::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::
ww
w.f
en
sep
eti
m.c
om
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::
KÜTLE VE HACİM KAVRAMLARI
* Kütle
Değişmeyen madde miktarına kütle adı verilir.
Kütle birimleri gram (g), kilogram (kg) ve ton (t)'dur.
Ayrıca kütle eşit kollu terazi ile ölçülür ve 'm' harfi ile
sembolize edilir.
** Hacim
Maddenin boşlukta kapladığı yere hacim
denir. Hacmin birimi mililitre (mL), santimetreküp
(cm3) ve metreküp (m3)'tür. Ayrıca hacim 'V' sembolü
ile gösterilir.
YOĞUNLUK
Bir maddenin birim hacminin kütlesine
yoğunluk denir. Yani bir maddenin yoğunluğu, o
maddenin kütlesinin hacmine bölünmesi ile bulunur.
Yoğunluk saf maddeler için ayırt edici bir özelliktir.
Ayrıca yoğunluk "d" harfi ile sembolize edilir.
Günlük hayatımızda 'yoğunluk' kavramını sık
sık kullanırız. Örneğin, sınıf içerisinde öğrenci sayısı
artarsa yoğunluk artmış olur. Aynı şekilde bulun-
duğumuz yolda giden araç sayısı artarsa trafik yoğun
deriz.
*** Peki yoğunluk nasıl hesaplanır?
Yoğunluğu hesaplayabilmek için maddenin
kütlesinin ve hacminin bilinmesi gerekir. Kütlenin
hacme bölünmesi ile de yoğunluk bulunur.
Yoğunluk = d =
Uluslararası birim sisteminde (SI) kütle birimi
kg, hacim birimi ise m3 olarak alındığında yoğunluk
birimi kg/m3 olur. Fakat günlük yaşamda daha çok
kütle birimi g, hacim birimi cm3 olarak alındığından
yoğunluk birimi olarak g/cm3 kullanılmaktadır.
Örnek-1: Kütlesi 540 gram olan küp şeklindeki bir
cismin hacmi 27 cm3'tür.
Buna göre bu küpün yoğunluğunu hesaplayınız.
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
Çözüm-1:
Cismin kütlesi (m) = 540 g
Cismin hacmi (V) = 27 cm3
Cismin yoğunluğu = ?
d = eşitliğinden, d = , d = 20 g/cm3
Maddelerin kütle ve hacimleri hesaplanıp buna
bağlı olarak yoğunlukları bulunabilir.
Yukarıdaki tabloda bazı maddelerin yoğunluk
değerleri yer almaktadır. Tabloyu incelediğimizde
maddelerin yoğunluk değerlerinin birbirinden farklı
olduğunu söyleyebiliriz. Bu durum, maddelerin
yoğunluklarına bakarak onları birbirlerinden ayırt
edebilmemizi sağlar. O halde yoğunluğun maddeler
için ayırt edici bir özellik olduğunu söyleyebiliriz.
Tahta, kağıttan yapılmış gemi, plastik kapak
gibi maddelerin suyun üstünde yüzmesinin nedeni
yoğunluklarının sudan küçük olmasıdır. Taş, demir
misket ve madenî para gibi maddelerin suda batması-
nın nedeni ise yoğunluklarının sudan fazla olmasıdır.
MADDE VE ISI
*Yoğunluk*
Bu konu anlatımı seti Metin GÖKTÜRK tarafından hazırlanmıştır. Konu anlatım seti ve diğer setler için www.fensepetim.com sitesini ziyaret edebilirsiniz. 2020 ©
6.SINIF 4.ÜNİTE
KONU NO: 11
Kütle
Hacim
m
V
Küp
m
V
540 g
27 cm3
Madde Yoğunluk (g/cm3)
Su 1
Oksijen 1,3
Demir 7,8
Bakır 8,9
Cıva 13,6
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::
w
ww
.fe
nse
pe
tim
.co
m
::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
::::
DÜZGÜN ŞEKLİ OLMAYAN KATILARDA YOĞUNLUK
Düzgün şekilli olmayan katı maddelerin yo-
ğunlukları hesaplanırken kütlelerinin ve hacimlerinin
hesaplanması gerekir.
Düzgün şekilli olmayan bir maddenin hacmi,
şeklinin düzgün olmayışından dolayı kolaylıkla hesap-
lanamaz. Bu maddeler için dereceli silindir kullanıla-
rak hacim hesaplanması yapılabilir.
Yukarı verilen düzgün şekilli olmayan taşın
yoğunluğunun bulunabilmesi için kütlesi eşit kollu
terazi ile ölçülebilir. Hacmi ise yanında bulunan ve
içerisinde belirli miktarda su bulunan dereceli bir
silindir yardımıyla bulunabilir.
Düzgün şekilli olmayan taşın içine atılacağı
kapta 300 mL su bulunmaktadır. Taş bu dereceli
silindir içerisine atıldığında, su seviyesi 500 mL'ye
çıkmaktadır. Su miktarının son hali ile ilk hali
arasındaki fark (500 mL - 300 mL = 200 mL) bize
taşın hacmini vermektedir.
SIVILARIN YOĞUNLUĞU
Yoğunluğu sudan daha büyük olan maddelerin
suda battığını, küçük olanların ise yüzdüğünü biliyor
musunuz?
Yukarıda verildiği gibi plastik top, pet şişe,
balon, ataç gibi maddeler suya atıldıklarında yüzerler,
çünkü bu maddelerin yoğunlukları sudan küçüktür.
Yine taş, cam bardak, demir küre gibi maddeler suya
atıldıklarında batarlar çünkü bu maddelerin yoğun-
lukları suyun yoğunluğundan büyüktür.
Peki sıvı maddeler birbirlerine karıştırıldık-
larında nasıl davranırlar? Özellikle birbiri içerisinde
çözünmeyen sıvıların yoğunluk kıyaslamaları nasıl
yapılır?
Şekilde görüldüğü gibi birbirine karışmayan su
ve yağ aynı kaba konulduğunda, yoğunluğu büyük
olan su altta, yoğunluk küçük olan yağ ise üstte kalır.
Yukarıdaki şekilde birbirine karışmayan K, L,
M, N ve P sıvılarının yoğunlukları ise L > N > P > M > K
şeklindedir.
YOĞUNLUK VE CANLILAR İÇİN ÖNEMİ
Sıvı haldeki maddeler soğudukça tanecikleri
yavaşlar, birbirine yakınlaşır, hacmi azalır ve
yoğunluğu artar. Bütün sıvılar soğudukça büzülürken
bu duruma uymayan tek sıvı sudur. Su donarken
hacmi artar, bu nedenle yoğunluğu azalır. Saf suyun
yoğunluğu 4˚C'ta 1 g/cm3 iken, buzun yoğunluğu 0,9
g/cm3'tür.
Suyun bu özel durumu canlılar için çok önem-
lidir. Buz tutan bir gölde, buz suyun üzerinde
batmadan yüzer. Bu sayede gölün dipten donması
önlenmiş olur ve alt bölgelerindeki sıcaklık üst
bölgelere kıyasla fazla olur.
Doğanın canlılara yaptığı bu güzel sürpriz çok
soğuk havalarda göl, akarsu, deniz gibi yaşam
alanlarında su içinde ve altındaki canlılığın devam
etmesini sağlar.
300 mL
500 mL
L
N
P
M
K
MADDE VE ISI / Yoğunluk
Adı: .................................. Soyadı: ............................. Sınıfı: ..../....
6.SINIF
D/Y ETKİNLİĞİ
No:11
Bu D/Y etkinlik seti Metin GÖKTÜRK tarafından hazırlanmıştır. D/Y etkinlik setleri ve diğer setler için www.fensepetim.com sitesini ziyaret edebilirsiniz. 2019 ©
1
Aşağıda verilen cümleleri dikkatlice okuyarak doğru olanların başına 'D', yanlış olanlarının başına ise 'Y' harfi yazınız. (..........) 1. Yoğunluk, 'd' harfi ile gösterilir.
(..........) 2. Kütle, 'V' harfi ile sembolize edilir.
(..........) 3. Hacim birimi olarak m3 ya da cm3 kullanılır.
(..........) 4. Kütle birimi olarak kilogram ya da gram kullanılır.
(..........) 5. Bir maddenin birim hacminin kütlesine hacim denir.
(..........) 6. Yoğunluk saf maddeler için ayırt edici bir özelliktir.
(..........) 7. Yoğunluğu sudan daha büyük olan maddeler suda yüzer.
(..........) 8. Aynı hacme sahip farklı maddeler aynı yoğunluğa sahiptir.
(..........) 9. Bir maddenin birim hacminin kütlesi basınç olarak adlandırılır.
(..........) 10. Günlük yaşamda yoğunluk birimi olarak g/cm3 kullanılmaktadır.
(..........) 11. Bir maddenin birim hacminin kütlesi yoğunluk olarak adlandırılır.
(..........) 12. Bir cismin yoğunluğu, o cismin kütlesinin hacmine oranı ile bulunur.
(..........) 13. Uluslararası birim sisteminde yoğunluk birimi olarak kg/m3 kullanılır.
(..........) 14. Maddelerin yoğunluklarına bakarak onları birbirlerinden ayırt edebiliriz.
(..........) 15. Yoğunluğu büyük olan madde yoğunluğu küçük olan madde içerisinde batar.
(..........) 16. Zeytin yağı ile suyu birbirine karıştırdığımızda su üstte, zeytinyağı altta kalır.
(..........) 17. Buzun yoğunluğu suyun yoğunluğundan büyük olduğundan buz, suda yüzer.
(..........) 18. Bir araç lastiğine hava basıldığında lastik içindeki havanın yoğunluğu değişmez.
(..........) 19. Bir maddenin yoğunluğunun hesaplanabilmesi için ağırlığı ve hacmi bilinmelidir.
(..........) 20. Düzgün şekli olmayan bir katının hacmi dereceli silindir yardımıyla bulunabilir.
MADDE VE ISI / Yoğunluk
6.SINIF
D/Y ETKİNLİĞİ
No:11
Bu D/Y etkinlik seti Metin GÖKTÜRK tarafından hazırlanmıştır. D/Y etkinlik setleri ve diğer setler için www.fensepetim.com sitesini ziyaret edebilirsiniz. 2019 ©
2
Aşağıda verilen cümleleri dikkatlice okuyarak doğru olanların başına 'D', yanlış olanlarının başına ise 'Y' harfi yazınız. (..........) 21. Su, buz hâline geçtiğinde hacmi artar.
(..........) 22. Buzun yoğunluğu suyun yoğunluğundan küçüktür.
(..........) 23. Yoğunluk tüm maddeler için ayırt edici bir özelliktir.
(..........) 24. Yoğunluk birimi g/cm3 ya da kg/m3 olarak ifade edilir.
(..........) 25. Hacim 'V' harfi ile kütle ise 'm' harfi ile sembolize edilir.
(..........) 26. Demir bir bilye ısıtılarak genleştiğinde yoğunluğu azalır.
(..........) 27. Yoğunluğu sudan daha büyük olan maddeler suda batar.
(..........) 28. Bir cismin yoğunluğu, o cismin hacminin kütlesine oranı ile bulunur.
(..........) 29. Kütlesi aynı kalmasına rağmen hacmi artan maddenin yoğunluğu azalır.
(..........) 30. Bir sürahi suyun yoğunluğu bir bardak suyun yoğunluğundan büyüktür.
(..........) 31. Aynı kütledeki maddelerden hacmi fazla olanın yoğunluğu daha küçüktür.
(..........) 32. Düzgün bir şekle sahip olmayan katı maddelerin yoğunlukları hesaplanamaz.
(..........) 33. Zeytin yağı ile suyu birbirine karıştırdığımızda zeytinyağı üstte, su altta kalır.
(..........) 34. Yoğunluğu büyük olan madde, yoğunluğu küçük olan madde içerisinde yüzer.
(..........) 35. Bir maddenin yoğunluğunu hesaplayabilmek için hacmini bilmemiz yeterlidir.
(..........) 36. Bir maddenin yoğunluğu ve hacmi biliniyorsa, bu maddenin kütlesi hesaplanabilir.
(..........) 37. Birbiri içerisinde çözünmeyen sıvılardan, yoğunluğu büyük olan sıvı üstte toplanır.
(..........) 38. Katı bir madde kendisinden daha büyük bir yoğunluğa sahip olan sıvı içerisinde batar.
(..........) 39. Eşit hacimli bakır ve demirden yapılmış iki bilyenin yoğunlukları birbirinden farklıdır.
(..........) 40. Suyun yüzeyden donmaya başlaması, deniz ve göl tabanlarında yaşamın devam etmesini sağlar.
Yoğ. d/y
1.D 2.Y 3.D 4.D 5.Y 6.D 7.Y 8.Y 9.Y 10.D 11.D 12.D 13.D 14.D 15.D 16.Y 17.Y 18.Y 19.Y
20.D 21.D 22.D 23.Y 24.D 25.D 26.D 27.D 28.Y 29.D 30.Y 31.D 32.Y 33.D 34.Y 35.Y 36.D
37.Y 38.Y 39.D 40.D