Download - ที่ท ำให้กำรขับเคลื่อนกลไก ศป ...roadsafetythai.org/edoc/doc_20181208142952.pdfมาร วมแลกเปล ยนเร
ทท ำใหกำรขบเคลอนกลไก ศปถ. ไปสผลลพธ
ประมวลสถำนกำรณอบตเหตในพนท
ตงเปำหมำย (ผลลพธ) ตวชวดผลลพธ
ออกแบบกจกรรมทสอดคลองกบเปำหมำย
ประเมนผลและสะทอนผลลพธ
ด ำเนนงำน
...กำวไปสผลลพธทละกำวอยำงตอเนองเพอมงสระบบกำรบรหำรจดกำรควำมปลอดภยทำงถนน
ทมนคงและยงยน...“
“
สำนพลงคนท ำงำน ศปถ.
มารวมแลกเปลยนเรยนรการขบเคลอนกลไก ศปถ.กบเราทางเฟสบคไดท...
(สแกนเพอเชอมตอ)
(คนหาเพอเชอมตอ)
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภย เลขท 407-408ชน 4 อาคารพรอมพนธ 2 ซอยลาดพราว 3ถนนลาดพราว แขวงจอมพล เขตจตจกร กรงเทพมหานคร 10900โทร. 02-938-8490 โทรสาร. 02-938-8827Website : www.roadsafetythai.org
|| สรำงสรรคโดย
ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ|| สนบสนนโดย
ทท ำใหกำรขบเคลอนกลไก ศปถ. ไปสผลลพธ
พนฐานแนวคดทเกยวของ
แนวคดปจจยก าหนดสขภาพ(Determinants of Health)
แนวคดการสรางภาคสพนธกจสงคม (Community Coalition Action Theory)
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.org Page 1
แนวคดปจจยก าหนดสขภาพ
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.orgPage 2
แนวคดกำรสรำงภำคสพนธกจสงคม
แนวคดสรางภาคสพนธกจสงคม (Community Coalition
Action Theory: CCAT model)
ถ อ เ ป น ก ร อบค ดท ช ว ยพฒนากลไก ศปถ. ในฐานะทเปนฐานรากของระบบใหสามารถขบเคลอนงานไดตอเนองและยงยน แบงออกไดเปน 3 ขนบนได ดงน
ระยะกอตวFormation stage1
23
ระยะกำรท ำอยำงตอเนองMaintenance stage
ระยะฝงตวเขำระบบ Institutionalization stage
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.org Page 3
สำมเหลยมปจจยก ำหนดสขภำพ
ปญหำอบตเหต
ระบบทเกยวของ สภำวะแวดลอม
ปจเจก (บคคล)- ดมแลวขบรถ 73 %- จยย. ไมสวมหมวกนรภย 80 %- ขบรถเรวเกนกวากฎหมายก าหนด 60 %- อายต ากวา 15 ป ข จยย. 19 ราย- ข จยย. ยอนศรบรเวณหนาโรงงาน
- ลกษณะถนน เปนหลมเปนบอ- มวว ควายรวมใชถนน-โรงงานอตสาหกรรมน าตาลขนาดใหญ- ชมชนไมมมาตรการจดการปญหาอบตเหตทางถนน- ไมมดานครอบครว/ชมชน- เปนเมองทองเทยว
- การบรหารจดการยงไมมประสทธภาพ- กลไก ศปถ.อ าเภอยงท างานแค 7 วนระวงอนตรายของ 2 เทศกาลเปนหลก (ไมตอเนอง)- การท างานยงขาดการบรณาการระหวางหนวยงาน (แยกสวนการท างาน)- ขาดการวเคราะหขอมลอบตเหตของอ าเภอ- ยงไมสามารถเชอมประสานไปยง อปท. ได
- อบตเหตมแนวโนมสงขน - ป 61 เสยชวต 395 ราย(27.8 ตอแสนประชากร) เฉลยวนละ 1 คน- 67% เปนผขบขทเสยชวต ณ จดเกดเหต สวนใหญอยในวยรน วยท างาน
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.orgPage 4
สำมเหลยมปจจยก ำหนดสขภำพ
สภำพแวดลอม ระบบทเกยวของปจเจก (บคคล)ขอม ลด านพฤตกรรมเส ยง วถช วต ค านยม ความร ความเช อของป จ เ จ ก ท ท า ใ ห เ ก ดอบต เหตทางถนน เชน พฤตกรรมเสยงขบรถเรว เมาแลวขบ ไมสวมหมวกกนนอค ขบขยอนศร รวมไปถงขอมลการใชรถ การมใบอนญาตขบข เปนตน
ประมวลสถานการณอบตเหตทางถนนภาพรวมในพนท โดยใชขอมลทงเชงปรมาณและคณภาพทรวบรวมไวแลวมาจดหมวดหมตาม “ปจจยก ำหนดสขภำพ” ไดแก ปจเจก (บคคล) สภาพแวดลอม และระบบทเกยวของ
ขอมลดานสภาพแวดลอมทเออใหเกดอบตเหตทางถนน แบงเปน 2 สวนส าคญ คอ ดานสงคม เชน ขาดมาตรการในชมชน มง า นบญ -ง าน เ ล ย ง ใ นชมชน และดานกายภาพ เชน พนผวจราจรไมเรยบ มทาง โค งอนตราย จดกลบรถ (U-turn) อยไกลมรถบรรทกจอดรมทางชวงกลางคน เปนตน
ข อ ม ล ด า น ร ะ บ บ ทเกยวของทมสวนท าใหเกดอบต เหตทางถนน เชน การจดการขอมลเพ อท า แผนป อ งก น ฯ ร ะ ด บ อ า เ ภ อ ย ง ข าดป ร ะ ส ท ธ ภ า พ ก า รขบเคลอน ศปถ. อ าเภอย ง ค ง จ า ก ด แ ค ช ว งเทศกาล (7 วนอนตราย)ทมท างานยงขาดการบรณาการ เป าหมายและแผนงานรวม เปนตน
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.org Page 5
02step
04step
01step
05step
03step
สำมเหลยมปจจยก ำหนดสขภำพ
ทมงานระดมสมองเพอประมวลสถานการณอบตเหตทางถนนในพนท เปนตนวา จ านวนการบาดเจบ เสยชวต อตราตอประชากรแสนคน ชวงวย ประเภทรถ ทเกดเหตมากทสด การใชอปกรณนรภย ใหเปนสารสนเทศเพอสะทอนปญหา
อนเครองการรวบรวมขอมลโดยใชเทคนค “Free writing” โดยอาจเรมจากมมพฤตกรรมของปจเจก แลวชวนคยเชอมโยงความสอดคลองไปยง มมสภาพแวดลอม และระบบทเกยวของ
จากนนทมงานลองชวยกนพจารณาวา เงอนไข/ปจจยแตละขอนน ควรมต าแหนงอยในหมวดหมใด ภายใตกรอบคด “สามเหล ยมปจจยก าหนดสขภาพ ” ทมท ง ปจ เจก สภาพแวดลอม และระบบทเกยวของ
จดวางลงในแตละหมวดหม แลวชวนกนคยอกท วาเงอนไข/ปจจยทเออใหเกดอบตเหตทเขยนมาน เกดขนในพนท หรอหากมขอมลจดไหนทยงไมสมบรณ อาจตองส ารวจเพมเตม
จากนนลอง “คย ขย เขย” จากขอมลดวามเงอนไข/ปจจยอะไรบางท เออใหเกดอบตเหตทางถนนในพนท ใหครบองคประกอบทง พฤตกรรมของปจเจก สภาพแวดลอม และระบบทเกยวของ
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.orgPage 6
สำมเหลยมปจจยก ำหนดสขภำพ
การใช ‘สามเหลยมปจจยก าหนดสขภาพ’ จะชวยท าใหทมงานไดทบทวนสถานการณปญหาอบตเหตทางถนนอยางเปนองครวม นอกจากน ยงท าใหทมท างานเขาใจวา อบตเหตทางถนนแมจะมสาเหตหลกจากพฤตกรรมของปจเจกแลว ยงมเงอนไข/ปจจยอน ๆ ทเออใหเกดอบตเหตทางถนน ทงดานสภาวะแวดลอม และระบบทเกยวของ
การเตรยมขอมลสถานการณอบตเหตในพนทมาอยางรอบดาน (ปรมาณ+คณภาพ) ในหวงเวลา 3-5 ปจะชวยใหการวเคราะหมความครบถวน บงชแนวโนมสถานการณปญหาทแทจรง ทงยงจะชวยใหทมงานหยบเลอกปญหาเพอแกไขไดอยางตรงจด และมประสทธภาพอกดวย
จะเหนไดวา สถานการณปญหาในพนท มความสลบซบซอนซอนเงอนไวมากมาย ซงในทางปฏบตแลว ทมไมสามารถแกไขปญหาทงหมดไดในเวลาเดยวกน ภายใตขอจ ากดดานบคลากร เวลา งบประมาณ ดงนน จงจ าเปนตอง ‘จดล าดบ’ ความส าคญของปญหา และ ‘หยบเลอก’ ปญหามาจดการตามล าดบ ทวาโจทยททาทายมกจะเปนโจทยดานพฤตกรรมปจเจก
“
“
““
Tips & Tricks
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.org Page 7
แผนภมตนไมปญหำ
ปจเจก (บคคล) สภำพแวดลอมระบบทเกยวของ
คานยม/ความเชอกำยภำพ สงคม
ศปถ.อ าเภอท างานไมตอเนอง
ถนนเปนหลม/บอไฟสองสวางไมพอ
ขาดมาตรการสงคมงานบญ/งานเลยงในหมบาน
ขาดการบรณาการแผนงานรวม
รถจอดรมทาง
ขาดความรไมมใบขบขฯ
พฤตกรรมเสยงส ำคญ
สขภำพ
ครอบครว
สงคม
เศรษฐกจ
ผลกระทบ
บาดเจบ 299 ราย
คนพการรายใหม 58 คน เกดคดความ
ความขดแยงในครอบครว
เบยยงชพคนพการ
คาใชจายชดเชย
วยแรงงานลดลงเสยชวต 19 ราย
ยานพาหนะเสยหาย
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.orgPage 8
แผนภมตนไมปญหำ
เปนเครองมอทชวยทมในในการมองปญหาแบบเชอมโยงปญหาอบตเหตทางถนนอยาง “เปนเหตเปนผล” ทงยงชวนใหทมงานวเคราะหลกไปถงสาเหตของปญหา และผลกระทบทเกดขน เพอเขาใจสถานการณปญหาทแทจรงในพนท
รำกสาเหตดานพฤตกรรม สภาพ แ ว ดล อ มท า ง ส ง ค ม แ ล ะกายภาพ และระบบทเกยวของ
ล ำตน
กง/กำน/ใบ
สถานการณพฤตกรรมเสยงส าคญในพนท
ผ ล ก ร ะ ท บ ท า ง ส ข ภ า พเศรษฐกจ และสงคมอนเปนผลมาจากอบตเหตทางถนน
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.org Page 9
02step
04step
01step
05step
03step
แผนภมตนไมปญหำ
ทมงานหยบเลอก “สถานการณปญหา” จากสามเหลยมปจจยก าหนดสขภาพทท าไวมา 1 ประเดนปญหา โดยพจารณาจากองคประกอบดานความพรอมและศกยภาพของทมงานและทรพยากรทมรวมดวย
ขยบไปทรากของตนไม ชวยกนถก วเคราะหสาเหตทเกดจากพฤตกรรมปจเจก สภาพแวดลอม (สงคม + กายภาพ) และระบบทเกยวของ แลวเขยนไวทรากของตนไม จดหมวดหมของสาเหตตามกรอบสามเหลยมปจจยก าหนดสขภาพ
ยายไปทกง/กาน/ใบ ชวนกนวเคราะหผลกระทบทเกดขนจากปญหาททมงานเขยนไวกลางล าตน อาจจดหมวดหม เปนผลกระทบทางสขภาพ สงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม
เสรจแลวทมงานมาชวยกนสอบทาน “ความเปนเหตเปนผล” กนหนอย โดยชวนกนคยอกท วา รากของปญหาทเขยนไว มนสงผลใหเกดปญหานน ๆ หรอไม แลวปญหานนยงผลใหเกดผลกระทบอยางนนหรอไม
จากนนลอง ระบพฤตกรรมเสยงส าคญ ควรใชขอมลเพอชลงไปทกลมเสยงส าคญ จะท าใหการวเคราะหปญหามความเฉพาะเจาะจงมากขน โดยวางไวทกลางล าตนของตนไม เชน “การดมแลวขบ” “เยาวชนกบไมสวมหมวกกนนอค” เปนตน
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.orgPage 10
แผนภมตนไมปญหำ
การวเคราะหรากตนไม ตองครอบคลมปจจยก าหนดสขภาพ โดยตองสอดคลองกบปญหาททมงานเลอกมาเขยนกลางล าตน ทส าคญ คอควรหลกเลยงการ “มโนขอมล” ทไมตรงกบความจรง เพราะนอกจากจะท าใหไมเขาใจสาเหตปญหาทแทจรง ยงจะท าใหกระบวนการท างานตอเนองหลดลอยไปจากปญหาทแทจรงอกดวย
อบตเหตจำกกำรดมแลวขบใน
รถจกรยำนยนต
พฤตกรรม สภำวะแวดลอม ระบบ-เชอวาดมเปนยาชก าลง-เมาแลวคดวาขบรถไดปลอดภยเมาแลวขบไมมคนขบสง 153 คน-ตงวงกนเหลาเลกงาน 53 คน-กลวเสยเพอน หากไมดม
-ฉลองความส าเรจ-ไมไดตระหนกถงอนตรายทจะเกดขน-ดมหลงเลกเรยน
-ไมมไฟสองสวาง-รถการเกษตรจอดเสยบนไหลทาง-รถเสยบนไหลทางไมมสญญาณ
-เทศกาล/งานบญ-ฉลองกลบมาจากตางจงหวด-นายจางใหรางวล-ไมมกตกาชมชน-งานกฬาใหเหลาเปนรางวล
กำยภำพ สงคม-การบงคบใชกฎหมายยงไมเขมขน/การจบปรบดมแอลกอฮอล-ตางคนตางท า ขาดประสบการณการท างานรวมกน-ขาดการบรณาการแผนรวมกน-ขาดความรวมมอของหนวยงานอยางตอเนอง-ขาดการตดตามประเมนผล
อบตเหต จยย. 848 ครงบาดเจบ 1,087ไมสวมหมวก 809 ดม Alc. 271 ดม+ไมสวมหมวก 262
ผลกระทบสขภำพ
จตใจ
ครอบครว
เศรษฐกจ
สงคม
-พการกาย 1 คน-พการสมอง 1 คน(เรยนไมได)
-เสยชวต 6 คนณ ทเกดเหต
-สงตอ รพ.111 คนบาดเจบสาหส 7 คน
-บาดเจบทางศรษะ 128 ราย
-หมาย 2 คน-ครอบครวขาดรายไดหลก-มหนสนจากการรกษา/เยยวยาเหยอ
-เกดภาวะเครยด/ซมเศรา
-เปนภาระรพ.สต.ดแล
-อปท. แบกรบเบยคนพการ 2 คน
-เกดคดความ
-เกดความขดแยงระหวางชมชน
Tips & Tricks
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.org Page 11
ตวชวดผลลพธขนท 2
ตวชวดผลลพธขนท 3
ตวชวดผลลพธขนสดทาย
บนไดผลลพธ
ผลลพธขนท 3
ผลลพธขนสดทำย
ผลลพธขนท 2
ผลลพธขนท 1ผลลพธตวชวด
ผลลพธขนท 1ระยะเวลา
ต ว ช ว ด
อยำกแกอะไร วดผลไดอยำงไรอยำกลดอะไรร ะบ ผลลพธ ข นส ดท า ย (ultimate goal) จากการด าเนนโครงการ ตองการลดผลกระทบ (จากรากปญหา) ทงผลกระทบทางสขภาพ เศรษฐกจ และสงคม
ผลลพธรายทาง (interim outcome) จากการตดราก เชน ลดพฤตกรรมเสยง เชน ด ม ไม ข บ ไม ส วมหมวกฯ สภาพแวดลอมทเออใหเกดความปลอดภย จด เส ยงได รบการแก ไ ข หร อ เก ดระบบ/กลไกสงคม เชน กลไก ศปถ.อ าเภอ/ทองถน
แ น ว ท า ง ใ น ก า ร ว ด ผ ล ประเมนผลจากการก าหนดผลลพธนน ๆ วาสามารถต อ บ โ จ ท ย ต า ม ท ไ ดคาดหมายไวหรอไม อยางไร
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.orgPage 12
บนไดผลลพธ
การวางผลลพธจะเปนตวชวยในการก าหนดเปำหมำยการด าเนนงานชดเจนยงขน ทงยงชวยชวาจะเดนไปสเปาหมายนนอยางไร อนง ผลลพธแตละขนบนได จะสอดรบกบ รากตนไมปญหาทครอบคลมปจจยก าหนดสขภาพ ทตองเรมจากการพฒนาระบบ เพอปรบเปลยนสภาพแวดลอมทเออใหปรบเปลยนพฤตกรรม
เกดกลไก ศปถ./คณะอนกรรมกำรทมศกยภำพ
เกดนโยบำย/มำตรกำรสงคม/กำยภำพ
กลมเปำหมำยปรบพฤตกรรมฯ
ลดอบตเหต/จ ำนวนเจบ-ตำย
ปท 1 ปท 2 ปท 3
ตวชวดผลลพธขนท 2
ตวชวดเปาหมายผลลพธ
ตวชวดผลลพธขนท 3
ตวชวดผลลพธขนท 1
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.org Page 13
02step
04step
01step
05step
03step
บนไดผลลพธ
ทมงานหยบเลอกผลลพธทตองการใหเกดการเปลยนแปลงโดย น าขอมลมาจากรากตนไมของปญหามาก าหนดเปนผลลพธ โดยตะแคงตนไมมาทางขวา
ถดมา ทมงานตองชวนกนถอยหลงกลบมายงผลลพธขนถดลงมา (มาจากรากแขนง) วามผลลพธอะไรทตองเกดกอนผลลพธสดทาย เชน กรณดมแลวขบ คอ กตกาทางสงคม หรอ การบงคบใชกฎหมาย สภาพแวดลอมทเออตอการดม เปนตน เขยนบนขนบนได
จากนนชวนคดถอยหลงกลบมายงผลลพธขนถดลงมา (มาจากรากฝอย) วามผลลพธอะไรกอน จงจะเกดผลลพธขนทผาน เชนเดยวกรณดมแลวขบ คอ การเกดระบบ/กลไกขบเคลอนเพอใหเกดนโยบายสาธารณะ เปนตน แลวเขยนบนขนบนได
ทายสด ในแตละขนบนได ตองก าหนดตวชวดผลลพธ เพอใหมแนวทางวดผลการเปลยนแปลงแตละขนได เขยนไวใตบนไดโดยตวชวดทดควรวดไดเปนรปธรรม เปนทยอมรบรวมกน และก าหนดระยะเวลาวดผลดวย
จากนนตองวางผลลพธขนสดทายไวบนขนบนไดขนสงสดกอน สวนใหญจะเปนผลลพธทตองการให เปลยนแปลง เชน พฤตกรรมการขบข การเปลยนแปลงสภาพแวดลอมทางสงคม หรอทางกายภาพ เปนตน
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.orgPage 14
บนไดผลลพธ
เกดกลไก ศปถ.อ าเภอทมประสทธภาพ
เกดกลไกอนกรรมการทมศกยภาพ
เกดกลไก ศปถ. อปท.(เจาภาพ)
ประชาชนเปลยนแปลงพฤตกรรมดมแลวขบ
ปท 1 ปท 2 ปท 3
-มค าสง ศปถ.อ าเภอทชดเจน
-คณะกรรมการมบทบาท การท างานชดเจน
-มการขบเคลอนนโยบายในพนททสอดคลองกบปญหาในพนทตลอดทงป
-มการตดตามประเมนผลอยางตอเนอง
-มความรความเขาใจการท างานเชงกลไก
-สามารถประเมนสถานการณ ปญหาอบตเหตในพนทได
-สามารถเชอมประสานระดบอ าเภอ-อปท.ได
-สามารถเปนพเลยงทางวชาการให ศปถ.อปท.ได
-มค าสง ศปถ. อปท. ทชดเจน
-เกดการจดการขอมลอยางเปนระบบ
-มแผนปฏบตการสอดคลองกบปญหาพนทตลอดทงป
-มขอบญญตงบประมาณทเกยวของ
-มการตดตามประเมนผล และปรบปรงพฒนางาน
กฎหมาย-เกดการตงดานตรวจจบทมประสทธภาพตลอดทงป
สงคม-เกดการบรณาการดานครอบครว ดานชมชน เพอควบคมคนเมาแลวขบตลอดทงป-เกดมาตรการชมชนจดการปญหาดมแลวขบ
กายภาพ-เกดการปรบปรงสงแวดลอมทางกายภาพ
-ลดอบตเหตจากการดมแลวขบลดลง 80 %
-ลดอตราการบาดเจบจากการดมแลวขบลดลง 70 %
-ลดอตราการเสยชวตจากการดมแลวขบลดลง 40 %
ลดความสญเสยจากการดมแลวขบ
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.org Page 15
เกดการปรบเปลยนสภาพแวดลอม -เกดการรบรมาตรการ
ชมชนในการจดการปญหาดมแลวขบ
-เกดความตระหนกผลกระทบจากการดมแลวขบ
- ลดการดมแลวขบ
บนไดผลลพธ
เพอใหเกดความเขาใจรวมกนของทมงานการก าหนด “ผลลพธ” ควรเขยนค าเหลานประกอบ เชน เกด.... / ม..../ ....ม/เกด... จะท าใหทมงานไมหลงประเดนวา ผลลพธทก าลงเขยนอย “ไมใชกจกรรมทจะท า”
จะเหนไดวาตวช วดผลลพธทกระดบ ใหความส าคญกบกำรเปลยนแปลง การจะรวาผลจากการท างานเปลยนแปลงไปแคไหน จ าเปนตองมขอมลตงตน (baseline data) ทชดเจน และเปนตวชวดททกคนในทมใหการยอมรบเปนส าคญ
ระดบผลลพธแตละขนบนไดควรมความสอดคลองเชอมโยงกบรากตนไม จากแผนภมตนไมปญหา
ทมงานตองชวนกนคยเพอแยก “ผลผลต” และ “ผลลพธ”ออกจากกน เพราะผลผลต คอ ผลทเกดขนทนทหลงกจกรรม วดไดเมอสนสดการกระท า แตผลลพธ คอผลทไดจากผลผลตซงตองทอดระยะเวลาไวชวงหนง เชน กรณการอบรม workshop ผลผลตคอ มจ านวนผเขารวม 112 คน ผลลพธคอ ผเขารวมมการน าความรทไดรบไปใชขบเคลอนงาน เปนตน
Tips & Tricks
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.orgPage 16
กำรวเครำะหแรงเสรม-แรงตำน
แรงเสรม ||
แรงตำน ||
• มระเบยบส านกนายก พ.ศ. 2554 มขอสงการ ศปถ. จงหวด
• ศปถ. จงหวดพรอมใหการสนบสนนการท างานระดบอ าเภอ
• มทมท างาน ไดแก ปภ. สธ. ตร. บ.กลาง แขวงฯ ขนสง เครอขายภาคประชาสงคมอน ๆ
• ผบรหาร อปท. พรอมขบเคลอนงาน และสนบสนนงบประมาณ
• ทมท างาน (บางสวน) ยงมองวางานอบตเหตไมใชภาระงาน
• ทมท างาน (บางสวน) ยงขาดความรเรองการขบเคลอนกลไก ศปถ.อ าเภอ
• ยงขาดการบรณาการเปาหมายและแผนงานรวมกน
• ขาดการเชอมประสานในระดบแนวราบทขบเคลอนงานตอเนอง
|| กจกรรมเพมแรงเสรม
|| กจกรรมลดแรงตำน
• จดท า/ทบทวนค าสงแตงตงคณะกรรมการ/คณะอนกรรมการฯ
• น าขอสงการ ศปถ. จงหวดมาเปนแนวทางขบเคลอน
• ชงขอมลเพอชเปาความเสยงลงไปหนนใหเกด ศปถ. อปท. เพอใหเกดเจาภาพ
• ตงวงประชมท าความเขาใจเรองการขบเคลอนกลไก ศปถ.อ าเภอ
• ทบทวนบรณาการเปาหมาย และแผนงานรวมระหวางหนวยงาน
• ตงวงแนวราบพดคยอยางไมเปนทางการ
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.org Page 17
กำรวเครำะหแรงเสรม-แรงตำน
การออกแบบกจกรรมทจะแกปญหาตองสอดคลองกบผลลพธทตงไว โดยใชวธการวเคราะหแรงเสรมแรงตานจะชวยท าใหทมงานทราบถง “ตนทนและขอจ ำกด” ในพนท รวมทงชวนใหก าหนด “กจกรรม” เพมแรงเสรมและลดแรงตาน เพอไปสผลลพธหรอเปาหมายทคาดหวงไวได
“อะไรทเปนแรงเสรมหรอแรงผลกดนไปสผลลพธ”
“อะไรทเปนแรงตำนหรออปสรรคในกำรด ำเนนงำน”
“ตองท ำอะไรบำง เพอลดแรงตำนใหเหลอนอยทสดและเพมแรงเสรมใหมพลงมำกยงขน”
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.orgPage 18
02step
04step
01step
03step
กำรวเครำะหแรงเสรม-แรงตำน
การวเคราะหแรงเสรม-แรงตาน ทมงานจะตองคลผลลพธจากบนไดผลลพธ (1 ขนบนไดผลลพธจะถกวเคราะหแรงเสรม-แรงตาน 1 ครง) ท าทละบนได โดยเรมจากบนไดขนซายไปทางขวา (ท าจากบนไดลางขนบน)
ค าถามส าคญทตามมาททมงานตองคยกนตอ คอ “ตองท าอะไรบาง เพอลดแรงตานใหเหลอนอยทสด และเพมแรงเสรมใหมพลงมากยงขน” เขยนกจกรรมทตองท าจากฐานแรงเสรม-แรงตานแตละขอ พรอมทงระบวา กลมเปาหมายทจะท าดวยคอใคร โดยภาคทจะรวมขบเคลอนในกจกรรมนนคอใคร
ชวนทมงานคยเรอง “แรงเสรม” หรอแรงสนบสนนในพนท ทจะท าใหการด าเนนงานของทมงานไปสความส าเรจ เชน นโยบายทมอยแลว ตนทนทางทรพยากร สงคม วฒนธรรม ความเชอทเปนประโยชน กระแสความตนตว รวมทงศกยภาพของทมงาน เปนตน
จากนนลองชวนคยในมมกลบเรอง “แรงตาน” หรออปสรรค ขวากหนามทจะท าใหการท างานไมไปสผลลพธ เชน ไมมนโยบาย/แนวปฏบตทชดเจน ผบรหารไมใหความส าคญ ทมงานบางสวนยงขาดศกยภาพ เปนตน
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.org Page 19
การวเคราะหแรงเสรม-แรงตาน
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.orgPage 20
เกดกลไก ศปถ.อ าเภอทมประสทธภาพ
เกดกลไกอนกรรมการทมศกยภาพ
เกดกลไก ศปถ. อปท.(เจาภาพ)
ประชาชนเปลยนแปลงพฤตกรรมดมแลวขบ
ลดความสญเสยจากการดมแลวขบ
เกดการปรบเปลยนสภาพแวดลอม
กำรวเครำะหแรงเสรม-แรงตำน
ทมงานตองชวนกนคยเรองโจทยในการวเคราะหแรงเสรม-แรงตานโดยตองวเคราะหใหครอบคลมปจจยก าหนดสขภาพ และยดหลกการระบขอมลจรง เพอใหเหนปญหาอปสรรค ทงยงจะชวนใหเหนหนทางทจะไปสเปาหมายเชงผลลพธอยางเปนขนเปนตอน
การออกแบบกจกรรมกเชนกนทมงานตองค านงถงปจจยก าหนดสขภาพทง 3 องคประกอบ จะท าใหทมงานออกแบบกจกรรมเพอพฒนาระบบจดการ ปรบเปลยนสภาวะแวดลอมทงทางสงคมและกายภาพ เพอไปปรบพฤตกรรมของปจเจกในทายทสด ทน ทมงานกจะมกจกรรมทไปไกลกวาการอบรม รณรงค ประชาสมพนธใหความร
ขนตอนการวเคราะหแรงเสรม-แรงตานและออกแบบกจกรรม ทมงานอาจตองยอนกลบไปด “บนไดผลลพธ” และ “ตนไมปญหา” เปนระยะ ๆ เพอใหทมงานวเคราะหไดตรงกบสถานการณปญหามากสด
การระบภาคชวยขบเคลอนงาน อาจตองค านงถงภารกจของภาคนน ๆ ดวยวาสอดคลองกบกจกรรมททมงานออกแบบไวหรอไม รวมทงตองมกระบวนการพดคยอยางไมเปนทางการเพอชวนภาคนน ๆ เขาใจและรวมขบเคลอนงานได
Tips & Tricks
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.org Page 21
การรวบรวมขอมลสะทอนผลลพธ
บนไดผลลพธขนท 2เกดกลไกอนกรรมการทมศกยภาพ
ตวชวด ขอมล แหลงผใหขอมล เครองมอทใช ชวงเวลาเกบขอมล
• มความรความเขาใจการด าเนน งานเชงกลไก
• สามารถประ เมนสถานการณปญหาอบตเหตในพนทได
• สามารถเชอมประสานระดบอ าเภอ-ทองถนได
• สามารถเปนพเลยงให ศปถ.อปท.ได
• แบบประเมนผลกอนหลงเขารวมกจกรรม
• สรปการประชมคณะอนฯ ศปถ.
• แผนงานบรณาการการท างานรวมกน
• คณะอนฯ ศปถ. อ าเภอ
• ทมท างาน ศปถ. อปท.
• ทมท างาน ปภ. สธ. ตร. บ.กลาง แขวงฯ ขนสง เครอขายภาคประชาสงคมอน ๆ
• เอกสารสรปรายงานการประชม
• ตงวงประชมแลกเปลยนเรยน รบทเรยน ปญหา อปสรรคการท างาน กอนและหลงด าเนนงาน
• สถานการณการท างานของทมท างาน กอนและหลงด าเนน งาน
• การเปลยน แปลงเชงผลลพธทเกดขนหลงด าเนนงาน
ตวชวดผลลพธ ใชขอมลอะไรตอบตวชวด เกบขอมลจากแหลงใด จะรวบรวมขอมลชวงไหนวธไดมาซงขอมลศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนน
มลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.orgPage 22
กำรรวบรวมขอมลสะทอนผลลพธ
หลงจากทมงานขบเคลอนงานตามแผนแลว ขนตอนตอไปคอก า ร ต ดต ามป ร ะ เ ม น ผล ซ ง จ ะ ช ว ย ใ ห ท ม ง าน เห น “ควำมกำวหนำและกำรเปลยนแปลง”ทเกดขนตามบนไดผลลพธทวางไวทละกาว ทงยงชวยใหเหนถงความเสยงทอาจเกดขนระหวางทางทจะท าใหไปไมถงผลลพธ เปรยบเหมอนการท าวงจรเดมมง (PDCA)
กอนด ำเนนกำร
ระหวำงด ำเนนกำร
หลงด ำเนนกำร
P
D
C
A
ขอมลสะทอนผลลพธ
P
D
C
A
P
D
C
A
P
D
C
A
ขอมลตงตน
ขอมลสะทอนผลลพธ
ผลลพธ
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.org Page 23
02step
04step
01step
05step
03step
กำรรวบรวมขอมลสะทอนผลลพธ
ระบวา ขอมลทใชตอบตวชวดนนไดมาจากผใหขอมลแหลงใด เชน ไดขอมลจากคณะกรรมการ กลมเปาหมาย หรอเอกสารทเกยวของ เชน รายงานการประชม เปนตน
คล “ตวชวด” ตามบนไดผลลพธออกมาในแตละขน แลวระบวาตองใชขอมลอะไรตอบตวชวดแตละตว เปนไปไดทงขอมลเชงปรมาณและคณภาพ เปนตนวา จ านวนครงการเกดอบตเหต บาดเจบ เสยชวต หรอ แผนงาน โครงสรางหนาททมงาน สรปการประชม ขอเสนอแนะเชงนโยบาย
ก าหนดเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากแหลงขอมลทก าหนดไว เชน การสงเกต สมภาษณผเกยวของ ตงวงคยแลกเปลยนกบทมงาน เปนตน
ทายสดทมชวยกนก าหนดชวงเวลาในการรวบรวมขอมลแตละชวงของตวชวด วาควรเปนชวงใดในระยะกอน ระหวาง และหลงด าเนนงาน
หลงการรวบรวมขอมลสะทอนผลลพธ ทมงานควรตงวงเพอทบทวนบน ไดผลลพธ และตวช วดผลลพธ กจกรรมทด าเนนงาน และทบทวนแผนการเกบขอมลตามตวชวด ตรวจสอบความเหมาะสมของระยะเวลาท างาน รวมถงไดแลกเปลยนเรยนรปญหาดวยกน
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.orgPage 24
กำรรวบรวมขอมลสะทอนผลลพธ
ทมงานควรเกบขอมลผลลพธทละตวชวดผลลพธใหครบทกผลลพธจะท าใหเหนภาพขอมลทงหมดและทกตวชวดทตองเปรยบเทยบควรมการจดท าขอมลต งตนใหชดเจนทกตว โดยตองก าหนดค านยามศพท (definitions) ใหเขาใจตรงกน
การสะทอนผลลพธควรท าเปนระยะ ๆ สอดคลองกบกจกรรมตามบนไดผลลพธ จะชวยท าใหเหนพฒนาการของการเปลยนแปลงผลลพธทเกดขน และควรใหผมสวนเกยวของทกภาคเขามามสวนรวมในการสะทอนผล และทส าคญในการสะทอนผลทกครง ควรมการสรปขอมลตามตวชวดเปรยบเทยบ กอน/หลง หรอเปรยบเทยบกบเปาหมายทคาดหวง ใหชดเจน
การรวบรวมขอมลทจะวดผลลพธ ควรชวนคยตงแตกอนเรมด าเนนงานเพอเกบขอมลตงตน (baseline data) ใหครอบคลมตามปจจยก าหนดสขภาพทวเคราะหผาน ตนไมปญหา บนไดผลลพธ และแรงเสรม-แรงตาน เพอใชเปรยบกอนหลงด าเนนงาน
Tips & Tricks
ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนนมลนธนโยบายถนนปลอดภยwww.roadsafetythai.org Page 25