Download - 1 IA & %)E)DA I . EDH%
!!
1
IA E DA I . ED H!
- E HIJ H
, I A H 0 JI
G HJ D EJ L E 8 J EI G E E A
E 1 IA E 1 L HIAE IJA JAE 1 L HIAE I HIJ AEAIA JA
I E L HIAE IGH H D H A
IA A L E H E 2D MAE E K: H 2EJMA AEMMM ID G AJ E H N
G HJ D EJ IA A E IA EJH G A
EAL HIAJ AJ J E: I
1 L D: H
!
!
! !!!!!!!
!!
Erkennings)
Hierdie! verslag! is! gebaseer! op! navorsing! wat! ondersteun! word! deur! die! Suid4Afrikaanse!
Navorsingsleerstoel4inisiatief! van! die! Departement! van! Wetenskap! en! Tegnologie! en! die!
Nasionale!Navorsingstigting!(Toekenning!Nr!98765).!!
Die!projek!was!die!idee!van!professor!Cherryl!Walker!en!is!onder!haar!leiding!onderneem.!
Baie!mense!het!bygedra!tot!die!sukses!van!die!opname.!Ons!wil!graag!in!die!besonder!die!
volgende!persone!bedank:!
!! Inwoners!van!Sutherland!wat!die!navorsingspan!verwelkom!het!en!spesifiek!die!wat!aan!die!onderhoude!deelgeneem!het!vir!hulle!tyd!en!insigte.!
!! Allistar!Gibbons!en!Lizanda!Mbenyane!van!die!Hoogland!Plaaslike!Munisipaliteit!wie!
as!plaaslike!fasiliteerders!dwarsdeur!die!projek!waardevolle!inligting!en!ondersteuning!
verskaf!het.!!
!! Anthony!Mietas,!bestuurder!(Sutherland)!van!die!SALT!Kollaterale!Voordele!Program,!
vir!fasilitering,!insette!met!die!ontwikkeling!van!die!vraelys!en!beskikbaarstelling!van!
fasiliteite!vir!vergaderings.!
!! Veldwerkers! van! Sutherland! wie! die! onderhoude! gevoer! het: Reginald! Booysen,!Winston!Constable,!Danielle!De!Bruyn,!Andre!Gelant,!Wellman!Hugo,!Theall!Theann!
Isaacs,! Justin! Isaacs,!Melinda! Jacobs,! Faizel! Jacobs,! Gerrit! Laban,!Willna!Mti,! Eden!
Oliphant,!Patrick!Van!Wyk,!Aluciaane!Wentzel!en!Shardonay!Willemse.!
!! Caroline!Poole!as!mede4opleier!van!die!veldwerkers!en!wie!ook!met!die!beplanning!
gehelp!het.!
!! Nagraadse! studente! van! die! Departement! Sosiologie! en! Sosiale! Antropologie,!
Universiteit!Stellenbosch,!wat!navorsingsassistensie!verleen!het!en!ook!onderhoude!
gevoer!het:!Stephanie!Borchardt,!Suné!Butler,!Shu4Aat!Davids,!Monene!Mogashoa!en!Zuki!
Zantsi.!
!! Die! Kantoor! van! die! Burgermeester,! verteenwoordigers! van! die! munisipaliteit! en!
staatsdepartemente!wat!met!die!ontwikkeling!van!die!vraelys!gehelp!het.!
!! Erica! Burger,! waarnemende! skoolhoof! van! die! plaaslike! hoërskool,! wie! ʼn! lokaal!
beskikbaar!gestel!het!vir!gebruik!deur!die!veldwerkerspan.!
!! Mietjie!Klein!wat!die!spyseniering!verskaf!het.!
)
)
!
1!!
Inhoudsopgawe)
1.! Inleiding!.....................................................................................................................................!1!
2.! Hoofbevindings!..........................................................................................................................!3!
3.! Metodologie!..............................................................................................................................!6!
3.1!! Data!insamelingsmetode!....................................................................................................!6!
3.2! Die!steekproef!....................................................................................................................!6!
3.3! Kwaliteitsbeheer!................................................................................................................!8!
3.4! Kenmerke!van!respondente................................................................................................!9!
3.5! Tydsdimensie!.....................................................................................................................!9!
4.! Bevindings!...............................................................................................................................!10!
4.1! Demografiese!eienskappe!van!inwoners!van!Sutherland!..................................................!10!
4.2! Migrasie!...........................................................................................................................!17!
4.3! Opvoedkundige!vlak!.........................................................................................................!23!
4.4! Tienerswangerskap!en!opvoedkundige!status...................................................................!31!
4.5! Ekonomiese!profiel...........................................................................................................!32!
4.6! Toegang!tot!en!evaluasie!van!dienste!...............................................................................!49!
4.7! Persepsies!oor!Sutherland!................................................................................................!53!
4.8! Persepsies!oor!SALT..........................................................................................................!56!
5.! Gevolgtrekking!.....................................................................................................................!58!
6.! Verwysings!...........................................................................................................................!60!
Bylaag!1:!Addisionele!tabelle!.......................................................................................................!61!
Bylaag!2:!Die!vraelys........................................................................................................................!74!
!
2!!
Lys)van)Tabelle)
Tabel!1:!Realisering!van!die!steekproef!per!woongebied!....................................................................!7!
Tabel!2:Bevolkingsgroep!en!woongebied!in!Sutherland!...................................................................!11!
Tabel!3:Geslag!en!bevolkingsgroepbevolkingsgroep.........................................................................!12!
Tabel!4:Ouderdomsverspreiding!......................................................................................................!13!
Tabel!5:Ouderdom!en!geslag,!2011!Sensus!en!2017!Opname!...........................................................!15!
Tabel!6:Huishoudinggrootte!per!area!in!persentiele!........................................................................!16!
Tabel!7:Aantal!generasies!per!huishouding!......................................................................................!16!
Tabel!8:Aantal!generasies!teenoor!huishoudinggrootte!...................................................................!17!
Tabel!9:Ouderdom!van!persone!wat!in!Sutherland!gebore!is!...........................................................!18!
Tabel!10:!Ouderdom!toe!persone!na!Sutherland!getrek!het!.............................................................!18!
Tabel!11:!Jaar!wat!lid!van!huishouding!na!Sutherland!getrek!het!.....................................................!19!
Tabel!12:!Stuur4areas!van!migrante!na!Sutherland!en!bevolkingsgroep!............................................!19!
Tabel!13:!Stuurprovinsies!van!migrante!na!Sutherland!en!bevolkingsgroep!.....................................!19!
Tabel!14:!Aantal!huishoudings!waar!persone!uitgetrek!het!vir!die!periode!201242017!.....................!20!
Tabel!15:!Plek!waarheen!persoon!getrek!het!...................................................................................!20!
Tabel!16:!Verwantskap!van!persoon!wat!huishouding!verlaat!het!met!respondent!..........................!21!
Tabel!17:!Rede!dat!persoon!huishouding!verlaat!het!.......................................................................!22!
Tabel!18:!Finansiële!bydraes!tot!huishoudings!.................................................................................!23!
Tabel!19:!Bywoning!van!opvoedkundige!instelling!(kinders!044!jr)!....................................................!23!
Tabel!20:!Indien!nie!by!opvoedkundige!instelling!nie,!waar!is!kind!gedurende!die!dag!.....................!24!
Tabel!21:!Bywoning!van!opvoedkundige!instelling!vir!546!jariges!en!ouderdom................................!24!
!
3!!
Tabel!22:!Bywoning!van!opvoedkundige!instansie!...........................................................................!24!
Tabel!23:!Bywoning!van!opvoedkundige!instansie!en!gender!(15418!jaar)!........................................!25!
Tabel!24:!Hoogste!opvoedkundige!status!van!nie4skoolgaande!154184jariges!...................................!26!
Tabel!25:!Opvoedkundige!prestasie!van!alle!persone!15419!jaar!teenoor!ouderdom!van!leerder!.....!27!
Tabel!26:!Hoogste!opvoedkundige!status!en!ouderdomskohort!vir!nie4skoolgaande!persone!7!jaar!of!
ouer!................................................................................................................................................!29!
Tabel!27:!Hoogste!opvoedkundige!vlak!vir!individue!20!jaar!of!ouer!per!bevolkingsgroep!................!30!
Tabel!28:!Tiener!(<20!jaar)!met!eerste!swangerskap!en!ouderdom!..................................................!31!
Tabel!29:!Rede!dat!individue!nie!betaalde!werk!doen!nie!(15!jaar!of!ouer).......................................!32!
Tabel!30:!Rede!nie!in!betaalde!werk!(15!jaar!of!ouer,!skoliere/studente!uitgesluit)!..........................!33!
Tabel! 31:! Status! as! ekonomies! aktief! teenoor! ekonomiese! onaktiewe! individue! wat! nie! werk! vir!
inkomste!doen!nie!(persone!15!jaar!of!ouer,!skolier/studente!uitgesluit)!.........................................!34!
Tabel! 32:! Werkstatus! van! ekonomiese! aktiewe! individue! (15464! jaar,! nie4skoolgaande)! en!
bevolkingsgroep!..............................................................................................................................!34!
Tabel! 33:! Werkstatus! van! ekonomiese! aktiewe! individue! (15459! jaar,! nie4skoolgaande)! en!
bevolkingsgroep!..............................................................................................................................!35!
Tabel!34:!Werkstatus!van!ekonomiese!aktiewe!individue!(15459!jaar,!nie4skoolgaande)!en!geslag!en!
ouderdom!.......................................................................................................................................!35!
Tabel!35:!Hoofwerk!van!persoon!wat!iets!doen!om!ʼn!inkomste!te!verdien.......................................!36!
Tabel!36:!Hoofwerk!en!bevolkingsgroep!..........................................................................................!36!
Tabel!37:!Vir!persone!wat!werk:!tipe!werk!.......................................................................................!38!
Tabel!38:!Tipe!werk!en!geslag!..........................................................................................................!38!
Tabel!39:!Sektore!waarin!individue!werk..........................................................................................!39!
Tabel!40:!Huishoudingsgrootte!teenoor!aantal!werkende!persone!in!huishouding...........................!39!
!
4!!
Tabel!41:!Aantal!inkomstebronne!per!huishouding!..........................................................................!40!
Tabel!42:!Hoof4inkomstebron!vir!huishoudings!per!bevolkingsgroep!...............................................!40!
Tabel!43:!Inkomstebronne!per!bevolkingsgroep!(alle!ouderdomme)!................................................!41!
Tabel!44:!Staatstoelae!opname!per!ouderdomsgroep!......................................................................!42!
Tabel!45:!Totale!maandelikse!inkomste!uit!werk!..............................................................................!43!
Tabel!46:!Totale!maandelikse!inkomste!per!huishouding!.................................................................!44!
Tabel!47:!Totale!maandelikse!huishoudinginkomste!en!bevolkingsgroep!.........................................!45!
Tabel!48:!Per!Capita!huishoudinginkomste!......................................................................................!46!
Tabel!49:!Bron!van!hulp!indien!huishouding!nie!kos!het!nie!.............................................................!46!
Tabel!50:!Tipe!huis!waarin!huishouding!woon!en!bevolkingsgroep...................................................!47!
Tabel!51:!Bates!in!werkende!toestand!in!huis!..................................................................................!49!
Tabel!52:!Toegang!tot!toiletgeriewe!vir!die!onderskeie!woongebiede!in!Sutherland!........................!50!
Tabel!53:!Bron!van!internettoegang!.................................................................................................!51!
Tabel!54:!Tevredenheid!met!dienste!gelewer!deur!die!staat!............................................................!52!
Lys)van)figure)
Figuur!1:!Ouderdomsverspreiding!van!individue!en!bevolkingsgroep!...............................................!13!
Figuur!2:Bevolkingspiramides!2011!Sensus!&!2017!opname!............................................................!14!
Figuur!3:!Ouderdomsverspreiding!van!persone!wat!huishoudings!verlaat!het!(201242017)!..............!21!
Figuur!4:!Skoolbywoning!ten!tye!van!die!opname!vir!kinders!15!tot!18!jaar!.....................................!25!
Figuur!5:!Hoogste!opvoedkundige!vlak!voltooi!vir!alle!persone!15!tot!19!jaar!..................................!27!
Figuur!6:!Maandelikse!huishoudinginkomste!en!bevolkingsgroep!....................................................!45!
)
!
1!!
1.! Inleiding))
Hierdie! navorsingsverslag! verskaf! bevindings! van! ʼn! sosiaal4ekonomiese! opname! wat! gedurende!
November!2017! in!die!dorp! Sutherland! in!die!Hoogland!Plaaslike!Munisipaliteit,! Provinsie! van!die!
Noord4Kaap!onderneem!is.!Die!opname!is!gedoen!deur!ʼn!span!van!die!Departement!van!Wetenskap!
en!Tegnologie!en!Nasionale!Navorsingstigting!Navorsingsleerstoel4inisiatief!se!navorsingsprogram!oor!
die! Sosiologie! van!Grond,!Omgewing!en!Volhoubare!Ontwikkeling! verbonde!aan!die!Departement!
Sosiologie! en! Sosiale! Antropologie! (afgekort! as! SARChI! Leerstoel1),! Universiteit! Stellenbosch! met!
ondersteuning!deur!die!Plaaslike!Munisipaliteit!en!ander!rolspelers.!!
Hierdie!is!die!tweede!huishoudelike!opname!in!die!Karoo!wat!die!SARChI!Leerstoel!sedert!sy!ontstaan!
in! 2016! onderneem.! Die! eerste! opname! is! in! 2016! in! Vanwyksvlei! in! die! Kareeberg! Plaaslike!
Munisipaliteit! gedoen.! Die! doel! van! hierdie! opnames! is! om! data! oor! die! sosiaal4ekonomiese!
omstandighede!in!geselekteerde!dorpe!in!die!Noord4Kaap!Karoo!in!te!samel!ten!einde!ʼn!begrip!van!
omstandighede!te!bevorder!en!om!intervensies!wat!die!omstandighede!aanspreek!deur!die!staat,!nie4
regeringsorganisasies!en/of!plaaslike!gemeenskapsgroepe!te!ondersteun.!!
Die!werwing!en!opleiding!van!werklose!matrikulante!as!veldwerkers!uit!die!dorpe!waarin!die!opnames!
gedoen! word,! is! ʼn! belangrike! kenmerk! van! die! opnames.! Hierdie! matrikulante! ontvang! SAQA!
geakkrediteerde!opleiding!en!diegene!wat!die!aanvanklike!opleiding!suksesvol!voltooi,!word!aangestel!
as!veldwerkers.!Indien!hulle!prestasie!tydens!die!veldwerk!bevredigend!is,!ontvang!hulle!ʼn!amptelike!
sertifikaat!van!die!Universiteit!Stellenbosch.!
Die!opname!in!Sutherland!is!onderskryf!deur!verskeie!rolspelers!insluitende!die!Hoogland!Plaaslike!
Munisipaliteit,!die!Kantoor!van!die!Burgemeester,!staatsdepartemente!en!SALT!tydens!ʼn!vergadering!
by!die!Sutherland!Gemeenskapsontwikkelingsentrum!op!3!Oktober!2017.!Die!opname!is!gedoen!oor!
ʼn!tydperk!van!twee!weke,!vanaf!30!Oktober!tot!14!November!2017.!Gedurende!die!eerste!week!is!die!
veldwerkers! opgelei,! het! besprekings!met! plaaslike! rolspelers! plaasgevind! en! is! finale! beplanning!
gedoen.! Veldwerk! is! gedoen! in! die! tweede! week.! Die! data4insamelingsfase! is! afgesluit! met! ʼn!
terugvoergeleentheid!bygewoon!deur!die!Burgemeester!en!waartydens!sertifikate!aan!die!plaaslike!
veldwerkers! oorhandig! is.! Die!metodologie! van! die! studie! en! die! vraelys! is! goedgekeur! deur! die!
Navorsingsetiekkomitee!van!Universiteit!Stellenbosch.!!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!1! Die!Engelse! benaming! is:!DST/NRF!Research!Chair! on! the! Sociology! of!Land,!Environment! and! Sustainable!Development.! Vir! doeleindes! van! die! verslag! word! die! afkorting! SARChI! leerstoel! gebruik! om! na! dié!navorsingsleerstoel!te!verwys.!
!
2!!
Die$opnamespan$
Die! oorkoepelende! verantwoordelikheid! vir! die! opname! het! berus! by! die! SARChI! Leerstoel,! prof.!
Cherryl!Walker,!en!mnr.!Jan!Vorster,!hoof!van!die!Departement!Sosiologie!en!Sosiale!Antropologie!aan!
die! Universiteit! Stellenbosch.! Me.! (nou! dr.)! Ilse! Eigelaar4Meets,! ʼn! ervare! navorser! in!
gemeenskapsontwikkeling! en! tydens! die! opname! ʼn! PhD! student! van! die! Departement,! was!
verantwoordelik!vir!die!opname,!primêre!data4ontleding!en!die!konsepverslag.!Sy!is!bygestaan!deur!
me.! Caroline! Poole,! ook! ʼn! ervare! navorser! in! gemeenskapsontwikkeling! en! MA! student! van! die!
Departement.!Die!vyftien!plaaslike!veldwerkers2!is!aangevul!deur!enkele!nagraadse!studente!van!die!
Departement! gedurende!die! tweede!week!van!die!opname.!Hulle!het!ook!onderhoude!gevoer!en!
navorsingsassistensie!verleen.!
!
Die$SARChI$Leerstoel$
Die!Departement! van!Wetenskap!en!Tegnologie/!Nasionale!Navorsingstigting!Navorsingsleerstoel4
inisiatief! (SARChI)! se! navorsingsprogram! oor! die! Sosiologie! van!Grond,!Omgewing! en! Volhoubare!
Ontwikkeling,! ook!bekend!as!die! ‘Kosmopolitaanse!Karoo’!navorsingsprogram! (afgekort! as! SARChI!
Leerstoel),! is! in! Januarie! 2016! aan! die!Universiteit! Stellenbosch! gestig.! Dit!word! gehuisves! in! die!
Departement!Sosiologie!en!Sosiale!Antropologie.!Die!Leerstoel!onderneem!navorsing!oor!sosiale!en!
omgewingskwessies! in! die! Karoo! met! die! doel! om! ʼn! dieper! begrip! te! ontwikkel! van! moontlike!
betekenisse!van!volhoubare!ontwikkeling!in!hierdie!deel!van!Suid4Afrika!met!sy!spesifieke!geskiedenis,!
sosiale! uitdagings! en! droë! omgewing.! Meer! inligting! oor! die! Leerstoel! is! beskikbaar! op! die!
navorsingsprogram!se!webwerf:!www.cosmopolitankaroo.co.za.!
Samestelling$van$die$verslag$
Die!verslag!bestaan!uit!drie!afdelings.!Die!eerste!afdeling!gee!ʼn!oorsig!van!die!hoofbevindings!uit!die!
verslag.!Dit!word!gevolg!deur!ʼn!beskrywing!van!die!navorsingsmetodologie!wat!die!studie!onderlê.!Die!
derde!en!langste!gedeelte!in!die!verslag!bied!ʼn!gedetailleerde!aanbieding!van!die!bevindings!uit!die!
opname!en!word!gevolg!deur!ʼn!kort!gevolgtrekking.!!
) )
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!2!Vir!die!name!van!die!veldwerkers!sien!erkennings!voor!in!die!verslag.!
!
3!!
2.! Hoofbevindings)
Sutherland,! soos! verkeie! ander! dorpe! in! die! Karoo,! vertoon! die! tipiese! probleme! van! armoede,!
werkloosheid!en!sosiale!ongelykheid.!
Ouderdomsprofiel$en$migrasie$
Die!inwoners!van!Sutherland!is!oorwegend!bruin!(91%)!met!die!res!van!die!bevolking!hoofsaaklik!wit.!
Groot! sosiale! ongelykhede! bestaan! tussen! die! twee! bevolkingsgroepe.! Soos! Suid4Afrika,! het!
Sutherland!ook!ʼn!jong!bevolking!met!29%!van!die!inwoners!14!jaar!of!jonger,!maar!ʼn!hoër!persentasie!
(12%)!ouer!persone!(60!jaar!plus)!as!gevolg!van!ʼn!laer!persentasie!inwoners!in!die!ouderdomsgroep!
20!tot!59!jaar.!Dit!blyk!dat!dit!veral!jong!volwassenes!(jonger!as!30)!is!wat!die!dorp!verlaat.!Hierdie!
groep!verlaat!die!dorp!waarskynlik!op!soek!na!werk!of!beter!geleenthede!elders.!In!vergelyking!met!
Sensus!2011,!wil!dit!voorkom!vanuit!die!2017!opname!dat!spesifiek!mans!in!hul!vroeë!twintigs,!minder!
geneig! is! om! Sutherland! te! verlaat! as! vantevore.! Hierdie! verskynsel! kan! moontlik! onder! andere!
toegeskryf! word! aan! ʼn! bewustheid! van! ʼn! gebrek! aan! werksgeleenthede! elders! weens! die! lae!
ekonomiese!groei.!Nog!ʼn!moontlike!faktor!kan!die!beperkte!finansiële!vermoë!van!jong!persone!om!
die!area!te!verlaat.!Geboortes!bly!relatief! laag!in!vergelyking!met!tien!jaar!gelede!–!ʼn!tendens!wat!
reeds!uit!Sensus!2011!merkbaar!was.!
Huidige!inwoners!is!oorwegend!boorlinge!van!Sutherland!(77%).!Wat!betref!migrasie!na!Sutherland,!
het!die!meeste!in4migrasie!oor!die!afgelope!nege!jaar!plaasgevind,!hoofsaaklik!vanuit!dorpe!in!die!
Wes4Kaap.!Migrasie!van!huishoudings!uit!Sutherland!kan!nie!betroubaar!vasgestel!word!nie!aangesien!
geen!data!beskikbaar!is!oorhuishoudings!wat!sedert!2011!die!dorp!verlaat!het!nie.!Die!opname!toon!
ook!op!migrasie!wat!binne!Sutherland!plaasvind,!hoofsaaklik!onder!jonger!persone!wat!na!ander!huise!
trek!en/of!hulle!eie!huishoudings!vorm.!!
Huishoudings!is!oor!die!algemeen!nie!groot!nie!(mediaan!huishoudingsgrootte!is!drie)!alhoewel!daar!
variasie! binne! woonbuurte! is.! Die! grootste! 10%! van! huishoudings! het! sewe! of! meer! lede.! Die!
meerderheid! huishoudings! woon! in! staatsgesubsidieerde! huise.! Alhoewel! daar! ʼn! relatief! klein!
persentasie! agterplaasstrukture/informele! wonings! (12%)! is,! het! ongeveer! die! helfte! van! die!
respondente!die!verskaffing!van!meer!behuising!as!ontwikkelingsprioriteit!aangedui.!Daar!is!veral!ʼn!
behoefte! aan! huise! in! die! Hop4Land! woongebied,! wat! ook! die! woongebied! is! met! die! grootste!
huishoudings.!
! !
!
4!!
Armoedesiklus$
Die!volgende!aspekte!wat!vlakke!van!armoede!help!in!stand!hou,!is!sterk!teenwoordig!in!Sutherland:!
•! Die! lae!opvoedkundige! status! as! gevolg!ʼn!hoë!uitvalkoers!by! skole,!veral!vanaf!ouderdom!
sestien!is!onrusbarend!en!benodig!dringende!aandag.!Slegs!15%!van!bruin!inwoners!20!jaar!of!
ouer!het!matriek!en!of!ʼn!naskoolse!kwalifikasie!voltooi,!teenoor!60%!van!wit!inwoners!wat!ʼn!
naskoolse!kwalifikasie!behaal!het.!Dit!is!verblydend!om!te!sien!dat!alle!kinders!van!ses!jaar!op!
skool!of!in!ʼn!voorskoolse!klas!was.!Wat!kinders!van!vyf!jaar!betref,!woon!die!meerderheid!ook!
reeds!skool/voorskool!by.!
•! Tienerswangerskappe!het! toegeneem!en! is!beduidend!hoër!onder! jonger!vroue! (20! tot! 29!
jaar)!as!ouer!vroue.!Boonop!is!die!opvoedkundige!peil!van!vroue!in!hierdie!groep!beduidend!
laer!as!diegene!wat!nie!tieners!was!nie!met!hulle!eerste!swangerskap.!!
•! Byna! alle! deelnemers! het! alkohol4! en! dwelmgebruik! in! Sutherland! as! ʼn! groot! probleem!
geïdentifiseer,!maar! daar! is! ʼn! duidelike! ontkenning! van! die! probleem! binne! huishoudings!
aangesien!byna!alle!respondente!aangedui!het!dat!dit!nie!ʼn!probleem!in!hulle!huishouding!is!
nie.!
Inkomste$en$ekonomiese$aktiwiteit$
•! Die!ekonomies!aktiewe!bevolking!(persone!15!tot!64!jaar!wat!werk!of!werk!soek)!maak!49%!
van! die! bevolking! uit! 4! laer! as! die! nasionale! syfer.! Dit! is! hoofsaaklik! as! gevolg! van! jonger!
volwassenes!wat!die!dorp!verlaat.!!
•! Werkers! is! hoofsaaklik! in! laagbesoldigde! en! ongeskoolde! beroepe! (algemene! werkers,!
huiswerkers!en!plaaswerkers!is!die!algemeenste!beroepe).!Verskeie!van!die!persone!is!ook!nie!
voltyds!indiensgeneem!nie.!Die!Gemeenskapswerksprogram!maak!ʼn!beduidende!bydrae!met!
13%!van!die!arbeidsmag!wat!daar!werk.!
•! Maandelikse!inkomste!uit!indiensneming!is!laag!met!ongeveer!ʼn!derde!van!die!werkers!wat!
van!R200!tot!R1!500!per!maand!verdien!en!die!helfte!wat!van!R200!tot!R2!500!ontvang.!Dit!
illustreer! ook! dat! werkers! onder4indiensgeneem! is! –! ʼn! aspek! wat! nie! deur! die!
werkloosheidskoers!weerspieël!word!nie.!
•! Sutherland!beskik!oor!ʼn!klein!middelklas!wat!hoofsaaklik!bruin/swart!staatsamptenare!en!wit!
ondernemers!of!afgetrede!persone!insluit.!
•! Die!privaatsektor!verskaf!die!meeste!van!die!werk,!hoofsaaklik!in!die!toerismebedryf!en!word!
gekenmerk!deur!wit!besigheidseienaars/bestuurders!en!bruin!werkers.!Bruin/swart!persone!
in!geskoolde!beroepe!werk!hoofsaaklik!in!die!openbare!sektor!(munisipale!amptenare,!polisie,!
!
5!!
onderwysers! en! gesondheidswerkers),! met! ander! woorde! nie! in! aktiwiteite! wat! met!
ekonomiese!groei!verband!hou!nie.!
•! Die!werkloosheidskoers!(persone!wat!werk!soek!of!opgegee!het!om!werk!te!soek!maar!dit!sal!
opneem!indien!hulle!dit!aangebied!word)!staan!op!32%,!met!geen!beduidende!verskille!tussen!
geslag!en!ouderdom!nie,!behalwe!vir!die!groep!15!tot!19!jaar!wat!swaarder!getref!word.!
•! Huishoudinginkomste!is!oor!die!algemeen!laag!en!word!onder!andere!geïllustreer!deur!die!
hoë! persentasie! huishoudings! (78%)! wat! ten! minste! een! ontvanger! van! ʼn! maatskaplike!
(SASSA)! toelaag! het.! In! 37%! van! huishoudings! is! dit! die! hoof4inkomstebron,! terwyl!
salarisse/lone!in!52%!van!huishoudings!die!hoofbron!is.!!
•! Die!lae!huishouding!inkomste!word!bevestig!deur!die!maandelikse!per!capita!inkomste!waar!
die!armste!10%!van!huishoudings!op!R240!per!kop!moet!oorleef!en!ongeveer!50%!R1082!of!
minder!per!maand!het.!
•! Die!groot!afhanklikheid!van!staatstoelae!impliseer!dat!die!munisipale!inkomste!van!plaaslike!
belastingbetalers!betreklik!klein!en!beperk!is!en!die!munisipaliteit!oorwegend!op!toekennings!
van!die!staat!moet!staatmaak.!
•! Die! kinderondersteuningstoelaag! is! die! algemeenste! SASSA! toelaag! en! die! geld! beland!
hoofsaaklik! in! die! hande! van! vroue! wat! as! primêre! versorgers! van! kinders! optree.! Die!
ouderdomstoelae! is! die! tweede!algemene! toelaag!en!die!meeste!persone!60! jaar!of!ouer!
ontvang!hierdie!toelaag.!!
Bates/toestelle$
•! Die!meeste!huishoudings!beskik!oor!elektriese!stowe,!televisiestelle,!selfone!en!yskaste.!Dit!
word!moontlik!gemaak!deur!die!kombinasie!van!inkomste!uit!vergoeding!en!staatstoelaes.!
Dienslewering$
•! Daar! is! algemene! tevredenheid!met! dienslewering! deur! die! staat! en!munisipaliteit.! Groot!
ontevredenheid!heers!egter!met!betrekking!tot!puttoilette,!wat!die!mees!algemene!tipe!toilet!
in!Sutherland!is.!Inwoners!is!die!minste!tevrede!met!die!polisiediens.!
•! Wit! inwoners! is! oor! die! algemeen! minder! tevrede! met! dienslewering! deur! die! staat! en!
munisipaliteit!en!is!veral!ontevrede!met!die!gehalte!van!die!skole!en!mediese!fasiliteite.!
•! Byna!alle!huishoudings!het!toegang!tot!elektrisiteit!wat!ook!die!hoofbron!van!energie!is!en!
lopende!drinkwater!uit!ʼn!kraan!in!hul!huis!of!op!hul!erf.!$ $
!
6!!
Persepsies$oor$dorp$en$SALT$
Daar!is!ʼn!hoë!bewussyn!van!en!positiewe!ingesteldheid!jeens!SALT/!die!sterrewag!veral!weens!die!
toerisme!aktiwiteite!en!verwante!werkskepping/!besigheidsgeleenthede.!Inwoners!verwys!ook!na!die!
natuurlike!omgewing,!die!rustigheid!van!die!dorp!en!sosiale!kohesie/ondersteuning/vriendelikheid!en!
veiligheid!as!positiewe!eienskappe.!Tog!kla!hulle!ook!oor! jaloesie!onder!die! inwoners.!Alkohol4!en!
dwelmmisbruik! en! gepaardgaande! misdaad! en! swakdienslewering! deur! die! munisipaliteit! is! as!
probleme!uitgewys.!Van!laasgenoemde!word!verwag!om!puttoilette!te!vervang,!behuising!te!verskaf!
en! paaie! te! teer.! Infrastruktuur! en! besighede! moet! ook! uitgebou! word.! Soos! te! verwagte! is!
werkskepping!ook!ʼn!prioriteit!asook!die!verskaffing!van!ontspanningsgeriewe!vir!die!jeug.!!
)
3.!Metodologie))
!
3.1)) Data)insamelingsmetode)
Data!vir!die!sosiaal4ekonomiese!studie!is!ingesamel!deur!middel!van!ʼn!opname!gedurende!November!
2017.! Onderhoude! is! met! verteenwoordigers! van! 253! huishoudings! gevoer,! wat! in! die! vier!
woongebiede!in!Sutherland!woonagtig!is,!naamlik!die!Skema,!HOP,!Kerkgrond!en!die!Dorp.!!
ʼn!Gestruktureerde!vraelys!is!gebruik!om!data!in!te!samel!oor!kenmerke!van!huishoudings!asook!oor!
die! individue! wat! deel! vorm! van! die! huishoudings! (sien! Bylae! 2! vir! die! vraelys).! Huishoudings! is!
geselekteer!deur!middel!van!ʼn!verteenwoordigende!steekproefmetode!om!te!verseker!dat!bevindings!
verteenwoordigend!is!van!die!inwoners!en!huishoudings!van!Sutherland.!!
!
3.2) Die)steekproef)
Die!saamstel!van!ʼn!steekproef!verwys!na!die!proses!waardeur!die!huishoudings!geselekteer!is!om!deel!
te! vorm! van! die! opname.! Die! trek! of! saamstel! van! ʼn! steekproef! is! ʼn!wetenskaplike!metode!wat!
navorsers!toelaat!om!deur!middel!van!ʼn!relatiewe!kleiner!aantal!observasies!veralgemenings!te!kan!
maak!na!ʼn!breër!populasie!of!gemeenskap.!Deur!ʼn!ewekansige!prosedure!te!gebruik,!word!verseker!
dat!almal!binne!die!gemeenskap!dieselfde!waarskynlikheid!(kans)!het!om!geselekteer!te!word.!!
!
7!!
Vir!die!doel!van!die!studie!is!ʼn!proporsioneel!gestratifiseerde!sistematiese!steekproefmetode!gebruik!
om!die!eenhede!wonings!te!selekteer.!Twee!tipes!is!onderskei,!naamlik!(i)!formele!huise!wat!deur!
middel! van! die! erwe! waarop! hulle! gebou! is! geselekteer! is! en! (2)! informele! (hoofsaaklik)!
agterplaasstrukture!op!woonerwe.!!
ʼn!Steekproefgrootte!van!253!is!gebruik.!By!die!interpretasie!van!bevindings!in!die!verslag!is!dit!baie!
belangrik!om!die!volgende!in!ag!te!neem:!Alle!steekproewe!is!onderhewig!aan!ʼn!foutgrens,!bepaal!
deur!die!steekproefgrootte,! responskoers!en!steekproefmetode!gebruik.!Die! foutgrens!van!hierdie!
opname!is!5%.!Dit!beteken!dat!indien!50%!in!die!steekproef!in!ʼn!sekere!kategorie!val!(byvoorbeeld!
50%! volwassenes! het! Graad! 10! voltooi),! dan! kan! ʼn!mens! seker! wees! dat! as! almal! in! Sutherland!
ondervra!is!tussen!45%!en!55%!Graad!10!sou!voltooi!het.!Binne!navorsingspraktyk!word!bevindings!
wat!binne!ʼn!foutgrens!van!5%!aangebied!word,!as!wetenskaplikgeloofwaardige!skattings!aanvaar.!!
Die!steekproef!is!proporsioneel!gestratifiseer!in!terme!van!die!vier!woongebiede!en!in!die!voorkoms!
van! formele! en! informele! wooneenhede! in! Sutherland.! Op! grond! van! getalle! verskaf! deur! die!
munisipaliteit!en!waarnemings!deur!die!koördineerders!van!die!veldwerkspan,!is!wooneenhede!in!elke!
woongebied! op! ʼn! ewekansige! sistematiese! wyse! gekies! (sien! Tabel! 1).! Getalle! van!
agterplaaswooneenhede! het! effens! verskil! van! die! syfers! van! die! munisipaliteit.! Waar! daar! ʼn!
agterplaaswooneenheid!met!ʼn!aparte!huishouding!op!ʼn!geselekteerde!erf!was,!is!ʼn!onderhoud!ook!
met!inwoners!van!die!eenheid!gevoer.!Uit!Tabel!1!blyk!dit!dat!die!proporsionele!verteenwoordiging!
van!wooneenhede!in!die!steekproef!grotendeels!met!die!totale!aantal!eenhede!ooreenstem.!
Tabel)1:)Realisering)van)die)steekproef)per)woongebied)
Woongebied) N))%))
van)totaal)Steekproef)gerealiseer)
Steekproef)%)
Skema!formeel! 252! 40,38! 101! 39,92!
Skema!agterplaas! 73! 11,70! 28! 11,07!
HOP4land!formeel! 150! 24,04! 66! 26,09!
HOP4land!agterplaas! 5! 0,80! 2! 0,79!
Kerkgrond!formeel! 70! 11,22! 21! 8,30!
Kerkgrond!agterplaas! 13! 2,08! 7! 2,77!
Dorp! 60! 9,62! 28! 11,07!
Totaal) 623! 100,00! 253! 100,00!
!
!
8!!
3.3) Kwaliteitsbeheer)
Saam! met! die! korrekte! metodologie! en! steekproefmetode! is! dit! belangrik! dat! daar! ʼn! data4
kwaliteitsbeheerplan! opgestel! en! noukeurig! gevolg! word! om! derhalwe! die! geldigheid! en!
betroubaarheid!van!data!te!verseker.!Hierdie!twee!aspekte!word!bestuur!deur!die!volgende:!
1.! die!vraelys;!
2.! die!kundigheid!van!die!veldwerkers;!en!
3.! die!kwaliteitsbestuur!van!die!veldwerk.!
Om!seker!te!maak!dat!die!vraelys!binne!die!konteks!van!Sutherland!relevant!is,!is!dit!noukeurig!met!
rolspelers!bespreek!en!getoets.!Die!vraelys!is!ook!getoets!voor!die!veldwerk!ʼn!aanvang!geneem!het!
tydens!die!weeklange!opleidingsessie!van!die!veldwerkers.!!
Die! veldwerkers! was! werklose! jeug! wat! binne! die! Community$ Work$ Programme! (CWP)! van! die!
plaaslike!munisipaliteit!geregistreer!is.!Voornemende!veldwerkers!moes!matriek!geslaag!het,!vyf!dae!
opleiding!voltooi!en!ʼn!assessering!suksesvol!aflê!om!te!kwalifiseer!as!veldwerkers.!Die!opleiding!behels!
ʼn! formeel!geakkrediteerde!kursus!vir!veldwerkers!van!die!Universiteit!Stellenbosch!en!suksesvolle!
kandidate!het!na!afloop!van!die!veldwerk!ʼn!formele!sertifikaat!as!veldwerker!van!die!Departement!
Sosiologie!en!Sosiale!Antropologie!aan!die!Universiteit!Stellenbosch!ontvang.!!
Die!gebruik!van!persone!vanuit!die!gemeenskap!as!veldwerkers!het!beide!voor4!en!nadele.!Bekendheid!
met!die!gemeenskapskonteks!vergemaklik!die!logistiek!van!die!opname!en!fasiliteer!meestal!toegang!
tot!huishoudings.!Bekendheid!met!veldwerkers!kan!egter!ook!ʼn!nadeel!wees!deurdat!inwoners!dalk!
minder!geneig!sal!wees!om!persoonlike!inligting!bekend!te!maak!aan!bekendes!as!aan!vreemdelinge.!
Om!te!voorkom!dat!deelnemers!se!privaatheid!geskend!word!in!die!bekendmaking!van!sensitiewe!
inligting!was!elke!veldwerker!kontraktueel!verbind!tot!die!konfidensiële!hantering!van!inligting.!!
Die! kwaliteit! van! data! in! die! vraelyste! aangeteken! is! daagliks! deur! die! veldwerkbestuurspan!
gekontroleer! en! waar! daar! onsekerhede! of! weglatings! was,! moes! veldwerkers! teruggaan! na! die!
relevante!huishoudings!en!die!vrae!voltooi!wat!weggelaat! is!of! regmaak!waar!daar! foute!was.!Die!
veldwerkbestuurspan!was!ook!daagliks!saam!met!die!veldwerkers!en!het!deurentyd!ondersteuning!
verskaf.!!
!
!
9!!
3.4) Kenmerke)van)respondente)
Veldwerkers! het! respondente! geselekteer! deur! te! vra! wie! in! die! huis! sal! vrae! die! beste! oor! die!
huishouding!kan!beantwoord.!Die!uitkoms!was!dat! respondente!oorwegend!vroue!was! (81%).!Die!
gemiddelde!ouderdom!van!respondente!is!49!jaar!(mediaan!ook!49!jaar),!die!jongste!25%!is!38!jaar!of!
jonger!en!die!oudste!25%!60!jaar!of!ouer.!Respondente!was!ook!oorweldigend!bruin!(91%,!N=!213)!
met!9%!(N=22)!wit!–!ʼn!weerspieëling!van!die!bevolkingsamestelling!in!Sutherland.!Gegee!die!klein!
groep! respondente! afkomstig! uit! die! wit! bevolkingsgroep,! maak! dit! nie! altyd! statisties! sin! om!
vergelykings!in!terme!van!ras!te!doen!nie,!aangesien!een!geval!ongeveer!5%!verteenwoordig.!Al!die!
respondente!het!aangedui!dat!Afrikaans!hul!primêre!huistaal!is3.!
!
3.5) Tydsdimensie)
Nog!ʼn!aspek!wat!ʼn!bepaalde!karakter!verleen!aan!data!wat!deur!middel!van!ʼn!opname!ingesamel!is!
en!die!afleidings!wat!daarvan!gemaak!(kan)!word,!is!die!tydsdimensie!wat!aan!ʼn!opname!gekoppel!is.!
ʼn!Opname!verskaf! inligting!oor!ʼn! spesifieke!navorsingsgemeenskap! soos!dit! op!daardie! spesifieke!
tydperk!van!die!opname!was.!Om!iets!te!verstaan!van!hoe!ʼn!gemeenskap!verander!is!data!wat!op!ʼn!
soortgelyke! wyse! ingesamel! is,! ʼn! tyd! voor! of! na! ʼn! spesifieke! opname,! nodig.! In! die! geval! van!
Sutherland! is! daar! ongelukkig! nie! sulke! data! beskikbaar! nie! en! kan! hierdie! verslag! hoogstens! die!
situasie!beskryf!soos!dit! ten!tye!van!die!opname!was.!Waar!nodig!word!daar!wel!in!die!verslag!na!
Sensus!2011!verwys.! In!hierdie! vergelyking!moet!die! verwagte! steekproeffout! teenwoordig! in!die!
opname4!in!ag!geneem!word.!!
! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!3!Dit!moet!egter!nie!aanvaar!word!dat!alle!huishoudings!in!Sutherland!Afrikaans!as!huistaal!het!nie.!Volgens!die!
2011!Sensus!is!daar!ʼn!klein!persentasie!(4%,!N=102)!wat!ʼn!ander!huistaal!as!Afrikaans!het!(Tabel!1!in!Bylaag!1).!!4!Tegnies!het!ʼn!sensus!ʼn!steekproeffout!van!nul!omdat!dit!ʼn!volkstelling!verteenwoordig!en!nie!op!'n!steekproef!
gebaseer!is!nie,!alhoewel!daar!wel!onvolledigheid!mag!voorkom.!ʼn!Steekproeffout!is!net!teenwoordig!waar!ʼn!opname!op!ʼn!steekproef!gebaseer!is.!!
!
10!!
4.! Bevindings)
Die! bevindings!word! in! sewe! afdelings! aangebied:! Die! eerste! afdeling! bespreek! die! demografiese!
eienskappe!van!inwoners.!Tweedens!volg!daar!ʼn!kort!afdeling!oor!die!migrasiepatrone!gevolg!deur!ʼn!
derde!afdeling!waarin!ʼn!uitgebreide!aanbieding!van!die!opvoedkundige!vlak!van! inwoners!verskaf!
word.! Hierop! volg! ʼn! bespreking! van! die! ekonomiese! profiel! van! huishoudings! en! individue! binne!
Sutherland.! Die! laaste! drie! afdelings! fokus! op! die! ervaring! en! persepsies! van! respondente! met!
betrekking!tot!die!dorp!in!die!algemeen,!toegang!tot!en!tevredenheid!van!dienste!gelewer!in!die!dorp,!
en!die!sterrewag.!Tabelle!en!figure!word!aangewend!om!die!bevindings!voor!te!stel!met!die!doel!om!
die!bespreking!aan!te!vul5.!Om!die!vloei!van!die!verslag!te!verseker!en!ook!die!lengte!te!beperk!is!slegs!
relevante!figure!en!tabelle!in!die!teks!aangebied,!ander!tabelle!is!in!ʼn!bylaag!(Bylaag!1)!vir!verdere!
verwysing.!!
!
4.1) Demografiese)eienskappe)van)inwoners)van)Sutherland)
Die! afdeling! het! ten! doel! om! die! demografiese! eienskappe! van! inwoners! en! huishoudings6! in!
Sutherland!te!verskaf.!Waar!van!toepassing!sal!daar!ook!na!Sensus!2011!data!verwys!word,!maar!bloot!
om!konteks!te!verskaf!en!in!aanvulling!tot!die!opname!data!soos!benodig.!Onderhoude!is!voltooi!met!
253!huishoudings!en!data!is!ingesamel!oor!985!lede!van!huishoudings!woonagtig!binne!Sutherland.!
Die!huishoudings!was!soos!volg!versprei;!51%!in!die!Skema,!27%!in!die!HOP!area,!11%!in!Kerkgrond,!
en!11%!in!die!dorp.!!
Bevolkingsgroep$
Wat! bevolkingsgroep! betref,! het! die! meerderheid! (95%)! respondente! hulself! en! lede! van! hulle!
huishoudings!met!die!kategorie!“bruin”!geassosieer!en!slegs!ongeveer!5%!het!hulself!as!wit!aangedui!
(Tabel!2)7.! In! terme!van!woongebied! is!dit!opmerklik!dat!slegs!35%!van!die!huishoudings!waarvan!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!5!Alhoewel!individuele!data!gebaseer!is!op!ʼn!totaal!van!985!individue!en!253!huishoudings,!is!daar!in!sommige!gevalle!inligting!wat!ontbreek!wat!ʼn!variasie!in!die!totale!aangedui!in!tabelle!tot!gevolg!het.!6!ʼn!Huishouding!is!in!die!opname!gedefinieer!as!almal!wat!gereeld!saam!in!die!woning!bly!en!wie!van!die!huishouding!gedeeltelik!afhanklik!is/!bydraes!maak!tot!die!huishouding.!Afhanklike!kinders!elders!op! skool! en! studente! wie! huis! toe! kom! oor! naweke! vakansies;! mense! wat! elders! werk! en! die!huishouding!help!onderhou,!bv.!ʼn!lid!wat!elders!werk!maar!wat!dié!huishouding!as!sy/haar!permanente!huishouding!beskou!(bv.!draadspanners,!skeerders,!seisoenswerkers!op!vrugteplase!en!pakstore).!7!Alhoewel!die!opname!nie!individue!van!ander!bevolkingsgroepe!gevind!het!nie,!dui!2011!Sensus!data!wel!op!die!teenwoordigheid!sulke!individue,!maar!met!baie!ʼn!baie!lae!verteenwoordiging!(sien!Tabel!2!in!Bylaag!1)!
!
11!!
respondente! hulself! as! bruin! geklassifiseer! het! in! die! area! bekend! as! Dorp! (voormalige! wit!
dorpsgebied)!woon,!teenoor!al!die!wit!respondente!wat!in!dié!gebied!woon.!!
Wat!die!eienskappe!van!inwoners!betref,!toon!Tabel!1!dat!alhoewel!vroue!oor!die!algemeen!ʼn!ietwat!
hoër!persentasie!(54%)!van!die!totale!bevolking!uitmaak,!is!die!verdeling!tussen!die!twee!geslagte!in!
die!geval!van!die!wit!groep!min!of!meer!dieselfde!(50%!elk)!(Tabel!3).!
Tabel)2:Bevolkingsgroep)en)woongebied)in)Sutherland)
Area)
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Skema!Aantal! 463! 0! 463!
Ry!%! 100.0%! 0.0%! 100.0%!
HOP4land!Aantal! 337! 0! 337!
Ry!%! 100.0%! 0.0%! 100.0%!
Kerkgrond!Aantal! 106! 0! 106!
Ry!%! 100.0%! 0.0%! 100.0%!
Dorp!Aantal! 25! 47! 72!
Ry!%! 34.7%! 65.3%! 100.0%!
Totaal!Aantal! 931! 47! 978!
Ry!%! 95.2%! 4.8%! 100.0%!
!! !
!
12!!
Tabel)3:Geslag)en)bevolkingsgroepbevolkingsgroep)
Geslag)
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Man!
Aantal! 432! 25! 457!
Kolom!%! 46.2%! 50.0%! 46.4%!
%!van!Totaal! 43.9%! 2.5%! 46.4%!
Vrou!
Aantal! 503! 25! 528!
Kolom!%! 53.8%! 50.0%! 53.6%!
%!van!Totaal! 51.1%! 2.5%! 53.6%!
Totaal!
Aantal! 935! 50! 985!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
%!van!Totaal! 94.9%! 5.1%! 100.0%!
!
Ouderdom$en$geslag$
Die!gemiddelde!ouderdom!van!inwoners!ten!tye!van!die!opname!was!31!jaar!en!die!mediaan!27!jaar.!
Die! mediaan! is! die! middelpunt! van! die! ouderdomsreeks! (dus! van! die! laagste! tot! die! hoogste!
ouderdom).!In!die!geval!van!ouderdom!beteken!dit!dat!ongeveer!50%!van!die!inwoners!jonger!as!27!
jaar!is.!Tabel!4!toon!die!ouderdomsverspreiding!van!die!inwoners!en!toon!die!10414!jarige!kohort!as!
die! grootste! (12%)! in! vergeleke! met! die! ander! kohorte.! Die! tabel! toon! ook! dat! 29%! van! die!
gemeenskap!uit!kinders!van!14!jaar!en!jonger!bestaan.!Hierdie!proporsionele!verteenwoordiging!van!
die! jong! bevolking! stem! ook! ooreen!met! die! projeksie! vir! hierdie! ouderdomsgroep! gemaak! deur!
StatsSA! (2018).! Wat! die! ouderdomsgroep! 60! jaar! of! ouer! betref,! toon! Sutherland! ʼn! hoër!
verteenwoordiging!(12%)!in!vergeleke!met!die!Suid!Afrikaanse!bevolking!(8.5%).!Hierdie!diskrepansie!
is!as!gevolg!van!ʼn!laer!verteenwoordiging!van!persone!20459!jaar!in!Sutherland!in!vergeleke!met!die!
nasionale!syfer!(StatsSA,!2018).!
In! Figuur! 1! word! die! ouderdomsverspreiding! van! individue! binne! die! twee! bevolkingsgroepe!
uitgebeeld!deur!middel!van!ʼn!grafiese!voorstelling!bekend!as!ʼn!‘box!plot’.!Elke!‘box!plot’!is!in!vier!dele!
(kwarte)!verdeel:!ʼn!boks!(‘box’)!wat!die!middelste!50%!aandui!en!twee!spriete!(‘whiskers’)!bo!en!onder!
die! boks! wat! die! boonste! en! onderste! 25%! aandui.! Die! swart! lyn! wat! die! boks! in! twee! verdeel,!
verteenwoordig!die!mediaan.!In!die!geval!van!ouderdom!van!die!bruin!bevolkingsgroep,!wys!die!‘box!
plot’!dat!die!jongste!25%!(onderste!spriet)!van!individue!se!ouderdomme!van!0!tot!12!jaar!strek,!met!
die!middelste!50%!(boksgedeelte)!vanaf!13!tot!47!jaar!en!die!boonste!25%,!48!jaar!of!ouer.!Wat!wit!
persone!betref!wys!die!betrokke!‘box!plot’!ʼn!groter!ouderdomsreeks!in!die!onderste!25%!4!vanaf!0!tot!
27!jaar.!Die!ouderdomsreeks!vir!die!middelste!50%!strek!van!28!tot!66!jaar!met!die!boonste!25%!van!
!
13!!
individue!se!ouderdomme!wat!vanaf!67!jaar!of!ouer!strek.!Daar!kan!dus!afgelei!word!dat!die!bruin!
groep!ʼn!aansienlik!jonger!profiel!vertoon!as!die!wit!groep:!slegs!ongeveer!25%!van!die!bruin!groep!is!
48!jaar!of!ouer,!terwyl!25%!van!die!wit!groep!65!jaar!of!ouer!is.!Wat!die!inwoners!as!ʼn!geheel!betref!
toon!die!data!dat!Sutherland!ʼn!betreklike!jong!bevolking!het!met!64%!wat!40!jaar!of!jonger!is.!!
Tabel)4:Ouderdomsverspreiding)
Ouderdomskohorte) Aantal) Kolom)%) Kumulatiewe)%)
044! 88! 8.9! 8.9!
549! 78! 7.9! 16.9!
10414! 121! 12.3! 29.2!
15419! 95! 9.7! 38.8!
20424! 80! 8.1! 47.0!
25429! 43! 4.4! 51.3!
30434! 65! 6.6! 57.9!
35439! 60! 6.1! 64.0!
40444! 69! 7.0! 71.0!
45449! 54! 5.5! 76.5!
50454! 74! 7.5! 84.0!
55459! 38! 3.9! 87.9!
60464! 44! 4.5! 92.4!
65+! 75! 7.6! 100.0!
Totaal! 984! 100.0! !!
!
!Figuur)1:)Ouderdomsverspreiding)van)individue)en)bevolkingsgroep
!
!
14!!
Nog!ʼn!nuttige!metode!om!die!ouderdomsverspreiding!van!ʼn!gemeenskap!voor!te!stel!is!met!die!hulp!
van! ʼn! bevolkingspiramiede.! ʼn! Bevolkingspiramiede! stel! die! ouderdomsverspreiding! van! individue!
binne!gedefinieerde!ouderdomskategorieë!in!terme!van!geslag!voor.!!
Figuur!2!stel!die!ouderdomsverspreiding!van!individue!voor!soos!dit!ten!tye!van!die!2011!Sensus!en!
die! 2017! opname!was! en! Tabel! 5! verskaf! die! data! waarop! die! figure! gebaseer! is.! Alhoewel! daar!
versigtig!met!die!direkte!vergelyking!van!die!twee!stelle!data!omgegaan!moet!word,!toon!die!twee!
jare!van!opname!tog!belangrike!ooreenkomste!en!tendense8.!Beide!piramides!toon!ʼn!sterk!afplatting!
in!die!20424!kohorte!wat!voortgaan!tot!en!met!die!kohort!45449.!Mees!opmerklik!is!die!afname!in!
bevolking!in!die!jong!volwasse!bevolking!(20429!jaar)!vir!beide!jare.!Die!kleiner!verteenwoordiging!van!
dié! ouderdomskohorte! is! waarskynlik! te! wyte! aan! persone! wat! Sutherland! gedurend! hulle!
twintigerjare!verlaat.!Verder!blyk!dit!dat!min!van!hulle!weer!permanent!na!die!dorp!terugkeer.!Dit!wil!
egter!voorkom!asof!jong!volwassenes!Sutherland!in!die!periode!na!2011!later!verlaat!as!vantevore!–!
ʼn! ietwat!groter!persentasie!20424! jariges! in!2017!as!2011.!Te!oordeel!aan!die!persentasie!van!die!
bevolking!0!–!4!jaar!het!die!geboortekoers!in!die!periode!2008!tot!2011!gedaal!en!vanaf!2011!min!of!
meer!konstant!gebly!tot!2014/5,!maar!waarskynlik!toegeneem!oor!die!laaste!vier!jaar.!!
!
Figuur)2:Bevolkingspiramides)2011)Sensus)&)2017)opname)
! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!8! Sensus! 2011! het! al! die! inwoners! ingesluit! en! die! 2017! opname! het! ʼn! steekproef! gebruik.! Soos! vantevore!aangedui! is! steekproewe!onderhewig! aan!ʼn! steekproeffout.!Verder! het! die! steekproef! nie! inwoners! van!die!tehuis!vir!bejaardes!ingesluit!en!ook!nie!toeriste!nie,!terwyl!Sensus!2011!dit!wel!ingesluit!het.!
410,0 45,0 0,0 5,0 10,0
0!4!4
15!4!19
30!4!34
45!4!49
60!4!64
75!4!79
90+
Sensus)2011
Vrou
Man
410,00 45,00 0,00 5,00 10,00
0!4!4
15!4!19
30!4!34
45!4!49
60!4!64
75!4!79
90+
Opname)2017
Vrou
Man
!
15!!
!
Tabel)5:Ouderdom)en)geslag,)2011)Sensus)en)2017)Opname)
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
$
!
Huishoudinggrootte$
Die!gemiddelde!huishoudinggrootte!in!Sutherland!is!vier!en!die!mediaan!(50ste!persentiel)!is!drie.!Die!
huishoudinggrootte!van!die!grootste!25%!van!die!huishoudings!is!vyf!of!meer!en!die!grootste!10%!van!
huishoudings!bestaan!uit!sewe!of!meer!lede!(Tabel!6).!Uit!Tabel!6!blyk!dit!dat!daar!opmerklike!verskille!
tussen!die!verskillende!areas!in!Sutherland!is.!Die!grootste!kontras!is!tussen!die!Dorp!en!HOP4land.!
Byvoorbeeld,!die!mediaan! (50ste!persentiel)!vir!die!Dorp! is! twee!teenoor!vier!vir!HOP4land!en!die!
grootste!10%!(90ste!persentiel)!van!huishoudings!in!die!Dorp!bestaan!uit!vier!of!meer!lede!terwyl!die!
syfer!vir!HOP4land!ongeveer!tien!of!meer!lede!is.!
Ouderdoms)kategorieë)
2011)Sensus) 2017)Opname)
Man)%) Vrou)%) Totaal)%) Man)%) Vrou)%) Totaal)%)
0!4!4! 7.3! 5.8! 6.5! 10.3! 7.8! 8.9!
5!4!9! 12.8! 9.3! 10.9! 7.7! 8.1! 7.9!
10!4!14! 11.6! 10.3! 10.9! 13.4! 11.4! 12.3!
15!4!19! 8.4! 8.0! 8.2! 9.6! 9.7! 9.7!
20!4!24! 5.0! 5.6! 5.3! 9.0! 7.4! 8.1!
25!4!29! 4.8! 6.2! 5.5! 4.6! 4.2! 4.4!
30!4!34! 5.5! 5.6! 5.5! 5.7! 7.4! 6.6!
35!4!39! 5.2! 6.6! 5.9! 6.1! 6.1! 6.1!
40!4!44! 5.7! 6.2! 5.9! 6.4! 7.6! 7.0!
45!4!49! 7.1! 5.8! 6.4! 5.0! 5.9! 5.5!
50!4!54! 5.5! 5.0! 5.2! 7.7! 7.4! 7.5!
55!4!59! 4.8! 4.8! 4.8! 3.5! 4.2! 3.9!
60!4!64! 4.6! 5.4! 5.0! 4.8! 4.2! 4.5!
65!4!69! 5.5! 5.8! 5.6! 2.2! 3.2! 2.7!
70!4!74! 3.4! 4.8! 4.1! 1.8! 2.1! 1.9!
75!4!79! 1.6! 2.2! 1.9! 1.5! 1.3! 1.4!
80!4!84! 0.7! 1.6! 1.2! 0.2! 1.1! 0.7!
85!4!89! 0.5! 0.6! 0.5! 0.2! 0.9! 0.6!
90+! 0.2! 0.8! 0.4! 0.2! 0.2! 0.2!
Totaal! 100.0! 100! 100! 100! 100! 100!
!
16!!
Tabel)6:Huishoudinggrootte)per)area)in)persentiele)
!
Area)
Persentiele)
5) 10) 25) 50) 75) 90) 95)
Huisho
udinggrootte)
(gew
eegd
e)gemidde
ldes) )
Skema! 1.00! 1.00! 2.00! 3.00! 5.00! 6.00! 7.00!
HOP4land! 2.00! 2.00! 3.00! 4.00! 6.00! 10.10! 13.00!
Kerkgrond! 1.00! 1.00! 2.00! 3.00! 5.00! 9.10! 10.55!
Dorp! 1.00! 1.00! 1.00! 2.00! 3.75! 4.20! 8.20!
Totaal!
Sutherland!! 1.00! 1.00! 2.00! 3.00! 5.00! 7.00! 9.00!
!
Uit!Tabel!7!blyk!dit!dat!ongeveer!die!helfte!van!huishoudings!(47%)!uit!twee!generasies!bestaan,!terwyl!
27%! uit! meer! generasies! bestaan! en! 26%! slegs! een! generasie! het.! Die! huishoudings! met! drie!
generasies!is!veral!in!die!woongebiede!Skema!en!HOP4land!gekonsentreer.!Dit!blyk!dat!beide!in!terme!
van!huishoudinggrootte!en!die!aantal!generasies,!HOP4land!die!mees!uitgebreide!huishoudings!het.!
Die!Dorp!het!die!grootste!persentasie!(61%)!enkelgenerasie!huishoudings!en!bestaan!veral!uit!ouer!
persone.!!
Tabel)7:Aantal)generasies)per)huishouding)
Area!
Totaal!Skema! HOP0land! Kerkgrond! Dorp!
Aantal!generasies! 1!
N! 27! 11! 11! 17! 66!
Kolom!%! 20.9%! 16.2%! 39.3%! 60.7%! 26.1%!
2!
N! 71! 29! 10! 9! 119!
Kolom!%! 55.0%! 42.6%! 35.7%! 32.1%! 47.0%!
3!
N! 31! 24! 5! 2! 62!
Kolom!%! 24.0%! 35.3%! 17.9%! 7.1%! 24.5%!
4!
N! 0! 4! 2! 0! 6!
Kolom!%! 0.0%! 5.9%! 7.1%! 0.0%! 2.4%!
Totaal!N! 129! 68! 28! 28! 253!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
Die!verband!tussen!huishoudinggrootte!en!die!aantal!generasies!word!in!Tabel!8!aangedui.!Soos!te!
verwagte!is!huishoudings!met!meer!generasies!oorweldigend!die!groter!huishoudings.!Ongeveer!41%!
van!huishoudings!met!een!generasie!het!slegs!een!inwoner!teenoor!52%!van!huishoudings!met!drie!
generasies!wat!ses!of!meer!lede!het.!Alle!huishoudings!met!vier!generasies!het!meer!as!ses!inwoners.!
!
17!!
Tabel)8:Aantal)generasies)teenoor)huishoudinggrootte)
!Aantal)generasies)
Totaal)1) 2) 3) 4)
Huisho
udinggrootte)
1)N! 27! 0! 0! 0! 27!
Kolom!%! 40.9%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 10.8%!
2)N! 26! 26! 0! 0! 52!
Kolom!%! 39.4%! 21.8%! 0.0%! 0.0%! 20.7%!
3)N! 7! 40! 6! 0! 53!
Kolom!%! 10.6%! 33.6%! 10.0%! 0.0%! 21.1%!
4)N! 3! 28! 9! 0! 40!
Kolom!%! 4.5%! 23.5%! 15.0%! 0.0%! 15.9%!
5)N! 2! 13! 14! 0! 29!
Kolom!%! 3.0%! 10.9%! 23.3%! 0.0%! 11.6%!
6)N! 0! 5! 17! 0! 22!
Kolom!%! 0.0%! 4.2%! 28.3%! 0.0%! 8.8%!
7)of)meer)N! 1! 7! 14! 6! 28!
Kolom!%! 1.5%! 5.9%! 23.3%! 100.0%! 11.2%!
Totaal)N! 66! 119! 60! 6! 251!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
!
4.2) Migrasie)
Om!die!migrasiepatrone!van!individue!vas!te!stel! is!ʼn!reeks!vrae!oor!alle!lede!van!die!huishouding!
gevra!om!beide!migrasie!na!(in4migrasie)!en!uit!(uit4migrasie)!Sutherland!te!toets.!Waar!migrasie!na!
Sutherland!handel!oor!respondente!en!hul!huishoudings!se!trek!na!Sutherland,!is!uit4migrasie!getoets!
deur!respondente!te!vra!oor!persone!wat!die!huishouding!gedurende!die!laaste!vyf!jaar!verlaat!het.!!
Sewe4en4sewentig! persent! van! huidige! inwoners! is! boorlinge! van! Sutherland.! Wat! die!
ouderdomsverspreiding! van! dié! individue! betref,! is! die! grootste! persentasie! (30%)! tans! van!
skoolgaande!ouderdom!(7419!jaar),!26%!jong!volwassenes!(20439!jaar)!en!42%!van!persone!wat!in!
Sutherland!gebore!is,!is!kinders!van!19!jaar!of!jonger!(Tabel!9).!!
Wat!betref!die!ouderdom!van!migrante!na!Sutherland!toon!Tabel!10!dat!29%!van!die!persone!met!hul!
aankoms!in!Sutherland!40!tot!59!jaar!oud!was!en!24%!persent!was!onderskeidelik!5!tot!19!jaar!en!20!
tot!39!jaar!oud.!!
!
18!!
Tabel)9:Ouderdom)van)persone)wat)in)Sutherland)gebore)is)
)Ouderdomskohort) Frekwensie) %)
Voorskoolse!kinders!(045!jaar)! 89! 11.9!
Skoolgaande!kinders!(7419!jaar)! 227! 30.3!
Jong!volwassenes!(20439!jaar)! 193! 25.7!
Volwassenes!(40459!jaar)! 164! 21.9!
Seniors!(60!jaar+)! 76! 10.1!
Totaal9) 749) 100)!
Tabel)10:)Ouderdom)toe)persone)na)Sutherland)getrek)het)
Ouderdoms)kohort! Frekwensie) %)
Voorskoolse!kinders!(045!jaar)! 12! 7.8!
Skoolgaande!kinders!(6419!jaar)! 37! 24.0!
Jong!volwassenes!(20439!jaar)! 37! 24.0!
Volwassenes!(40459!jaar)! 44! 28.6!
Seniors!(60!jaar+)! 24! 15.6!
Totaal! 154! 100.0!
!
Van!die!persone!wat!na!Sutherland!getrek!het,!het!die!meeste!(30%)!na!die!dorp!getrek!in!die!periode!
2008!tot!2017!(50%),!met!23%!wat!na!die!dorp!getrek!het!vanaf!1998!tot!2007!(Tabel!11).!Van!die!in4
migrante! het! die! grootste! persentasie! (80%)! van! ʼn! ander! dorp! getrek,! 17%! van! ʼn! plaas! in! die!
Sutherland!omgewing!en!3%!van!ʼn!plaas!buite!die!Sutherland!distrik!(Tabel!12).!Die!tendens!dat!dorpe!
buite!Sutherland!die!sterkste!stuurareas!van!migrante!is,!word!in!Tabel!12!aangetoon!–!dit!geld!vir!
beide!bruin!en!wit!inwoners.!Negentien!persent!van!die!bruin!migrante!het!gekom!van!plase!in!die!
Sutherland!omgewing!en!nog!2%! (N=3)! van!plase!buite!die! Sutherland!omgewing.! Slegs! twee!wit!
migrante!in!die!opname!was!van!plase!buite!die!Sutherland!distrik!afkomstig!(Tabel!12).!!
Die!meeste!migrante! (88%)! is! afkomstig! van!die!Wes4Kaap!en!9%!van!die!Noord4Kaap! (Tabel! 13).!
Hierdie!tendens!geld!vir!beide!bevolkingsgroepe.!
! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!9!Ontbrekende!data=1!
!
19!!
Tabel)11:)Jaar)wat)lid)van)huishouding)na)Sutherland)getrek)het)
! Frekwensie) %)
195441987! 24! 15.0!
198841997! 19! 11.9!
199842007! 37! 23.1!
200842017! 80! 50.0!
Totaal! 160! 100.0!
)
Tabel)12:)Stuur]areas)van)migrante)na)Sutherland)en)bevolkingsgroep)
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Sutherland!plase!Aantal! 34! 0! 34!
Kolom!%! 19.4%! 0.0%! 16.7%!
Ander!plase!Aantal! 3! 2! 5!
Kolom!%! 1.7%! 7.1%! 2.5%!
Ander!dorp!Aantal! 138! 26! 164!
Kolom!%! 78.9%! 92.9%! 80.8%!
Totaal!Aantal! 175! 28! 203!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!)
Tabel)13:)Stuurprovinsies)van)migrante)na)Sutherland)en)bevolkingsgroep)
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Wes4Kaap!Aantal! 156! 21! 177!
Kolom!%! 89.7%! 75.0%! 87.6%!
Noord4Kaap!Aantal! 15! 3! 18!
Kolom!%! 8.6%! 10.7%! 8.9%!
Ander!provinsies!Aantal! 3! 4! 7!
Kolom!%! 1.7%! 14.3%! 3.5%!
Totaal!Aantal! 174! 28! 202!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
)
) )
!
20!!
Om!die!uit4migrasie!van!persone!uit!Sutherland!te!bepaal!is!respondente!gevra!om!aan!te!dui!of!enige!
persone! in! die! laaste! vyf! jaar! (dus! van! 201242017)! ʼn! huishouding! verlaat! het.! Slegs! 10%! van!
huishoudings!het!aangedui!dat!daar!wel!ʼn!persoon!of!persone!die!huishouding!verlaat!het!oor!die!
afgelope!vyf!jaar!(Tabel!14).!!
Van!die!persone!wat!hul!huishoudings!gedurende!hierdie!periode! (201242017)!verlaat!het,!het!die!
grootste!persentasie!(58%)!na!ʼn!ander!woning!in!die!dorp!verhuis.!Veertien!persent!het!na!ʼn!plaas!in!
die!omgewing!verhuis!en!28%!het!uit!die!Sutherland!distrik!verhuis.!Al!laasgenoemde!persone!het!na!
ʼn!ander!dorp/stad!verhuis!met!die!oorgrote!meerderheid!na!die!Wes4Kaap!(Tabel!15).!!
!
Tabel)14:)Aantal)huishoudings)waar)persone)uitgetrek)het)vir)die)periode)2012]2017)
! Frekwensie) %)
Ja,!persoon/persone!het!huishouding!verlaat! 25! 9.9!
Nee,!niemand!het!huishouding!verlaat!nie! 228! 90.1!
Totaal! 253! 100.0!!
Tabel)15:)Plek)waarheen)persoon)getrek)het)! Frekwensie) %)
Ja!in!die!dorp! 21! 58.3!
Ja!op!ʼn!plaas! 5! 13.9!
Nee!elders! 10! 27.8!
Totaal! 36! 100.0!!
! !
!
21!!
Wat!die!profiel!van!persone!betref!wat!sedert!2012!uit!die!wonings!van!respondente!getrek!het,!toon!
die! data! geen! statistiesbeduidende! verskil! in! gender! nie.! Die! persone! kan! hoofsaaklik! as! jong!
volwassenes!geklassifiseer!kan!word,!met!38%!20!tot!29!jaar!oud!en!20%!30!tot!39!jaar!oud10!(Figuur!
3).!!
!
Figuur)3:)Ouderdomsverspreiding)van)persone)wat)huishoudings)verlaat)het)(2012]2017))
!
Nege4en4dertig!persent!van!die!persone!wat!huishoudings!verlaat!het,!is!die!kinders!van!respondente!
en!17%!is!ʼn!broer!of!suster!(Tabel!16).!Op!die!vraag!hoekom!die!persoon!die!huishouding!verlaat!het,!
is!die!soeke!na!ʼn!eie!blyplek!as!hoofrede!voorgehou!(33%).!Negentien!persent!(N=7)!van!die!persone!
het!die!huishouding! verlaat!om! te! gaan!werk! soek!en!nog!14%! (N=5)!het!by!ʼn! vriend!of! vriendin!
ingetrek!(Tabel!17).!!
!
Tabel)16:)Verwantskap)van)persoon)wat)huishouding)verlaat)het)met)respondent)
! Frekwensie) %)
Man/!vrou/!lewensmaat! 1! 2.8!
Kind! 14! 38.9!
Broer/!suster! 6! 16.7!
Kleinkind! 4! 11.1!
Ander!familielid! 4! 11.1!
Ander! 7! 19.4!
Totaal! 36! 100.0!
!
! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!10!In!die!geval!van!2!persone!was!hul!ouderdomme!nie!bekend!nie.!!
19!jaar!ofjonger
20429!jr 30439!jr 40449!jr
Ouderdom 17,6 38,2 29,4 14,7
0,05,0
10,015,020,0
25,030,0
35,040,0
45,0
Persen
tasie
!
22!!
Tabel)17:)Rede)dat)persoon)huishouding)verlaat)het)
! Frekwensie) %)
Om!eie!blyplek!te!soek! 12! 33.3!
Werk!te!gaan!soek! 7! 19.4!
Persoon!het!werk!gekry!by!nuwe!plek! 1! 2.8!
Om!naby!plek!van!opleiding!te!wees! 2! 5.6!
Persoon!het!getrou! 2! 5.6!
Persoon!het!ingetrek!by!vriend/!vriendin! 5! 13.9!
Ander! 7! 19.4!
Totaal! 36! 100.0!!
Die!data!toon!dat!migrasie!na!Sutherland!relatief!beperk!is!met!77%!van!respondente!wat!boorlinge!
van!die!dorp!is.!Van!die!23%!wat!wel!na!Sutherland!getrek!het,!het!die!grootste!persentasie!(35%)!
vanaf!2008!tot!2017!na!die!dorp!getrek.!Op!die!vraag!hoeveel!persone!die!huishouding!verlaat!het!in!
die! laaste! vyf! jaar! (2012! tot! 2017)! het! slegs! 2.5! %! van! huishoudings! aangedui! dat! persone! hul!
huishouding!verlaat!het.!Van!die!individue!wat!uit!huishoudings!getrek!het,!woon!die!meeste!(58%,!
N=21)!steeds!op!die!dorp11.!Slegs!27%!het!Sutherland!verlaat.!!
Data!oor!uit4migrasie!is!egter!onvolledig!aangesien!huishoudings!wat!die!dorp!verlaat!het!natuurlik!
onsigbaar!is!in!ʼn!studie!van!die!aard.!Gevolglik!kan!geen!afleidings!gemaak!word!aangaande!die!wins!
of!verlies!aan!inwoners!as!gevolg!van!migrasie!nie!en!kan!ʼn!akkurate!bepaling!van!die!uit4migrasiekoers!
ook!nie!gemaak!word!nie.!!
Die!feit!dat!persone!uit!huishoudings!trek!beteken!nie!noodwendig!finansiële!onafhanklikheid!van!òf!
die!nuwe!huishouding!òf!die!huishouding!wat!agterbly!nie.!Op!die!vraag!of!persone!wat!uitgetrek!het!
enige! bydraes! tot! die! huishouding!maak! en! of! die! huishouding! bydraes! tot! die! persone! se! nuwe!
huishoudings!maak,!is!dit!duidelik!dat!finansiële!bande!in!44%!van!die!gevalle!voortgaan:!28%!(N=9)!
het! aangedui! dat! die! persoon! wat! uitgetrek! het! steeds! bydra! tot! die! huishouding,! 9%! dat! die!
senderhuishouding!steeds!ʼn!bydrae!maak!en!6%!(N=2)!het!aangedui!dat!wedersydse!bydraes!gemaak!
word!(Tabel!18).!!
! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!11! Die! data! toon! dat! persone! wat! huishoudings! verlaat! het! in! die! periode! 201242017! hoofsaaklik! uit! jong!volwassenes!bestaan!wat!in!hul!eie!wonings,!steeds!in!Sutherland,!ingetrek!het.!!
!
23!!
Tabel)18:)Finansiële)bydraes)tot)huishoudings12)
! Frekwensie) %)
Persoon!dra!by!tot!ons!huishouding! 9! 28.1!
Ons!dra!by!tot!persoon!se!huishouding! 3! 9.4!
Wedersydse!bydraes!word!gemaak! 2! 6.3!
Nee! 18! 56.3!
Totaal! 32! 100.0!
)
4.3) Opvoedkundige)vlak))
Om!die!opvoedkundige!vlak!van!inwoners!te!bepaal!is!dit!nodig!om!beide!individue!se!historiese!en!
huidige!opvoedkundige!deelname!en!sukses!te!bepaal.!ʼn!Aantal!vrae!is!aan!respondente!gevra!oor!die!
opvoedkundige!vlak!van!alle!lede!van!hul!huishoudings.!In!die!ontledings!wat!volg,!word!klem!geplaas!
op! twee! veranderlikes,! naamlik! huidige! bywoning! van! opvoedkundige! instellings! en! die! hoogste!
opvoedkundige!vlak!voltooi.!!
Op!die!vraag!wie!tans!ʼn!opvoedkundige!instelling!bywoon!toon!Tabel!19!dat!die!oorgrote!meerderheid!
kinders!vanaf!0!tot!2!jaar!bedags!tuis!versorg!word.!Alhoewel!meer!kinders!van!3!tot!4!jaar!(37%)!ʼn!
crèche!bywoon,!is!die!meerderheid!ook!bedags!tuis!by!ʼn!ouer!(Tabel!20).!
Tabel)19:)Bywoning)van)opvoedkundige)instelling)(kinders)0]4)jr))
!
Ouderdom)
Totaal)0)jaar) 1)jaar) 2)jaar) 3)jaar) 4)jaar)
Graad!R!Aantal! 0! 0! 0! 0! 1! 1!
Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 5.9%! 1.1%!
Voorskool/!
kleuterskool/!Graad!0!
Aantal! 0! 0! 0! 0! 1! 1!
Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 5.9%! 1.1%!
Crèche!Aantal! 1! 2! 4! 7! 5! 19!
Kolom!%! 5.3%! 12.5%! 19.0%! 43.8%! 29.4%! 21.3%!
Geen!Aantal! 18! 14! 17! 9! 10! 68!
Kolom!%! 94.7%! 87.5%! 81.0%! 56.3%! 58.8%! 76.4%!
Totaal!Aantal! 19! 16! 21! 16! 17! 89!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
)
) )
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!12!In!die!geval!van!4!persone!was!die!inligting!nie!in!die!vraelys!ingevul!nie!
!
24!!
Tabel)20:)Indien)nie)by)opvoedkundige)instelling)nie,)waar)is)kind)gedurende)die)dag)
! Frekwensie) %)
Tuis!met!ouer,!pleegouer,!voog! 62! 92.5!
Tuis!met!ʼn!ander!volwassene! 5! 7.5!
Totaal! 67! 100.0!
!
Die!opname!is!in!November!2017!onderneem!en!met!twee!maande!voor!die!einde!van!die!jaar,!kan!
aangeneem!word!dat!die!meeste!persone! reeds! verjaar!het.!Dit! is!verblydend!om! te! sien!dat! alle!
kinders!van!ses!jaar!op!skool!of!in!ʼn!voorskoolse!klas!was.!Wat!kinders!van!vyf!jaar!betref,!woon!die!
meerderheid!ook!reeds!skool/voorskool!by.!Waarskynlik!het!die!meeste!van!die!kinders!wat!nie!ʼn!
opvoedkundige!instelling!bywoon!nie!eers!in!die!jaar!van!die!opname!vyf!geword!(Tabel!21).!!
Tabel)21:)Bywoning)van)opvoedkundige)instelling)vir)5]6)jariges)en)ouderdom)
!
Ouderdom)
Totaal)5) 6)
Almal!5jr+!en!woon!ʼn!
opvoedkundige!
instelling!by?!
Ja,!
voorskool/skool!
N! 8! 15! 23!
Kolom!%! 53.4%! 100%! 76.7%!
Nee! N! 7! 0! 7!
Kolom!%! 46.7%! 0.0%! 23.3%!
Totaal!N! 15! 15! 30!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!!
Tabel!22!toon!die!skoolbywoningskoers!van!persone!sewe!jaar!of!ouer.!Dit!blyk!dat!96%!van!7!tot!144
jariges!skoolgaande!was!ten!tye!van!die!opname,!met!slegs!51%!van!die!15!tot!194jariges!en!2.4%!van!
die!20!tot!294jariges.!!
Tabel)22:)Bywoning)van)opvoedkundige)instansie)
!
Ouderdomskohort)
Totaal)7]14)jr) 15]19)jr) 20]29)jr) 30)jr+)
Ja,!skool!Aantal! 163! 48! 3! 2! 216!
!Kolom!%! 96.4%! 50.5%! 2.4%! 0.4%! 24.9%!
Nee!Aantal! 4! 42! 116! 470! 632!
Kolom!%! 2.4%! 44.2%! 94.3%! 98.1%! 73.0%!
Ander!Aantal! 2! 5! 4! 7! 18!
Kolom!%! 1.2%! 5.3%! 3.3%! 1.5%! 2.1%!
Totaal!Aantal! 169! 95! 123! 479! 866!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
25!!
In!kontras!met!ʼn!goeie!bywoningsyfer!vir!die!7!tot!144jariges,!wek!die!lae!persentasie!skoolbywoning!
onder! die! 15! tot! 194jariges! kommer.! Die! bevinding! word! dan! ook! verder! gekontekstualiseer! as!
skoolbywoning!vir!die!onderskeie!ouderdomme!binne!hierdie!groep!bestudeer!word.!Figuur!4!toon!
dat! skoolbywoning! afneem! soos! kinders! se! ouderdom! toeneem,! van! 90%! by! vyftienjariges! (tipies!
Graad!8)!tot!62%!onder!sestienjariges!en!slegs!ongeveer!die!helfte!van!sewentien4!en!agtienjariges.!
Hierdie!lae!bywoningsyfers!wys!op!ʼn!hoë!uitvalsyfer!van!leerders!spesifiek!tydens!hul!hoërskooljare!4!
ʼn! aspek!wat! ook! in! kwalitatiewe! onderhoude! deur! respondente! as! ʼn! groot! bron! van! kommer! in!
Sutherland!geopper!is.!!
As!die!skoolbywoningsyfer!vir!die!ouderdomskohort!verder!ondersoek!word!in!terme!van!gender,!toon!
Tabel!23!ʼn!hoër!persentasie!meisies!(47%)!van!skoolgaande!ouderdom!wat!nie!skool!bywoon!nie!in!
vergeleke!met!seuns!(41%!is!nie!skoolgaande!nie)13.!
!
Figuur)4:)Skoolbywoning)ten)tye)van)die)opname)vir)kinders)15)tot)18)jaar)
)Tabel)23:)Bywoning)van)opvoedkundige)instansie)en)gender)(15]18)jaar))
!
Geslag)
Totaal)Man) Vrou)
Ja,!Skool!Aantal! 24! 24! 48!
!Kolom!%! 54.5%! 47.1%! 50.5%!
Nee!Aantal! 18! 24! 42!
!Kolom!%! 40.9%! 47.1%! 44.2%!
Ander!Aantal! 2! 3! 5!
!Kolom!%! 4.5%! 5.9%! 5.3%!
Totaal!Aantal! 44! 51! 95!
!Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!13!Sien!Tabel!3!in!Bylaag!1!vir!bevindinge!in!tabelformaat.!
15 16 17 18
Ja,!woon!skool!by 90,0% 61,9% 47,8% 50,0%
Nee,!woon!nie!skool!by!nie 10,0% 38,1% 52,2% 50,0%
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%100%
Ouderdom
!
26!!
Wat!betref!die!hoogste!opvoedkundige!peil!vir!hierdie!groep!(nie4skoolgaande!15!tot!184jariges)!toon!
Tabel!24!dat!die!grootste!persentasie! (29%)!slegs!Graad!7!suksesvol!voltooi!het,!19%!het!Graad!8!
voltooi!en!23%!Graad!9.!Nie!een!het!Graad!12!voltooi!nie.!Indien!die!194jariges!by!die!groep!ingesluit!
word,!toon!die!data!dat!twee!nie4skoolgaande!194jariges!(twee!vroue)!matriek!voltooi!het.!!
Tabel)24:)Hoogste)opvoedkundige)status)van)nie]skoolgaande)15]18]jariges)
Hoogste)graad)of)standerd)voltooi)
Geslag)
Totaal)Man) Vrou)
Geen!formele!opleiding,!kan!
nie!lees!of!skryf!nie!
Aantal! 0! 1! 1!
Kolom!%! 0.0%! 5.6%! 3.2%!
Gr.6! Aantal! 3! 2! 5!
Kolom!%! 23.1%! 11.1%! 16.1%!
Gr.7! Aantal! 3! 6! 9!
Kolom!%! 23.1%! 33.3%! 29.0%!
Gr.8! Aantal! 4! 2! 6!
Kolom!%! 30.8%! 11.1%! 19.4%!
Gr.9! Aantal! 3! 4! 7!
Kolom!%! 23.1%! 22.2%! 22.6%!
Gr.11! Aantal! 0! 3! 3!
Kolom!%! 0.0%! 16.7%! 9.7%!
Totaal! Aantal! 13! 18! 31!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
Wanneer!die!opvoedkundige!prestasie!van!alle!persone!15!tot!19!jaar!(dus!die!skoolgaande!en!nie4
skoolgaande)! teenoor! hul! ouderdomsgroep! geplaas! word,! kan! onder! “normale! omstandighede”!
verwag!word!dat!die!hoogste!graad!wat! leerders!voltooi!het!met!hul!ouderdom!sal!korreleer.!Die!
korrelasie!tussen!verwagte!opvoedkundige!prestasie!(soos!bepaal!deur!ouderdom!van!leerders)!en!
werklike!prestasie!van!persone!15!tot!19!jaar!word!in!Tabel!25!uitgebeeld.!Die!data!toon!dat!oor!die!
algemeen! leerders! se!ouderdom!nie! korreleer!met!die! verwagte!akademiese!prestasie!nie!en!dat!
leerders!oor!die!algemeen!ʼn! laer!akademiese!vlak!vertoon!as!die!aanvaarde!norm!van!skolastiese!
prestasie!teenoor!ouderdom!(sien!ook!Figuur!1!in!Bylaag!1).!!
! !
!
27!!
Hierdie! tendens!word! verder!uitgebeeld! in! Figuur!5!wat! toon!dat!36%!van!die!154jariges!Graad!7!
voltooi!het,!met!27%!wat!Graad!6!voltooi!het.!Wat!die!164jariges!betref!het!die!grootste!persentasie!
(33%)!ook!Graad!7!en!24%!Graad!8!voltooi.!Vyf4en4dertig!persent!van!die!174jariges!het!Graad!9!voltooi!
met!17%!wat!onderskeidelik!slegs!Graad!7!en!8!voltooi!het.!Wat!die!184jariges!betref!het!ongeveer!ʼn!
kwart!(26%)!Graad!8!en!21%!onderskeidelik!Graad!9,!10!of!11!voltooi.!Negentien!persent!van!die!194
jariges!het!onderskeidelik!Graad!10,!11!of!12!voltooi.!!
!
Tabel)25:)Opvoedkundige)prestasie)van)alle)persone)15]19)jaar)teenoor)ouderdom)van)leerder)
Ouderdom)van)leerder)
Graad)suksesvol)voltooi)volgens)verwagte)prestasie)
Graad)suksesvol)voltooi)volgens)werklike)prestasie)soos)aangedui)deur)hoof)tendens/meerderheid))
15!jaar! Gr!8! Gr!7!
16!jaar! Gr!9! Gr!7!
17!jaar! Gr!10! Gr!9!
18!jaar! Gr!11! Gr!8!
19!jaar! Gr!12! Gr!10!tot!12!
)
!
Figuur)5:)Hoogste)opvoedkundige)vlak)voltooi)vir)alle)persone)15)tot)19)jaar)
! !
Gr.5 Gr.6 Gr.7 Gr.8 Gr.9 Gr.10 Gr.11 Gr.12
15 9,1% 27,3% 36,4% 18,2% 9,1% 0,0% 0,0% 0,0%
16 4,8% 14,3% 33,3% 23,8% 9,5% 9,5% 4,8% 0,0%
17 4,3% 8,7% 17,4% 17,4% 34,8% 4,3% 13,0% 0,0%
18 0,0% 5,3% 5,3% 26,3% 21,1% 21,1% 21,1% 0,0%
19 12,5% 0,0% 12,5% 12,5% 6,3% 18,8% 18,8% 18,8%
0,0%5,0%10,0%15,0%20,0%25,0%30,0%35,0%40,0%
Percen
tage
!
28!!
Op!die!vraag!of!skoolbywoning!van!kinders!tussen!6!en!18!jaar!vir!drie!maande!of!langer!onderbreek!
is,!het!die!meeste!respondente!(87%)!nee!geantwoord!(sien!Tabel!4!in!Bylaag!1).!Dit!is!ʼn!interessante!
bevinding!deurdat!dit!bevestig!dat!die!lae!persentasie!van!skoolbywoning!eerder!toe!te!skryf!is!aan!
die!permanente!verlating!van!skool!as!bloot!net!ʼn!tydelike!onderbreking.!Die!data!toon!ʼn!soortgelyke!
tendens!vir!dogters!en!seuns!met!ʼn!klein!persentasie!meer!seuns!as!dogters!wat!die!skool! tydelik!
verlaat!het!(13%!en!9%!onderskeidelik).!Gevra!waarom!hulle!die!skool!verlaat!het,!het!die!meerderheid!
(50%;!N=12)!aangedui!dat!‘hulle!nie!meer!lus!was!om!skool!by!te!woon!nie’.!Elf!persent!(N=3)!het!die!
skool!verlaat!om!te!gaan!werk!soek!met!18%!(N=5)!wat!ander!redes!aangedui!het!(sien!Tabelle!5!en!6!
in!Bylaag!1).!
Tabel!26!toon!die!hoogste!opvoedkundige!vlak!vir!alle!persone!7!jaar!of!ouer!wat!nie!ʼn!opvoedkundige!
instansie!bywoon!nie.!Die!ouderdomskohorte!is!so!saamgestel!om!te!korreleer!met!die!tipiese!formele!
opvoedkundige!fases!van!ʼn!individu!met!kinders!7!tot!14!jaar!tipies!in!hul! laerskoolfase,!15!tot!194
jariges14!in!die!hoërskool!en!die!20!jaar!of!ouer!in!tersiêre!of!na4skoolse!opleiding.!Soos!bo!uitgewys!
het!26%!van!nie4skoolgaande!15!tot!194jariges!slegs!Graad!7!voltooi.!Dit!vergelyk!natuurlik!swak!met!
die!20!tot!294jariges!waarvan!25%!Graad!8!en!30%!Graad!12!voltooi!het!(byna!almal!bruin!persone).!
Wat! persone! 30! jaar! of! ouer! betref,! het! 11%! geen! opleiding! bygewoon! nie! en! besit! ook! nie! die!
vaardighede!om!te!kan!lees!en!skryf!nie.!Sewentien!persent!van!hierdie!groep!het!wel!Graad!8!voltooi!
en!11%!Graad!12.!!
Wanneer!die!opvoedkundige!vlak!van!persone!twintig!jaar!of!ouer!vir!die!onderskeie!bevolkingsgroepe!
ondersoek! word! toon! die! data! duidelike! verskille.! Sestig! persent! van! wit! persone! het! na4skoolse!
opleiding!en!38%!het!Graad!12!voltooi!teenoor!slegs!12%!van!individue!in!die!bruin!populasie!met!
matriek!en!3%!met!na4skoolse!opleiding!(Tabel!27).!
! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!14!Alhoewel!dit!aanvaar!word!dat!persone!skool!verlaat!in!hul!18de!jaar,!is!hier!besluit!om!die!kohort!tot!by!19!jaar!te!neem!om!persone!wat!ʼn!jaar!herhaal!het!ook!in!te!sluit.!!
!
29!!
Tabel)26:)Hoogste)opvoedkundige)status)en)ouderdomskohort)vir)nie]skoolgaande)persone)7)jaar)of)ouer)
!
Ouderdomskohort) Totaal)
7]14)jr) 15]19)jr) 20]29)jr) 30)jr+) )
Geen!formele!opleiding,!kan!
wel!lees!en!skryf!
Aantal! 0! 0! 0! 20! 20!
Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 4.5%! 3.3%!
Geen!formele!opleiding,!kan!
nie!lees!of!skryf!nie!
Aantal! 1! 1! 0! 49! 51!
Kolom!%! 25.0%! 2.4%! 0.0%! 10.9%! 8.5%!
Gr.1!Aantal! 1! 0! 0! 5! 6!
Kolom!%! 25.0%! 0.0%! 0.0%! 1.1%! 1.0%!
Gr.2!Aantal! 0! 0! 1! 8! 9!
Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 0.9%! 1.8%! 1.5%!
Gr.3!Aantal! 1! 0! 0! 17! 18!
Kolom!%! 25.0%! 0.0%! 0.0%! 3.8%! 3.0%!
Gr.4!Aantal! 0! 0! 2! 16! 18!
Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 1.9%! 3.6%! 3.0%!
Gr.5!Aantal! 0! 2! 1! 29! 32!
Kolom!%! 0.0%! 4.8%! 0.9%! 6.5%! 5.3%!
Gr.6!Aantal! 1! 5! 4! 33! 43!
Kolom!%! 25.0%! 11.9%! 3.7%! 7.4%! 7.1%!
Gr.7!Aantal! 0! 11! 4! 44! 59!
Kolom!%! 0.0%! 26.2%! 3.7%! 9.8%! 9.8%!
Gr.8!Aantal! 0! 8! 27! 75! 110!
Kolom!%! 0.0%! 19.0%! 25.0%! 16.7%! 18.3%!
Gr.9!Aantal! 0! 8! 16! 30! 54!
Kolom!%! 0.0%! 19.0%! 14.8%! 6.7%! 9.0%!
Gr.10!Aantal! 0! 1! 9! 19! 29!
Kolom!%! 0.0%! 2.4%! 8.3%! 4.2%! 4.8%!
Gr.11!Aantal! 0! 3! 2! 16! 21!
Kolom!%! 0.0%! 7.1%! 1.9%! 3.6%! 3.5%!
Gr.12!Aantal! 0! 2! 32! 49! 83!
Kolom!%! 0.0%! 4.8%! 29.6%! 10.9%! 13.8%!
NTC14NTC6!Aantal! 0! 0! 0! 3! 3!
Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.7%! 0.5%!
Na4skoolse!opleiding!Aantal! 0! 0! 7! 30! 37!
Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 6.5%! 6.7%! 6.1%!
Ander,!spesifiseer!Aantal! 0! 1! 3! 5! 9!
Kolom!%! 0.0%! 2.4%! 2.8%! 1.1%! 1.5%!
Totaal!Aantal! 4! 42! 108! 448! 602!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
)
!
30!!
Tabel)27:)Hoogste)opvoedkundige)vlak)vir)individue)20)jaar)of)ouer)per)bevolkingsgroep)
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Geen!formele!opleiding,!kan!
wel!lees!en!skryf!
Aantal! 20! 0! 20!
Kolom!%! 3.5%! 0.0%! 3.3%!
Geen!formele!opleiding,!kan!
nie!lees!of!skryf!nie!
Aantal! 51! 0! 51!
Kolom!%! 9.0%! 0.0%! 8.5%!
Gr.1!Aantal! 6! 0! 6!
Kolom!%! 1.1%! 0.0%! 1.0%!
Gr.2!Aantal! 9! 0! 9!
Kolom!%! 1.6%! 0.0%! 1.5%!
Gr.3!Aantal! 18! 0! 18!
Kolom!%! 3.2%! 0.0%! 3.0%!
Gr.4!Aantal! 18! 0! 18!
Kolom!%! 3.2%! 0.0%! 3.0%!
Gr.5!Aantal! 32! 0! 32!
Kolom!%! 5.7%! 0.0%! 5.3%!
Gr.6!Aantal! 43! 0! 43!
Kolom!%! 7.6%! 0.0%! 7.1%!
Gr.7!Aantal! 60! 0! 60!
Kolom!%! 10.6%! 0.0%! 10.0%!
Gr.8!Aantal! 110! 0! 110!
Kolom!%! 19.4%! 0.0%! 18.2%!
Gr.9!Aantal! 54! 0! 54!
Kolom!%! 9.5%! 0.0%! 9.0%!
Gr.10!Aantal! 29! 0! 29!
Kolom!%! 5.1%! 0.0%! 4.8%!
Gr.11!Aantal! 21! 0! 21!
Kolom!%! 3.7%! 0.0%! 3.5%!
Gr.12!Aantal! 69! 14! 83!
Kolom!%! 12.2%! 37.8%! 13.8%!
NTC14NTC6!Aantal! 3! 0! 3!
Kolom!%! 0.5%! 0.0%! 0.5%!
Na4skoolse!opleiding!Aantal! 15! 22! 37!
Kolom!%! 2.7%! 59.5%! 6.1%!
Ander!spesifiseer!Aantal! 8! 1! 9!
Kolom!%! 1.4%! 2.7%! 1.5%!
Totaal!Aantal! 566! 37! 603!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
!
31!!
4.4) Tienerswangerskap)en)opvoedkundige)status)
Tienerswangerskap!word!gedefinieer!as!vroue!wat!voor!die!ouderdom!van!twintig!swanger!is.!Volgens!
respondente!was!31%!van!vroue!12!jaar!of!ouer!in!Sutherland!nog!nie!swanger!nie.!Van!alle!vroue!12!
jaar!of!ouer!was!32%!tieners!met!hulle!eerste!swangerskap.!Daar!is!ʼn!beduidend!hoër!voorkoms!van!
tienerswangerskap!onder!jonger!as!ouer!vroue!(Tabel!28).!Tienerswangerskap!neem!toe!soos!gesien!
kan!word!uit!die!volgende!persentasies!van!vroue!wat!tieners!met!hul!eerste!swangerskap!was:!
•! 46%!van!vroue!vanaf!20!tot!29!jaar!
•! 38%!van!vroue!vanaf!30!tot!39!jaar!
•! 25%!van!vroue!vanaf!40!of!ouer!!
Van!alle!vroue!in!Sutherland!wat!al!ooit!swanger!was,!was!hulle!met!hul!eerste!swangerskap:!!
•! tieners!(12!tot!19!jaar)!40%;!!
•! 20!jaar!of!jonger!52%;!en!
•! 30!jaar!of!jonger!95%.!
!
Tabel)28:)Tiener)(<20)jaar))met)eerste)swangerskap)en)ouderdom)
!
Ouderdom)
Totaal)20]29) 30]39) 40+)
Tiener!met!eerste!
swangerskap!
Ja!Aantal! 28! 27! 50! 105!
Kolom!%! 45.9%! 38.0%! 24.9%! 31.5%!
Nee*!Aantal! 33! 44! 151! 228!
Kolom!%! 54.1%! 62.0%! 75.1%! 68.5%!
Totaal! Aantal! 61! 71! 201! 333!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
*!Sluit!in!diegene!wat!nog!nooit!swanger!was!nie.!(Chi2!=!11.347!df!=!2!p!=!0.00,!Gamma!=!0.34!p=!0.00)!
!
Daar!is!ʼn!sterk!verband!tussen!tienerswangerskap!en!die!hoogste!opvoedkundige!vlak!behaal!onder!
vroue!jonger!as!40!jaar:!
•! 75%!wat!tieners!met!hulle!eerste!swangerskap!was,!het!Graad!9!of!laer!voltooi!teenoor!46%!
van!die!wat!nie!tienerswangerskappe!gehad!het!nie;!en!
33%!wat!nie!tieners!was!met!hulle!eerste!swangerskap!nie!het!matriek!behaal!teenoor!slegs!
17%!van!die!wat!tienerswangerskappe!gehad!het.!
!
32!!
4.5) Ekonomiese)profiel))
Om!ʼn!basiese!profiel!van!die!ekonomiese!stand!van!individue!en!huishoudings!te!verkry,!het!die!
opname!op!vier!aspekte!gefokus!naamlik!werkstatus!van!individue,!tipe!werk,!bronne!van!inkomste!
en!totale!huishoudinginkomste.!
Volgens!die!opname!doen!43%!van!individue!van!15!jaar!of!ouer!ʼn!werk!vir!inkomste,!terwyl!57%!nie!
vir!ʼn!inkomste!werk!nie! (sien!Tabel!7! in!Bylaag!1).!Dit! is!natuurlik!belangrik!om!in!ag! te!neem!dat!
hierdie!statistieke!ook!deur!nie4ekonomiese!faktore!beïnvloed!word,!derhalwe!is!respondente!gevra!
om!aan!te!dui!hoekom!persone!15!jaar!of!ouer15!nie!betaalde!werk!doen!nie.!Tabel!29!toon!dat!van!
die!57%!wat!aangedui!het!dat!hulle!nie!werk!nie,!meer!as!die!helfte!(51%)!buite!die!arbeidsmark!staan!
4!16%!is!pensionarisse,!12%!is!fisies!gestrem!of!te!siek!om!te!werk,!7%!is!tuisteskeppers!wat!nie!werk!
soek!nie,!12%!is!skoliere,!1%!het!ʼn!ander!inkomste!en!hoef!nie!te!werk!nie!en!6%!het!aangedui!dat!
hulle!te!oud!is!om!te!werk.!!
Wanneer!skoliere!uitgelaat!word!uit!die!kategorie!van!persone!wat!buite!die!arbeidsmark!staan,!toon!
Tabel!30!dat!32%!van!hierdie!persone!nie!ʼn!werk!kan!kry!nie,!7%!kon!nie!ʼn!geskikte!werk!kry!nie,!met!
5%!wat!seisoenale!of!kontrakwerkers!is!en!wag!vir!die!nuwe!seisoen!of!kontrak!om!te!begin.!
!
Tabel)29:)Rede)dat)individue)nie)betaalde)werk)doen)nie)(15)jaar)of)ouer))
! Frekwensie) Persentasie)
Kan!geen!werk!kry!nie! 104! 28.6!
Kan!nie!geskikte!werk!kry!nie! 26! 7.1!
Het!werk!gekry,!maar!begin!eers!later! 10! 2.7!
Pensionaris! 58! 15.9!
Fisies!gestrem/!siekte! 43! 11.8!
Tuisteskepper!en!verkies!om!nie!te!werk!nie! 25! 6.9!
Skolier/student! 42! 11.5!
Seisoenswerker,!wag!vir!die!seisoen! 7! 1.9!
Kontrakwerker!rus!tot!volgende!kontrak! 5! 1.4!
Het!ʼn!ander!inkomste!en!hoef!nie!te!werk!nie! 3! .8!
Dink!dat!hy/sy!te!oud!of!te!jonk!is!om!te!werk! 22! 6.0!
Ander! 19! 5.2!
Totaal! 364! 100.0!! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!15! Internasionaal!word!werkende!ouderdom!gedefinieer!as!15464! jaar.!Hierdie!definisie!word!dan!ook! ! in!hierdie!verslag!aangewend.!Waar!daar!wel!afwykings!is,!word!dit!gespesifiseer.!!
!
33!!
Tabel)30:)Rede)nie)in)betaalde)werk)(15)jaar)of)ouer,)skoliere/studente)uitgesluit))
! Frekwensie) Persentasie)
Kan!geen!werk!kry!nie! 107! 31.8!
Kan!nie!geskikte!werk!kry!nie! 26! 7.7!
Het!werk!gekry,!maar!begin!eers!later! 12! 3.6!
Pensionaris! 63! 18.8!
Fisies!gestrem/siekte! 43! 12.8!
Tuisteskepper!en!verkies!om!nie!te!werk!nie! 26! 7.7!
Seisoenswerker,!wag!vir!die!seisoen! 9! 2.7!
Kontrakwerker!rus!tot!volgende!kontrak! 5! 1.5!
Het!ʼn!ander!inkomste!en!hoef!nie!te!werk!nie! 4! 1.2!
Dink!dat!hy/sy!te!oud!of!te!jonk!is!om!te!werk! 22! 6.5!
Ander! 19! 5.7!
Totaal! 336! 100.0!
!
Vanuit!hierdie!bevindings!kan!persone!wat!nie!betaalde!werk!doen!nie!in!twee!breë!groepe!verdeel,!
naamlik!ekonomiese!aktiewe!(tans!werkloos)!en!ekonomiese!onaktiewe!persone.!Ekonomiese!
aktiewe!persone!verwys!hier!na:!
•! Persone!wat!aktief!na!werk!soek!of!ʼn!werk!sal!opneem!as!hulle!dit!kry;!
•! Persone!wat!nie!aktief!na!werk!soek!nie,!maar!dit!sal!opneem!as!hul!werk!kry;!
•! Persone!wat!ʼn!werk!gekry!het!en!wag!vir!die!werk!om!te!begin;!en!
•! Seisoenale/kontrakwerkers!wat!wag!vir!die!seisoen.!
Die!bogenoemde!kategorieë!word!as!werkloos!ten!tye!van!die!opname!geklassifiseer.!
Ekonomiese!onaktiewe!persone!verwys!na:!
•! Pensionarisse;!!
•! Fisies!gestremde/siek!persone!wat!nie!kan!werk!nie!as!gevolg!van!hul!gestremdheid!of!
siekte;!
•! Tuisteskeppers!wat!kies!om!nie!te!betaalde!werk!te!verrig!nie;!!
•! Persone!wat!dink!hulle!is!te!oud!om!betaalde!werk!te!doen;!en!
•! Skoliere/voltydse!studente.!
Tabel!31!toon!dat!49%!van!persone!vyftien!jaar!of!ouer!(skoliere!uitgesluit)!wat!nie!werk!vir!inkomste!
verrig!nie!as!ekonomies!aktief!geklassifiseer!kan!word,!terwyl!51%!van!hierdie!persone!ekonomies!
onaktief!is.!!
!
!
34!!
Tabel)31:)Status)as)ekonomies)aktief) teenoor)ekonomiese)onaktiewe) individue)wat)nie)werk)vir)inkomste)doen)nie)(persone)15)jaar)of)ouer,)skolier/studente)uitgesluit))
! Frekwensie) Persentasie)
Ekonomies!aktief! 170! 48.7!
Ekonomies!onaktief! 179! 51.3!
Totaal! 349! 100.0!!
Die!werkloosheidskoers!in!Sutherland!is!ongeveer!42%!(Tabel!32)!onder!persone!15!tot!64!jaar.!Indien!
die!werkstatus!van!die!ekonomiese!aktiewe!groep!in!terme!van!geslag!en!bevolkingsgroep!ondersoek!
word,!wys!Tabel!32!ʼn!beduidend!hoër!werkloosheidsyfer!onder!individue!in!die!bruin!bevolkingsgroep!
(40%!teenoor!0%!in!die!wit!groep).!As!in!ag!geneem!word!dat!persone!vanaf!die!ouderdom!60!kan!
kwalifiseer!vir!ʼn!staatstoelae!vir!ouer!persone,!en!kinders!wat!op!skool!is!nie!betaalde!werk!behoort!
te!soek!nie,!is!die!werkloosheidskoers!ook!vir!persone!15$tot$59$jaar!bereken!wat!nie!op!skool!is!of!aan!
ʼn!tersiêre!instelling!studeer!nie.!Onder!hierdie!groep!is!die!werkloosheidskoers!ongeveer!32%!(Tabel!
33).!Daar!is!enkele!ontvangers!van!die!ouderdomstoelaag!(“pensioenarisse”)!wat!betaalde!werk!doen!
en!ander!wat!aangedui!het!dat!hulle!werkloos!is.!
!
Tabel) 32:) Werkstatus) van) ekonomiese) aktiewe) individue) (15]64) jaar,) nie]skoolgaande)) en)bevolkingsgroep)
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Werkend!Aantal! 260! 24! 284!
Kolom!%! 60.3%! !!!!100%! 62.4!%!
Werkloos!Aantal! 171! 0! 171!
Kolom!%! 39.7! 0.0%! 37.6%!
Totaal!Aantal! 431! 24! 455!
Kolom!%! 100%! 100%! 100%!)
) )
!
35!!
Tabel) 33:) Werkstatus) van) ekonomiese) aktiewe) individue) (15]59) jaar,) nie]skoolgaande)) en)bevolkingsgroep)
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Werkstatus!Werkend!
Aantal! 250! 18! 268!
Kolom!%! 66.7%! 100.0%! 68.2%!
Werkloos!Aantal! 125! 0! 125!
Kolom!%! 33.3%! 0.0%! 31.8%!
Totaal! Aantal! 375! 18! 393!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!Daar!is!nie!statistiesbeduidende!verskille!in!die!werkloosheidskoers!tussen!vroue!en!mans!nie!(Tabel!
34).!Dieselfde!geld!ten!opsigte!van!ouderdom:!jong!volwassenes!(20!tot!29!jaar)!en!ouer!volwassenes!
(30!tot!59!jaar)!verskil!ook!nie!beduidend!nie,!alhoewel!die!groep!15!tot!19!jaar!wel!ʼn!beduidend!hoër!
werkloosheidskoers!vertoon!(Tabel!34).!
Tabel)34:)Werkstatus)van)ekonomiese)aktiewe)individue)(15]59)jaar,)nie]skoolgaande))en)geslag)en)ouderdom)
Geslag)
Ouderdom)
Totaal)15]19)jr) 20]29)jr) 30]59)jr)
Man)
Werkstatus!
Werkend!N! 7! 37! 96! 140!
Kolom!%! 53.8%! 69.8%! 74.4%! 71.8%!
Werkloos!N! 6! 16! 33! 55!
Kolom!%! 46.2%! 30.2%! 25.6%! 28.2%!
Totaal!N! 13! 53! 129! 195!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
Vrou)
Werkstatus!
Werkend!N! 2! 33! 93! 128!
Kolom!%! 13.3%! 67.3%! 69.4%! 64.6%!
Werkloos!N! 13! 16! 41! 70!
Kolom!%! 86.7%! 32.7%! 30.6%! 35.4%!
Totaal!N! 15! 49! 134! 198!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
Totaal)
Werkstatus!
Werkend!N! 9! 70! 189! 268!
Kolom!%! 32.1%! 68.6%! 71.9%! 68.2%!
Werkloos!N! 19! 32! 74! 125!
Kolom!%! 67.9%! 31.4%! 28.1%! 31.8%!
Totaal!N! 28! 102! 263! 393!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!)
!
36!!
Om!die! indiensnemingsyfer! in! konteks! te! plaas! is,! is! daar! ook! gekyk! na! die! aard! van!werk.! Dit! is!
opvallend!dat!26%!van!die!werkende!persone!tydelike!of!loswerk!doen!op!ʼn!ongereelde!basis!(Tabel!
35),! terwyl! 64%!ʼn! gereelde! betaalde!werk! by! een!werkgewer! beklee.! Ses! persent! van!werkende!
inwoners! besit! hul! eie! besigheid.! Meer! as! die! helfte! van! die! wit! inwoners! (52%)! bedryf! hul! eie!
besighede,!terwyl!67%!van!werkende!bruin!mense!gereelde!betaalde!werk!vir!een!werkgewer!doen!
(Tabel!36).!!
!
Tabel)35:)Hoofwerk)van)persoon)wat)iets)doen)om)ʼn)inkomste)te)verdien)
)Hoofwerk) Frekwensie) %)
Gereelde!betaalde!werk!vir!een!werkgewer! 189! 63.4!
Gereelde!betaalde!werk!vir!verskeie!werkgewers!
gedurende!dieselfde!maand! 6! 2.0!
Seisoenswerk! 7! 2.3!
Tydelike!werk/los!werkies! 77! 25.8!
Eie!besigheid! 19! 6.4!
Totaal) 298! 100.0!
!Tabel)36:)Hoofwerk)en)bevolkingsgroep)
!Hoofwerk)Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Gereelde!betaalde!werk!vir!een!
werkgewer!
Aantal! 178! 11! 189!
Kolom!%! 66.7%! 35.5%! 63.4%!
Gereelde!betaalde!werk!vir!verskeie!
werkgewers!gedurende!dieselfde!maand!
Aantal! 6! 0! 6!
Kolom!%! 2.2%! 0.0%! 2.0%!
Seisoenswerk!Aantal! 7! 0! 7!
Kolom!%! 2.6%! 0.0%! 2.3%!
Tydelike!werk/!los!werkies!Aantal! 73! 4! 77!
Kolom!%! 27.3%! 12.9%! 25.8%!
Eie!besigheid!Aantal! 3! 16! 19!
Kolom!%! 1.1%! 51.6%! 6.4%!
Totaal)Aantal! 267! 31! 298!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
! !
!
37!!
Onder!werkendes!in!Sutherland!is!die!tipe!werk!wat!die!hoogste!voorkoms!het!‘algemene!werk’!(35%)!
–!verwysend!na!enige!tipe!werk,!gewoonlik!ongeskoolde!of!laaggeskoolde!werk!4,!in!sommige!gevalle!
net!een!keer!per!week.!Dertien!persent!werkende!persone!werk!onderskeidelik!as!huiswerkers!of!
plaaswerkers!en!ʼn!verdere!13%!is!indiensgeneem!deur!die!Gemeenskapswerksprogram!(of!te!wel!die!
CWP/!Community!Works!Programme).!Dit!word!gevolg!deur!persone!wat!sogenaamde!professionele!
beroepe!beklee!(12%)!en!sluit!in:!onderwysers,!polisie,!verpleegkundiges/dokters,!dominees/priesters!
en!algemene!bestuurders!(Tabel!37).!!
Wat!die!Gemeenskapswerkprogram!(GWP)!betref,!is!die!deelname!van!alle!gemeenskapslede!tussen!
15!en!59!jaar!aan!die!program!vasgestel:!8%!was!tydens!die!opname!werkers!in!die!program!en!10%!
het!vantevore!aan!die!program!deelgeneem.!Drie4en4tagtig!persent!van!persone!15!jaar!of!ouer!het!
egter!nog!nie!werk!deur!die!program!bekom!nie.!Wat!hierdie!persone!betref!het!82%!aangedui!dat!
hulle!nie!op!die!GWP!databasis!is!nie.!Wat!persone!betref!wat!ekonomiesaktief!maar!werkloos!is,!het!
84%!aangedui!dat!hulle!nog!nie!in!die!GWP!program!gewerk!het!nie,!terwyl!64%!aangedui!dat!hulle!
nie!op!die!GWP!databasis!is!nie!(sien!Tabelle!8!tot!11!Bylaag!1).!
As!tipe!werk!in!terme!van!geslag!ondersoek!word!toon!die!data!dat!beide!mans!en!vroue!hoofsaaklik!
in!werke!staan!waar!hulle!hulself!as!algemene!werkers!beskryf!(31%!van!werkende!mans!en!38%!van!
werkende!vroue).!Naas!algemene!werkers!werk!vroue!hoofsaaklik!as!huiswerkers!(28%)!en!mans!as!
plaaswerkers!(22%).!Nege!persent!mans!en!15%!vroue!beklee!ʼn!“professionele!beroep”.!ʼn!Byna!gelyke!
persentasie!mans!en!vroue!werk!as!GWP!werkers!(12%!en!14%!onderskeidelik)!(Tabel!38).!!
Die!grootste!persentasie!werkende!persone!in!Sutherland!werk!in!die!privaatsektor!(42%)!met!25%!
wat!in!die!staatssektor!werk!(Tabel!39).!Daar!is!weinig!van!die!werkende!persone!wat!nie!in!Sutherland!
werk!nie,!met!91%!wat!Sutherland!as!hul!plek!van!werk!aangedui!het.!
!
! )
!
38!!
Tabel)37:)Vir)persone)wat)werk:)tipe)werk)
) Frekwensie) %)
Huiswerker! 29! 13.1!
Plaaswerker/boer! 30! 13.5!
Tuinwerker! 2! .9!
Algemene!werker! 76! 33.8!
Professionele!persoon! 26! 11.7!
Bouwerkers! 10! 4.5!
Ambagsman! 6! 2.7!
Drywer! 4! 1.8!
Administratiewe!personeel! 3! 1.4!
Algemene!munisipale!werker! 8! 3.6!
CPWP! 29! 13.1!
Totaal) 223! 100.0!)
Tabel)38:)Tipe)werk)en)geslag)
!
Geslag)Totaal)Man) Vrou)
Huiswerker!Aantal! 2! 27! 29!
Kolom!%! 1.6%! 27.6%! 13.1%!
Plaaswerker/boer!Aantal! 27! 3! 30!
Kolom!%! 21.8%! 3.1%! 13.5%!
Tuinwerker!Aantal! 2! 0! 2!
Kolom!%! 1.6%! 0.0%! 0.9%!
Algemene!werker!Aantal! 38! 37! 75!
Kolom!%! 30.6%! 37.8%! 33.8%!
Professionele!persoon!Aantal! 11! 15! 26!
Kolom!%! 8.9%! 15.3%! 11.7%!
Boukontrakteur!Aantal! 10! 0! 10!
Kolom!%! 8.1%! 0.0%! 4.5%!
Ambagsman!Aantal! 6! 0! 6!
Kolom!%! 4.8%! 0.0%! 2.7%!
Drywer!Aantal! 4! 0! 4!
Kolom!%! 3.2%! 0.0%! 1.8%!
Administratiewe!personeel!Aantal! 2! 1! 3!
Kolom!%! 1.6%! 1.0%! 1.4%!
Algemene!munisipale!
werker!
Aantal! 7! 1! 8!
Kolom!%! 5.6%! 1.0%! 3.6%!
GWP!Aantal! 15! 14! 29!
Kolom!%! 12.1%! 14.3%! 13.1%!
Totaal)Aantal! 124! 98! 222!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
! )
!
39!!
Tabel)39:)Sektore)waarin)individue)werk)
! Frekwensie) Persentasie)
Privaat! 124! 42.2!
Staat! 74! 25.2!
Self4indiens!(formele!sektor)! 11! 3.7!
Self4indiens!(informele!sektor)! 2! .7!
Formele!sektor! 10! 3.4!
Werk!vir!kerk/NRO/GBO! 10! 3.4!
Werk!vir!ʼn!privaat!persoon! 52! 17.7!
Ander! 11! 3.7!
Totaal) 294! 100.0!)
Uit! alle!huishoudings! in! Sutherland!het!29%!nie!ʼn!werkende!persoon!nie.!Hierdie! syfer! kan!egter!
verband!hou!met!die!samestelling!van!huishoudings.!Derhalwe!is!huishoudings!wat!wel!lede!van!15!
jaar!tot!59!jaar!insluit!ontleed.!Daar!is!besluit!op!hierdie!ouderdomsgroep!omdat!persone!60!jaar!of!
ouer!ʼn!ouderdomstoelaag!van!die!staat!kan!ontvang!en!15!jaar!internasionaal!gebruik!word!as!laagste!
ouderdom! vir! indiensneming.! Tabel! 40! toon! dat! 22%! van! huishoudings! met! lede! binne! hierdie!
ouderdomsgroep!nie!ʼn!werker!as!lid!het!nie,!38%!het!een!werker!en!28%!twee!werkers.!Daar!is!nie!ʼn!
statisties! beduidende! toename! in! die! getal! werkers! met! ʼn! toename! in! huishoudinggrootte! nie,!
behalwe!in!die!geval!van!huishoudings!met!sewe!of!meer!lede.!!
)
Tabel)40:)Huishoudingsgrootte)teenoor)aantal)werkende)persone)in)huishouding)
!
Huishoudinggrootte)
Totaal!1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)of)meer)
Aantal)werkers)
0! N! 4! 14! 8! 7! 5! 1! 2! 41!
Kolom!%! 33.3%! 50.0%! 18.6%! 18.9%! 20.0%! 5.9%! 8.7%! 22.2%!
1!N! 8! 10! 22! 12! 10! 5! 4! 71!
Kolom!%! 66.7%! 35.7%! 51.2%! 32.4%! 40.0%! 29.4%! 17.4%! 38.4%!
2!N! 0! 4! 11! 15! 7! 9! 6! 52!
Kolom!%! 0.0%! 14.3%! 25.6%! 40.5%! 28.0%! 52.9%! 26.1%! 28.1%!
3!N! 0! 0! 2! 3! 3! 2! 5! 15!
Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 4.7%! 8.1%! 12.0%! 11.8%! 21.7%! 8.1%!
4!of!
meer!
N! 0! 0! 0! 0! 0! 0! 6! 6!
Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 26.1%! 3.2%!
Totaal! N! 12! 28! 43! 37! 25! 17! 23! 185!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!! !
!
40!!
Inkomstebronne$
Ongeveer!die!helfte!(51%)!van!huishoudings!het!twee!bronne!van!inkomste,!gevolg!deur!38%!wat!een!
bron!het!en!6%!wat!drie!inkomstebronne!aangetoon!het!(Tabel!41).!Die!twee!hoofbronne!vir!bruin!
huishoudings!is!staatstoelae!en!salarisse,!teenoor!wit!huishoudings!waar!die!twee!hoofbronne!met!
werk!verband!hou,!hetsy!ʼn!salaris!of!inkomste!uit!ʼn!eie!besigheid!(Tabel!42).!
!
Tabel)41:)Aantal)inkomstebronne)per)huishouding)
! Frekwensie) Persentasie)
Geen!! 6! 2.4!
1!bron! 95! 37.5!
2!bronne! 130! 51.4!
3!bronne! 16! 6.3!
4!+!bronne! 6! 2.4!
Totaal! 253! 100.0!!
Tabel)42:)Hoof]inkomstebron)vir)huishoudings)per)bevolkingsgroep)
!Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Salarisse/lone/kommissie!Aantal! 151! 10! 161!
Kolom!%! 65.4%! 45.5%! 63.6!
Staatstoelae!Aantal! 192! 6! 198!
Kolom!%! 83.1%! 27.3%! 78.3!
Inkomste!uit!eie!besigheid!Aantal! 8! 10! 18!
Kolom!%! 3.5%! 45.5%! 7.1!
Geld!gestuur!van!mense!wat!elders!
woon!
Aantal! 19! 2! 21!
Kolom!%! 8.2%! 9.1%! 8.3!
Pensioen!deur!werkgewer!betaal!Aantal! 16! 7! 23!
Kolom!%! 6.9%! 31.8%! 9.1!
Huur!Aantal! 2! 4! 6!
Kolom!%! 0.9%! 18.2%! 2.4!
Onderhoudsgeld!vir!kinders!Aantal! 31! 0! 31!
Kolom!%! 13.4%! 0.0%! 12.3!
Geen!bron!van!inkomste!Aantal! 4! 0! 4!
Kolom!%! 1.7%! 0.0%! 1.6!
Totaal! Aantal! 231! 22! 253!
Persentasie!en!totale!is!gebaseer!op!aantal!huishoudings.!
!! !
!
41!!
Van!alle!inkomstebronne!is!ʼn!staatstoelae!die!algemeenste!(60%).!Daar!is!opmerklike!verskille!tussen!
bruin!en!wit!persone:!vir!bruin!inwoners!ʼn!toelaag!(62%)!gevolg!deur!ʼn!inkomste!verdien!vanuit!ʼn!
gereelde! betaalde!werk! (38%)! en! vir!wit! persone! ʼn! gereelde! betaalde!werk! (86%)! gevolg! deur! ʼn!
staatstoelae!(19%!4!hoofsaaklik!persone!ouer!as!59)!(Tabel!41).!
!
Tabel)43:)Inkomstebronne)per)bevolkingsgroep)(alle)ouderdomme))
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Gereelde!betaalde!werk! Aantal! 268! 31! 299!
Kolom!%! 38.3%! 86.1%! 40.7%!
SASSA!Toelae! Aantal! 436! 7! 443!
Kolom!%! 62.4%! 19.4%! 60.3%!
Privaat!onderhoud! Aantal! 33! 2! 35!
Kolom!%! 4.7%! 5.6%! 4.8%!
Geld!gestuur!deur!ander!
persone!
Aantal! 10! 0! 10!
Kolom!%! 1.4%! 0.0%! 1.4%!
Huur!of!losies! Aantal! 5! 2! 7!
Kolom!%! 0.7%! 5.6%! 1.0%!
Privaat!pensioen! Aantal! 3! 4! 7!
Kolom!%! 0.4%! 11.1%!1.0%!
Totaal! Aantal! 699! 36! 735!
Persentasies!en!totale!is!gebaseer!op!aantal!response,!nie!op!individue!nie,!met!ander!
woorde!een!persoon!kan!meer!as!een!bron!hê.!
!
In!Tabel!44!word!die!opname!van!maatskaplike!toelaes!deur!die!staat!per!ouderdomsgroep!aangedui.!
Dit!blyk!dat!44%!van!die!inwoners!ʼn!maatskaplike!toelaag!ontvang.!Die!opname!van!die!toelaag!vir!
ouer!persone! (60! jaar!of!ouer)! is! hoog!met! slegs!13%!wat!dit! nie!ontvang!nie.!Daarteenoor! is! dit!
opmerklik!dat!die!opname!van!die!kinderondersteuningstoelaag!onder!die! jongste!kinders! (0! tot!4!
jaar)!laer!is!as!vir!ouer!kinders.!Toe!die!toelaag!ingestel!is,!is!dit!juis!beklemtoon!hoe!belangrik!dit!is!
dat!die!toelaag!die!jongste!kinders!so!gou!moontlik!moet!bereik!aangesien!onvoldoende!voeding!kan!
bydrae! tot! ernstige! agterstande! later! in! ʼn! kind! se! lewe.! Dit! blyk! dat! die! nie4besit! van! ʼn!
geboortesertifikaat!nie!die!enigste!rede!is!waarom!die!jongste!kinders!(0!tot!4!jaar)!nie!ʼn!kindertoelaag!
ontvang!nie!aangesien!die!meeste!kinders!van!die!ouderdomsgroep!(93%)!wel!ʼn!geboortesertifikaat!
het16.! Sestien! persent! van! persone! 18! tot! 59! jaar! ontvang! ʼn! ongeskiktheidstoelaag,! terwyl! die!
sorgafhanklikheidstoelaag!en!die!pleegsorgtoelaag!deur!ʼn!baie!lae!persentasie!kinders!ontvang!word.!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!16!Slegs!2%!van!inwoners!het!nie!geboortesertifikate!of!identiteitsdokumente!nie.!!
!
42!!
Tabel)44:)Staatstoelae)opname)per)ouderdomsgroep)
Staatstoelae!
Ouderdom)
Totaal)0]3)jr) 4]6)jr) 7]13)jr) 14]17)jr) 18]21)jr) 22]59)jr) 60)jr+)
Nee!Aantal! 23! 10! 28! 20! 77! 377! 16! 551!
Kolom!%! 31.9%! 21.3%! 19.7%! 23.8%! 96.3%! 85.5%! 13.4%! 55.9%!
Ouder4
doms!
Aantal! 0! 0! 0! 0! 0! 0! 103! 103!
Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 86.6%! 10.5%!
Ongeskikt
4heid!
Aantal! 0! 0! 0! 0! 1! 64! 0! 65!
Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 1.3%! 14.5%! 0.0%! 6.6%!
Kinder!Aantal! 49! 34! 111! 63! 2! 0! 0! 259!
Kolom!%! 68.1%! 72.3%! 78.2%! 75.0%! 2.5%! 0.0%! 0.0%! 26.3%!
Pleegsorg!Aantal! 0! 3! 1! 0! 0! 0! 0! 4!
Aantal! 0.0%! 6.4%! 0.7%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.4%!
Sorg4
afhanklik!
Kolom!%! 0! 0! 2! 1! 0! 0! 0! 3!
Aantal! 0.0%! 0.0%! 1.4%! 1.2%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.3%!
Totaal!Kolom!%! 72! 47! 142! 84! 80! 441! 119! 985!
Aantal! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
Individuele$en$huishoudinginkomste$
Dit!word!algemeen!aanvaar!dat!die!insameling!van!data!oor!inkomste!in!sosiaal4ekonomiese!opnames!
soos!hierdie!een!meestal!problematies!en!nie!noodwendig!akkuraat!is!nie,!onder!andere!omdat!lede!
van! die! huishouding! nie! noodwendig! vaste! bronne! van! inkomste! het! nie,! hul! inkomste! op! ʼn!
maandelikse!basis!fluktueer!en!respondente!nie!noodwendig!nie!die!presiese!bedrae!van!die!inkomste!
ander!lede!van!hulle!huishoudings!se!inkomste!weet!nie!of!die!deelnemers!nie!presiese!bedrae!wil!
verskaf!nie.!Derhalwe!moet!inkomste4inligting!as!aanduiders!eerder!as!feitelik!presies!gesien!word.!In!
hierdie! studie! is! respondente! gevra! om! lede! van! die! huishouding! se! inkomste! aan! te! dui! per!
inkomstebron!ontvang!in!die!maand!wat!die!opname!voorafgegaan!het.!Twee!benaderings!is!gebruik.!
Respondente!kon!of!die!bedrag!aandui!of!ʼn!inkomstekategorie!uit!ʼn!tabel!op!ʼn!kaart!kies!waarvan!die!
kode!dan!in!die!datastel!aangeteken!is.!Die!gebruik!van!inkomstekategorieë!is!voordelig!omdat!dit!
hoër!responskoerse!tot!gevolg!het,!maar!dit!problematiseer!berekeninge!omdat!daar!nie!met!eksakte!
bedrae!gewerk!word!nie.!Dit!is!algemene!praktyk!om!in!gevalle!waar!presiese!bedrae!ontbreek!die!
middelpunt!van!die!betrokke! inkomstekategorie! te!gebruik.!Hierdie!benadering! is!ook!toegepas! in!
!
43!!
hierdie!studie!waar!die!meerderheid!van!respondente!eerder!inkomstekategorieë!verkies!het.!In!die!
geval!van!maatskaplike!staatstoelaes!is!die!bedrag!van!die!spesifieke!toelaag!in!November!2017!as!
aanduider!gebruik.!!
Totale!individuele!inkomste!in!die!studie!is!nie!bereken!nie!aangesien!die!bedrae!vir!staatstoelaes!vir!
kinders!teenoor!die!kinders!(begunstigdes)!aangedui!is!en!nie!teenoor!die!ontvangers!nie.!Volgens!
beleid!ontvang!die!primêre! versorger! (volwassene)!die! kindertoelaag!en! is! dit! bekend!dat! hierdie!
toelaes!hoofsaaklik!in!die!hande!van!vroue!beland!aangesien!hulle!steeds!die!primêre!versorging!van!
kinders!behartig.!Derhalwe! is!slegs! totale!huishoudinginkomste!en!ʼn!per!capita! inkomste!bereken.!
Gevolglik!fokus!die!bespreking!van!inkomste!op!individuele!inkomste!uit!werk!en!per!capita!en!totale!
huishoudinginkomste.!
!
Inkomste$uit$werk$
Uit!Tabel!45!blyk!dit!dat!individuele!inkomste!uit!werk!oorwegend!laag!is,!met!26%!wat!maandeliks!
R1!000!of!minder!verdien,!34%!R1!250!of!minder!en!50%!R2!500!of!minder.!Slegs!15%!het!ʼn!inkomste!
hoër!as!R!8!00017.!Figuur!7!en!Tabel!46!dui!die!groot!ongelykheid!tussen!bruin!en!wit!individue!aan.!
Tabel)45:)Totale)maandelikse)inkomste)uit)werk)
Inkomstekategorie) N) %) Kumulatiewe)%)
R14R200! 4! 1.8! 1.8!
R2014R500! 8! 3.6! 5.4!
R5014R1!000! 45! 20.4! 25.8!
R1!0014R1!500! 17! 7.7! 33.5!
R1!5014R2!500! 35! 15.8! 49.3!
R2!5014R3!500! 40! 18.1! 67.4!
R3!5014R4!500! 10! 4.5! 71.9!
R4!5014R6!000! 10! 4.5! 76.5!
R6!0014R8!000! 12! 5.4! 81.9!
R8!0014R11!000! 7! 3.2! 85.1!
R11!0014R16!000! 16! 7.2! 92.3!
R16!0014R30!000! 17! 7.7! 100.0!
Totaal! 221! 100.0! !! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!17!Hou!ingedagte!dat!die!meeste!bedrae!na!die!middelpunt!van!inkomste!kategorieë!verwys.!
!
44!!
Huishoudinginkomste$
Die!gemiddelde!maandelikse!inkomste!vir!huishoudings!is!ongeveer!R6!732!en!die!mediaan4inkomste!
is!R3!600!(Tabel!47).!As!gevolg!van!die!groot!ongelykheid!in!inkomste,!word!hier!ook!aanbeveel!dat!
die!mediaan! inkomste,! eerder! as!die! gemiddelde! inkomste,! gebruik!word!as!maatstaf! vir! sentrale!
neiging.!Die!armste!5%!(sien!persentielwaardes!in!Tabel!47)!van!huishoudings!het!ʼn!inkomste!van!R380!
per!maand!of!minder,!die!armste!10%!het!ʼn!inkomste!van!R1!130!of!minder,!die!armste!25%!het!ʼn!
inkomste! van! R1!985! of! minder! en! ongeveer! 50%! het! R3!600! of! minder.! Die! rykste! 10%! van!
huishoudings!het!ʼn!maandelikse!inkomste!van!ongeveer!R16!957!of!meer.!Figuur!6!en!Tabel!48!dui!die!
groot!ongelykheid!tussen!bruin!en!wit!huishoudings!aan.!
)
Tabel)46:)Totale)maandelikse)inkomste)per)huishouding)
N! N! 252!
Ontbreek! 0!
Gemiddelde! 6732.97!
Mediaan! 3600.00!
Std.!Afwyking! 8418.80!
Persentiele! 5! 380.00!
10! 1130.00!
25! 1985.00!
50! 3600.00!
75! 7140.00!
90! 16957.00!
95! 26126.50!)
)
!
45!!
!Figuur)6:)Maandelikse)huishoudinginkomste)en)bevolkingsgroep)
)Tabel)47:)Totale)maandelikse)huishoudinginkomste)en)bevolkingsgroep)
! Bruin)huishoudings) Wit)huishoudings)
N! 231! 22!
Ontbreek! 0! 0!
Gemiddelde! 5!393.38! 20!634.45!
Mediaan! 3!380.00! 23!000.00!
Std.!Afwyking! 5!958.23! 15!386.75!
Persentiele! 5! 380.00! 1!600.00!
10! 1!110.00! 1!720.00!
25! 1!980.00! 4!837.50!
50! 3!380.00! 23!000.00!
75! 6!360.00! 28!250.25!
90! 12!242.00! 46!001.40!
95! 17!756.00! 51!952.00!
!
Ten!einde!die!grootte!van!huishoudings!te!verreken!word!huishoudinginkomste!ook!as!ʼn!per!capita!
(per!kop)!bedrag!uitgedruk.!Tabel!49!toon!dat!die!maandelikse!per!capita!huishoudinginkomste!vir!die!
armste!10%!van!huishoudings!R240!of!minder!is,!die!armste!25%!het!ʼn!inkomste!van!R627!of!minder!
en! ongeveer! 50%! het! ʼn! inkomste! van! R1!082! of!minder.! Die! rykste! 10%! van! huishoudings! het! ʼn!
maandelikse!per!capita!inkomste!van!R5!200!of!meer.!! !
!
46!!
!Tabel)48:)Per)Capita)huishoudinginkomste)
N! N! 253!
Ontbreek! 0!
Gemiddeld! 2289.92!
Mediaan! 1082.50!
Std.!Afwyking! 3763.34!
Persentiele! 5! 152.00!
10! 240.00!
25! 627.33!
50! 1082.50!
75! 2030.00!
90! 5200.00!
95! 9237.68!
!
Voedingstatus$
Op!die! vraag!of!dit! gereeld! gebeur!het! in!die! twaalf!maande!voor!die!opname!dat! iemand! in!die!
huishouding!moes!hongerly!omdat!daar!nie!genoeg!kos!was!nie,!het!die!grootste!persentasie!(85%)!
nee!geantwoord,!7%!het!aangedui!dat!dit!soms!wel!gebeur!het!en!3%!dat!dit!gereeld!gebeur!het!(sien!
Tabel!12!in!Bylaag!1).!
In!die!geval!waar!ʼn!huishouding!nie!sou!kos!hê!om!te!eet!nie,!het!die!meeste!respondente!aangetoon!
dat!hulle!hulp!by!hul!familie!sou!kon!kry!(42%)!met!21%!wat!aangedui!het!dat!hulle!in!so!ʼn!geval!op!
skuld!sou!moes!koop!of!geld!by!iemand!sou!moes!leen!(Tabel!50).!!)
Tabel)49:)Bron)van)hulp)indien)huishouding)nie)kos)het)nie)
!
Response)
Frekwensie) %)
As!nie!kos!het!nie:!hulp!by!familie! 149! 41.6%!
As!nie!kos!het!nie:!hulp!by!bure/!vriend/!ander!lede!van!gemeenskap! 97! 27.1%!
As!nie!kos!het!nie:!hulp!by!kerk!of!ander!geloofsorganisasie! 14! 3.9%!
As!nie!kos!het!nie:!hulp!by!nie4regeringsorganisasie/!
gemeenskapsgebaseerde!organisasie!(nie!kerk!nie)! 3! 0.8%!
As!nie!kos!het!nie:!koop!op!skuld/!die!boek/!leen!geld! 73! 20.4%!
As!nie!kos!het!nie:!daar!is!niemand!nie! 22! 6.1%!
Totaal! 358! 100.0%!
!
!
47!!
Behuising$
Nog!ʼn!indikator!van!die!sosio4ekonomiese!stand!van!huishoudings!is!toegang!tot!en!eienaarskap!van!
bates.!Die!grootste!persentasie!respondente!(60%)!het!aangedui!dat!die!woning!waarin!hul!leef!en!die!
erf! waarop! hul! woning! gebou! is! deur! iemand! in! die! huishouding! besit! word.! Ongeveer! 14%! van!
huishoudings!huur!die!woning!waarin!hulle!woon!van!ʼn!nie4verwante!persoon!en!8%!huur!die!woning!
van!die!munisipaliteit.! Ses!persent!besit! slegs!die!woning!waarin!hulle!woon,!maar!nie!die! grond!
waarop! die! woning/struktuur! staan! nie18.! As! huiseienaarskap! vir! die! twee! bevolkingsgroepe!
ondersoek!word!toon!die!data!dieselfde!tendense!vir!beide!groepe!(sien!Tabel!13!in!Bylaag!1).!
Die!grootste!persentasie!(80%)!huishoudings!woon!ʼn!baksteen4!of!kliphuis!(79%!bruin!huishoudings!
en!91%!wit!huishoudings!onderskeidelik).!Veertien!persent!van!bruin!respondente!het!aangetoon!dat!
hulle!in!ʼn!informele!woning!in!ʼn!agterplaas!woon!(Tabel!51).!!
!Tabel)50:)Tipe)huis)waarin)huishouding)woon)en)bevolkingsgroep)
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Baksteen!of!kliphuis!Aantal! 180! 20! 200!
Kolom!%! 78.6%! 90.9%! 79.7%!
Gedeeltelik!baksteen!(formeel!
opgerigte)!huis!
Aantal! 11! 0! 11!
Kolom!%! 4.8%! 0.0%! 4.4%!
Informele!woning/!'shack'/!
’wendyhuis’!in!agterplaas!
Aantal! 31! 0! 31!
Kolom!%! 13.5%! 0.0%! 12.4%!
Buitegebou/bediendekwartiere!Aantal! 4! 0! 4!
Kolom!%! 1.7%! 0.0%! 1.6%!
Ander!Aantal! 3! 2! 5!
Kolom!%! 1.3%! 9.1%! 2.0%!
Totaal!Aantal! 229! 22! 251!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!$ $
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!18!Hierdie!wonings!verwys!na!agterplaaswonings,!waar!hulle!nie!eienaars!van!die!grond!is!nie,!maar!wel!van!die!struktuur.!
!
48!!
Toegang$tot$grond$vir$weiding$vir$vee$
Wat!toegang!tot!grond!betref!vir!die!weiding!van!vee!het!96%!van!respondente!aangetoon!dat!hulle!
nie!toegang!tot!grond!het!nie.!Van!die!nege!respondente!wat!aangetoon!het!dat!hulle!wel!toegang!tot!
grond!vir!die!weiding!van!vee!het,!het!7!(3%)!aangedui!dat!hulle!dit!nie!gebruik!nie!met!slegs!twee!
(1%)!wat!aangedui!het!dat!hulle!toegang!het!en!dit!gebruik.!Op!die!vraag!na!die!eienaarskap!van!die!
grond!het! twee!aangedui!dat!hulle!die!grond!besit!en!dat!dit!kommersiële!plase! is.!Die!ander!vyf!
respondente!het!aangetoon!dat!hulle!nie!die!eienaars!van!die!grond!is!nie,!met!drie!wat!toegang!het!
tot!die!Kuilenburg!gemeenskapsplaas!en!nog!twee!wat!toestemming!van!ʼn!kommersiële!boer!het!om!
hul!vee!daar!te!laat!loop.!!
Respondente!is!ook!gevra!of!iemand!in!hul!huishouding!lewende!hawe!besit!(vee,!pluimvee,!donkies,!
perde,!bokke,!ens).!Hierop!het!die!oorgrote!meerderheid!(93%)!nee!geantwoord!met!slegs!7%!(N=18)!
wat!wel!lewende!hawe!besit.!!
!
Bates$en$bronne$van$energie$
Wat!bates!(hoofsaaklik!toestelle)!in!ʼn!werkende!toestand!in!die!huis!betref,!is!die!volgende!in!80%!of!
meer!van!respondente!se!huishoudings:!ʼn!elektriese!stoof!(94%),!ʼn!televisiestel!(82%)!en!ʼn!selfoon!
(80%).!Ander!bates!wat!ook!redelik!algemeen!in!huishoudings!is,!is!yskaste!(69%),!radio’s!(59%)!en!ʼn!
motor!(26%)![Tabel!52].!
Huishoudings!gebruik!hoofsaaklik!elektrisiteit!(gekoop!van!Eskom)!en!hout!as!die!energiebronne!(sien!
Tabel!14!en!15!in!Bylaag!1).!
! !
!
49!!
Tabel)51:)Bates)in)werkende)toestand)in)huis)
Bates)in)werkende)toestand))
%)uit)totale)aantal)
huishoudings)
Elektriese!stoof! 94.2%!
Radio/hi4fi! 58.8%!
Televisiestel! 81.9%!
DSTV!skottel! 30.9%!
Yskas! 69.1%!
Naaimasjien! 13.6%!
Songeiser! 1.2%!
Fiets! 18.9%!
Motor! 25.9%!
Motorfiets! 2.1%!
Donkie4/perdekar! 0.4%!
Selfoon! 79.8%!
Rekenaar/!Tabeltrekenaar! 14.0%!
Elektriese!geiser! 13.6%!
Totaal! 504.5%!!
!
4.6) Toegang)tot)en)evaluasie)van)dienste)
Sanitasie$
As!sanitasiegeriewe!maak!die!meerderheid!huishoudings!(64%)!in!Sutherland!van!puttoilette!op!hul!
erf! gebruik.! Tabel! 53! toon! dat! puttoilette! veral! voorkom! in! die! Skema! en! HOP4land! areas!
(onderskeidelik!75%!en!78%).!Drie4en4negentig!persent!van!huishoudings!in!die!Dorp!area!het!toegang!
tot!spoeltoilette.!!
Inwoners!se!ontevredenheid!met!puttoilette!is!ʼn!aspek!wat!gereeld!opgeduik!het!in!gesprekke!met!
respondente!en!is!ook!deur!baie!genoem!as!die!aspek!waarvan!hulle!in!Sutherland!die!minste!hou!
(sien!volgende!afdeling).!!
! !
!
50!!
Tabel)52:)Toegang)tot)toiletgeriewe)vir)die)onderskeie)woongebiede)in)Sutherland)
!
Area)
Totaal)Skema) HOP) Kerkgrond) Dorp)
Geen!Aantal! 4! 1! 2! 1! 8!
Kolom!%! 3.1%! 1.5%! 7.1%! 3.6%! 3.2%!
Puttoilet!op!erf!Aantal! 96! 52! 13! 1! 162!
Kolom!%! 75.0%! 77.6%! 46.4%! 3.6%! 64.5%!
Spoeltoilet!in!huis!Aantal! 23! 10! 7! 26! 66!
Kolom!%! 18.0%! 14.9%! 25.0%! 92.9%! 26.3%!
Spoeltoilet!buite!die!
huis,!maar!op!erf!
Aantal! 4! 4! 5! 0! 13!
Kolom!%! 3.1%! 6.0%! 17.9%! 0.0%! 5.2%!
Ander!Aantal! 1! 0! 1! 0! 2!
Kolom!%! 0.8%! 0.0%! 3.6%! 0.0%! 0.8%!
Totaal!Aantal! 128! 67! 28! 28! 251!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
Elektrisiteit$
Negentig!persent! van! respondente!het! toegang! tot! elektrisiteit,!waarvan!88%!huishoudings! in!die!
bruin!gemeenskap!koopkrag!het!teenoor!86%!huishoudings!in!die!wit!gemeenskap!wat!ʼn!maandelikse!
rekening!ontvang!(sien!Tabel!16!in!Bylaag!1).!!
Water$
Al!die!huishoudings!het!aangedui!dat!hulle!toegang!tot!lopende!water!het,!waarvan!die!meeste!wit!
huishoudings!deur!ʼn!kraan!in!hul!woning!(96%)!en!meeste!bruin!huishoudings!deur!ʼn!kraan!buite!hul!
woning! maar! op! hul! erf! (63%).! Vyf! en! dertig! persent! van! bruin! huishoudings! het! toegang! tot!
drinkwater!deur!ʼn!kraan!in!hul!woning.![sien!Tabel!17!in!Bylaag!1].!
Internet$$
In!52%!van!die!huishoudings!in!Sutherland!is!daar!lede!wat!toegang!het!tot!die!internet!(sien!Tabel!18!
in!Bylaag!1).!Die!mees!algemene!toegang!is!deur!middel!van!slimfone!(43%).!Ses4en4twintig!persent!
verkry!toegang!tot!die!internet!by!SALT!se!rekenaarsentrum,!12%!by!hul!werk!en!11%!by!die!biblioteek!
(Tabel!54).!
! !
!
51!!
Tabel)53:)Bron)van)internettoegang)
!
Response)
Frekwensie) %)
Slimfoon! 116! 42.6%!
By!die!skool! 7! 2.6%!
By!die!biblioteek! 29! 10.7%!
By!die!sterrewag!rekenaarsentrum! 70! 25.7%!
By!die!werk! 32! 11.8%!
Wifi/ander!konneksie!by!die!huis! 18! 6.6%!
Totaal! 272! 100.0%!
!
Evaluering$van$munisipale$dienslewering$
Respondente!is!gevra!om!hulle!tevredenheid!met!die!volgende!dienste!aan!te!dui:!vullisverwydering,!
elektrisiteitsvoorsiening,!watervoorsiening,!watergehalte! en! sanitasie.! Buiten! vir! sanitasie!was! die!
oorgrote!meerderheid!van!respondente!van!beide!bevolkingsgroepe!tevrede!met!die!lewering!van!die!
onderskeie!dienste!deur!die!munisipaliteit.!Wat!sanitasie!betref!was!77%!van!die!wit!respondente!en!
49%!bruin!respondente!tevrede.!Ses4en4veertig!persent!van!bruin!respondente!was!wel!ontevrede!
met!die!sanitasiedienste!wat!deur!die!munisipaliteit!gelewer!word!(sien!Tabel!19!tot!23!in!Bylae!1).!
Die!ontevredenheid!het!spesifiek!gehandel!oor!die!onaangename!en!onhigiëniese!toestande!van!die!
puttoiletstelsel! (sien!Tabel!53!vir!meer!detail!oor! toegang!tot!sanitasie!geriewe!vir!die!onderskeie!
woongebiede!in!Sutherland).!
Evaluering$van$dienste$gelewer$deur$die$staat!
Wat!tevredenheid!met!dienste!deur!staatsdepartemente!betref,!toon!Tabel!55!dat!gebruikers!van!die!
dienste!oor!die!algemeen!tevrede!daarmee!is.!Maatskaplike!dienste,!die!polisie!en!kliniekdienste!toon!
die!laagste!tevredenheidskoers!met!59%!van!respondente!wat!aangetoon!het!dat!hulle!tevrede!is!met!
die!polisie!se!diens,!66%!met!die!maatskaplike!dienste!en!72%!met!die!kliniekdienste.!Vir!al!die!ander!
dienste!getoets!is!die!tevredenheidskoers!77%!en!hoër.!
Daar!is!opmerklik!laer!tevredenheid!onder!wit!inwoners!as!onder!bruin!inwoners!met!betrekking!tot!
dienste!gelewer!deur!staatsdepartemente!(sien!tabelle!23!tot!33!in!Bylae!1).!Die!prominentste!verskille!
is!in!terme!van!mediese!dienste!en!die!skole.!
! !
!
52!!
!
Tabel)54:)Tevredenheid)met)dienste)gelewer)deur)die)staat)
!!!! Tevrede)
Gemengd)(soms)tevrede)soms)nie)) Ontevrede) Totaal)
Polisie)Aantal! 137! 19! 77! 233!
Ry!%! 58.8%! 8.2%! 33.0%! 100.0%!
Munisipaliteit)Aantal! 219! 18! 11! 248!
Ry!%! 88.3%! 7.3%! 4.4%! 100.0%!
Kliniek)Aantal! 176! 19! 49! 244!
Ry!%! 72.1%! 7.8%! 20.1%! 100.0%!
Hospitaal) Aantal! 171! 18! 25! 214!
Ry!%! 79.9%! 8.4%! 11.7%! 100.0%!
Toegang)tot)IDs) Aantal! 186! 12! 44! 242!
Ry!%! 76.9%! 5.0%! 18.2%! 100.0%!
Biblioteek)Aantal! 140! 2! 2! 144!
Ry!%! 97.2%! 1.4%! 1.4%! 100.0%!
Laerskool)Aantal! 165! 5! 18! 188!
Ry!%! 87.8%! 2.7%! 9.6%! 100.0%!
Hoërskool) Aantal! 123! 11! 12! 146!
Ry!%! 84.2%! 7.5%! 8.2%! 100.0%!
Maatskaplike)dienste) Aantal! 110! 19! 38! 167!
Ry!%! 65.9%! 11.4%! 22.8%! 100.0%!
Toegang)tot)maatskaplike)toelae)
Aantal! 192! 6! 14! 212!
Ry!%! 90.6%! 2.8%! 6.6%! 100.0%!
Justisie) Aantal! 161! 8! 5! 174!
Ry!%! 92.5%! 4.6%! 2.9%! 100.0%!! !
!
53!!
4.7) Persepsies)oor)Sutherland)
Om!respondente!se!persepsies!oor!Sutherland!vas!te!stel,! is!die!volgende!vyf!vrae!gestel!oor!hulle!
assosiasie!van!positiewe!en!negatiewe!aspekte!van!die!dorp:!(i)!Wat$sal$jy$vir$iemand$vertel,$is$spesiaal$
aan$Sutherland?!(ii)!Wat$is$die$drie$dinge$van$Sutherland$waarvan$jy$die$meeste$hou?!(iii)!Wat$is$die$
drie$dinge$van$Sutherland$waarvan$jy$die$minste$hou?$(iv)$In$watter$opsig$sou$jy$sê$het$Sutherland$die$
afgelope$tien$jaar$vooruit$gegaan$en,$(v)$In$watter$opsig$sou$jy$sê$het$Sutherland$in$die$afgelope$tien$
jaar$agteruit$gegaan?!
In!hul!omskrywing!van!wat!spesiaal!is!aan!Sutherland!het!vier!eienskappe!uitgestaan,!naamlik:!
•! die!sterrewag/!die!Southern$African$Large$Telescope!(SALT);!!
•! die!unieke!natuurlike!omgewing,!ekologie!en!klimaat!van!die!omgewing;!!
•! die!rustige!karakter!van!die!dorp;!en!!
•! sterk!sosiale!kohesie!binne!die!gemeenskap.!!
Een4en4vyftig!persent!van!respondente!het!verwys!na!die!sterrewag,!met!gereelde!verwysing!na!die!
teleskope!van!die! sterrewag,! as!ʼn!unieke!aspek! van! Sutherland.!Die!unieke!natuurlike!omgewing,!
ekologie!en!klimaat!van!Sutherland,!genoem!deur!26%!van!respondente,!is!primêr!toegeskryf!aan!die!
skoon!lug!wat!ook!bydra!tot!die!sterreprag!en!die!verskeidenheid!fauna!en!flora!wat!uniek!is!aan!die!
omgewing:!
“Die$natuur$is$baie$mooi.”$“Die$sterre.$Ons$dorp$is$al$dorp$waar$jy$die$sterre$met$die$naakte$
oog$kan$sien.”$“Hier$is$baie$bosse,$plante$en$diere$wat$nie$op$ander$plekke$voorkom$(nie).”!!
Die!rustige!karakter!en!omgewing!van!Sutherland!is!deur!22%!van!respondente!aangedui!as!spesiale!
eienskap!gevolg!deur!sosiale!kohesie!binne!die!gemeenskap!aangedui!deur!17%!van!respondente:!!
! “Almal$ ken$almal$ en$ons$ is$ naby$mekaar.”$ “Die$gemeenskap$en$die$ vriendelikheid$ van$die$
mense,$ almal$ ken$ vir$ almal.”$ “Mooi$ plattelandse$ dorpie$met$ plattelandse$maniere,$mense$
skinder$maar$as$iemand$doodgaan$huil$almal$saam.”$
Ander!aspekte!wat!aangedui!is!as!spesiaal!aan!Sutherland!is!besienswaardighede!in!die!dorp!(10%),!
die!toeriste!wat!die!dorp!besoek!(6%)!en!die!vele!gastehuise!op!die!dorp!(5%).!
Op!die!vraag!wat!die!drie!dinge!is!waarvan!hulle!die!meeste!van!Sutherland!hou,!staan!vier!aspekte!
uit:!
•! die!stilte!en!rustigheid!wat!die!dorp!kenmerk;!!
•! die!natuurskoon!en!klimaat!van!Sutherland;!
!
54!!
•! die!veiligheid!van!die!dorp;!en!!
•! die!vriendelikheid!van!die!gemeenskap!en!hoe!hulle!mekaar!ondersteun.!!
Op! die! vraag! wat! die! mees! positiewe! aspek! is! wat! hulle! met! die! dorp! assosieer! het! 24%! van!
respondente! verwys! na! die! silte! en! rustigheid!wat! die! dorp! kenmerk.! Vyftien! persent! het! na! die!
natuurskoon,!sterreprag!en!klimaat!verwys,!“Die$sneeu$in$die$winter$maak$ons$dorp$spesiaal”,$“(Die)$
sterre$is$baie$mooi”.$Dertien!persent!het!verwys!na!Sutherland!as!ʼn!veilige!plek!waar!mense!en!kinders!
nog!vrylik!kan!rondbeweeg!“sonder!om!gepla!te!word”.!
Aspekte!uitgelig!deur!respondent!wat!hulle!die!tweede!meeste!van!Sutherland!hou,!is!(i)!die!veiligheid!
van!die!dorp!(20%),!(ii)!Die!vriendelikheid!van!die!gemeenskap!en!hoe!hulle!mekaar!ondersteun!en!(iii)!
Die!natuurskoon!en!klimaat!van!Sutherland!(11%).!
In!die!lys!van!wat!hulle!die!derde!meeste!van!Sutherland!hou,!is!die!vriendelikheid!van!die!gemeenskap!
en!die!ondersteuning!wat!binne!die!gemeenskap!bestaan!deur!die!meeste!(23%)!respondente!uitgelig.!
Die!veiligheid!van!die!dorp!en!die!stil!en!rustige!atmosfeer!wat!die!dorp!kenmerk!is!onderskeidelik!
deur!14%!en!8%!van!respondente!uitgelig.!!
Op!die!vraag!wat!die!drie!aspekte!in!Sutherland!is!waarvan!hulle!die!minste!hou,!is!daar!weereens!vier!
aspekte!wat!uitgelig!is:!
•! afguns!(jaloesie)!en!konflik!in!die!gemeenskap;!
•! swak!dienslewering!deur!die!munisipaliteit;!
•! alkohol4!en!dwelmmisbruik;!en!
•! misdaad.!
Interessant!van!hierdie!lys!is!die!direkte!teenstelling!van!twee!van!hierdie!aspekte!met!twee!positiewe!
aspekte!waarmee! die!meerderheid! van! respondent! die! dorp! assosieer.! Die! vriendelikheid! van! en!
ondersteuning! binne! die! Sutherland! gemeenskap! en! die! veiligheid! van! die! dorp! staan! in! direkte!
kontras!met!afguns/konflik!binne!die!gemeenskap!en!hoë!vlakke!van!misdaad.!!
Alkohol4! en!dwelmmisbruik! en! swak!dienslewering!deur!die!munisipaliteit! is! konsekwent!deur!die!
meerderheid! van! respondente! genoem! in! die! aandui! van! die! eerste,! tweede! en! derde! aspekte!
waarvan!hulle!die!minste!hou!in!die!dorp.!Wat!dienslewering!betref!is!daar!pertinent!verwys!na!die!
puttoiletstelsel!wat!in!gebruik!is,!paaie!wat!nie!geteer!of!geplavei!word!nie!en!die!dorp!wat!gereeld!
vuil!is.!!
Alhoewel!dienslewering!deur!respondente!uitgewys!is!een!van!die!negatiewe!aspekte!wat!hulle!met!
die!dorp!assosieer!is!dit!tog!interessant!dat!die!meeste!response!op!vooruitgang!oor!die!laaste!tien!
!
55!!
jaar! na! dienslewering! verwys.! Volgens! respondente! het! Sutherland! in! die! volgende! aspekte!
vooruitgegaan!in!die!afgelope!tien!jaar:!
•! Behuising!(27%)!!
•! Watersisteem!(26%)!!
•! Paaie!(22%)!!
•! Sportvelde!(20%)!
•! Nuwe!besighede!(10%)!
•! Toerisme,!spesifiek!as!gevolg!van!SALT!(9%)!!
Twee4en4twintig!persent!van!respondente!het!aangedui!dat!daar!geen!vooruitgang!in!die!afgelope!tien!
jaar!in!Sutherland!was!nie.!!
Persepsies!oor!hoe!Sutherland!in!die!afgelope!tien!jaar!agteruitgegaan!het,!het!hoofsaaklik!gefokus!op!
sosiaal4ekonomiese!aspekte,!dienslewering!en!politieke!leierskap.!Die!volgende!aspekte!is!deur!tien!
persent!of!meer!van!respondente!aangedui:!
•! Toename!in!werkloosheid!en!armoede!(20%)!
•! Toename!in!dwelm4!en!alkoholmisbruik!(16%)!
•! Verskaffing!van!behuising!het!verswak!(14%)!
•! Verskaffing!van!aanvaarbare!toiletgeriewe!(12%)!!
•! Verswakte!politieke!leierskap!(11%)!
•! Versorging!van!paaie!(10%).!
Tien!persent!van!respondente!het!aangetoon!dat!Sutherland!oor!die!afgelope!tien!jaar!in!geen!opsig!
agteruitgegaan!het!nie.!!
Op!die!vraag!wat!gedoen!kan!word!om!Sutherland!te!ontwikkel,!het!voorstelle!hoofsaaklik!verwys!na!
die!verbetering!van!dienslewering,!die!uitbrei!van!die!ekonomie!en!dus!werkskepping!en!die!aanbring!
van!ontspanningsgeriewe!vir!die!jeug.!Respondente!het!die!volgende!voorgestel:!
•! Meer!huise!te!bou!(49%)!
•! Werkskepping!(31%)!!
•! Ontspanningsgeriewe!vir!die!jeug!aan!te!bring!(21%)!!
•! Teer/plavei!van!paaie!(19%)!!
•! Die!vervanging!van!puttoilette!met!spoeltoilette!(16%)!!
•! Besighede!en!infrastruktuur!uit!te!bou!(12%)!!
!
56!!
Aspekte!wat!volgens!inwoners!ontwikkeling!in!Sutherland!verhoed!of!beperk!sluit!die!volgende!in:!
•! Verswakte! sosiale! kohesie! binne! die! gemeenskap! gevoed! deur! jaloesie! (afgunstigheid)! en!
konflik!(28%)!!
•! Swak!politieke!leierskap!(26%)!!
•! Korrupsie!(15%)!!
•! Werkloosheid!en!armoede(12%)!!
•! Dwelm4!en!alkoholmisbruik!(8%)!
•! Gebrek!aan!fondse!(7%)!
•! Wanbestuur!van!fondse!(6%)!
Respondente! is! spesifiek! gevra! oor! alkoholmisbruik! en! dwelmgebruik! in! Sutherland! en! 97%! van!
respondente!het!aangedui!dat!beide!ʼn!groot!probleem!in!Sutherland!is.!Op!die!vraag!of!dit!ʼn!probleem!
in! hul! huishoudings! is,! het! bykans! niemand! aangedui! dat! die!misbruik! van! alkohol! en! dwelms! ʼn!
probleem!in!hul!huishoudings!is.!ʼn!Moontlike!verklaring!vir!die!lae!rapportering!is!dat!dit!dikwels!in!
opnames! gevind! word! dat! wanneer! daar! oor! sosiaal4onwenslike! gedrag! data! ingesamel! word,!
respondente!in!hul!antwoorde!liefs!verwys!na!wat!buite!hul!huishoudings!gebeur!as!na!hoe!die!gedrag!
wat! getoets!word! in!hul! eie!huishoudings!manifesteer.!Die!hoofoorsaak! van!hierdie!ontkenning! is!
waarskynlik!skaamte!en!die!neiging!om!sosiaal4onwenslike!gedrag!te!ontken!wat!versterk!is!deurdat!
respondente! aan! die! veldwerkers! bekend! is.! Dit! is! bekend! uit! ander! studies! oor! alkohol4! en!
dwelmmisbruik!asook!oor!Fetale!Alkohol!Sindroom!(FAS)!in!die!Noord4Kaap!(bv.!Olivier!et!al,!2016)!
dat!dit!ʼn!ernstige!maatskaplike!probleem!is!wat!sterk!verband!hou!met!ander!maatskaplike!uitdagings,!
insluitende!hoë!uitvalkoerse!onder!tieners!by!skole,!swak!opvoedkundige!uitkomste!vir!geaffekteerde!
kinders,!en!huishoudelike!en!ander!tipes!geweld.!Hierdie!uitdagings!kom!almal!voor!in!Sutherland.!
!
4.8) Persepsies)oor)SALT)
Om!respondente!se!bewustheid!van!en!persepsies!oor!SALT!(die!sterrewag)!vas!te!stel,!is!ʼn!aantal!vrae!
gevra!wat!hul!kennis!oor!SALT!se!werksaamhede!en!persepsies!oor!SALT!se!impak!op!en!betrokkenheid!
by!die!gemeenskap.!!
Tagtig! persent! van! respondente! het! aangetoon! dat! hulle! al! by! die! sterrewag! was,! waarvan! die!
meerderheid!(88%)!aangedui!het!dat!hulle!graag!weer!die!sterrewag!sal!wil!besoek.!Van!diegene!wat!
nog!nie!by!die!sterrewag!was!nie,!het!die!meerderheid! (84%)!ook!aangedui!dat!hulle!dit!graag!sal!
besoek.!!
!
57!!
Gevra!of!hul!huishouding!al!enige!voordeel!uit!die!sterrewag!getrek!het,!het!78%!nee!geantwoord!met!
14%! wat! aangedui! het! dat! hulle! wel! voordeel! getrek! het.! Ses! persent! van! die! respondente! het!
aangedui!dat!iemand!in!hul!huishouding!by!SALT!werk.!Respondente!is!ook!gevra!of!hulle,!of!iemand!
in!hul! huishouding,!die! gemeenskapsentrum!met!die! rekenaars!wat!deur! SALT! verskaf! is,!gebruik.!
Hierop!het!37%!aangedui!dat!hulle/!iemand!uit!hul!huishouding!die!sentrum!gebruik.!!
Wat!bewustheid!oor!die!impak!van!die!sterrewag!betref!is!ʼn!aantal!aspekte!getoets!en!die!volgende!
impak!is!aangedui:!
•! Die!bevordering!van!toerisme!(89%)!
•! Die!bevordering!van!trots!in!die!area!(79%)!
•! Die!bevordering!van!belangstelling!in!wetenskap!(68%)!
•! Meer!werksgeleenthede!(61%)!
•! Die!skep!van!besigheidsgeleenthede!(40%)!
•! Skenkings!van!produkte!aan!die!kliniek!(31%)!!
•! Verblyf!van!behoeftige!kinders!in!die!skoolkoshuis!(18%)!
Vanuit!die!respondente!se!antwoorde!is!dit!duidelik!dat!hulle!van!mening!is!dat!die!grootste!impak!
van!SALT!die!bevordering!van!die!toerismebedryf!op!die!dorp!is!(89%)!en!tweedens!dat!dit!trots!in!die!
area! bevorder! (79%).! Agt4en4sestig! persent! van! respondente! het! aangedui! dat! die! sterrewag!
belangstelling! in! wetenskap! bevorder.! Die! persepsie! van! respondente! jeens! die! impak! van! die!
sterrewag!op!die! aantal! beskikbare!werksgeleenthede! is! tweeledig,!met!61%!wat!dit! aan! SALT! se!
werksaamhede!toeskryf!en!40%!van!die!respondente!was!van!mening!dat!die!sterrewag!bydra!tot!die!
skep!van!nuwe!besighede.!
Wat! SALT! se! direkte! betrokkenheid! by! die! gemeenskap! betref,! blyk! die! bewustheid! van! hul!
betrokkenheid!by!die!skoolkoshuis!en!skenkings!aan!die!kliniek!nie!sterk!te!wees!nie.!Slegs!18%!het!
aangedui!dat!die!sterrewag!bydra!tot!die!verblyf!van!behoeftige!kinders!in!die!skoolkoshuis.!Dieselfde!
geld!ten!opsigte!van!ondersteuning!aan!die!kliniek!deur!die!skenking!van!produkte!4!slegs!31%!van!
respondente!het!dit!bevestig.!
! !
!
58!!
5.! Gevolgtrekking)
Sutherland,!soos!ander!dorpe!in!die!Karoo,!vertoon!die!tipiese!probleme!van!armoede,!werkloosheid!
en!sosiale!ongelykheid.!Die!dorp!het!ʼn!jong!bevolking,!maar!dit!is!ook!opvallend!dat!jong!volwassenes!
die!dorp!verlaat!waarskynlik!op!soek!na!werk!of!beter!geleenthede!elders.!Migrasie!na!Sutherland!is!
beperk!en!interne!migrasie!is!veral!as!gevolg!van!jonger!persone!wat!na!ander!huise!trek!of!hulle!eie!
huishoudings!vorm.!Huishoudings!is!oor!die!algemeen!nie!groot!nie,!maar!daar!kom!wel!ʼn!mate!van!
oorbewoning!en!agterplaaswonings!voor,!daarom!dui! inwoners!ook!die!verskaffing!behuising!as!ʼn!
ontwikkelingsprioriteit!aan.!!
Aspekte!wat! vlakke! van! armoede! help! in! stand! hou,! is! sterk! teenwoordig! in! Sutherland.! Die! hoë!
uitvalkoers!by! skole,! veral! vanaf!ouderdom!sestien! is! onrusbarend!en!benodig!dringende!aandag.!
Tienerswangerskap! het! beduidend! toegeneem! en! dit! hou! ook! verband!met! swak! opvoedkundige!
uitkomste.!Inwoners!identifiseer!alkohol4!en!dwelmmisbruik!as!ʼn!groot!probleem.!Dit!is!wel!bekend!
dat!hierdie!maatskaplike!probleem!sterk!verband!hou!met!ander!maatskaplike!uitdagings,!insluitende!
hoë!uitvalkoerse!onder!tieners!by!skole,!swak!opvoedkundige!uitkomste!vir!geaffekteerde!kinders,!en!
huishoudelike!en!ander!tipes!geweld.!!
Die!werkloosheidskoers!in!Sutherland!is!hoog!en!persone!wat!werk!is!meestal! in!laaggeskoolde!en!
laagbesoldigde!beroepe!werksaam!met!baie!wat!onder4indiensgeneem! is.!Die!privaatsektor! is! die!
hoofwerkverskaffer! en! toerisme! speel! ʼn! beduidende! rol.! Die! Gemeenskapswerksprogram!maak!ʼn!
beduidende!bydrae!as!tydelike!werkverskaffer.!Soos!te!verwagte!is!werkskepping!vir!inwoners!ʼn!groot!
prioriteit,!maar!hulle!opvoedkundigevlak!plaas!ʼn!beperking!op!die!tipe!werk!waarvoor!hulle!geskik!is.!
Huishoudinginkomste! is! oor! die! algemeen! laag! en! word! onder! andere! geïllustreer! deur! die! hoë!
persentasie!huishoudings!wat!maatskaplike!toelaes!ontvang.!Ten!spyte!van!dié!hoë!opname,!bereik!
die!Kinderondersteuningstoelaag!ʼn!groot!persentasie!kinders!nie!in!hulle!eerste!lewensjaar!nie,!ʼn!jaar!
wat!baie!belangrik!is!in!kinders!se!ontwikkeling.!Die!groot!afhanklikheid!van!staatstoelae!impliseer!dat!
die! munisipale! inkomste! van! plaaslike! belastingbetalers! klein! en! beperk! is! en! die! munisipaliteit!
oorwegend!op!toekennings!van!die!staat!moet!staatmaak.!!
Daar! is! algemene! tevredenheid! met! dienslewering! deur! die! staat! en! munisipaliteit.! Groot!
ontevredenheid! heers! egter!met! betrekking! tot! puttoilette,! die!mees! algemene! toiletfasiliteit.! Of!
spoeltoilette! die! mees! geskikte! oplossing! vir! die! sanitasieprobleme! in! Sutherland! is,! gegee! die!
uitdagings!van!droogte!in!die!distrik,!is!iets!vir!die!dorpsbeplanners!en!gemeenskap!om!saam!oor!te!
besin.!!
!
59!!
Terwyl!die!inwoners!van!Sutherland!baie!ontwikkelingsvraagstukke!moet!trotseer,!wys!die!opname!
ook! op! positiewe! aspekte! wat! die! gemeenskap! tesame! tot! voordeel! van! die! dorp! kan! gebruik.!
Moontlik!die!belangrikste!aspek!is!die!positiewe!gevoel!wat!baie!inwoners!teenoor!die!dorp!het!as!
gevolg! van! die! kombinasie! van! eienskappe! wat! insluit! die! unieke! omgewing,! die! rustigheid! en!
vriendelikheid!en!die!mate!van!sosiale!kohesie!wat!in!die!gemeenskap!teenwoordig!is.!Daar!is!ook!ʼn!
sterk! assosiasie! met! optiese! astronomie! gegee! die! ligging! van! die! Suid4Afrikaanse! Astronomiese!
Observasie!perseel!naby!die!dorp.!Dit! is!ʼn!bron!van!trots!vir!baie!inwoners!wat!die!Sterrewag!ook!
beskou!as!ʼn!bate!wat!gebruik!kan!word!om!toerisme!as!belangrike!ekonomiese!sektor!vir!die!dorp!
verder!uit!te!brei.!
Hierdie! sosiaal4ekonomiese! opname! verskaf! ʼn! beeld! van! die! kenmerke! en! omstandighede! van!
inwoners!van!Sutherland!en!hulle!huishoudings!op!ʼn!gegewe!moment!(November!2017)!en!is!gebaseer!
op!ʼn!verteenwoordigende!steekproef.!Soos!in!die!geval!van!alle!verteenwoordigende!steekproewe!is!
daar!ʼn!foutgrens!teenwoordig!in!die!opname,!maar!kan!die!resultate!met!vertroue!gebruik!word!(soos!
byvoorbeeld!blyk!uit!ooreenkomste/patrone!teenwoordig!in!Sensus!2011,!ensovoorts).!!
Aangesien!dit!ʼn!huishoudelike!opname!is,!bied!dit!nie!ʼn!opname!van!besigheidsaktiwiteite!of!die!breër!
ekonomie!nie,!alhoewel!dit!ʼn!oorsig!bied!van!werksaamheid!in!die!verskillende!sektore!in!Sutherland.!
Die!resultate!kan!dus!gebruik!word!vir!beplanning!en!die!betrek!van!verskillende!burgerlike!strukture!
in!die!dorp.!Ons!vertrou!dat!dit!van!waarde!sal!wees!ook!as!dit!saam!met!ander!dokumente!en!plaaslike!
kennis!gebruik!word!om!kwessies!in!Sutherland!aan!te!spreek.!
!
) )
!
60!!
6.! Verwysings)
1.! Olivier,!L;!Curfs,!L!M!G!&!!Viljoen,!D!L,!2016.!Fetal!alcohol!spectrum!disorders:!Prevalence!rates!in!
South!Africa.!South!African!Medical!Journal,!June!2016,!Vol.!106,!No.!6!(Suppl!1)!
2.! Statistieke!Suid!Afrika,!2018.!MidUyear$population$estimates,$Statistiese!vrystelling!P0302!
3.! Statistieke!Suid!Afrika,!2011,!Sensus!Data,!Super!Cross!
!
)
!
! 61!
Bylaag)1:)Addisionele)tabelle)
!
Tabel)1:)Huistaal)(Sensus)2011))
! Frekwensie) %)Afrikaans! 2361! 95.9!
Ander! 102! 4.1!
Totaal! 2463! 100!
)
Tabel)2:)Populasiegroep)(Sensus)2011)))! Frekwensie) %)Swart!Afrikaan! 225! 7.9!Bruin! 2217! 78.3!Indiër/Asiër! 24! 0.8!Wit! 360! 12.7!Ander! 6! 0.2!Totaal! 2832! 100.0!
!
) )
!
! 62!
Tabel)3:)Hoogste)opvoedkundige)peil)vir)individue)20)jaar)of)ouer)en)geslag))
!
Geslag)
Totaal)Man) Vrou)
Geen!formele!opleiding,!kan!wel!
lees!en!skryf!
Aantal! 8! 12! 20!
Kolom!%! 3.0%! 3.6%! 3.3%!
Geen!formele!opleiding,!kan!nie!
lees!of!skryf!nie!
Aantal! 23! 26! 49!
Kolom!%! 8.6%! 7.8%! 8.1%!
Gr.1!Aantal! 4! 1! 5!
Kolom!%! 1.5%! 0.3%! 0.8%!
Gr.2!Aantal! 3! 6! 9!
Kolom!%! 1.1%! 1.8%! 1.5%!
Gr.3!Aantal! 6! 11! 17!
Kolom!%! 2.2%! 3.3%! 2.8%!
Gr.4!Aantal! 6! 13! 19!
Kolom!%! 2.2%! 3.9%! 3.2%!
Gr.5!Aantal! 15! 15! 30!
Kolom!%! 5.6%! 4.5%! 5.0%!
Gr.6!Aantal! 18! 19! 37!
Kolom!%! 6.7%! 5.7%! 6.1%!
Gr.7!Aantal! 20! 29! 49!
Kolom!%! 7.4%! 8.7%! 8.1%!
Gr.8!Aantal! 39! 63! 102!
Kolom!%! 14.5%! 18.9%! 16.9%!
Gr.9!Aantal! 19! 27! 46!
Kolom!%! 7.1%! 8.1%! 7.6%!
Gr.10!Aantal! 11! 17! 28!
Kolom!%! 4.1%! 5.1%! 4.7%!
Gr.11!Aantal! 8! 12! 20!
Kolom!%! 3.0%! 3.6%! 3.3%!
Gr.12!Aantal! 43! 44! 87!
Kolom!%! 16.0%! 13.2%! 14.5%!
NTC14NTC6!Aantal! 2! 1! 3!
Kolom!%! 0.7%! 0.3%! 0.5%!
Na4skoolse!opleiding!Aantal! 20! 19! 39!
Kolom!%! 7.4%! 5.7%! 6.5%!
Ander,!spesifiseer!Aantal! 3! 8! 11!
Kolom!%! 1.1%! 2.4%! 1.8%!
Weet!nie!Aantal! 21! 10! 31!
Kolom!%! 7.8%! 3.0%! 5.1%!
Totaal!Aantal! 269! 333! 602!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
Tabel)4:)Onderbreking)van)skoolbywoning)vir)3)maande)of)langer)(almal)6]18)jaar))
!
! 63!
! Frekwensie) %)
Ja! 28! 10.7!
Nee! 226! 86.6!
NVT!nog!nie!op!skool! 1! 0.4!
Weet!nie! 6! 2.3!
Totaal! 261! 100.0!
!
Tabel)5:!Onderbreking)van)skoolbywoning)vir)3)maande)of)langer)(almal)6]18)jaar))en)geslag!
!
Geslag)
Totaal)Man) Vrou)
Ja!Aantal! 16! 12! 28!
Kolom!%! 12.8%! 8.8%! 10.7%!
Nee!Aantal! 108! 118! 226!
Kolom!%! 86.4%! 86.8%! 86.6%!
NVT!nog!nie!op!skool!Aantal! 1! 0! 1!
Kolom!%! 0.8%! 0.0%! 0.4%!
Weet!nie!Aantal! 0! 6! 6!
Kolom!%! 0.0%! 4.4%! 2.3%!
Totaal!Aantal! 125! 136! 261!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
)
Tabel)6:)Rede)indien)skool)onderbreek)is)(6]18)jariges))
! Frekwensie) %)
Wou!nie!skool!toe!gaan!nie! 12! 50.0!
Moes!iemand!versorg! 1! 4.2!
Het!skool!verlaat!en!soek!nou!werk! 3! 12.5!
Was,!swanger,!maar!het!(nog)!nie!
terug!skool!toe!gegaan!nie! 2! 8.3!
Kan!nie!bekostig!nie/!finansiële!rede! 1! 4.2!
Ander! 5! 20.8!
Totaal! 24! 100.0!
!
Tabel)7:)Werkstatus)van)individue)(15)jaar)+))
! Frekwensie) %)
Het!ʼn!werk! 298! 42.8!
Werkloos! 399! 57.2!
Totaal! 697! 100.0!
!
Tabel)8:)Persoon)wat)tans)of)in)die)afgelope)jaar)in)die)GWP)(15]59)jaar))
! Frekwensie) %)
!
! 64!
Ja,!werk!tans! 41! 7.5!
Ja,!het!vantevore!aan!in!die!program!gewerk! 55! 10.0!
Nee! 453! 82.5!
Totaal! 549! 100.0!
Tabel)9:)Persone)wat)nie)werk)vir)geld)doen)nie)se)deelname)aan)GWP)(15]59)jaar))
! Frekwensie) %)
!Ja,!werk!tans! 1! 0.6!
Ja,!vantevore! 26! 15.8!
Nee! 138! 83.6!
Totaal! 170! 100.0!!
Tabel)10:)Vir)persone)wat)nie)aan)die)GWP)program)deelgeneem)het)nie)(15]59)jaar):)status)op)GWP)databasis))
! Frekwensie) %)
Ja,!is!op!databasis! 51! 11.4!
Nee,!is!nie!op!databasis!nie! 364! 81.1!
Weet!nie! 34! 7.6!
Totaal! 449! 100.0!
!
)
Tabel)11:)Ekonomiese)aktiewe,)maar)werklose)persone)(15]59)jaar):)Status)op)GWP)databasis)
! Frekwensie) %)
Ja! 44! 27.3!
Nee! 103! 64.0!
Weet!nie! 14! 8.7!
Totaal! 136! 100.0!
!
Tabel)12:)Hoe)gereeld)het)iemand)in)laaste)12)maande)moes)honger)gaan)weens)te)min)kos)in)huishouding)(en)
bevolkingsgroep))
! Frekwensie) %)
Nooit! 214! 85.3!
Selde! 10! 4.0!
Soms! 18! 7.2!
Gereeld! 7! 2.8!
Altyd! 2! .8!
Totaal! 251! 100.0!
!
Tabel)13:!Eienaarskap)van)woning)en)bevolkingsgroep!
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Aantal! 138! 13! 151!
!
! 65!
Erf!en!woning!besit!deur!iemand!in!
huishouding!4!ten!volle!betaal!
Kolom!%!
60.3%! 59.1%! 60.2%!
Erf!en!woning!besit!deur!iemand!in!
huishouding!4!gedeeltelik!betaal!
Aantal! 7! 1! 8!
Kolom!%! 3.1%! 4.5%! 3.2%!
Slegs!woning!besit!deur!iemand!in!
huishouding!4!gedeeltelik!betaal!
Aantal! 2! 1! 3!
Kolom!%! 0.9%! 4.5%! 1.2%!
Slegs!woning!besit!deur!iemand!in!
huishouding!4!ten!volle!betaal!
Aantal! 14! 1! 15!
Kolom!%! 6.1%! 4.5%! 6.0%!
Huur!van!staat/munisipaliteit! Aantal! 19! 0! 19!
Kolom!%! 8.3%! 0.0%! 7.6%!
Huur!4!persoon!nie!lid!van!huishouding!
besit!huis!
Aantal! 32! 4! 36!
Kolom!%! 14.0%! 18.2%! 14.3%!
Bly!verniet!4!ʼn!Werks4
/maatskappyvoordeel!
Aantal! 1! 1! 2!
Kolom!%! 0.4%! 4.5%! 0.8%!
Bly!verniet!4!huis!behoort!aand!iemand!
buite!die!huishouding!
Aantal! 14! 0! 14!
Kolom!%! 6.1%! 0.0%! 5.6%!
Ander! Aantal! 2! 1! 3!
Kolom!%! 0.9%! 4.5%! 1.2%!
Totaal! Aantal! 229! 22! 251!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
Tabel)14:)Hoof)bron)van)energie)in)huishouding)(belangrikste)bron))
! Aantal) %)
Elektrisiteit!van!munisipaliteit/Eskom! 858! 85.7%!
Elektrisiteit,!ander!(generator,!batterye)! 1! 0.1%!
Sonkrag! 1! 0.1%!
Hout!gekoop! 66! 6.6%!
Hout!versamel!(nie!gekoop)! 21! 2.1%!
Paraffien! 7! 0.7%!
Steenkool/houtskool! 2! 0.2%!
Gas! 24! 2.4%!
Kerse! 10! 1.0%!
Geen! 11! 1.1%!
Totaal! 1001! 100.0%!
!
) )
!
! 66!
Tabel)15:)Hoof)bron)van)energie)in)huishouding)(tweede)belangrikste)bron))
! Aantal) %)
Elektrisiteit!van!munisipaliteit/Eskom! 22! 2.2%!
Elektrisiteit,!ander!(generator,!batterye)! 4! 0.4%!
Windkrag! 1! 0.1%!
Hout!gekoop! 324! 32.6%!
Hout!versamel!(nie!gekoop)! 57! 5.7%!
Mis/!landbou4afval!soos!mieliestronke! 1! 0.1%!
Paraffien! 32! 3.2%!
Steenkool/houtskool! 16! 1.6%!
Gas! 121! 12.2%!
Kerse! 189! 19.0%!
Geen! 228! 22.9%!
Totaal! 995! 100.0%!
)
) )
!
! 67!
Tabel)16:)Toegang)tot)elektrisiteit)en)bevolkingsgroep)
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Ja,!direk!van!Eskom!4!koopkrag!Aantal! 201! 2! 203!
Kolom!%! 87.8%! 9.1%! 80.9%!
Ja,!direk!van!Eskom!4!rekening!Aantal! 6! 19! 25!
Kolom!%! 2.6%! 86.4%! 10.0%!
Ja,!gekoppel!aan!hoofhuis/bure!en!betaal!
daarvoor/!maak!beurte!om!te!betaal!
Aantal! 12! 0! 12!
Kolom!%! 5.2%! 0.0%! 4.8%!
Ja,!maar!nie!Eskom,!slegs!sonkrag!Aantal! 1! 0! 1!
Kolom!%! 0.4%! 0.0%! 0.4%!
Ander!Aantal! 0! 1! 1!
Kolom!%! 0.0%! 4.5%! 0.4%!
Nee!Aantal! 9! 0! 9!
Kolom!%! 3.9%! 0.0%! 3.6%!
Totaal!Aantal! 229! 22! 251!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
Tabel)17:)Toegang)tot)drinkwater)en)bevolkingsgroep)
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Kraan!in!woning! Aantal! 80! 21! 101!
Kolom!%! 35.2%! 95.5%! 40.6%!
Kraan!buite,!maar!op!die!erf!van!die!woning! Aantal! 144! 0! 144!
Kolom!%! 63.4%! 0.0%! 57.8%!
Gemeenskaplike!kraan!4!nie!op!erf!van!
woning!
Aantal! 1! 0! 1!
Kolom!%! 0.4%! 0.0%! 0.4%!
Boorgat!op!erf!(windpomp/!ander!pomp)! Aantal! 1! 1! 2!
Kolom!%! 0.4%! 4.5%! 0.8%!
Ander! Aantal! 1! 0! 1!
Kolom!%! 0.4%! 0.0%! 0.4%!
Totaal! Aantal! 227! 22! 249!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
)
) )
!
! 68!
Tabel)18:)Toegang)tot)die)internet)en)bevolkingsgroep)
!Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Ja,!het!toegang!Aantal! 115! 16! 131!
Kolom!%! 50.2%! 72.7%! 52.2%!
Nee,!het!nie!toegang!nie!Aantal! 114! 6! 120!
Kolom!%! 49.8%! 27.3%! 47.8%!
Totaal!Aantal! 229! 22! 251!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
Tabel)19:)Tevredenheid)met)dienslewering:)Vullisverwydering)en)bevolkingsgroep)
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Tevrede!Aantal! 220! 20! 240!
Kolom!%! 96.5%! 90.9%! 96.0%!
Gemengd!Aantal! 1! 1! 2!
Kolom!%! 0.4%! 4.5%! 0.8%!
Ontevrede!Aantal! 7! 1! 8!
Kolom!%! 3.1%! 4.5%! 3.2%!
Totaal!Aantal! 228! 22! 250!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
)
Tabel)20:)Tevredenheid)met)dienslewering:)Elektrisiteitsvoorsiening)en)bevolkingsgroep)
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Tevrede! Aantal! 210! 17! 227!
Kolom!%! 92.1%! 77.3%! 90.8%!
Gemengd! Aantal! 5! 3! 8!
Kolom!%! 2.2%! 13.6%! 3.2%!
Ontevrede! Aantal! 13! 2! 15!
Kolom!%! 5.7%! 9.1%! 6.0%!
Totaal! Aantal! 228! 22! 250!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
! !
!
! 69!
Tabel)21:)Tevredenheid)met)dienslewering:)Watervoorsiening)en)bevolkingsgroep)
!Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Tevrede!Aantal! 224! 22! 246!
Kolom!%! 97.8%! 100.0%! 98.0%!
Ontevrede!Aantal! 5! 0! 5!
Kolom!%! 2.2%! 0.0%! 2.0%!
Totaal!Aantal! 229! 22! 251!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
Tabel)22:)Tevredenheid)met)dienslewering:)Watergehalte)en)bevolkingsgroep)
!Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Tevrede!Aantal! 202! 20! 222!
Kolom!%! 88.2%! 90.9%! 88.4%!
Gemengd!Aantal! 15! 0! 15!
Kolom!%! 6.6%! 0.0%! 6.0%!
Ontevrede!Aantal! 12! 2! 14!
Kolom!%! 5.2%! 9.1%! 5.6%!
Totaal!Aantal! 229! 22! 251!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
Tabel)23:!Tevredenheid)met)dienslewering:)Sanitasievoorsiening)en)bevolkingsgroep!
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Tevrede!Aantal! 110! 17! 127!
Kolom!%! 48.5%! 77.3%! 51.0%!
Gemengd!Aantal! 13! 1! 14!
Kolom!%! 5.7%! 4.5%! 5.6%!
Ontevrede!Aantal! 104! 4! 108!
Kolom!%! 45.8%! 18.2%! 43.4%!
Totaal!Aantal! 227! 22! 249!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
! !
!
! 70!
Tabel)24:)Tevredenheid)met)dienste)gelewer)deur)die)polisie)en)bevolkingsgroep)
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Tevrede!Aantal! 201! 18! 219!
Kolom!%!88.9%! 81.8%! 88.3%!
Gemengd!Aantal! 15! 3! 18!
Kolom!%! 6.6%! 13.6%! 7.3%!
Ontevrede!Aantal! 10! 1! 11!
Kolom!%! 4.4%! 4.5%! 4.4%!
Totaal!Aantal! 226! 22! 248!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
Tabel)25:)Tevredenheid)met)dienste)gelewer)deur)die)kliniek)en)bevolkingsgroep)
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Tevrede!Aantal! 166! 10! 176!
Kolom!%! 74.1%! 50.0%! 72.1%!
Gemengd!Aantal! 15! 4! 19!
Kolom!%! 6.7%! 20.0%! 7.8%!
Ontevrede!Aantal! 43! 6! 49!
Kolom!%! 19.2%! 30.0%! 20.1%!
Totaal!Aantal! 224! 20! 244!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
)
Tabel)26:)Tevredenheid)met)dienste)gelewer)deur)die)hospitaal)en)bevolkingsgroep)
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Tevrede!Aantal! 168! 3! 171!
Kolom!%! 82.4%! 30.0%! 79.9%!
Gemengd!Aantal! 18! 0! 18!
Kolom!%! 8.8%! 0.0%! 8.4%!
Ontevrede!Aantal! 18! 7! 25!
Kolom!%! 8.8%! 70.0%! 11.7%!
Totaal!Aantal! 204! 10! 214!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
!
Tabel)27:!Tevredenheid)met)die)toegang)tot)identiteitsdokumente)en)bevolkingsgroep)
!
! 71!
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Tevrede!Aantal! 175! 11! 186!
Kolom!%! 77.4%! 68.8%! 76.9%!
Gemengd!Aantal! 11! 1! 12!
Kolom!%! 4.9%! 6.3%! 5.0%!
Ontevrede!Aantal! 40! 4! 44!
Kolom!%! 17.7%! 25.0%! 18.2%!
Totaal!Aantal! 226! 16! 242!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
Tabel)28:)Tevredenheid)met)die)dienste)gelewer)by)die)biblioteek)en)bevolkingsgroep)
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Tevrede!Aantal! 123! 17! 140!
Kolom!%! 97.6%! 94.4%! 97.2%!
Gemengd!Aantal! 2! 0! 2!
Kolom!%! 1.6%! 0.0%! 1.4%!
Ontevrede!Aantal! 1! 1! 2!
Kolom!%!0.8%! 5.6%! 1.4%!
Totaal!Aantal! 126! 18! 144!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
Tabel)29:)Tevredenheid)met)die)dienste)gelewer)by)die)primêre)skool)en)bevolkingsgroep)
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Tevrede!Aantal! 162! 3! 165!
Kolom!%! 89.0%! 50.0%! 87.8%!
Gemengd!Aantal! 5! 0! 5!
Kolom!%! 2.7%! 0.0%! 2.7%!
Ontevrede!Aantal! 15! 3! 18!
Kolom!%! 8.2%! 50.0%! 9.6%!
Totaal!Aantal! 182! 6! 188!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
)
)
)
Tabel)30:)Tevredenheid)met)die)dienste)gelewer)by)die)hoërskool)en)bevolkingsgroep)
! Bevolkingsgroep) Totaal)
!
! 72!
Bruin) Wit)
Tevrede!Aantal! 121! 2! 123!
Kolom!%! 85.2%! 50.0%! 84.2%!
Gemengd!Aantal! 9! 2! 11!
Kolom!%! 6.3%! 50.0%! 7.5%!
Ontevrede!Aantal! 12! 0! 12!
Kolom!%! 8.5%! 0.0%! 8.2%!
Totaal!Aantal! 142! 4! 146!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
)
Tabel)31:)Tevredenheid)met)die)maatskaplike)dienste)gelewer)en)bevolkingsgroep)
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Tevrede!Aantal! 108! 2! 110!
Kolom!%! 68.8%! 20.0%! 65.9%!
Gemengd!Aantal! 18! 1! 19!
Kolom!%! 11.5%! 10.0%! 11.4%!
Ontevrede!Aantal! 31! 7! 38!
Kolom!%! 19.7%! 70.0%! 22.8%!
Totaal!Aantal! 157! 10! 167!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
)
)
Tabel)32:)Tevredenheid)met)toegang)tot)SASSA)toelae)en!bevolkingsgroep!
!
Bevolkingsgroep)
Totaal)Bruin) Wit)
Tevrede!Aantal! 187! 5! 192!
Kolom!%! 90.8%! 83.3%! 90.6%!
Gemengd!Aantal! 6! 0! 6!
Kolom!%! 2.9%! 0.0%! 2.8%!
Ontevrede!Aantal! 13! 1! 14!
Kolom!%! 6.3%! 16.7%! 6.6%!
Totaal!Aantal! 206! 6! 212!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
!
!
Tabel)33:)Tevredenheid)met)justisie)dienste)gelewer)en)bevolkingsgroep!
! Bevolkingsgroep) Totaal)
!
! 73!
Bruin) Wit)
Tevrede!Aantal! 151! 10! 161!
Kolom!%! 92.6%! 90.9%! 92.5%!
Gemengd!Aantal! 8! 0! 8!
Kolom!%! 4.9%! 0.0%! 4.6%!
Ontevrede!Aantal! 4! 1! 5!
Kolom!%! 2.5%! 9.1%! 2.9%!
Totaal!Aantal! 163! 11! 174!
Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!
!
! !
!
! 74!
) ) Bylaag)2:)Die)vraelys)
Vraelysnommer) ))
) )
))
Sosiaal]ekonomiese)opname)in)Sutherland)November)2017)
)!
Veldwerker) naam) /)Interviewer)name)
!
Supervisor)) !
Area)in)Sutherland) 1.! Skema!2.! HOP!!3.! Kerkgrond!4.! Dorp!
Dorp/)Town:)) !!SUTHERLAND!
Datum/)Date:)) !
!)Besonderhede)van)BESOEK(e):)Oorspronklike)adres:)EERSTE)BESOEK) d) d) m) m) y) y) Tyd) ))))))Respons))Datum! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !TWEEDE)BESOEK) d) d) m) m) y) y) Tyd) ))))))Respons)Datum! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !DERDE)BESOEK) d) d) m) m) y) y) Tyd) ))))))Respons)Datum! ) ) ) ) ) ) ) ) ) )!)Seleksie$van$respondent$)Wie!in!die!huis!weet!die!meeste!van!ander!in!die!huishouding!en!sal!vrae!oor!hulle!kan!beantwoord?!+)Kodes)vir)besoeke:!!Response:)!1.! Vraelys!voltooi!!2.! Respondent!nie!tuis,!maar!afspraak!gemaak!3.! Respondent(e)!tuis,!maar!nie!beskikbaar!nie!en!moes!‘n!afspraak!maak!4.! Respondent!weier!onderhoud!en!is!vervang!5.! Niemand!tuis,!moet!weer!gaan!…!6.! Ander,!spesifiseer:!
! !
!
! 75!
!
AFDELING)A:)ALGEMENE)HUISHOUDING)EIENSKAPPE+
)!
Q1)
Watter)taal)praat)julle)die)meeste)in)julle)huis?)1.!Afrikaans!2.!Engels!3.!Xhosa!4.!Ander,!spesifiseer!_______________________________________________!!
Q2)
In)watter)tipe)huis)woon)die)huishouding)(hoofsaaklik)?))1.! Baksteen!huis!(formeel!opgerig)!!2.! Gedeeltelik!baksteen!(formeel!opgerigte)!huis!3.! Informele!woning/!“shack”!in!agterplaas!(ingesluit!‘n!“wendyhuis”!in!agterplaas)!4.! Buitegebou/!“servant’s!quarters”!5.! Ander,!spesifiseer!
!_____________________________________________________________!!
Q3)
Vertel)my)asb)oor)die)eienaarskap)van)julle)huis?)1.! Erf!en!woning!besit!deur!iemand!in!huishouding!–!ten!volle!betaal!2.! Erf!en!woning!besit!deur!iemand!in!huishouding!–!gedeeltelik!betaal!3.! Slegs!woning!besit!deur!iemand!in!huishouding!(nie!erf!nie)!–!gedeeltelik!betaal!!4.! Slegs!woning!besit!deur!iemand!in!huishouding!(nie!erf!nie)!–!ten!volle!betaal!!5.! Staat/munisipaliteit!4!gehuur!6.! Nie4huishouding!persoon!besit!dit!4!gehuur!7.! ʼn!Werks4/maatskappyvoordeel,!bly!verniet,!maar!behoort!nie!aan!huishouding!nie!!8.! Bly!verniet,!maar!behoort!nie!aan!huishouding!nie!(ander)!9.! Ander,!spesifiseer!_______________________________________________________________!
____!!! )
!
! 76!
!
Q4))))
Watter)toiletgeriewe)het)julle?)1.! Geen!2.! Puttoilet!op!erf!3.! Spoeltoilet!in!huis!4.! Spoeltoilet!op!erf,!maar!buite!huis!5.! Ander,!spesifiseer:!_______________________________________!
Q4.1))
Indien)puttoilet,)gebruik)julle)dit)of)eerder)die)veld?)1.! Ja,!gebruik!2.! Nee,!eerder!die!veld!3.! Nee,!gebruik!iets!anders!)
Q5)
Het)julle)elektrisiteit)in)die)woning?)1.! Ja,!direk!van!Eskom!–!koopkrag!2.! Ja,!direk!van!Eskom!–!rekening!3.! Ja,!gekoppel!aan!hoofhuis/bure!en!betaal!hulle!daarvoor/!maak!beurte!om!te!betaal!4.! Ja,!beide!Eskom!en!sonkrag!5.! Ja,!maar!nie!Eskom,!slegs!sonkrag!6.! Ander!elektrisiteit,!spesifiseer!(bv!batterye,!windkrag,!generator):!__________________________!!7.! Nee!!
!Die)twee)mees)belangrike)bronne)van)energie)in)huishouding?)(As)slegs)1)voltooi)slegs)belangrikste))Q6) ! Belangrikste/)enigste)bron) ! Tweede)belangrikste)bron)Kook! 1.1! ! 2.1! !
Beligting! 1.2! ! 2.2! !
Waterverwarming!! 1.3! ! 2.3! !
Huisverwarming! 1.4! ! 2.4! !
Voeg+kodes+hier+onder+verskaf+in+die+blokkies+hierbo+
1.! Elektrisiteit!van!munisipaliteit/Eskom!2.! Elektrisiteit,!ander!(generator,!battery)!3.! Sonverwarmer!4.! Elektrisiteit!van!herwinbare!bron!(Bv.!son,!wind)!5.! Hout!gekoop!!6.! Hout!versamel,!nie!koop!
7.! Mis!/landbou4afval!soos!mieliestronke!8.! Paraffien!9.! Steenkool/houtskool!10.!Gas!11.!Kerse!12.!Geen!!13.!Ander,spesifiseer:__________________________!
!!!
Q7)
Waar)kry)jy)gewoonlik)drinkwater)vir)die)huishouding?)1.!Kraan!in!woning!2.!Kraan!buite,!maar!op!die!erf!van!die!woning!3.!Kraan!nie!op!die!erf!van!die!woning!/gemeenskaplike!kraan/bure!se!kraan!4.!Tenk!op!erf!5.!Boorgat!op!erf!(windpomp/ander!pomp)!6.!Ander,!spesifiseer:____________________________________________________________________!!
!!
!
! 77!
Q8)
Watter)van)die)volgende)items)het)die)huishouding)in)ʼn)werkende)toestand)(gekonnekteer)?)1) Elektriese!stoof! 1.!Ja! 2.!Nee! 8) Fiets! 1.!Ja! 2.!Nee!
2) Radio/hi4fi! 1.!Ja! 2.!Nee! 9) Kar! 1.!Ja! 2.!Nee!
3) Televisiestel! 1.!Ja! 2.!Nee! 10) Motorfiets! 1.!Ja! 2.!Nee!
4) Televisieskottel!! 1.!Ja! 2.!Nee! 11) Donkie4/perdekar! 1.!Ja! 2.!Nee!
5) Yskas!! 1.!Ja! 2.!Nee! 12) Selfoon! 1.!Ja! 2.!Nee!
6) Naaimasjien! 1.!Ja! 2.!Nee! 13) Rekenaar/tablet!! 1.!Ja! 2.!Nee!
7) Sonverwarmer/geyser! 1.!Ja! 2.!Nee! 14) Elektriese!geyser! 1.!Ja! 2.!Nee!!!
Q9) Het)lede)in)die)huishouding)toegang)tot)die)internet)(soos)bv)op)selfoon,)skool,)werk)?)Ja$(INDIEN$JA$vra$volgende$vraag)) 1.!Ja!! 2.!Nee!
Q9.1!
Indien)JA)by)Q9,)watter)van)die)volgende)bronne)gebruik)julle?))
1.!Slimfoon! 1.!Ja! 2.!Nee! 3.!Weet!nie!
2.!By!die!skool! 1.!Ja! 2.!Nee! 3.!Weet!nie!
3.!By!die!biblioteek! 1.!Ja! 2.!Nee! 3.!Weet!nie!
4.!By!die!Gemeenskapsentrum! 1.!Ja! 2.!Nee! 3.!Weet!nie!
5.!By!die!werk! 1.!Ja! 2.!Nee! 3.!Weet!nie!
6.!Wifi/Ander!konneksie!by!die!huis! 1.!Ja! 2.!Nee! 3.!Weet!nie!
Ander,!spesifiseer! !!!!!) )
!
! 78!
AFDELING)B:)ALGEMENE)HUISHOUDING)VRAE)OOR)LEWENSONDERHOUD)
!
Q10) Het)die)huishouding)enige)van)die)volgende)bronne)van)inkomste?))Veldwerker+lees+alle+bronne)
1! Salarisse/lone/kommissie!(uit!werk!vir!iemand!anders)! 1.!Ja! 2.!Nee!
2! Staatstoelaes!(oumens!pay,!ook!ander!kindertoelae,!ongeskiktheid)! 1.!Ja! 2.!Nee!
3! Inkomste!uit!besigheid!(bv!huiswinkel,!houtverkope,!gastehuis)!! 1.!Ja! 2.!Nee!
4! Geld!gestuur!deur!mense!wat!elders!bly! 1.!Ja! 2.!Nee!
5! Pensioene!(aftrede!deur!werkgewer!betaal,!annuïteite)!! 1.!Ja! 2.!Nee!
6! Huur! 1.!Ja! 2.!Nee!
7!Geld! vir! kinders/onderhoud!deur!ma/!pa!wat!elders! bly! en!nie! lid! van!huishouding!is!nie! 1.!Ja! 2.!Nee!
8!
Ander!spesifiseer!a._______________________!b.________________________!c.!________________________!
9! Geen!bron!van!inkomste! 1.!Ja! 2.!Nee!
Q11) Watter)is)die)huishouding)se)grootste/)hoofbron)van)inkomste?!!Skryf+nommer+van+hoofbron+neer+
Nommer!van!hoofbron!__________!
!
Q12)
Het)die)huishouding)toegang)tot)grond)vir)weiding)vir)vee?))1.!Ja,!en!ons!gebruik!dit!!2.!Ja,!maar!ons!gebruik!dit!nie!3.!Nee,!maar!ons!het!vee!wat!los!rondloop,!bv!op!rante!van!dorp/!in!buurt!4.!Nee!(gaan$na$Q13)!
Q12.1)
Indien)JA,)is)dit)julle)eie)grond?))1.!Ja,!ʼn!kommersiële!plaas!2.!Nee,!maar!huur!ʼn!kommersiële!plaas!3.!Nee,!Kuilenburg!gemeenskapsplaas!!4.!Kommersiële!plaas!waar!boer!ons!toestemming!gee!om!ʼn!paar!vee!te!laat!loop!5.!Loop!los!in!buurt,!langs!pad!6.!Ander:!______________________________________________________________)
!
Q13)
Het)iemand)in)jou)huishouding)vee)(skape)of)bokke)of)beeste)of)varke))en)of)pluimvee)en)of))donkies/perde?))1.! Ja!!2.! Nee!(Gaan$na$Q$14)!
Q13.1) Indien)JA)voltooi)asb.)Dui)asb)aan)hoeveel)van)ʼn)tipe.)Indien)GEEN)vir)ʼn)tipe,)vul)in)0)
a! Beeste!getal:!!
b! Skape!getal:!!
c! Bokke!getal:!!
d! Varke!getal:!!
e! Donkies/Perde:!
f! Pluimvee!(hoenders/eende!/ganse)!getal!
!
!
! 79!
Q15)
As)jy)toegang)tot)landbou)grond)het)en)dit)gebruik,)hoeveel)dra)dit)by)tot)kos)vir)die)huis?))1.! Alles!of!die!meeste!!2.! Nie!die!meeste!nie,!maar!heelwat!3.! Tot!ʼn!mate!4.! Baie!min/niks)
!
Q16)
Oor)die)afgelope)12)maande)(vanaf)Oktober)verlede)jaar))hoe)gereeld)het)dit)gebeur)dat)iemand)in)die)huishouding)moes)honger)wees)omdat)daar)nie)genoeg)kos)was)nie?!1.! Nooit!2.! Selde!3.! Soms!4.! Gereeld!5.! Altyd)
Q17)
As)julle)nie)kos)het)nie,)is)daar)iemand)waar)jy)hulp)kan)kry?!1.! Familie!2.! Bure/!vriende/!ander!lede!van!gemeenskap!3.! Kerk!of!ander!geloofsorganisasie!4.! Nie4regeringsorganisasie/!Gemeenskapsgebaseerde!organisasie!(nie!kerk)!!5.! Koop!op!skuld/!die!boek/!leen!geld!6.! Daar!is!niemand!7.! Ander,!spesifiseer!_________________________________________!
))
AFDELING)C:)PERSEPSIES)OOR)DORP))
Q18) Wat)sal)jy)vir)iemand)van)buite)vertel,)is)spesiaal)aan)Sutherland?))!
)Q19) Wat)dink)jy)kan)gedoen)word)om)Sutherland)te)ontwikkel?)Vertel)my)meer)asb.)! !
)
Q20)
Wat)verhoed/beperk)die)ontwikkeling)van)Sutherland?)Vertel)my)meer)asb)!
)Q21) Wat)is)die)3)dinge)van)Sutherland)waarvan)jy)die)meeste)hou?)
1! !
2! !
3! !)) )
!
! 80!
)Q22) Wat)is)die)3)dinge)van)Sutherland)waarvan)jy)die)minste)hou?)
1! !
2! !
3! !)
Q23) In)watter)opsig)sou)jy)sê)het)Sutherland)die)afgelope)tien)jaar)vooruitgegaan?)!
98.! Is!maar!nog!kort!hier!99.! Weet!nie!
)Q24) In)watter)opsig)sou)jy)sê)het)Sutherland)die)afgelope)tien)jaar)agteruitgegaan?)!
98.! Is!maar!nog!kort!hier!99.! Weet!nie!!
)
Q25)Is)alkoholmisbruik)in)probleem)in)Sutherland?))1.! Ja!2.! Nee)
Q26)
Is)alkoholmisbruik)in)probleem)in)jou)huishouding?)1.! Ja!2.! Nee!3.!!Wil!nie!sê!nie!
Q27)
Is)dwelmgebruik)in)probleem)in)Sutherland?!1.! Ja!2.! Nee!3.!!!Wil!nie!sê!nie)
Q28)
Is)dwelmgebruik)in)probleem)in)jou)huishouding?)1.! Ja!2.! Nee!3.!!!Wil!nie!sê!nie)
)) )
!
! 81!
)AFDELING)D:)VRAE)OOR)HUISHOUDING]UITGAWES)))
Q29) LENINGS:)Watter)van)die)volgende)lenings)het)lede)van)julle)huishouding?)
1! Bank! 1.!Ja! 2.!Nee!
2! Werkgewer! 1.!Ja! 2.!Nee!
3! Mikrolener! 1.!Ja! 2.!Nee!
4! Familie/Vriende! 1.!Ja! 2.!Nee!
5! SASSA!kaart!wat!gehou!word!deur!iemand!anders!vir!lening!! 1.!Ja! 2.!Nee!
6!Ander!lenings!(spesifiseer)!! 1.!Ja! 2.!Nee!
7!
Vanaf!Januarie!verlede!jaar!(2016)!het!dit!gebeur!dat!julle!iets!op!huurkoop!of!‘lay4buy’!gekoop!het!en!julle!dit!nie!verder!kon!betaal!nie!en!die!item!is!teruggeneem!of!jy!het!jou!geld!verloor?!! 1.!Ja! 2.!Nee!
))
Q30)
Vanaf)Januarie)verlede)jaar)(2016))tot)nou,)het)enige)goeie)dinge)met)die)huishouding)gebeur?)1.! Ja!2.! Nee))3.! Onseker!
Q30.1)
Indien)JA,)kan)jy)my)asb)meer)vertel?))
)
Q31) As)jou)geldelike)posisie)tans)vergelyk)met)hoe)dit)verlede)jaar)(2016))was.)Sal)jy)sê)dit)is)....) Be
ter)
Dieselfde))
Slegter))
Weet)n
ie!
1) 2) 3) ]9)
Q31.1)Indien)beter)of)slegter,)vertel)my)asb)meer:))
))
Q31.2) Hoe)dink)jy)sal)jou)huishouding)se)geldelike)posisie)oor)twee)jaar)wees?))Sal)jy)sê)dit)gaan)....)
Beter)
Dieselfde))
Slegter))
Weet)n
ie!
1) 2) 3) ]9)
Q31.3)
Indien)beter)of)slegter,)vertel)my)asb)meer:))
)! !
!
! 82!
AFDELING)E:)DIENSLEWERING)!
Q32)
!Hoe)tevrede/)ontevrede)is)jy)met)die)volgende)dienste?) Te
vred
e!
Nie)Tevrede
)of)
Ontevrede
)nie!
Ontevrede
!
Indien)ontevrede:)Verduidelik)asb)
)1) Vullisverwydering)) 1! 2! 3! )
2) Elektrisiteitsvoorsiening)) 1! 2! 3! )
3) Watervoorsiening)) 1! 2! 3! )
4) Watergehalte)) 1! 2! 3! )
5) Sanitasie)(toilet))voorsiening)) 1! 2! 3! )
!!!
Q33)
!Hoe)tevrede)is)jy)met)die)volgende)gemeenskapsdienste?)
Tevred
e!
Nie)Tevrede
)of)
Ontevrede
)nie!
Ontevrede
!
NVT
)ons))kry/)
gebriuk)dit)n
ie))
Rede)ontevrede!
1) Polisie)) 1! 2! 3! 49! )
2) Munisipaliteitskantoor) 1! 2! 3! 49! )
3) Kliniek)) 1! 2! 3! 49! )
4) Hospitaal) 1! 2! 3! 49! )
5) Toegang)tot)IDs)) 1! 2! 3! 49! )
6) Biblioteek)) 1! 2! 3! 49! )
7) Primêre)skool)) 1! 2! 3! 49! )
8) Hoërskool)) 1! 2! 3! 49! )
9) Maatskaplike)dienste) 1! 2! 3! 49! )
10) Toegang)tot)SASSA)toelae) 1! 2! 3! 49! )
11) Justisie) 1! 2! 3! 49! )
!!!!!!!!!!
!
! 83!
!
AFDELING)F:))PERSEPSIES)OOR)STERREWAG)(SALT))!Ons)gaan)nou)oor)die)sterrewag)buite)Sutherland)praat:)!
Q34)
Wattar)impak)dink)jy)het)die)Sterrewag)op)Sutherland?)
Q35)
Dink)jy)dat)jou)huishouding)tot)dusver)voordeel)uit)die)sterrewag)getrek)het?))1.! Ja!2.! Nee!3.! Onseker$
Q35.1)
Indien)ja,)hoe?))
Q36)Was)jy)al)by)die)sterrewag)buite)die)dorp?))1.! Ja!2.! Nee!
Q36.1)Indien)jy)as)al)daar)was,)sou)dit)graag)weer)wil)gaan))besoek?)1.! Ja!2.! Nee!
Q36.2)Indien)jy)nog)nie)daar)was)nie,)sou)jy)dit)graag)wou)gaan)besoek?)1.! Ja!2.!Nee)
Q37)Werk)iemand)uit)jou)huis)vir)die)sterrewag)/)SALT?)1.! Ja!2.! Nee!
Q38)Gebruik)iemand)uit)jou)huis)die)gemeenskapsentrum)met)rekenaars)verskaf)deur)die)sterrewag)/)SALT?)1.! Ja!2.! Nee!
!
Q39) As)jy)dink)aan)die)impak)van)die)Sterrewag,)sou)jy)sê)dit)het)die)volgende)dinge)tot)gevolg)gehad?)):) JA
)
ONSEKE
R)
NEE)
WEET)NIE)
1) Werksgeleenthede!geskep! 1! 2! 3! 4!
2) Toerisme!bevorder! 1! 2! 3! 4!
3) Bevorder!trots!in!jou!area! 1! 2! 3! 4!
4) Besigheidsgeleenthede!geskep! 1! 2! 3! 4!
5) Verblyf!vir!behoeftige!kinders!in!die!koshuis!gegee! 1! 2! 3! 4!
6) Produkte!vir!die!kliniek!gegee! 1! 2! 3! 4!
7) Bevorder!belangstelling!in!wetenskap! 1! 2! 3! 4!
!
! 84!
! !!
Q40)Baie)mense)het)nog)nie)van)die)Square)Kilometre)Array)(SKA))by)Carnarvon/Williston)gehoor)nie,)het)jy)al?))1.! Ja!2.! Nee!
!
Q41)
Indien)JA,)waaroor)gaan)die)SKA?)!)
!
!
! 85!
)AFDELING)G:)HUISHOUDING)!
!Die!vrae!in!hierdie!afdeling!is!van!toepassing!op!alle!lede!van!die!huishouding.!•! Respondent)is!die!persoon!wie!die!meeste!weet!van!die!huis!se!inkomste/!detail!ken!van!lede!van!die!
huishouding.!•! Dui!die!Respondent!met!‘n)R)op!die!genogram!aan.!•! Elke!persoon!in!die!huishouding!kry!‘n)nommer!op!die!genogram.!Die)respondent)is)nommer)1!
(persoonskode).!•! Skryf!ook!die!name,)geslag)en)ouderdom)van)lede)van)die!huishouding!langs!hulle!"Persoonskode"!
nommers!op!die!NAAMKAART!en!gebruik!dit!om!AFDELING!B!op!die!vraelys!te!voltooi.!!!Wie)is)almal)lede)van)die)huishouding?:!1.! Almal! wat! gereeld! hier! bly! en! wie! van! die! huishouding! gedeeltelik! afhanklik! is/! bydraes! maak! tot! die!
huishouding.!2.! Afhanklike!kinders!elders!op!skool!en!studente!wie!huis!toe!kom!oor!naweke!vakansies.!3.! Mense! wat! elders! werk! en! die! huishouding! help! onderhou,! bv.! ʼn! Lid! wat! elders! werk! maar! wat! dié!
huishouding!as!sy/haar!permanente!huishouding!beskou.!(bv!draadspanners,!skeerders,!seisoenswerkers!op!vrugteplase!en!pakstore,!inslaap!huishulpe)!
4.! Mense!wat!elders!werk!soek!en!steeds!afhanklik!van!die!huishouding!is.!!Man! ! ! Vrou!
))
))
TEKEN)DIE)GENOGRAM)HIER:)))
)
!
!
ALGEMENE'EIENSKAPPE'VAN'LEDE'VAN'DIE'HUISHOUDING:'' V1' V2' V3' V4' V5' V6' V7''Persoons>'kode'!R"is"1!
Almal:'Geslag'
Almal:'Hoe'oud'is'persoon'X?'
Almal:'Wat'is'x'van'jou'(respondent)'(verwantskap)?'
Almal:''Huwelikstatus''
Slegs'vir'vroue'Hoe'oud'was'X'toe'sy'vir'die' eerste' keer' swanger'was?''
Almal:'Ras'volgens'SA'bevolkingsgroepe!!'
Almal:'Het'persoon'geldige'ID'of'geboorte>'sertifikaat?'''
1.!Man!2.!Vrou!3.! Ander!/Inter3geslag!
Ouderdom"met" laaste"verjaars2dag"/"""Vir" baba"jonger" as" 1"jaar"dui"0"aan"
1.!Respondent!2.!Man/vrou/’partner’!3.!Kind!4.!Broer/!suster!5.!Vader/!moeder!6.!Grootouer!7.!Kleinkind!8.!Ander!familielid!9.!Pleegkind!10.!Ander!nie3verwante!
persoon!
1.!Enkel!&!was!nie!voorheen!getroud/! nooit! as!man/vrou! saam! gewoon!nie!
2.!Wettig!getroud!3.! Leef! saam! soos! man! &!vrou!
4.!Geskei!5.!Uitmekaar,!nie!geskei!6.!Wedustaat!
!Was!nog!nie!swanger!nie!=!0!
1.!Bruin/!kleurling!2.!Indiër/Asiër!!3.!Swart!4.!Wit!5.!Ander,!spesifiseer:!
1.!Ja!2.!Nee!3.!Weet!nie!
1' ' ' ' ' ' ' '2' ' ' ' ' ' ' '3' ' ' ' ' ' ' '4' ' ' ' ' ' ' '5' ' ' ' ' ' ' '6' ' ' ' ' ' ' '7' ' ' ' ' ' ' '8' ' ' ' ' ' ' '9' ' ' ' ' ' ' '10' ' ' ' ' ' ' '11' ' ' ' ' ' ' '12' ' ' ' ' ' ' '13' ' ' ' ' ' ' '14' ' ' ' ' ' ' '15' ' ' ' ' ' ' '
!
!
!!
' V8' V9' V10' V11'Persoon>'kode'"R"is"1'
Almal'0>4'jaar'oud'Watter' van' die'volgende' woon' die'kind'tans'by?''
Almal'0>4'jaar'oud'Indien'GEEN'by'vorige'vraag:''Waar'is'die'kind'die'MEESTE'van'die'tyd'gedurende'die'dag?'
Almal'5j'aar'&'ouer'Woon'X'‘n'opvoedkundige'instelling'by,'skool/'crèche/' universiteit/kollege' ?' Sluit' slegs'kursusse'van'6'maande'of'langer'in.''
Almal'7'jaar'of'ouer'Hoogste'graad'of'standerd'voltooi?'Sluit'slegs'kursusse'van'6'maande'of'langer'in'
1.!Graad!R!2.! Voorskool/!kleuterskool/!Graad!0!3.! Crèche! /! Educare!sentrum!4.!Dagmoeder!5.!GEEN!6.!Ander,!spesifiseer!'
1.!Tuis!met!ouer,!pleegouer,!voog!2.!Tuis!met!ʼn!ander!volwassene!3.!Tuis!met!iemand!jonger!as!18!4.!By!iemand!anders!se!huis!5.!Ander'
1.!Ja,!voorskool!(!crèche!speelgroep!pre3primêr)!!2.!Ja,!skool!(Gr!R312)!3! Ja,! FET! kollege! /! TVET! (technical! vocational!education!&!training)!!4.!Ja,!Volwasse!Onderwys!&!Opleiding3sentrum!(AET!centre)!5.!Ja,!Geletterdheids3klasse!6.!Ja,!ander!kollege!7.!Ja,!universiteit/!univ!tegnologie!8.!Ja,!tuisonderrig/!huisskool!9.!Ja,!ander!10.!Nee'
1.!Geen!formele!opleiding,!kan!wel!!!!!!!!!lees!&!skryf!!2!Geen!formele!opleiding,!kan'nie''''''lees!of!skryf!nie!!!!!!3.!Gr.!1/Sub!A!!!!!!!!!!!!!!!!!!!4.!Gr.!2/Sub!B!!!!!!!!!!!!!!!!!!!5.!Gr.!3/St.!1!!!!!!!!!!!!!!!!!!6.!Gr.!4/St.!2!!!!!!!!!!!!!!!!!!!7.!Gr.!5/St.!3!!!!!!!!!!!!!!!!!!!8.!Gr.!6/St.!4!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!9.!Gr.!7/St.!5!!!!!!!!!!!!!!!!!10.!Gr.!8/St.!6!!!!!!!!!11.!Gr.!9/St.!7!!!!!!!!!!!!!!!!!12.!Gr.!10/St.!8!13.!Gr!11/St.!9!14.!Gr.!12/St.10!'
!!15.!NTC1/!N1/NC!(V)!Vlak!2!16!NTC2/!N2/NC!(V)!Vlak!3!!17.!NTC3/!N3/NC!(V)!Vlak!4!18.!N4/NTC4!19.!N5/NTC!5!20.!N6/NTC6!Diploma/sertifikaat!met!min3!der!as!matriek!21.!Diploma/sert!met!matriek!22.!Universiteitsgraad!(alle)/!!Hoër!technikon!diploma!(alle)!23.!Ander,!spesifiseer!24!Weet!nie'
1' ' ' ' '2' ' ' ' '3' ' ' ' '4' ' ' ' '5' ' ' ' '6' ' ' ' '7' ' ' ' '8' ' ' ' '9' ' ' ' '10' ' ' ' '11' ' ' ' '12' ' ' ' '13' ' ' ' '14' ' ' ' '15' ' ' ' '
!
!
!' V12' V13' V14' V15''Persoon>kode'"R"is"1'
Almal'6'–'18'jaar'Het' dit' ooit' gebeur' dat' X' se'skool>bywoning' vir' 3' maande'of'langer'onderbreek'is?'''
Indien'ja'op'vorige'vraag:''Hoekom'was'X'se'skoolbywoning'onderbreek?''
In'watter'jaar'het'X'in' Sutherland' dorp'begin'bly?''
Indien'nie'sedert'geboorte'nie:'Waar'het'X'gebly' direk' voor' X' na' Sutherland' getrek'het?'''
1.!Ja!2.!Nee!!3.!Nvt,!nog!nie!op!skool!4.!Weet!nie!'
1.!Wou!nie!skool!toe!nie!2.!Moes!iemand!versorg!3.!Skool!verlaat!(sonder!om!dit!te!voltooi)!om!te!gaan!werk!!4.!Het!skool!verlaat!(sonder!om!dit!te!voltooi)!en!soek!nou!werk!!5.!Was!swanger,!maar!het!teruggegaan!na!baba!6.!Was!swanger,!maar!het!(nog)!nie!terug!skool!toe!gegaan!nie!7.!Siekte!8.!Kan!nie!bekostig!nie/!geldelike!probleem!9.!Vervoer!probleem!10.!Het!gestremdheid!en!woon!nie!skool!by!nie"11."Ander,!spesifiseer'
1.!Sedert!geboorte!!100!=!Weet!nie''"
1.!Sutherland!plase!!2.!Ander!plaas!(noem!as!naaste!dorp)!3.!Ander,!dorp/!stad!(noem!asb!naam!van!stad!of!dorp).!!
1' ' ' ' '2' ' ' ' '3' ' ' ' '4' ' ' ' '5' ' ' ' '6' ' ' ' '7' ' ' ' '8' ' ' ' '9' ' ' ' '10' ' ' ' '11' ' ' ' '12' ' ' ' '13' ' ' ' '14' ' ' ' '15' ' ' ' '
!
!
''''''''''''''''''Werksgeskiedenis'' V16' V17' V18' V19' V20'
'Persoon>kode'"R"is"1!
15'jaar'+'ouer:'Het'X'tans'‘n'werk'of'doen'X'tans'iets'om'geld' te' verdien?!(ingesluit! eie!besigheid)!!1.!Ja!2.! Nee! (gaan! na! vraag!26)!
15jr'+'wie'werk''Indien' ja,' is' persoon' x'se'(hoof)werk'‘n:'1.'Gereelde'betaalde!werk!
vir!een!werkgewer!2.!Gereelde!betaalde!werk!
vir! verskeie!werkgewers!!gedurende! dieselfde!maand!
3.!Seisoenswerk!4.! Tydelike! werk/los!
werkies/”odd!jobs”!5.! Eie!besigheid/!werk!vir!
haarself/! homself! (bv.!Huiswinkel/!spaza!
6.!Ander,!spesifiseer:''
15jr'+'wie'werk:'Wat'is'X'se'(hoof)werk?'
15jr'+'wie'werk:''In' watter' sektor' is' die' (hoof)'werk?!(Veldwerker,"help"respondent)!1.! Privaat!sektor!2.! Staat:!onderwys!3.! Staat:!polisie!4.! Staat:!gesondheid!5.! Staat:!justisie!6.! Staat:!EPWP,!CWP!7.! Munisipaliteit!8.! Self3indiens!(formele!sektor!bv!
gastehuis3eienaar)!9.! Self3indiens!(informele!sektor,!
bv!huiswinkel)!10.!Werk!in!informele!sektor!11.!Werk!vir!kerk/NRO/GBO!12.!Werk!vir!privaat!persoon!(Bv!
huiswerker)!Ander,!spesifiseer:!
Vir'almal'wat'betaalde'werk'doen/'besigheid'het:''In'watter'dorp/'distrik'werk'X?'!!
1.!Sutherland!2.!Kaapstad!3.!Ceres!4.!Montagu!5.!Paarl!6.!Malmesbury!Ander,!spesifiseer:'
1.! Huiswerker!2.! Plaaswerker!3.! Draadspanner!4.! Skeerder!5.! Tuinwerker!!6.! Algemene!werker!7.! Onderwyser!!8.! Polisiebeampte!9.! Boukontrakteur!10.!Ambagsman!(loodgieter,!
elektrisiën,!mechanic!ens)!!
11.!Verpleegkundige!!Dokter'
12.!Drywer!13.!Admin!werker!14.!Algemene!munisipale!
werker!15.!Gemeenskaps3program!
(community!works!program)!
16.!Boer!17.!Algemene!bestuurder!18.!Dominee/!Pastoor/!
Priester!19.!Graad!R!praktisyn!Ander," spesifiseer:""___________________'
1' ! ! ! ! !2' ! ! ! ! !3' ! ! ! ! !4' ! ! ! ! !5' ! ! ! ! !6' ! ! ! ! !7' ! ! ! ! !8' ! ! ! ! !10' ! ! ! ! !11' ! ! ! ! !13' ! ! ! ! !14' ! ! ! ! !15' ! ! ! ! !
!
!
' V21' V22' V23' V24' V25' V26''Persoon>kode'"R"is"1"
Vir'almal'wat'betaalde'werk'doen'en/of'besigheid'het:''Wat'is'X'se'totale'inkomste'uit'werk'en'besig>heid'in'ʼn'tipiese'maand?'(Voor'aftrekkings)'Veldwerker"bereken;"as"persoon"sê:"Geen"/"Weier/"Weet!nie!"gebruik" kaartjie" en"skryf"kode"neer!
Almal'15'jaar'en'ouer:''Het' persoon' X' ' ʼn'besigheid' op' die'oomblik?!!!(Baie! klein! of! groot,! bv.!Verkoop!goed,!maak!goed!vir! verkoop,!herstel!goed,!pas! huise! op,! versamel!hout! vir! verkoop,! taxi,!doen!hare!ens.)!
Almal'15'jaar'en'ouer:'Help' persoon' X'sonder' betaling' in' ʼn'familie' besigheid'(groot'of'klein)'sonder'betaling?'!1.!Ja!2.!Nee!!
15'jaar'+'ouer:'Werk'persoon'X'tans'vir'of'het'X'sedert'Januarie'aan' die' munisipale'werkskeppings>program'of'openbare'werke''program'deelgeneem?'!1.!Ja,!werk!tans!2.!Ja,!vantevore!3.!Nee!
15'jaar'+'ouer:''Indien'NEE'op'vorige'vraag:'Is'persoon'X'op'die'databasis'van'die'CWP'(Community'Works'Programme)?'!1.!Ja!2.!Nee!3.!Weet!nie!
15'jaar'of'ouer,'doen'nie'betaalde'werk'nie:'As'X'nie'tans'betaalde'werk'doen'nie,'hoekom'nie?!!1.!Kan!geen!werk!kry!nie!!2.!Kan!nie!geskikte!werk!kry!nie!(onvoldoende!salaris,!plek,!toestande)!!3.!Het!werk!gekry,!maar!begin!later!4.!Pensioenaris!/!afgetree!en!verkies!om!nie!betaalde!te!werk!te!doen!nie!5.!Fisies!gestrem/!benadeel/!siekte!6.!Tuisteskepper!en!verkies!om!nie!te!werk!nie!7.!Skolier/student!8.! Seisoenswerker! (skeerder/vrugte! ens),! wag! vir!seisoen!!9.!Kontrakwerker!rus!tot!vlg!kontrak!begin!10.!Het!ander!inkomste!en!hoef!nie!te!werk!nie!11.!Dink!dat!sy/hy!te!oud!(ouer!as!60)/!te!jonk!is!12.!Ander,!spesifiseer!
1' ! ! ! ! ! !2' ! ! ! ! ! !3' ! ! ! ! ! !4' ! ! ! ! ! !5' ! ! ! ! ! !6' ! ! ! ! ! !7' ! ! ! ! ! !8' ! ! ! ! ! !10' ! ! ! ! ! !11' ! ! ! ! ! !13' ! ! ! ! ! !14' ! ! ! ! ! !15' ! ! ! ! ! !
'
!
!
'' V27' V28' V29' V30' V31' V32' V33''Persoon'kode'"R"is"1'
Ontvang'persoon'X'ʼn'SASSA'toelaag?'Dui'toelaag'aan'teenoor'begunstigde,'bv'teenoor'kind'as'kindertoelaag)'1.! Nee!2.! Oumens!pay!/!oorlogveterane!3.! Ongeskiktheid!(volwassene)!4.! Kinderonder3steuning!(CSG)!5.! Pleegsorg!6.! Sorgafhanklik3heidstoelaag!(“ongeskikt3heid”!vir!kinders)!(Los!oppassers!toelaag!wat!soms!saam!met!ander!toelae!gegee!word)'
Kry'persoon'X'ʼn'privaat'onderhoud/'privaat'toelaag''Ma/!Pa!stuur!geld!vir!kinders/!kinders!stuur!vir!ouers,!ens.!/!egskeidingsbevel!(Veldwerker! bereken!maandelikse! bedrag.! Dui!die! bedrag! aan! teenoor!almal!wat!dit!kry.!Dui!0!aan!by!almal!wat!dit!nie!kry!nie'
Wat' is' die' sender' se'verwantskap' met' X' die'ontvanger?'!1.!Vrou/man/partner!2.!Ex3vrou/!man!/!partner!3.!Seun!of!dogter!4.!Skoonseun!of!dogter!5.!Pa!of!Ma!6.!Skoonvader/!moeder!7.!Broer!of!suster!8.!Swaer!of!skoon3suster!9.!Ander!familie!10.!Werkgewer/!Vorige!werkgewer!11."Ander,"insluitende"kombinasies!'
Hoeveel'het'die'persoon'die'afgelope'jaar'gestuur'(Okt'2016'–'nou)?'''Veldwerker"help"bereken."Dui"die"bedrag"as"ʼn"maandelikse"bedrag"aan"teenoor"almal"wat"dit"kry."Dui"0"aan"by"almal"wat"dit"nie"kry"nie"Gebruik"inkomste"kategorie2kaartjie"as"respondent""nie"inkomste"weet"nie"en"skryf"kode"neer."'
Kry'persoon'X'geld'van'mense'wat'elders'bly?''(Bv!van!kind!in!Kaap)!Veldwerker"help"bereken."Dui"die"bedrag"as"ʼn"maandelikse"bedrag"aan"teenoor"almal"wat"dit"kry."Dui"0"aan"by"almal"wat"dit"nie"kry"nie."Gebruik"inkomste"kategorie2kaartjie"as"respondent""nie"inkomste"weet"nie"en"skryf"kode"neer.'
Kry'julle'geld'van'loseerders'/'huurders''Veldwerker"help"bereken."Dui"die"bedrag"as"ʼn"maandelikse"bedrag"aan"teenoor"almal"wat"dit"kry."Dui"0"aan"by"almal"wat"dit"nie"kry"nie."Gebruik"inkomste"kategorie2kaartjie"as"respondent""nie"inkomste"weet"nie"en"skryf"kode"neer.'
Kry'julle'geld'van''vorige'Werk>gewer>pensioen/'rente'/'annuïteite'''Veldwerker"help"bereken."Dui"die"bedrag"as"ʼn"maandelikse"bedrag"aan"teenoor"almal"wat"dit"kry."Dui"0"aan"by"almal"wat"dit"nie"kry"nie."Gebruik"inkomste"kategorie2kaartjie"as"respondent""nie"inkomste"weet"nie"en"skryf"kode"neer.'
1' ! ! ! ! ! ! !
2' ! ! ! ! ! ! !
3' ! ! ! ! ! ! !
4' ! ! ! ! ! ! !
5' ! ! ! ! ! ! !
6' ! ! ! ! ! ! !
7' ! ! ! ! ! ! !
8' ! ! ! ! ! ! !
9' ! ! ! ! ! ! !
10' ! ! ! ! ! ! !
11' ! ! ! ! ! ! !
12' ! ! ! ! ! ! !
13' ! ! ! ! ! ! !
14' ! ! ! ! ! ! !
15' ! ! ! ! ! ! !
!
! 92!
!V'34.'Het'enige'persone'sedert'2012'julle'huishouding'(in'Sutherland)'permanent'verlaat?'(Ook'die'wat'uit'die'huis'getrek'het'en'elders'in'Sutherland'woon)'1.! Ja!(VRA!VOLGENDE!VRAE!HIERONDER)!2.! Nee!(GAAN!NA!SLOT/!beïndig!onderhoud)'
!' V34.1' V34.2' V34.3' V34.3' V35' V36' V37''Persoon'kode''
Woon'die'persoon'nog'in'Suther>land'omgewing?''1.!Ja!in!dorp!2.!Ja!op!plaas!3.!Nee!elders!!
Indien' uit' Sutherland'omgewing'getrek:'Het' die' persoon' na' ‘n'annder' dorp' of' na' ‘n'plaas'getrek?'!1.!Ander!dorp!2.!Plaas!!'
Indien'uit'Sutherland'omgewing'getrek:'In'watter'provinsie'woon'die'persoon'nou?!!1.!NKaap!2.!WKaap!3.!OKaap!4.!Vrystaat!5.!NWes!6.!KZN!7.!Mpuma!8.!Gauteng!9.!Limpopo!10!Ander!land!
Indien'uit'Sutherland'getrek:''In'watter'dorp'woon'die'persoon'nou?!(Indien!die!persoon!na!‘n!plaas!getrek!het,!noem!asb!die!naaste!dorp)!
Wat'is'die'ouderdom'van'die'persoon'wat'getrek'het?''100!=!Weet!nie'
Wat'is'die'geslag'van'die'persoon'wat'getrek'het?''1.!Man!2.!Vrou!3.!Ander!/Inter3geslag'
Wat' is' x' van' jou'(respondent)'(verwantskap)?'1.!Man/vrou/’partner’!2.!Kind!3.!Broer/!suster!4.!Vader/!moeder!5.!Grootouer!6.!Kleinkind!7.!Ander!familielid!8.!Pleegkind!10.! Ander! nie3verwante!persoon!11.!Ander'
1' ! ! ! ! ! ! !
2' ! ! ! ! ! ! !
3' ! ! ! ! ! ! !
4' ! ! ! ! ! ! !
5' ! ! ! ! ! ! !
6' ! ! ! ! ! ! !
7' ! ! ! ! ! ! !
8' ! ! ! ! ! ! !!!!!!!! !
!
! 93!
!' Q38' V39' V40''Persoon'kode''
Wat' is'die'persoon'se'hoogste' graad'of' standerd'wat'hy/sy'voltooi'het?'Sluit'slegs'kursusse'van'6'maande'of'langer'in.!
Hoekom'het'die'persoon'die'huishouding'verlaat/getrek?'1.!Om!eie!blyplek!te!soek!2.!Werk!te!gaan!soek!3.!Persoon!het!werk!gekry!by!nuwe!plek!4.! Om! naby! plek! van! opleiding! te! wees/!persoon!het!kry!!!!!!!opleiding!by!nuwe!plek!5.!Persoon!het!getrou!6.! Persoon! het! ingetrek! by! vriend/vriendin!(intieme!verhouding)!7.!Te!gaan!sorg!vir!siekes,!babas/ander!8.! Persoon! word! versorg! by! plek! waar! hy/sy!nou!woon!9.!Ander,!spesifiseer,!dui!ook!kombinasies!aan!!
Maak' hierdie' persoon' byraes' tot'die' onderhoud' van' hierdie'huishouding'of'maak' julle'bydraes'tot'die'persoon'se'huishouding?!1.!Persoon!dra!by!tot!ons!huishouding!2.!Ons!dra!by!tot!persoon!se!huishouding!3.!Wedersydse!bydraes!word!gemaak!4.!Nee!'
1.!Geen!formele!opleiding,!!!kan!wel!lees!&!skryf!!
2! Geen! formele! opleiding,!kan'nie'lees!of!skryf!nie!!!!!!
3.!Gr.!1/Sub!A!!!!!!!!!!!!!!!!!!!4.!Gr.!2/Sub!B!!!!!!!!!!!!!!!!!!!5.!Gr.!3/St.!1!!!!!!!!!!!!!!!!!!6.!Gr.!4/St.!2!!!!!!!!!!!!!!!!!!!7.!Gr.!5/St.!3!!!!!!!!!!!!!!!!!!!8.!Gr.!6/St.!4!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!9.!Gr.!7/St.!5!!!!!!!!!!!!!!!!!10.!Gr.!8/St.!6!!!!!!!!!11.!Gr.!9/St.!7!!!!!!!!!!!!!!!!!12.!Gr.!10/St.!8!13.!Gr!11/St.!9!14.!Gr.!12/St.10!'
!15.!NTC1/!N1/NC!(V)!Vlak!2!16!NTC2/!N2/NC!(V)!Vlak!3!!17.!NTC3/!N3/NC!(V)!Vlak!4!18.!N4/NTC4!19.!N5/NTC!5!20.!N6/NTC6!Diploma/sertifikaat!met!min3!der!as!matriek!21.!Diploma/sert!met!matriek!22.!Universiteitsgraad!(alle)/!!Hoër!technikon!diploma!(alle)!23.!Ander,!spesifiseer!24!Weet!nie'
1' ! ! !
2' ! ! !
3' ! ! !
4' ! ! !
5' ! ! !
6' ! ! !
7' ! ! !
8' ! ! !!!!!!!!
!
! 94!
!INTERVIEWER(EVALUATION(
!I(declare(that(I(have(asked(this(entire(questionnaire(as(it(is(laid(out(and(as(I(have(been(briefed.((I(declare(that(all(the(responses(and(answers(recorded(by(me(in(this(questionnaire(were(given(to(me(by(the(correct(respondent.((This(questionnaire(has(been(fully(checked(by(myself.(((
!Please(Print(
Name(!
Surname(!
Date(!
Signature(!
!!!
Any(additional(comments(about(specific(questions(or(data(quality(
!
Enige(ander(opmerkings/(any(other(comments(
!
!!(