Download - 4-1 4law.stou.ac.th/dynfiles/Ex.41711-4.pdf · ทฤษฎีการกำเนิดรัฐนั้น มี หลาย ทฤษฎี ที่มีแนวคิด
4-1
หนวยท4นตธรรมและนตรฐ
รองศาสตราจารยดร.สนทรมณสวสด
ชอ รองศาสตราจารยดร.สนทร มณสวสด
วฒ น.บ.(เกยรตนยม),น.บ.ท.,น.ม.,วท.บ.,วท.ม.,
วท.ด.(ปฐพวทยา) มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
ตำแหนง รองศาสตราจารยประจำสาขาวชานตศาสตร
มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช
หนวยทเขยน หนวยท4
4-2
แผนผงแนวคดหนวยท4
นตธรรมและนตรฐ
4.1นตธรรม
4.2นตรฐ
4.1.1รฐและเสรภาพของเอกชน
4.1.2แนวความคดทางทฤษฎ
4.1.3สาระสำคญของหลกนตธรรม
4.2.1หลกการแบงแยกอำนาจและการคมครอง
สทธเสรภาพ
4.2.2หลกความชอบดวยกฎหมาย
4.2.3หลกไมมความผดและไมมโทษโดยไมม หลกกฎหมาย
4.2.4หลกความเปนอสระของตลาการ
4-3
หนวยท4
นตธรรมและนตรฐ
เคาโครงเนอหาตอนท4.1 นตธรรม
4.1.1รฐและเสรภาพของเอกชน
4.1.2แนวความคดทางทฤษฎ
4.1.3สาระสำคญของหลกนตธรรม
ตอนท4.2 นตรฐ
4.2.1หลกการแบงแยกอำนาจและการคมครองสทธเสรภาพ
4.2.2หลกความชอบดวยกฎหมาย
4.2.3หลกไมมความผดและไมมโทษโดยไมมหลกกฎหมาย
4.2.4หลกความเปนอสระของตลาการ
แนวคด1.หลกนตธรรมหรอหลกการปกครองโดยกฎหมายกมพฒนาการทางแนวคดมายาวนาน
ตงแตสมยกรกและเปนทกลาวถงกนมากในระบบกฎหมายองกฤษ
2.หลกนตรฐ เปนแนวคดทมการพฒนาและนยมกนมากในเยอรมน ซงกถอวาเปนการ
ปกครองโดยกฎหมายทำนองเดยวกน
วตถประสงคเมอศกษาหนวยท4จบแลวนกศกษาสามารถ
1.อธบายและวเคราะหสาระสำคญของหลกนตธรรมไดถกตอง
2.อธบายและวเคราะหสาระสำคญของหลกนตรฐไดถกตอง
กจกรรม1.กจกรรมการเรยน
1)ศกษาแผนผงแนวคดหนวยท4
2)อานแผนการสอนประจำหนวยท 4
3)ทำแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท4
4-4
4)ศกษาเนอหาสาระจาก
4.1) แนวการศกษาหนวยท4
4.2) หนงสอประกอบการสอนชดวชากฎหมายรฐธรรมนญและสถาบนการเมอง
ชนสง
5)ปฏบตกจกรรมในแตละเรอง
6)ตรวจสอบคำตอบของแตละกจกรรมจากแนวตอบ
7)ทำแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท4
2.งานทกำหนดใหทำ
1)ทำแบบฝกหดทกขอทกำหนดใหทำ
2)อานเอกสารเพมเตมจากแหลงวทยาการ
แหลงวทยาการ1.สอการศกษา
1) แนวการศกษาหนวยท4
2) ชยวฒนวงศวฒนศานต (2540)กฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครองกรงเทพ-
มหานครจรรชการพมพ
3) บรรเจดสงคะเนต(2543)หลกพนฐานของสทธเสรภาพและศกดศรความเปนมนษย
ตามรฐธรรมนญใหม กรงเทพมหานครวญญชน
4)วษณวรญญ ปยะศาสตรไขวพนธและเจตนสถาวรศลพร(2551)หลกกฎหมาย
ปกครองกรงเทพมหานครสำนกงานคณะกรรมการกฤษฎกา
2.หนงสอตามทอางไวในบรรณานกรม
การประเมนผลการเรยน1.ประเมนผลจากการสมมนาเสรมและงานทกำหนดใหทำในแผนกจกรรม
2.ประเมนผลจากการสอบไลประจำภาคการศกษา
4-5
แบบประเมนผลตนเองกอนเรยน
วตถประสงค เพอประเมนความรเดมของนกศกษาเกยวกบเรอง“นตธรรมและนตรฐ”
คำแนะนำ อานคำถามตอไปนแลวเขยนคำตอบลงในชองวางทกำหนดให นกศกษามเวลาทำแบบประเมนผล
ตนเองชดน30นาท
1. หลกนตธรรมหรอหลกการปกครองโดยกฎหมาย(RuleofLaw)มแนวคดมาตงแตสมยใดและไดรบการ
ยอมรบกลาวถงมากในประเทศใด
2.หลกนตรฐ(LegalState)มสาระสำคญอะไรบางจงอธบายพอสงเขป
4-6
ตอนท4.1
นตธรรม
โปรดอานแผนการสอนประจำตอนท4.1แลวจงศกษาสาระสงเขปพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง
หวเรองเรองท4.1.1รฐและเสรภาพของเอกชน
เรองท4.1.2แนวความคดทางทฤษฎ
เรองท4.1.3สาระสำคญของหลกนตธรรม
แนวคด1. ทฤษฎในเรองการกำเนดของรฐในบางทฤษฎและแนวคดในเรองการคมครองสทธเสรภาพ
ของเอกชนเปนทมาของหลกการปกครองโดยกฎหมายหรอหลกนตธรรม
2. แนวคดในการปกครองโดยกฎหมายนน มมาตงแตสมยกรกโบราณและกมพฒนาการ
ตอเนองมาตามสภาพของสงคมในแตละสงคมแตละยคสมยมาโดยตลอดทำใหมความ
ชดเจนขน
3. จากแนวคดทางทฤษฎทเกอบทกแนวคดเหนวาเปนสาระสำคญทเหนสอดคลองตองกน
กอาจถอวาสาระสำคญเหลานนเปนหลกการของหลกนตธรรม
วตถประสงคเมอศกษาตอนท4.1จบแลวนกศกษาสามารถ
1. อธบายและวเคราะหวารฐและเสรภาพของเอกชนเกยวของกบหลกนตธรรมอยางไร
2. อธบายแนวความคดทางทฤษฎได
3. สงเคราะหสาระสำคญของหลกนตธรรมได
4-7
เรองท4.1.1รฐและเสรภาพของเอกชน
สาระสงเขปทฤษฎการกำเนดรฐนนมหลายทฤษฎทมแนวคดแตกตางกนเชนทฤษฎเทวสทธ(DivineTheory)
ทฤษฎพลกำลง(ForceTheory)ทฤษฎธรรมชาต(NaturalTheory) ทฤษฎนตศาสตร(JuristicTheory)
ทฤษฎสญญาประชาคม(SocialContractTheory)แตในสงคมประชาธปไตยนนเหนวารฐเปนการรวมตว
กนของประชาชนเพอรวมดำเนนการทางการเมองเพอประโยชนแกประชาชนตามเจตนารมณรวมกนนน ซง
สาระสำคญกคอการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนกลาวคอทกคนมเสรภาพทจะ“คด”และ“กระทำ”
ตามทตนเองเหนวาเหมาะสม เสรภาพดงกลาวกอใหเกดหนาททบคคลอนจะตองไมลวงละเมดบรรดาสทธ
(right) ตางๆจงเกดขนเชนสทธทางการเมองสทธในการแสดงความคดเหนสทธในทรพยสนเปนตนแต
การใชสทธเสรภาพนนกจะตองมขอบเขตคอตองไมกระทบตอสทธเสรภาพของผอนและตองไมเสยหายตอ
ประโยชนสาธารณะดงนนจงมความจำเปนทจะตองจำกดสทธ เสรภาพลงแตในสงคมประชาธปไตยถอวา
สทธเสรภาพนนจะจำกดลงไดกแตโดย “กฎหมาย” เทานน ซงการจำกดสทธเสรภาพโดยกฎหมายนอาจ
ทำไดใน2ลกษณะคอ1)ออกกฎหมายมาจำกดสทธโดยตรงหรอ2)กฎหมายกำหนดใหเจาหนาทมอำนาจ
ใชมาตรการทางปกครองจำกดสทธตางๆ ไดนนคอ การใชอำนาจรฐตองมฐานอำนาจตามกฎหมายหรอการ
ปกครองโดยกฎหมาย
(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดในหนงสอกฎหมายวธปฏบตราชการการปกครองโดยชยวฒน
วงศวฒนศานตบทท1หนา7-11)
กจกรรม4.1.1
จงอธบายความสมพนธระหวางรฐและเสรภาพกบหลกนตธรรม
4-8
บนทกคำตอบกจกรรม4.1.1
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท4ตอนท4.1กจกรรม4.1.1)
4-9
เรองท4.1.2แนวความคดทางทฤษฎ
สาระสงเขปแนวคดในเรองการปกครองโดยกฎหมายนมมาตงแตสมยกรกโดยพลาโต(Plato,427-347 B.C.)
ทเดมเคยเสนอวาตองปกครองโดยราชาปราชญแตในตอนปลายชวตเขาเหนวาราชาปราชญนนยากทจะหาได
จงควรเลอกสงทดรองลงมาคอกฎหมายดงนนจงควรปกครองโดยกฎหมายโดยกฎหมายตองเปนสงสงสด
และอรสโตเตล(Aristotle,384-322B.C.) กไดขยายความตอมาถงการปกครองโดยกฎหมายนนเปนสงทด
กวาการปกครองโดยมนษยเพราะการปกครองโดยกฎหมายนนจะเปนไปโดยไมมอารมณอนมชอบแนวคด
ดงกลาวนมการพฒนาตอมาจนเมอมการออกกฎหมายBillofRight1689จงเรมเขาใจกนวาเขาสยคการ
ปกครองโดยกฎหมาย (Rule of Law) ขององกฤษตามความเปนจรง แตการปกครองโดยกฎหมายนมได
หมายความถงเฉพาะรปแบบเทานน เพราะถาเปนเชนนนกอาจมการใชกฎหมายทไมถกตองมาลดรอนสทธ
เสรภาพของเอกชนดงนนหลกการปกครองโดยกฎหมายจงตองมหลกการพนฐานทางกฎหมาย (certain
fundamentallaws)ทกฎหมายตางๆจะขดแยงกบมาตรฐานนไมไดทงในทางกลไก(procedure)และใน
ทางสาระ (Substance) ดวย เชนหลกความเสมอภาคกนในทางกฎหมายหลกการแบงแยกอำนาจหลก
กฎหมายไมมผลยอนหลง การไมมโทษโดยไมมกฎหมาย และกระบวนการพจารณาทเปนธรรม เปนตน
มการกลาวถงกฎหมายทดและกฎหมายทเลว ในเยอรมนกมการเสนอแนวความคดเรองนตรฐโดยโจฮน
ฟคเต (JohannFichte, ค.ศ. 1765-1864) ไดเสนอวา กฎหมายตองสอดคลองกบความยตธรรมและรฐ
ตองปกครองโดยบทกฎหมายโดยมองคกรอสระทจะตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายในการกระทำของรฐ
ซงถอวาเปนการเสนอแนวคดเรองนตรฐทชดเจนเปนครงแรกแมวาจะไมไดใชคำวานตรฐ (Rechtsstaat)
กตามซงตอมาคารลธโอดอรเวลคเกอร(CarlTheodorWelcker)จะเปนผใชคำวานตรฐเปนครงแรกใน
หนงสอของเขาในค.ศ.1813และกไดมการเสนอแนวคดทพฒนามาโดยตลอด
(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดในหนงสอกฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครองโดยชยวฒน
วงศวฒนศานตบทท1หวขอ2.3หนา11-25)
กจกรรม4.1.2
แนวความคดทางทฤษฎในเรองการปกครองโดยกฎหมายหรอหลกนตธรรมนนมมาตงแต
สมยใดและใครเปนผเสนอแนวคดน
4-10
บนทกคำตอบกจกรรม4.1.2
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท4ตอนท4.1กจกรรม4.1.2)
4-11
เรองท4.1.3สาระสำคญของหลกนตธรรม
สาระสงเขปหลกการปกครองโดยกฎหมายหรอหลกนตธรรม(RuleofLaw)นนมนกกฎหมายหลายคนทเสนอ
แนวคดวาตองมสาระสำคญอะไรบางเชนลอนแอลฟลเลอร (LonL.Fuller)โจเซพเรช(JosephRez)
เจฟฟรโจเวล(JeffreyJowell)ไฮมรชซเคนทอปพ(HeinrichSiedentopf)เปนตนโดยสรปสาระสำคญ
ของหลกนตธรรมนนมสาระสำคญคอ
1. การปฎบตตามกฎหมายของทกองคกรของรฐ(Supremacyoflaw)
2. หลกการแบงแยกอำนาจ(Separationofpower)
3. การมกฎหมายทด(Goodlaw)
4. ความชอบดวยกฎหมายของการปกครอง(Administrativelegality)
5. ความรบผดของรฐ(Stateresponsibility)
6. การมสทธฟองคดตอศาล
7. การคมครองสทธเสรภาพของประชาชน
(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดในหนงสอกฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครองโดยชยวฒน
วงศวฒนศานต บทท 1 หวขอท 2.4 และหนงสอหลกการพนฐานของกฎหมายปกครองโดยวรพจน
วศรตพชญหนา47-63)
กจกรรม4.1.3
สาระสำคญของหลกนตธรรมมอะไรบางจงอธบาย
4-12
บนทกคำตอบกจกรรม4.1.3
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท4ตอนท4.1กจกรรม4.1.3)
4-13
ตอนท4.2
นตรฐ
โปรดอานแผนการสอนประจำตอนท4.2แลวจงศกษาสาระสงเขปพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง
หวเรองเรองท4.2.1หลกการแบงแยกอำนาจและการคมครองสทธเสรภาพ
เรองท4.2.2หลกความชอบดวยกฎหมาย
เรองท4.2.3หลกไมมความผดและไมมโทษโดยไมมกฎหมาย
เรองท4.2.4หลกความเปนอสระของตลาการ
แนวคด1. การคมครองสทธเสรภาพของประชาชนเปนวตถประสงคสำคญของนตรฐและการจะ
คมครองสทธเสรภาพดงกลาวไดกตองไมใหองคกรเดยวใชอำนาจทกอยางจงตองม
หลกการแบงแยกอำนาจ
2. หลกความชอบดวยกฎหมายเปนสาระสำคญของหลกนตรฐหลกความชอบดวยกฎหมาย
ยงประกอบดวย หลกความชอบดวยกฎหมายในทางเนอหากบหลกความชอบดวย
กฎหมายของฝายตลาการและฝายปกครอง
3. การคมครองสทธเสรภาพของประชาชนจะบรรลผลไดกตอเมอองคกรตลาการททำหนาท
ตดสนคดตามกฎหมายนนมความเปนอสระในการตดสนคดใหเปนไปตามกฎหมาย
วตถประสงคเมอศกษาตอนท4.2จบแลวนกศกษาสามารถ
1. วเคราะหหลกการแบงแยกอำนาจและการคมครองสทธเสรภาพได
2. วเคราะหหลกความชอบดวยกฎหมายได
3. วเคราะหหลกความเปนอสระทางตลาการได
4-14
บทนำ
แนวความคดในเรองหลกนตรฐ(Rechtsstaat) เปนทนยมกนในเยอรมนนนมการใชคำนเปนครงแรก
โดยคารลธโอดอร เวลคเกอร (CarlTheodonWelcker)ในหนงสอของเขาในค.ศ.1813ซงแทจรงแลว
กมการเสนอแนวคดนตรฐมากอนนโดยโจฮนฟคเต(JohannFichte,ค.ศ.1762-1814) ไดเสนอแนวคดวา
กฎหมายจะตองสอดคลองกบความยตธรรมและรฐตองปกครองโดยบทบญญตแหงกฎหมายโดยมองคกร
อสระทจะตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายในการกระทำของรฐซงถอไดวาเปนการเสนอแนวคดเรองนตรฐ
นนเองความหมายของนตรฐในระยะแรกกยงไมตรงกนนกแตมแนวโนมไปในทางทถอวาเปนรฐทปกครอง
โดยกฎแหงเหตผล และรฐมขนเพอประโยชนของเอกชนทกคน อำนาจรฐมขอบเขตจำกดลงเมอเกยวของ
กบสทธของเสรภาพของเอกชนและตองมองคกรกลางกำกบดแลการทรฐตองปฏบตตามกฎหมายฟรดรช
จเลยสสตาฮล(FriedrichJuliusStahl)เหนวานตรฐมความหมายมากกวาการปกครองโดยกฎหมายแต
ตองเนนทการคมครองสทธเสรภาพของเอกชนดวยในค.ศ.1895ออตโตเมเยอร(OttoMayer)สรปวานต
รฐคอรฐทมระบบกฎหมายทดพรอมและเกยรฮารดอานซชทซ(GerharaAnschutz)ในค.ศ.1919สรปวา
โดยหลกนตรฐฝายปกครองจะใชอำนาจแทรกแซงเสรภาพของเอกชนโดยไมมฐานอำนาจทางกฎหมายไมได
ศาสตราจารยหยดแสงอทยไดสรปแนวคดของหลกนตรฐในชวงตนวามหลก3ประการคอ1)กฎหมายเปน
สงทอยเหนอสงอนใดในการปกครอง2)ขอบเขตอำนาจหนาทของรฐมจำกดไวแนนอนและ3)ศาลมอสระใน
การพจารณาตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายของฝายปกครองอยางไรกตามแนวคดเรองนตรฐกพฒนามา
โดยตลอดมานซ(Maunz)เหนวาหลกนตรฐประกอบดวยหลกทเปนสาระสำคญดงน1)หลกการแบงแยก
อำนาจ2)หลกการคมครองสทธเสรภาพ3)หลกความชอบดวยกฎหมายของฝายตลาการและฝายปกครอง
4)หลกความชอบดวยกฎหมายในทางเนอหา5)หลกไมมความผดไมมโทษโดยไมมกฎหมายและ7)หลก
ความเปนกฎหมายสงสดของรฐธรรมนญหลกการตางๆ เหลานบางหลกการในแตละประเทศกอาจมความ
เหนตางกนเชนหลกความเปนกฎหมายสงสดของรฐธรรมนญนในประเทศองกฤษกจะไมถอหลกเชนนเพราะ
องกฤษไมมรฐธรรมนญลายลกษณอกษรจงไมมหลกความเปนกฎหมายสงสดของรฐธรรมนญเปนตน
4-15
เรองท4.2.1หลกการแบงแยกอำนาจและการคมครองสทธเสรภาพ
สาระสงเขปหลกการแบงแยกอำนาจ และหลกการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนเปนสาระสำคญของ
หลกนตรฐโดยถอวา การคมครองสทธเสรภาพของประชาชนและหลกความเสมอภาคของบคคลเปนสาระ
สำคญของศกดศรความเปนมนษยและการจะคมครองสทธเสรภาพและความเสมอภาคไดกจะตองควบคม
หรอจดหลกในการใชอำนาจรฐใหเหมาะสมอยาใหมการใชอำนาจอนไมชอบธรรมซงเปนทมาของการไมยอม
ใหผเดยวใชอำนาจทกอยางจงเปนทมาของหลกการแบงแยกอำนาจ
หลกการคมครองสทธเสรภาพหลกการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนนนเปนรากฐานและวตถประสงคสำคญของนตรฐเพอ
มใหผปกครองใชอำนาจกดขลดรอนสทธเสรภาพของประชาชนจงถอวาศกดศรความเปนมนษยเปนหลกการ
สงสดของรฐธรรมนญการกระทำทงหลายของรฐจงตองสอดคลองกบคณคาอนสงสดของรฐธรรมนญและ
ถอวารฐดำรงอยเพอมนษยมใชมนษยดำรงอยเพอรฐ มนษยจงเปนสงสำคญในการดำเนนการทกอยางของ
รฐมใชมนษยเปนเพยงเครองมอในการดำเนนการของรฐ สทธเสรภาพของมนษยจงเปนรากฐานสำคญของ
รฐเสรประชาธปไตยทถอหลกนตรฐ
การประกนสทธเสรภาพของประชาชนนน นอกจากหลกการแบงแยกอำนาจทเปนหลกการสำคญ
แลวยงมหลกการอกหลายประการเพอเปนหลกประกนสทธเสรภาพเชนหลกทถอวาการจำกดสทธเสรภาพ
ตองเปนการทวไปไมมงหมายบงคบแกกรณใดกรณหนงหรอแกบคคลใดบคคลหนงโดยเฉพาะเจาะจง
(Allgemeinheit andEinzelfallverbot) การกำหนดใหระบบทบญญตแหงรฐธรรมนญทใหอำนาจจำกด
สทธเสรภาพ (Zitiergebot) หลกการจำกดสทธและเสรภาพจะกระทำไดเทาทไมกระทบกระเทอนตอสาระ
สำคญแหงสทธและเสรภาพ (Wesengehaltsgarantie) และหลกประกนการใชสทธทางศาล (Rechtss-
chutzgarantie) เปนตน
หลกการแบงแยกอำนาจหลกการแบงแยกอำนาจเปนพนฐานทสำคญของหลกนตรฐเพราะหลกนตรฐนนไมอาจมขนได
ในระบบการปกครองทไมมการแบงแยกอำนาจไมมระบบการถวงดล และควบคมตรวจสอบการใชอำนาจ
ระหวางกนภายใตหลกการแบงแยกอำนาจหลกการแบงแยกอำนาจนเหนวาอำนาจการออกกฎหมายกบอำนาจ
บงคบการตามกฎหมายตองใชโดยคนละองคกรกนซงตอมากมการแยกออกเปนอำนาจนตบญญต อำนาจ
บรหาร และอำนาจตลาการ โดยเหนวาหากอำนาจทงสามนถกใชโดยองคกรเดยวกนแลวสทธเสรภาพของ
ประชาชนกถกลดรอนดงนนจงตองมการแยกองคกรการใชอำนาจทงสามนออกจากกน และจดใหมระบบ
การถวงดลและคานอำนาจกนอยางเหมาะสม
4-16
อยางไรกตามหลกการแบงแยกอำนาจนมไดหมายความวาตองแยกออกจากกนอยางเดดขาดเพราะ
องคกรทใชอำนาจอยางหนงกอาจใชอำนาจอกอยางหนงไดในบางกรณ เชน รฐบาลททำหนาทบรหารกอาจ
มการออกกฎหมายไดในบางกรณ เชนพระราชกำหนดและกฎหมายลำดบรอง เปนตน เพยงแตตองไมให
องคกรเดยวกบใชอำนาจหลายอำนาจในขณะเดยวกนในเรองเดยวกนเทานนทสำคญกคอการจดใหมระบบ
การตรวจสอบและถวงดล(checkandbalance)ระหวางกนใหเหมาะสมเทานน
(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดในหนงสอหลกการพนฐานของสทธ เสรภาพ และศกดศร
ความเปนมนษยตามรฐธรรมนญใหม โดยบรรเจดสงคะเนตหนา 23-25,หนงสอหลกกฎหมายมหาชน
โดย โภคนพลกล และชาญชย แสวงศกด หนงสอกฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครอง โดยชยวฒน
วงศวฒนศานต)
กจกรรม4.2.1
ทานเหนวาหลกการคมครองสทธเสรภาพเกยวของกบนตรฐอยางไร
บนทกคำตอบกจกรรม4.2.1
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท4ตอนท4.2กจกรรม4.2.1)
4-17
เรองท4.2.2หลกความชอบดวยกฎหมาย
สาระสงเขปหลกความชอบดวยกฎหมายเปนหลกการทสำคญของหลกนตรฐ ซงประกอบดวยหลกความชอบ
ดวยกฎหมายในทางเนอหา (materielleGesetzmaessigkeit) และหลกความชอบดวยกฎหมายของฝาย
ตลาการและฝายปกครอง(GesetzmaessigkeitvonJustizandVerwaltung)
หลกความชอบดวยกฎหมายในทางเนอหา เปนหลกการทผกพนตอองคกรทมอำนาจในการออก
กฎหมายไมวาฝายนตบญญตหรอฝายปกครองทออกกฎหมายลำดบรองในการออกกฎหมายมาจำกดสทธ
เสรภาพของบคคลวา ในทางเนอหาสาระของกฎหมายนนจะตองอยบนหลก 3ประการคอ 1) หลกความ
แนนอนของกฎหมาย ซงหมายถงกฎหมายทออกมานนตองแนนอนชดเจนเพยงพอทจะทำใหบคคลทก
คนทราบไดวาเขาจะตองปฏบตอยางไรจงจะเปนไปตามกฎหมาย 2) หลกหามมใหกฎหมายมผลยอนหลง
หมายถงการหามไมใหกฎหมายมผลใชบงคบกบเหตการณทเกดขนในอดตโดยเฉพาะอยางยงในทางทเปน
โทษ และ 3) หลกความพอสมควรแกเหตหรอหลกความไดสดสวน ซงในทางเนอหาหมายถงมาตรการท
กฎหมายนำมาใชเพอใหบรรลวตถประสงคนนตองเปนมาตรการทเหมาะสมจำเปนและไดสดสวน
หลกความชอบดวยกฎหมายของฝายตลาการและฝายปกครองนนพจารณาในฐานะของผใชและ
บงคบการตามกฎหมายวาฝายตลาการทใชกฎหมายในการชขาดตดสนคดนนจะตองถกผกพนในการใช
อำนาจอยางนอย 3 ประการ คอ 1) ตองพจารณาพพากษาคดไปตามบทบญญตของกฎหมายจะพจารณา
พพากษาคดใหผดแผกแตกตางไปจากบทบญญตทางกฎหมายไมได 2) ตองใชกฎหมายอยางเทาเทยมกน
ฝายตลาการตองเครงครดในการใชกฎหมายแตละกรณอยางเทาเทยมกนและ3)ตองผกพนในการใชดลพนจ
อยางปราศจากขอบกพรอง
ในสวนของฝายปกครองกมความผกพนในการปฏบตตามกฎหมายคอ 1) การกระทำของฝาย
ปกครองตองชอบดวยกฎหมาย2)ฝายปกครองจะกระทำการอนใดตองมกฎหมายใหอำนาจ
หลกความชอบดวยกฎหมายดงกลาวนเปนสาระสำคญของหลกนตรฐ
(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดในหนงสอหลกพนฐานของสทธเสรภาพและศกดศรความเปน
มนษยตามรฐธรรมนญใหม โดยบรรเจดสงคะเนตหนา 25-30หนงสอหลกการพนฐานของกฎหมาย
ปกครองโดยวรพจนวศรตพชญ)
กจกรรม4.2.2
ทานเขาใจถงความชอบดวยกฎหมายทางเนอหาวามสาระสำคญอยางไรบางจงอธบาย
4-18
บนทกคำตอบกจกรรม4.2.2
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท4ตอนท4.2กจกรรม4.2.2)
4-19
เรองท4.2.3หลกไมมความผดและไมมโทษโดยไมมหลกกฎหมาย
สาระสงเขปนอกจากหลกความชอบดวยกฎหมายซงถอวากฎหมายไมมผลยอนหลงดงกลาวแลวในทางอาญา
ยงมหลกไมมความผดไมมโทษโดยไมมกฎหมาย(nullcumcrimen,nullapoenasinelege) เปนหลก
ทใชในทางอาญาโดยเฉพาะอก และยงไดขยายไปถงเรองโทษปรบทางปกครอง และเรองวนยและขอบงคบ
ในองคกรวชาชพอกดวย หลกดงกลาวนเพอเปนหลกประกนวา เขาจะตองรบผดและตองถกลงโทษทาง
อาญากตอเมอมกฎหมายบญญตหามไวในขณะทเขากระทำการนนและกฎหมายนนตองกำหนดโทษไวดวย
หลกการดงกลาวยงแยกยอยออกเปน4ประการคอ
1)หลกการกระทำ (Tatprinzip)ซงถอหลกวา ความรบผดทางอาญานนผกพนกบการกระทำ
คอ จะมความรบผดทางอาญากตอเมอมการกระทำลำพงเพยง “ความคด” ไมอาจจะตองรบผดทางอาญา
ดงนนพนฐานของการกำหนดความผดและโทษทางอาญาจงตองวางอยบนพนฐานของการ“กระทำ”
2)หลกการกำหนดโทษโดยกฎหมาย (Gesetzlichkeitsprinzip)หลกการดงกลาวนถอหลกการท
วากฎหมายทกำหนดโทษทางอาญาตองเปนกฎหมายทไดรบการพจารณาจากรฐสภา
3)หลกความแนนอนของกฎหมาย (Bestimmtheitsgrundsatz) ซงปกตหลกนกเปนหลกของ
กฎหมายทวไปอยแลวแตกรณของกฎหมายอาญาซงม “โทษ”ทางอาญาดงนนกฎหมายดงกลาวจงถกเรยกรอง
ใหตองมความชดเจนแนนอนมากขนดวย
4)หลกหามมใหกฎหมายมผลยอนหลง (Rueckwirkungsverbot) ซงกเปนไปในทำนองเดยวกน
กบทกลาวมาแลวและในทางอาญานนถอวาเปนขอหามโดยเดดขาดซงหามทงองคกรผบญญตกฎหมายและ
องคกรผใชกฎหมาย
(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดในหนงสอหลกพนฐานของสทธเสรภาพ และศกดศรความ
เปนมนษยตามรฐธรรมนญพ.ศ.2540โดยบรรเจดสงคะเนตบทท1)
กจกรรม4.2.3
หลกไมมความผดไมมโทษโดยไมมกฎหมายนนแตกตางจากหลกกฎหมายไมมผลยอนหลง
หรอไม
4-20
บนทกคำตอบกจกรรม4.2.3
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท4ตอนท4.2กจกรรม4.2.3)
4-21
เรองท4.2.4หลกความเปนอสระของตลาการ
สาระสงเขปหลกความเปนอสระของตลาการนนเปนหลกการทสำคญหลกหนงของหลกนตรฐทมงทจะคมครอง
อำนาจตลาการททำหนาทชขาดคดใหปราศจากการแทรกแซงจากอำนาจบรหารและอำนาจนตบญญตเพราะ
หากอำนาจตลาการอยภายใตอำนาจบรหารและอำนาจนตบญญตแลวสทธเสรภาพของประชาชนกอาจไมได
รบการคมครองตามกฎหมายได
ความเปนอสระของตลาการนนมไดหมายความวาตลาการจะตดสนคดตามอำเภอใจแตตลาการยง
คงมความผกพนตามกฎหมายทจะตองตดสนคดตามกฎหมายความเปนอสระจงหมายถงการไมถกแทรกแซง
ใหตดสนคดผดแผกแตกตางไปจากกฎหมายทงจากคความจากรฐและจากสงคม
หลกความเปนอสระของตลาการกเพอเปนหลกประกนใหตลาการสามารถวางตวเปนกลางและทำ
หนาทไดอยางอสระ แตการทจะใหตลาการทำหนาทไดอยางอสระนนมใชจะมแตเพยงการรบรองความเปน
อสระดงกลาวเทานน แตจะตองมมาตรการหรอหลกการอนทประกนความเปนอสระดงกลาวดวย ดงนน
หลกประกนความเปนอสระนกอาจแบงออกไดเปน3ประการคอ
1) ความเปนอสระในการทำหนาทตลาการ เปนการวางหลกพนฐานการทำหนาทของตลาการวาจะ
ไมถกแทรกแซงจากผใดหรอองคกรใด
2)ความเปนอสระในทางองคกร นอกจากจะวางหลกอสระในการทำหนาทแลวหากการจดองคกร
ของศาลตองถกแทรกแซงจากองคกรอนกยากทตลาการจะทำหนาทอยางอสระไดดงนนจงตองมความเปน
อสระในการจดองคกรดวยซงกมฐานทมาจากหลกการแบงแยกอำนาจนนเอง
3)ความเปนอสระในทางสวนบคคล หากตลาการผทำหนาทมความไมมนคงในตำแหนงหนาทหวน
เกรงวาอาจถกโยกยายไปทอนแลวกอาจกระทบตอความเปนอสระในการทำหนาทดงนนจงตองมหลกประกน
ในทางตวบคคล เชนการโยกยายตลาการจะตองไดรบความยนยอมจากตวตลาการนน และตลาการควรม
เงนเดอนคงทไมมการเลอนขนประจำปตามดลพนจเปนตนดงนกจะทำใหตลาการมหลกประกนทมนคงใน
ทางสวนบคคลทสามารถจะทำหนาทอยางเปนกลางได
(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดในหนงสอหลกกฎหมายมหาชนโดยโภคนพลกลและชาญชย
แสวงศกด หนงสอ หลกพนฐานของสทธเสรภาพและศกดศรความเปนมนษยตามรฐธรรมนญใหม
โดยบรรเจดสงคะเนตหนา30-31)
4-22
กจกรรม4.2.4
หลกความเปนอสระของตลาการมความสำคญตอหลกนตรฐหรอไมอยางไรจงอธบาย
บนทกคำตอบกจกรรม4.2.4
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท4ตอนท4.2กจกรรม4.2.4)
4-23
แนวตอบกจกรรมหนวยท4
นตธรรมและนตรฐ
ตอนท4.1นตธรรม
แนวตอบกจกรรม4.1.1
ในสงคมประชาธปไตยทถอวารฐมขนกเพอประโยชนกบประชาชนในรฐนนทสำคญกคอการคมครอง
สทธเสรภาพของเอกชน แตการใชเสรภาพนนจะตองมขอบเขตไมกระทบตอสทธของผอนและประโยชน
สาธารณะ จงจำเปนตองมการจำกดสทธเสรภาพของเอกชนซงในสงคมเสรประชาธปไตยถอวา การจำกด
สทธเสรภาพนนจะกระทำไดกแตโดยกฎหมายเทานน จงเปนทมาของหลกการปกครองโดยกฎหมายหรอ
หลกนตธรรมขน
แนวตอบกจกรรม4.1.2
แนวคดในเรองหลกนตธรรมมมาตงแตสมยกรกโบราณโดยพลาโต(Plato) ทไดเสนอแนวคดถงการ
ปกครองทดวาตองปกครองโดยราชาทมความเปนธรรมและฉลาดปราดเปรองหรอราชาปราชญ(Philosopher
King) แตตอมาในตอนชวงปลายชวตเขาเหนวา ราชาปราชญ นนหาไดยากยงจงควรใชการปกครองโดย
กฎหมายทถอวาเปนสงทดรองลงมา และตอมา อรสโตเตล (Aristotle) กไดอธบายตอวาการปกครองโดย
กฎหมายนนเปนสงทดทสดเพราะปราศจากอารมณอนมชอบ(passion)จงดกวาการปกครองโดยมนษย
แนวตอบกจกรรม4.1.3
จากแนวคดทางทฤษฎดงกลาวอาจสรปสาระสำคญของหลกนตธรรมทยอมรบตรงกนไดหลาย
ประการ เชนหลกความสงสดของกฎหมายหลกการแบงแยกอำนาจหลกความชอบดวยกฎหมายของการ
ปกครองหลกกฎหมายทดหลกความรบผดของรฐและหลกการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน
ตอนท4.2นตรฐ
แนวตอบกจกรรม4.2.1
หลกนตรฐใหความสำคญกบสทธเสรภาพของบคคลและสทธในความเสมอภาค ซงเปนรากฐาน
สำคญของศกดศรความเปนมนษยดงนนจงถอวาหลกการคมครองสทธเสรภาพเปนหลกการพนฐานทสำคญ
ของหลกนตรฐทรฐตองคมครองสทธเสรภาพเพราะรฐดำรงอยเพอมนษยมใชมนษยดำรงอยเพอรฐ
4-24
แนวตอบกจกรรม4.2.2
ความชอบดวยกฎหมายในทางเนอหาหมายถง องคกรผมอำนาจในการออกกฎหมายตองคำนง
ถงเนอหาสาระของกฎหมายวาตองมสาระสำคญคอ1)หลกความแนนอน2)หลกไมมผลยอนหลงและ3)
หลกความไดสดสวน
แนวตอบกจกรรม4.2.3
หลกดงกลาวนสวนหนงกมลกษณะของการหามใชกฎหมายยอนหลงเชนเดยวกน แตหลกนใชกบ
ความผดทางอาญาจงมความเครงครดมากกวานอกจากจะมหลกเรองกฎหมายไมมผลยอนหลงแลวยงรวม
ถงหลกเรองการกระทำหลกเรองความแนนอนชดเจนของกฎหมายและหลกการกำหนดโทษโดยกฎหมาย
อยดวย
แนวตอบกจกรรม4.2.4
หลกความเปนอสระของตลาการมความสำคญตอหลกนตรฐและถอวาเปนสาระสำคญของหลกนตรฐ
ทงนเพราะหลกนตรฐมงทจะคมครองสทธเสรภาพของประชาชน ในขณะทการจำกดสทธเสรภาพกระทำได
กแตเฉพาะกฎหมายดงนนองคกรตลากรซงมหนาทชขาดขอพพาทกคอชขาดตามกฎหมายกตองมความเปน
อสระหากตลาการถกแทรกแซงดวยองคกรอนแลวสทธเสรภาพของประชาชนกอาจไมไดรบการคมครอง
4-25
แบบประเมนผลตนเองหลงเรยน
วตถประสงค เพอประเมนความกาวหนาในการเรยนรของนกศกษาเกยวกบเรอง“นตธรรมและนตรฐ”
คำแนะนำ อานคำถามตอไปนแลวเขยนคำตอบลงในชองวางทกำหนดใหนกศกษามเวลาทำแบบประเมนผล
ตนเองชดน30นาท
หลกนตธรรมและหลกนตรฐเหมอนกนหรอแตกตางกนอยางไรจงอธบาย
4-26
เฉลยแบบประเมนผลตนเองหนวยท4
กอนเรยน1. หลกนตธรรมหรอหลกการปกครองโดยกฎหมาย(RuleofLaw)นนมแนวคดมาตงแตสมยกรก
โดยพลาโตเสนอวาการปกครองทดทสดคอการปกครองโดยราชาปราชญ(PhilosopherKing)แตเมอราชา
ปราชญหาไดยากจงสมควรปกครองโดยกฎหมายซงดรองลงมา และแนวคดนกไดพฒนามาโดยตลอดเพอ
ปกปองคมครองสทธของเอกชนแนวคดเรองหลกนตธรรมนไดรบการกลาวถงมาในประเทศองกฤษ
2. หลกนตรฐนนไดรบความนยมและมการกลาวถงกนมากในเยอรมนซงมสาระสำคญทถอวาฝาย
ปกครองจะใชอำนาจแทรกแซงเสรภาพของเอกชนโดยไมมฐานอำนาจทางกฎหมายไมไดรฐจะดำเนนการใด
ตองชอบดวยกฎหมายทงในดานเนอหาสาระและกระบวนการดวยหลกนตรฐประกอบดวยสาระสำคญหลาย
ประการเชน1)หลกการแบงแยกอำนาจ2)หลกการคมครองสทธเสรภาพ3)หลกความชอบดวยกฎหมาย
ในทางเนอหา4)หลกความเปนอสระของตลาการเปนตน
หลงเรยนตองตอบโดยอธบายหลกนตธรรมและหลกนตรฐกอนแลวจงเปรยบเทยบใหเหนวา หลกนตธรรม
และหลกนตรฐตางกใหความสำคญกบกฎหมายคอถอวารฐตองเคารพและปฏบตตามกฎหมายทงนกเพอ
การคมครองสทธเสรภาพของประชาชนจากการกระทำของรฐแตกยงมความตางกนอยบางคอหลกนตธรรม
เปนการมองจากปจเจกชนแตหลกนตรฐเปนการมองจากตวรฐเองและหลกนตธรรมเปนหลกทนยมอางอง
กนในองกฤษในขณะทหลกนตรฐเปนทกลาวถงกนมากในเยอรมน
1. หลกนตธรรมหรอ TheRule of Lawนมการเสนอแนวคดนเพอคมครองสทธเสรภาพของ
ประชาชนวาสทธเสรภาพนจะจำกดจะไดกแตโดยกฎหมายเทานน
2. หลกนตรฐมสาระสำคญทแตกตางกนไปตามยคสมย ในปจจบนเหนวาหลกนตรฐประกอบขน
ดวยสาระสำคญคอ 1) หลกการคมครองสทธเสรภาพ 2) หลกการแบงแยกอำนาจ 3) หลกความชอบดวย
กฎหมาย4)หลกไมมความผดไมมโทษโดยไมมกฎหมาย4)หลกความเปนอสระของตลาการ5)หลกความ
เปนกฎหมายสงสดของรฐธรรมนญ