eerste medischezuurstofcilinder die het per
soneel inzicht geeft in de resterende tijd dat de
zuurstof nog kan worden gebruikt en die een
waarschuwingssignaal afgeeft wanneer het zuur
stofniveau laag is. Deze
nieuwe functies leiden
tot een grotere pati
entveiligheid en zor
gen voor een optimaal
zuurstofverbruik. Deze
aluminium cilinder is
bovendien licht en ge
makkelijk te hanteren, dankzij zijn nieuwe ergo
nomisch design. De Takeo is uitermate geschikt
voor gebruik bij MRI.
Air Liquide biedt dit nieuwe product nu al in een
groot aantal landen ter wereld aan. De marktin
troductie van TAKEO™ zal verder worden uit
gebreid, waarbij er de komende jaren meer dan
100.000 cilinders ter beschikking komen. TA
KEO™ wordt al gebruikt in 15 landen, waaron
der Duitsland, Australië, België, Canada, Chili,
Spanje en Frankrijk.
Pascal Vinet, vicepresident Healthcare Global
Operations en lid van het Executive Committee
van Air Liquide, legde de volgende verklaring af:
oM het werk van
ziekenhuisPersoneel, Met
naMe bij de sPoedeisende
hulP en van aMbulanceMede-
werkers te vergeMakkelijken,
heeft air liquide de eerste
cilinder Medische zuurstof
Met een digitale interface
geïntroduceerd.
innovatie in zuurstoftherapie
FMT Gezondheidszorg 37
FMT Gezondheidszorg38
Door: Cor van Litsenburg
technische innovatie
Innovatieve technologie in de zorg
lector linda wauben: technologie inzetten
oM zorg te verbeteren, te oPtiMaliseren en
leuker te Maken. een gesPrek Met een
gedreven technoloog Met hart
voor de zorg.
Sinds augustus 2014 is dr. ir. Linda Wauben lector Technische Inno
vatie in de Zorg bij Kenniscentrum Zorginnovatie aan Hogeschool
Rotterdam. Daarnaast doet ze onderzoek aan de Technische Univer
siteit Delft. Ze werkt daar aan het zogenoemde DORAproject, de digitale
OKassistent. Een onderdeel van DORA is het project waarbij ze is betrok
ken betreft de verbetering van de patiëntenstroom in het Oogziekenhuis in
Rotterdam.
Eigenlijk had Linda Wauben geneeskunde willen studeren. Maar na twee
keer te zijn uitgeloot, koos ze voor de multidisciplinaire studie Industrieel
Ontwerpen aan de TU Delft met als specialisatie Medisign. In 2010 rondde
ze haar promotieonderzoek in samenwerking met het Erasmus MC af naar
de vraag hoe tijdens operaties de veiligheid zo goed mogelijk kan worden
gewaarborgd. In haar onderzoek bekeek ze in de “Surgeon’s Cockpit” van de
TU Delft hoe nieuwe procedures, zoals een ‘Time out Procedure en Debrie
fing’ (TOPplus), de veiligheid tijdens een operatie beter kunnen waarbor
gen. Daarmee bleken spectaculaire verbeteringen mogelijk.
cHEcKlist‘Het gaat om een checklist die voorafgaand aan een operatie dient te wor
den doorgenomen met het operatieteam. Het bespreken vergt een beperkte
tijdsinvestering voorafgaand aan de operatie, maar zorgt voor aanzienlijk
minder verstoringen tijdens en na de operatie. Ik vergelijk de zorg graag met
de luchtvaart. Dat is ook een high risk sector waar het veiligheidsbewustzijn
belangrijk is. In veel opzichten lijkt een OK op een cockpit in een vliegtuig.
In beide werkomgevingen is sprake van veel high tech en verdient het aspect
veiligheid de grootst mogelijke aandacht. Ondanks die overeenkomsten is er
sprake van een groot verschil in organisatie en werkcultuur tussen de lucht
vaart en de zorg. Dat geldt bijvoorbeeld voor het melden en rapporteren van
fouten. Maar ook de standaardisatie met checklists en de training van vaar
digheden is in de zorg heel anders georganiseerd. In eerste instantie dacht ik
dat de zorg gebaat zou zijn met een soort black box in de OK. Dat riep ech
ter nogal wat weerstand op. Veel medici zijn nog bang voor het registreren
FMT Gezondheidszorg 39
en vastleggen van hun operaties door middel van beeld en geluid. Ze zijn
bang voor de juridische gevolgen als er iets fout gaat. Het erkennen van de
menselijke feilbaarheid is in de luchtvaart veel groter. In het algemeen kan ik
stellen dat in dat opzicht de zorg nog veel kan leren van de luchtvaart. Overi
gens werken inmiddels al wel een flink aantal ziekenhuizen met de TOPplus
procedure. Dat is een positieve ontwikkeling.’
Na haar promotie is Linda Wauben als postdoc aan de slag gegaan bij de TU
Delft waar zij onder andere als onderzoeker werkt aan het DORAproject
(Digital Operating Room Assistant). De TU Delft ontwikkelt het systeem
samen met ziekenhuizen en bedrijven. Het systeem volgt patiënten vanaf het
moment dat ze binnen zijn, registreert de gebruikte instrumenten en inven
tariseert de apparatuur. Toch een soort black box.
VERBEtERing lOgistiEKMeten is weten, is de achtergrond van een van de DORA projecten in het
Oogziekenhuis in Rotterdam waar Wauben sinds december 2011 bij is be
trokken. Het Oogziekenhuis is begonnen met een patiëntvolgsysteem dat
inzicht moet geven in de manier waarop de patiënten flow kan worden ver
beterd. De reden hiervoor is dat er nogal wat verschillen zitten in de wacht
tijden waardoor de ene patiënt veel langer in het ziekenhuis verblijft dan de
andere. Voor dit onderzoeksproject krijgt iedere operatiepatiënt bij binnen
komst een polsbandje met een RFIDchip. Aan de hand van de gegevens die
deze chip doorstuurt naar het computersysteem kunnen begeleiders en fa
milie zien waar hun familielid verblijft. De informatie stelt verplegend per
soneel in staat patiënten op tijd voor te bereiden op hun volgende stap in het
proces. Voor familie, begeleiders en verplegend personeel is deze informa
tie waardevol en hij voorkomt veel storende telefoontjes. De komende tijd
zal de data worden geanalyseerd, hetgeen inzichtelijk moet maken hoe de
wachttijd korter en uniformer kan worden. De overtuiging is dat door het
proces efficiënter te maken niet alleen kosten worden gereduceerd, maar dat
ook de patiënttevredenheid zal toenemen.’
niEt AllEEn HigH tEcH‘Natuurlijk is het ontwikkelen van high tech producten voor innovatieve
zorgtoepassingen interessant, maar er valt ook veel winst te behalen met
eenvoudige technologische toepassingen in de eerste lijn. Ik denk bijvoor
beeld aan de manier waarop bij de meeste huisartsen het verstrekken van
herhaalrecepten is geregeld. Dat is in veel gevallen niet van deze tijd. Zo zijn
er veel van zulke kleine dingen te benoemen die met behulp van technologie
efficiënter en prettiger kunnen worden geregeld. Technologie moet eraan
bijdragen dat we zorgprofessionals hun beroep zo goed mogelijk kunnen la
ten uitoefenen. Zorgtechnologie moet ook bijdragen aan de waardering van
het werk. Er moet sprake zijn van een meerwaarde. Mensen vinden het al
lemaal even leuk om met hun smartphone te spelen, die beleving zouden ze
ook moeten ervaren bij zorgtechnologie. Zorgtechnologie kan inspirerend
en uitdagend zijn voor de professionals die ermee werken. Maar kan ook
een inspireren tot een gezondere levensstijl. Bij de ontwikkeling van techno
logische toepassingen denk ik vaak aan mijn eigen omgeving. Hoe zou mijn
oma over een bepaald product denken?’
Technologie wordt steeds belangrijker bij het efficiënter maken van de zorg.
Voor mij is het wel een vraag of je mensen kunt vervangen door technolo
gie? Als ik naar de huisarts ga, zit ik er niet op te wachten om door een robot
te woord te worden gestaan. Toch is er geen eenduidig antwoord op deze
vraag omdat mensen nu eenmaal verschillen. De ene oudere wil wel een ro
bot als gezelschap, terwijl de andere contact via een beeldtelefoon op prijs
stelt, en een derde echt persoonlijk bezoek wil. Overigens kan ik bij deze der
de de techniek een rol spelen. Door het ontwikkelen van een slimme agenda
die kan ondersteunen bij het organiseren en plannen van de contacten.’
AnDERE inVulling‘Technologie zal tot een andere invulling van zorgprocessen leiden. Een pa
tiënt die nu bij de huisarts komt, heeft vaak al zelf via Google achterhaald
wat hem mankeert. In elk geval heeft hij dikwijls al inzicht in zijn klachten.
Je kunt je dus voorstellen dat dit invloed heeft op het proces. Dat zou zowel
voor de patiënt als voor de arts een verbetering kunnen betekenen.’
‘In veel producten waarmee je bent omringd, is technologie verwerkt. Dat
maakt dit vakgebied zo interessant. Technische Innovatie in de Zorg is
een bijzonder lectoraat binnen Kenniscentrum Zorginnovatie. Het is een
dwarslectoraat en loopt dus door de andere onderzoekslijnen en lectoraten
heen. Ik heb al diverse gesprekken met andere lectoren gevoerd om te ach
terhalen waar de behoeftes liggen en met hen samenwerken om technologie
in te zetten om de zorg te verbeteren, te optimaliseren en leuker te maken,’
besluit Linda Wauben. <
Dr. ir. linda Wauben.
FMT Gezondheidszorg40
INNOVATIES
De wKo-tool heeft de tweede prijs gewon-nen bij de ict Milieu Award 2014. Het is een van de prijzen die brancheorganisatie neder-land ict jaarlijks uitreikt voor een innovatief, milieuvriendelijk, duurzaam en aansprekend ict-product. Met de vernieuwde wKo-tool krijgen woningeigenaren en bouwprojectont-wikkelaars makkelijker inzicht in de mogelijk-heden van warmte- koudeopslag (wKo) voor een bouwlocatie. De wKo-tool is een web-applicatie die een snel beeld geeft of bode-menergiesystemen op een bepaalde locatie economisch haalbaar en juridisch mogelijk
zijn. De tweede prijs voor de wKo-tool was opvallend, omdat doorgaans alleen ict-initia-tieven die een directe milieuwinst opleveren, worden genomineerd. De wKo-tool stimu-leert op een indirecte manier bodemenergie-systemen. De eerste prijs ging naar het open smart grid Platform. Dit platform maakt het mogelijk om smart devices, zoals lantaarnpa-len, binnen intelligente infrastructuren te ver-binden met internetapplicaties. <
TWEEDE PRIJS ICT MILIEU AWARD VOOR WKO-TOOL
Zorgspecialisten met elkaar verbinden en de bruikbaarheid van de schat aan medische beeldvormende gegevens verbeteren – dat is het doel van “teamplay”, de nieuwe oplossing van siemens Healthcare. Dit cloud-gebaseer-de netwerk helpt ziekenhuizen en zorgspecia-listen met elkaar in verbinding te komen, zodat zij gegevens kunnen uitwisselen en hun ken-nis kunnen delen. binnen ziekenhuizen maakt
“teamplay” het mogelijk om de enorme hoe-veelheid informatie die door beeldvormende apparatuur wordt gegenereerd, zoals de be-nutting van scannercapaciteit, de duur van medische onderzoeken of stralingsdoses, te evalueren en de cijfers te vergelijken met ei-gen en externe referentiewaarden. Dit bete-kent dat beeldvormende apparaten vrijwel re-al time kunnen worden geanalyseerd en dat aan de hand van de resultaten het gebruik van die apparaten kan worden geoptimaliseerd. omdat “teamplay” geschikt is voor tablets, laptops en Pc’s , hebben leden van het net-werk flexibel toegang tot de informatie, mits ze de juiste autorisatie hebben. Het netwerk kan ook worden gebruikt om de door de medi-sche apparaten toegepaste doses te monito-ren. (www.healthcaresiemens.nl) <
CLOUD-GEBASEERD NETWERK VOOR GEZONDHEIDSZORG
tijdens het congres green buildings op 30 ok-tober jl. in de st@art in Apeldoorn heeft de beroepsvereniging facility Management ne-derland (fMn) de green Deal circulaire ge-bouwen ondertekend. samen met ruim 30 partijen en de rijksoverheid committeert fMn zich hiermee aan de vertaalslag van de circu-laire economie naar de gebouwde omgeving. De green Deal circulaire gebouwen is samen met het ministerie van binnenlandse Zaken en de rijksdienst voor ondernemend nederland ontwikkeld door het facilitaire adviesbureau corporate facility Partners (cfP). Het initia-tief is gericht op een minimaal gebruik en her-gebruik van grondstoffen, producten en goe-deren. De deelnemende partijen committeren zich aan het doel om uiterlijk in 2017 een aan-toonbare toepassing te realiseren in het cir-culair maken van hun gebouw(en), gebaseerd
op de ijkpunten toegevoegde waarde, moge-lijkheden en relevantie. opzet is om een ver-betering van de gebouwsituatie te creëren met een positieve business case afgestemd op de specifieke mogelijkheden van een ge-bouw. Met de resultaten van deze green Deal kunnen alle gebouw categorieën in neder-land op het gebied van circulariteit genor-meerd en verbeterd worden. De green Deal circulaire gebouwen bestaat uit drie fases: het ontwikkelen van een gebouwpaspoort, de toepassing ervan op 3-5 type gebouwen en doelwaardes vaststellen voor deze gebouw-types. <
FMN TEKENT GREEN DEAL CIRCULAIRE GEBOUWEN
FMT Gezondheidszorg 41
Medewerkers van het operatiekamercomplex in Ziekenhuis gelderse vallei kunnen (bijvoor-beeld) met één druk op de knop bekijken wel-ke knieprothese of schroefjes voor in het been beschikbaar zijn. sinds kort is er een nieuw informatiesysteem ingevoerd op de oK zodat alle implantaten via de barcode te volgen en terug te vinden zijn. Zowel in de voorraad ma-terialen op de oK als, na de operatie, in het li-chaam van de patiënt. Deze innovatie op het gebied van logistiek heeft grote voordelen: het is veiliger en bespaart kosten. vrijwel al-le artikelen die worden gebruikt op de oK zijn voorzien van een barcode door de leveran-cier. Met behulp van deze barcode worden de artikelen op voorraad gelegd. bij gebruik van
een implantaat op de oK wordt de barcode van het artikel gescand, het afgeboekt van de voorraad en de gegevens toegevoegd aan het elektronisch patiëntendossier. Door de toe-passing van de barcodes wordt de voorraad goed beheerd en worden de kosten beheerst. een implantaat met een barcode kan niet kwijt raken of in een vergeten hoekje liggen. Arti-kelgegevens van het implantaat worden met de barcode automatisch en snel toegevoegd aan het patiëntendossier. <
GEBRUIK BARCODES OP DE OK
Koninklijke Philips n.v. en Antoni van leeu-wenhoek hebben een nieuwe overeenkomst om hun bestaande samenwerking uit te brei-den. De nieuwe overeenkomst zal de missie van het Antoni van leeuwenhoek versterken om de best mogelijke zorg aan patiënten met kanker te leveren. Hij geeft het enige compre-hensive cancer centre van nederland toe-gang tot de nieuwste zorginnovaties om zo bij te dragen aan de speerpunten van het in-stituut: therapie op maat (personalized medi-cine) en beeld gestuurde precisiebehande-ling. Het streven is om nieuwe methoden te ontwikkelen waarmee chirurgie bij de pati-ent met kanker veel nauwkeuriger kan wor-den uitgevoerd. Hiermee kan de tumor beter worden verwijderd terwijl er meer gezond
weefsel kan worden gespaard. Met de hui-dige operatietechnieken is dit niet altijd mo-gelijk. Het ziekenhuis krijgt daartoe een hybri-de operatiekamer: een steriele conventionele operatiekamer met een speciale inrichting voor beeld gestuurde behandelingen. De ka-mer biedt zo een uitgebreide oplossing waar-in tal van technologieën zijn geïntegreerd en waarin veel verschillende procedures kunnen worden verricht, van conventionele chirurgie tot nieuwe live 3D beeld gestuurde precisie-behandeling. een onderdeel van de overeen-komst is ook dat het Antoni van leeuwenhoek een van de eerste ziekenhuizen is die de nieu-we Philips vereos in de klinische praktijk gaat inzetten. Het eerste en enige digitale Pet/ct-systeem ter wereld, dat dankzij de digitale de-tectortechnologie beelden van een zeer hoge kwaliteit levert bij een lage stralingsdosis. Dit zal Antoni van leeuwenhoek helpen bij het di-agnosticeren van kanker, het bepalen in welk stadium kanker is, en bij het ontwikkelen van op maat gemaakte behandelingen. <
ANTONI VAN LEEUWENHOEK KRIJGT HyBRIDE OPERATIEKAMER
nederlanders willen op dit moment al ge-bruik maken van e-health toepassingen. Zij merken bewuster te zijn van hun gezondheid door apps voor zelfmanagement. Dat blijkt uit een representatief onderzoek van Motivacti-on in opdracht van Het beste Zorgidee. van de 1.038 ondervraagden hebben twee op de drie hoge verwachtingen van ict-ontwikke-lingen in de zorg. Meer dan de helft zou er graag meer gebruik van maken. bijvoorbeeld
door digitaal met zorgverleners te communi-ceren of door informatie over ziektes en aan-doeningen op te zoeken. ook willen drie op de vier nederlanders graag online inzicht krij-gen in hun medische gegevens. Hoewel bijna 80% van de nederlanders het begrip eHealth nog niet kent, wordt er al wel veel gebruik van gemaakt. bijna drie op de vijf ondervraagden denken met behulp van zelfmeting ook be-wuster te zijn van de eigen gezondheid. <
NEDERLANDERS WILLEN MEER TECH IN ZORG
een onbemand mini-vliegtuigje dat een defi-brillator razendsnel aflevert op de plek waar het nodig is. Dat heeft afstudeerder Alec Mo-mont van de tu Delft bedacht. Met een net-werk van deze drones is de overlevingskans na een hartstilstand aanzienlijk te vergroten, van 8% naar 80%. nadat er een 112-oproep over een hartstilstand binnenkomt, kan dit on-bemande, autonoom navigerende vliegtuig-je een defibrillator snel afleveren op de plek waar het nodig is. De drone geeft bovendien via een livestream video- en geluidverbinding directe feedback en instructies aan de men-sen ter plekke. De drone kent de locatie van
de patiënt via het mobiele telefoonsignaal van de beller en vindt zijn weg daar naartoe via gPs. Het vliegtuigje haalt snelheden van rond de 100 km per uur, weegt 4 kilo en kan nog eens 4 kilo last dragen. belangrijk is dat er een communicatiekanaal (en webcam) is in-gebouwd in de drone. De 112-operators kun-nen dus meekijken en direct instructies geven aan de persoon die de apparatuur bedient. <
DRONE MET DEFIBRILLATOR
INNOVATIES
onderzoek van beroepsvereniging facili-ty Management nederland (fMn) in samen-werking met organisatieadviesbureau twijn-stra gudde toont aan dat de omvang van de nederlandse facility management markt 77,2 miljard euro bedraagt ten opzichte van de 80,1 miljard euro in 2011. een krimp van 2,9 miljard euro (3,8%), waarmee de omvang van de fa-cility management markt tot onder het niveau van voor de recessie daalt. naast marktcij-fers toont het onderzoek ook aan dat de faci-lity management markt op dit moment wordt gekenmerkt door grote verschuivingen. ook zijn er grote verschuivingen waar te nemen in de top vijf van belangrijkste facilitaire trends
en ontwikkelingen. Hierin eindigt kostenma-nagement net als in het marktonderzoek van 2012 op de eerste plaats, gevolgd door het inrichten en doorontwikkelen van de facili-taire regieorganisatie. Het nieuwe werken, Maatschappelijk verantwoord ondernemen en facilitaire concepten als hospitality maken plaats voor nieuwe trends: klantmanagement, het verbeteren van de kwaliteit van dienstver-lening en de inzet van (nieuwe) technologie en data. trends die opnieuw de potentie heb-ben om te zorgen voor een facilitaire revolu-tie. De publicatie is te bestellen via www.fmn.nl/bestelformulier. <
PUBLICATIE MARKTONDERZOEK 2014 TG EN FMN
tijdens een expositie op de jaarlijkse confe-rentie van de rsnA (radiological society of north America) heeft Koninklijke Philips n.v. een compleet aanbod aan radiologie-oplos-singen gepresenteerd. bezoekers aan de stand konden het brede Philips aanbod van oplossingen voor diagnostische beeldvor-ming, klinische informatica en beeldgestuur-de therapie aanschouwen. Die zijn ontwor-pen om de klinische prestaties te verbeteren, een superieure patiëntervaring te creëren en kosteneffectieve en hoogwaardige zorg voor
zorgstelsels te bevorderen. rsnA 2014 is een van de voornaamste internationale con-ferenties op het gebied van radiologiezorg. Hier worden de meest veelbelovende onder-zoeksresultaten en de belangrijkste innova-ties gepresenteerd. De rol van radiologie bij het vormgeven van de toekomst van de zorg-technologie werd onderstreept en de lance-ring van twee nieuwe oplossingen op het ge-bied van dosisbeheer en klinische informatica werden door Philips gepresenteerd. <
NIEUWE RADIOLOGIE-OPLOSSINGEN VAN PHILIPS
tijdens de beurs Domotica & slim wonen in eindhoven is de smart Homes Award 2014 uitgereikt aan verkerk service systemen uit Zwijndrecht. Deze prijs is voor het meest inno-vatieve en gerealiseerde domoticaproject van nederland. in opdracht van cicero Zorggroep ontwikkelde het bedrijf een e-APP waardoor het personeel van zorgcentrum op den to-ren in nuth (limburg) zo efficiënt mogelijk kan werken en altijd up-to-date is voor wat betreft de meldingen die er in het zorgcentrum zijn. Door invoering van de smartphone e-APP is het zorgpersoneel niet langer plaatsgebonden aan een centraal meldpunt. oproepen worden via de smartphone van een verpleegkundige gemonitord, aangenomen en afgehandeld. Het toegepaste vss verpleegroepsysteem in
combinatie met de vss e-APP bevat diverse slimme integraties zoals draadloze alarme-ring, dwaaldetectie met leefcirkels en came-raobservatie per afdeling en/of kamer. voor meer informatie: www.verkerkgroep.nl <
VERKERK SERVICE SySTEMEN WINT SMART HOMES AWARD 2014
FMT Gezondheidszorg42
ADVIESBUREAU
A. P. (Alex) de Blockde Block ConsultantDuizendblad 16 - 8607 EA SneekT: +31 (0)6 417 480 88F: +31 (0)8 471 990 78E: [email protected]: www.deblockconsultant.nl_______________________________
Europalaan 12g5323 BC ‘s-Hertogenbosch
T: (073) 641 13 00 / F: (073) 642 43 16I: www.swebru.nl______________________________________________________________
Valstar SimonisVeraartlaan 42288 GM RijswijkT: 070 307 22 22F: 070 307 22 07E: [email protected]: www.valstar-simonis.nl_______________________________
VAN LOOy GROUP NVNoordersingel 19, B – 2140 AntwerpenT: +32 3 235 35 08E: [email protected]: www.vanlooy.com_______________________________
EGM adviseursWilgenbos 20, 3311 JX DordrechtT: +31(0)78 633 06 60E: [email protected]
I: www.egm.nlT: [email protected]_______________________________
OK Consultancy Nederland (OKCN)Postbus 2102, 5202 CC ’s-HertogenboschT: (0)73 62 34 381E: [email protected]: www.okcn.nl_______________________________
2 double you bvNieuweweg Noord 314B-15 3905 LX Veenendaal Tel. 0318-66 88 44Mail: [email protected]: www.2doubleyou.nl_______________________________
Smits van BurgstRaadgevend IngenieursbureauBaron de Coubertinlaan 82719 EL ZoetermeerT: 079-3427147E: [email protected]: smitsvanburgst.nl
AIRCONDITIONING
Trane Airconditioning B.V.Postbus 583760 AB SOESTT: +31 35 6039 300E : [email protected]: www.trane.com/commercial/europe/nl/en.html_______________________________
Carrier Airconditioning Benelux BV Rijndijk 141
2394 AG Hazerswoude-Rijndijk T: +31 (0) 71 – 341 71 11 E: [email protected] I: www.carrier.nl/klimaatoplossingen
ARCHITECTEN
EGM architectenWilgenbos 20, 3311 JX DordrechtT: +31(0)78 633 06 60E: [email protected]: www.egm.nlT: [email protected]_______________________________
de Jong Gortemaker AlgraLas Palmas, Wilhelminakade 3103072 AR RotterdamPostbus 51113, 3007 GC RotterdamT: 0102973030E: [email protected]: www.djga.nl_______________________________
2 double you bv Nieuweweg Noord 314B-15 3905 LX Veenendaal Tel. 0318-66 88 44Mail: [email protected]: www.2doubleyou.nl
BESCHERMINGS-TRANSFORMATOREN
Geveke BesturingstechniekKabelweg 21 - 1014 BA AmsterdamPostbus 820, 1000 AV AmsterdamT: 020-5829111 / F: 020-5822496E: [email protected]
BOUWMANAGEMENTBUREAU
InterBouwconsult bv.Duwboot 9 - 3991 CD Houten
T: 030 6361009E: [email protected]: www.interbouwconsult.nl
BRANDWEREND GLAS
VETROTECH SAINT-GOBAIN BENELUXHulsenweg 21, 6031 SP NederweertPostbus 15, 6000 AA WeertT: +31 (0)495-57 44 35F: +31 (0)495-57 44 36I: www.vetrotech.nl
CLEANROOMS
Ropa Systems BVBelleweg 9, 5711 DH SomerenT: +31 (0)493 [email protected]_______________________________
Cadolto Benelux BVDorpsstraat 8a, 4181 BN WaardenburgT: +31 418 651 544, F: +31 418 651 936M: +31 61066 4074E: [email protected]: www.cadolto.nl
DEUREN
Vestiging DoorwerthRecord Automatische Deuren B.V.Cardanuslaan 30Postbus 67, 6865 ZH DoorwerthT 026-3399777 F 026-3399770info@record-automatischedeuren.nlwww.record-automatischedeuren.nl
Vestiging OosterhoutRecord/Van Nelfen DeurtechniekHoutduifstraat 6Postbus 565, 4900 AN OosterhoutT 0162-447720 F 0162-447730
BEDRIJVENINDEX
FMT Gezondheidszorg 43
Metaflex Doors EuropePostbus 300 - 7120 AH Aalten Nederlandtel: +31 (0)543-477333fax: +31 (0)543-477222I: www.metaflex.nl_______________________________
Ropa Systems BVBelleweg 9, 5711 DH SomerenT: +31 (0)493 [email protected]
DOMOTICA
Van Dorp zorg en welzijn Koraalrood 161 - 2718 SB Zoetermeer0900-9070707I: www.vandorpzorgenwelzijn.nl
GEBOUWBEHEERSySTEMEN
Sauter Building Control Nederland BVPostbus 20613, 1001 NP AmsterdamT: 020 - 587 67 00I: www.sauter-controls.com______________________________
Honeywell Building SolutionsLange Amerikaweg 55, 7332 BP ApeldoornPostbus 243, 7300 AE ApeldoornT: + 31 (0) 55 549 499F: + 31 (0) 55 542 728E: [email protected]: www.honeywell-buildingsolutions.nl
GROOTHANDEL
Technische Unie B.V. Bovenkerkerweg 10-12 1185 XE Amstelveen Postbus 900 1180 AX Amstelveen T: 020 - 545 03 45 F: 020 - 545 02 50 E: [email protected] I: www.technischeunie.com
HUISVESTING
Bussman Verhuur B.V. IJzerwerf 1 - 6641 TK BeuningenT: 024 - 6790100F: 024 - 6790101E: [email protected]: www.bussman.nl_______________________________
Cadolto Benelux BVDorpsstraat 8a, 4181 BN WaardenburgT: +31 418 651 544, F: +31 418 651 936M: +31 61066 4074E: [email protected]: www.cadolto.nl
INGENIEURSBUREAUS
Ingenieursbureau Wolter & Dros B.V.Rijksstraatweg 59 -7231 AC WarnsveldT: 0575 - 58 15 00F: 0575 - 52 91 22 I: www.wolterendros.nl
IT & SOFTWARE
Ultimo Software Solutions bvWaterweg 3 - 8071 RR NunspeetT: +31(0)341 – 423737F: +31(0)341 – 421172E: [email protected]: www.ultimo.net/nl
LANDSCHAPSARCHITECTEN
MTD LandschapsarchitectenPostbus 5225, 5201 GE ’s-HertogenboschT: 073-6125033F: 073-6136665Contact: Han ThijssenE: [email protected]: www.mtdls.nl
LUCHTBEHANDELING
Blygold Nederland B.V.Postbus 10,3991 KA Houten,T: 030 634 43 10F: 030 634 43 11
MEDISCHE PERSLUCHT
Berko KompressorenHavenweg 14 - 6603 AS WijchenT: 024 - 641 11 11 - F: 024 -642 15 72E: [email protected]: www.berko.eu______________________________
Partner van DrägerBOGE KOMPRESSOREN B.V.Spaceshuttle 8B, 3824 ML AmersfoortT: +31 33 456 15 86F: +31 33 453 01 36E: [email protected]: http://www.boge.com/nl_______________________________
C-AIR Technics BVElleboog 12 - 6713 KP EdeT: 0318-647115 - F: 0318-647713E: [email protected]: www.c-air.nL
MEDISCHE GASSEN
Linde Healthcare BeneluxDe keten 7Postbus 325, 5600 AH EindhovenT: +31 40 28 25 825 - F: +31 40 28 16 875I: www.linde-healthcare.nl
MEDISCHE GASSENDISTRIBUTIE SySTEMEN
Dräger Medical Netherlands B.V.Postbus 874 2700 AW ZoetermeerT: +31 793 464 800F: +31 793 422 747E: [email protected]: www.gasmanagementsystems.nl
MODULAIRE BOUW
Cadolto Benelux BVDorpsstraat 8a, 4181 BN WaardenburgT: +31 418 651 544, F: +31 418 651 936M: +31 61066 4074E: [email protected]: www.cadolto.nl
NOODSTROOM
Geveke BesturingstechniekKabelweg 21 - 1014 BA AmsterdamPostbus 820, 1000 AV AmsterdamT: 020-5829111 / F: 020-5822496E: [email protected]
FMT Gezondheidszorg44
BEDRIJVENINDEX
OPLEIDINGEN
Hogeschool RotterdamG.J. de Jonghweg 4-63015 GG RotterdamT: 010 794 48 90I: http://gezondheidszorgtechnologie.nl
OPERATIEKAMERS
Brecon InternationalPostbus 5554870 AN Etten-LeurT: 31 (0)88 287 46 46E: [email protected]: www.breconinternational.com
_______________________________
InterflowDe Stek 15, 1771 SP WieringerwerfT. (0227) 60 28 44 F. (0227) 60 31 [email protected]_______________________________
MANN+HUMMEL Vokes Air BVNijverheidsweg 15, 3401 MC IJsselsteinPostbus 309, 3400 AH IJsselsteinT: 088-8653724- F : 088-8653400E : [email protected]______________________________
Vanguard HealthcareRob van LieflandBenelux & NordicE: [email protected]: +31 6 54 78 58 76W: www.vanguardhs.com
PARKEER VOOR ZIENINGEN
SparkNieuwstraat 4 - 2266 AD LeidschendamT: 070-3177005E: [email protected]: www.spark-parkeren.nl
PERSOONSBEVEILIGING SySTEMEN
OoperonMijkenbroek 254824 AA BredaT: + 31 76 57 230 30E: [email protected]: www.ooperon.nl
SANITAIR
Sanitair Consultancy NederlandVan Abcoudehof 733911 BM RHENENT: 06 -204 241 [email protected]
STRALINGSWERING
Tinnemans Medical Design BVBelleweg 9, 5711 DH Someren T: +31 (0) 493 472399
F: +31 (0) 493 473299 I:www.4medicaldesign.comE:[email protected]
Tinnemans Medical Design BVBAGildenstraat 41,B-2470 RetieT: +32 (0) 14 717919 I: www.4medicaldesign.comE:[email protected] Volg ons zusterbedrijf op twitter: @RopaSystems
TELECARE SySTEMEN
Tunstall HealthcareOslo 28 - 2993 LD BarendrechtT :0180-696 696 / F: 0180- 696 699E: [email protected]: www.tunstall.nl
TOTAALINRICHTING
Heijneman Medical BVPostbus 4083400 AK IJsselsteinT: 088 11 81 000 / F: 088 11 81 081E: [email protected]: www.heijnemanmedical.nl
VLOEREN
Nora flooring systems B.V.Belgiëstraat 14 5171 PN KaatsheuvelT: 0416-286140I: www.nora.com/nl
WANDBEKLEDING
Vescom Nederland B.V.Sint Jozefstraat 20, 5753 AV DeurnePostbus 70, 5750 AB DeurneT: +31 493 350 767F: +31 493 350 779E: [email protected]: www.vescom.nl
WASMACHINES
Miele ProfessionalPostbus 166, 4130 ED VianenT: 034-73 78 884F: 034-73 78 429www.miele-professional.nlE: [email protected]
WATERBEHANDELING
BWT Nederland B.V.Energieweg 9, 2382 NA ZoeterwoudeT +31 (0)88 750 90 00F +31 (0)88 750 90 90www.bwtnederland.nl_______________________________
Pure Water GroupKorte Hei 34714 RD SprundelT: 0165 348 252F: 0165 348 254I: www.purewatergroup.com
FMT Gezondheidszorg 45
ADVERtEntiE-inDEX
AGENDAFEBRUARIDe Nationale GezondheidsBeurs 20155 – 8 februari 2015, Jaarbeurs, utrechtinlichtingen: www.gezondheidsbeurs.nl Week van de Bouw/Bouwbeurs 20159 – 13 februari 2015, Jaarbeurs, utrechtinlichtingen: www.weekvandebouw.nl www.bouwbeurs.nl
MAARTNEN Wintercourses Conditiemeting van gebouwen2 – 5 maart 2015, woerdeninlichtingen: www.nen.nl/training-advies
Aqua Nederland Vakbeurs17 – 19 maart 2015, evenementenhal gorincheminlichtingen: www.evenementenhal.nl
Elektro Vakbeurs17 – 19 maart 2015, evenementenhal venrayinlichtingen: www.evenementenhal.nl
Zorg & ICT 201518 – 20 maart 2015, Jaarbeurs, utrechtinlichtingen: www.zorg-en-ict.nl
Zorgtotaal 201518 – 20 maart 2015, Jaarbeurs, utrechtinlichtingen: www.zorgtotaal.nl
Infosecurity.be 201525 – 26 maart 2015, Jaarbeurs, utrechtinlichtingen: www.infosecurity.be
APRIL NVTG congres, “Verstaan wij elkaar in de zorg nog wel?” 9 – 10 april 2015, nH eindhoven conference centre Koningshof, veldhoveninlichtingen: www.nvtg.nl
Materials 201522 – 23 april 2015, Koningshof, veldhoveninlichtingen: www.materialenbeurs.nl
MEISmart Lighting 201520 – 21 mei 2015, citycube berlijn inlichtingen: www.smartlighting.org
JUNIIFHEEU congres 20152 – 5 juni 2015, turku, finlandinlichtingen: www.eche2015.fi
SEPTEMBERElektrotechniek 201529 – september – 2 oktober 2015, Jaarbeurs, utrechtinlichtingen: www.elektrotechniek-online.nl
NOVEMBERInfosecurity.nl 20154 – 5 november 2015, Jaarbeurs, utrechtinlichtingen: www.infosecurity.nl
ICT & Logistiek 201510 – 13 november 2015, Jaarbeurs, utrechtinlichtingen: www.ict-en-logistiek.nl
FMT Gezondheidszorg46
Air Liquide Healthcare Nederland 36Ascom (Nederland) B.V. 22 double you bv 43Bender Benelux BV 44Berko Kompressoren 44Blygold Nederland BV 44Boge Kompressoren BV 44Brecon International 45Bussman Verhuur BV 44BWT Nederland BV 45C-AIR Technics BV 44Cadolto Benelux BV 43Carrier Airconditioning Benelux BV 43de Block Consultant 43de Jong Gortemaker Algra 43Dräger Medical Netherlands BV 45
EGM adviseurs 43EGM architecten 43ERBE Nederland B.V. 23Getinge b.v. Netherlands 47Geveke Besturingstechniek 43Heijneman Medical BV 45Hogeschool Rotterdam 45Honeywell Building Solutions 44Ingenieursbureau Wolter & Dros bv 44InterBouwconsult bv. 43Interflow 45Linde Healthcare Benelux 44Mann+Hummel Vokes Air BV 45Metaflex Doors Europe B.V. 44Metaflex Doors Europe B.V. 48Miele Professional 17,25
Miele Professional 45MTD Landschapsarchitecten 44nora flooring systems BV 45OK Consultancy Nederland (OKCN) 43Ooperon 45Pure Water Group 45Record Automatische Deuren BV 43Ropa Systems BV 43Ropa Systems BV 44Sanitair Consultancy Nederland 45Sauter Building Control Nederland bv 44Smits van Burgst 43Spark 45Sweegers en de Bruijn 43Technische Unie B.V. 44Tinnemans Medical Design BV 45
Trane Airconditioning B.V. 43Tunstall Healthcare 45Ultimo Software Solutions bv 44Valstar Simonis 43Van Dorp zorg en welzijn 44Van Looy Group NV 43Vanguard Healthcare Solutions Ltd. 45Vescom Nederland B.V. 45Vetrotech Saint-Gobain Benelux 43
GET AHEADWERELDWIJD ADVIES EN ONDERSTEUNINGSommige bedrijven ontwikkelen machines, anderen ontwikkelen reini-
gings- en desinfectiemiddelen. De innovators van Getinge ontwikkelden
beide om ervoor te zorgen dat machines, processen en reinigings- en
desinfectiemiddelen consequent ISO verzekerde resultaten halen.
U kunt de deskundige dienstverlening van Getinge raadplegen om u
te helpen bij het optimaliseren van uw reinigingsprocessen, verbete-
ren van uw operationele efficiëntie en naleving van de regelgeving.
Advies en ondersteuning is wereldwijd beschikbaar, dus waar u
ook bent, ga naar www.getinge.com en vindt uw antwoord.
Getinge b.v.Per 1 april zijn wij gevestigd op:Biezenwei 214004 MB TielTel: +31(0)344 809 900
GetingeClean_Ad-NL 225x285.indd 1 2014-02-20 16:32:01
imagine...... a day at the zoo
100% ontwerpvrijheid met ImagineMetaflex Doors introduceert een nieuw schuifdeurconcept. De afwer-king met hoogwaardige 3M DI-NOC folie, biedt diverse kleuren, prints en foto’s. Ook kunnen wij een volledig eigen ontwerp voor u verzorgen.
Onbegrensde mogelijkheden met Metaflex DoorsOnze schuifdeurconcepten worden wereldwijd toegepast binnen de sectoren Healthcare, Food & Pharma. Daarbij bieden we de juiste balans tussen functionaliteit, esthetica en efficiëntie.
Wilt u meer weten over onze mogelijk-heden? Neem contact met ons op of bezoek onze website.
Ambachtsstraat 117122 MP AaltenThe NetherlandsT +31 (0)543 477 333www.metaflex.nl