บทท 2อปสงค อปทาน และดลยภาพตลาด
ในระบบเศรษฐกจแบบทนนยมและแบบผสม กลไกราคาจะเปนเครองมอในการแกปญหาพนฐานทางเศรษฐกจ วาจะผลตอะไร และผลตอยางไร ซงสงทเปนตวกำาหนดราคาสนคาและบรการในทางเศรษฐกจ คอ อปสงคของผบรโภค และอปทานของผผลตนนเอง
2.1 อปสงค (Demand)
2.1.1 ความหมายของอปสงค
อปสงค (Demand) หมายถง ปรมาณสนคาและบรการชนดใดชนดหนงทมผตองการซอ ณ ระดบราคาตางๆ ของสนคาชนดนนภายในระยะเวลาใดเวลาหนง โดยสมมตใหปจจยอนๆ ทกำาหนดอปสงคคงท ความตองการในทนตองมอำานาจซอ(purchasing power หรอ ability to pay)ดวย ถาบคคลใดบคคลหนงมแตความตองการในตวสนคาโดยไมมเงนทจะจายซอ เราเรยกความตองการลกษณะนนวา ความตองการ“ (want)” ไมใช อปสงค “ (want)” ดงนน องคประกอบของอปสงค จะประกอบดวย ความตองการและอำานาจซอ
2.1.2 กฎของอปสงค (Law of Demand)
กฎของอปสงค (Law of Demand) อธบายถงพฤตกรรมของผบรโภคในการตดสนใจซอสนคาเมอราคาสนคาเปลยนแปลงไป กฎของอปสงคกลาววา "ปรมาณสนคาทผบรโภคตองการซอในขณะใดขณะหนงจะมความสมพนธในทางตรงกนขามกบราคาสนคาชนดนน" โดยมขอสมมตใหปจจยอนๆคงท แสดงวา
P Q , P Q
เมอกำาหนดใหสงอนๆคงท
ผลดงกลาวเราเรยกวา ผลของราคา (price effect) เปนผลสบมาจากเนองจากสาเหต 2 ประการ คอ
1. เมอราคาสนคาชนดนนลดลง ผบรโภคจะรสกวาสนคาชนดนนมราคาถกเมอเทยบกบราคาของสนคาชนดอนๆ จงลดการบรโภคสนคาชนดอนลง แลวหนมาบรโภคสนคาชนดนนเพมขนแทนการบรโภคสนคาชนดอนทลดลง ในตรงกนขาม ถาราคาสนคาชนดนนสงขน ผบรโภคจะรสกวาสนคาชนดนนมราคาแพงเมอเทยบกบราคาของสนคาชนดอนๆ จงลดการ
-2-
บรโภคสนคาชนดนนลง แลวหนมาบรโภคสนคาชนดอนๆเแทน เราเรยกผลของการเปลยนแปลงปรมาณการบรโภคอนเนองมาจากการเปลยนแปลงในราคาเปรยบเทยบ (Relative price) ของสนคาวา ผลของการใชแทนกน (Substitution effect)
2. เมอราคาสนคาชนดนนลดลง ผบรโภคจะรสกวาเหมอนกบวาเขามรายไดเพมขน ทงนเพราะรายไดจำานวนเดมจะมอำานาจซอมากขน ดงนน เขาจงซอสนคาเพมขน ในทางตรงกนขาม ถาราคาสนคาชนดนนสงขน ผบรโภคจะรสกวาเหมอนกบวาเขามรายไดนอยลง ดงนน เขาจงซอสนคาลดลง เราเรยกผลของการเปลยนแปลงปรมาณการบรโภคอนเนองมาจากการเปลยนแปลงในอำานาจซอของเงนรายไดวา ผลของรายได (Income effect)
สรป ผลราคา = ผลของการใชแทนกน + ผลของรายได
2.1.3 ตารางอปสงคและเสนอปสงค ตารางอปสงค
บญชหรอตารางปรมาณสนคาในระดบตางๆ ทผบรโภคตองการและสามารถซอได ณ ระดบราคาตางๆ ในชวงเวลาหนง โดยปจจยอนๆ คงท
ตารางท 2.1 อปสงคของ นาย ก. ทมตอเนอหมนใน 1 สปดาห
ราคาเนอหม/กโลกรม(บาท)
ปรมาณซอ/สปดาห
(กโลกรม)70656055504540
1234567
-3-
ลกษณะของเสนอปสงค
เสนอปสงค (Demand Curve) จะมลกษณะเปนเสนตรงลาดลงจากซายมาขวา ความชน (slope) ของเสนเปนลบ เนองจากราคาและปรมาณความตองการซอมความสมพนธในทศทางตรงกนขาม
รปท 2.1เสนอปสงคของ นาย ก. ทมตอเนอหมใน 1 สปดาห
ราค
2.1.4 อปสงคสวนบคคล (Individual Demand) และอปสงคตลาด (Market Demand)
ในการพจารณาอปสงค ถาพจารณาความสมพนธระหวางราคาสนคากบปรมาณสนคาทผบรโภคคนใดคนหนงตองการ เรยกอปสงคนนวา อปสงคสวนบคคล “ (Individual Demand)” แตถาพจารณาถงความสมพนธระหวางราคาสนคากบปรมาณสนคาทผบรโภคทงหมดในสงคมหนงๆ ตองการซอ เรยกอปสงคนนวา อปส“งคของตลาด (Market Demand)”
ราคาเนอหม(บาท)
ปรมาณซอ ปรมาณซอรวม
ของทงหมดนาย ก. นาย ข.
70656055504540
1234567
0123456
(1+0) = 1(2+1) = 3(3+2) = 5(4+3) = 7(5+4) = 9
(6+5) = 11(7+6) = 13
-4-
เมอพจารณาความตองการซอสมของนาย ก. และนาย ข. ณ ระดบราคาสมกโลกรมละ 70 บาท นาย ก. ซอสม 1 กโลกรม สวนนาย ข. ซอสม 2 กโลกรม ดงนน อปสงคสวนบคคลของนาย ก. คอ
7 A654
1 3 5 7
BC
Dปรมาณ
เสนอปสงค
1 กโลกรม อปสงคสวนบคคลของนาย ข. คอ 0 กโลกรม สวนอปสงคของตลาดคอ 1 + 0 = 1 กโลกรม ในทำานองเดยวกน เมอเราทราบอปสงคของนาย ก. และนาย ข. ณ ระดบราคาอนๆ เรากสามารถหาอปสงคของตลาด ณ ระดบราคาตางๆ กนได ดงแสดงในชองสดทายของตาราง
เราอาจแสดงการหาอปสงคของตลาดจากอปสงคของแตละบคคลโดยรปไดดงน
รปท 2.2อปสงคของ นาย ก. นาย ข. และอปสงคของตลาดเนอหม ใน 1
สปดาห
2.1.5 ปจจยทกำาหนดอปสงค
ปจจยทกำาหนดอปสงคของสนคานอกจากราคาของสนคาแลว ยงมปจจยอนๆ อก ดงน
รายไดของผบรโภค ความสมพนธระหวางรายไดและปรมาณการเสนอซอสนคาขนอยกบชนดของสนคา ในกรณสนคาปกต (Normal Goods) และสนคาฟมเฟอย (Superior Goods) รายไดและปรมาณการเสนอซอสนคาของผบรโภคจะมความสมพนธในทศทางเดยวกน สวนในสนคาดอยคณภาพ (Inferior Goods)
ราค ราค ราค
60 60 6050 50 50
3 5 2 4 5 9
ab b/
a/ AB
ปรมาณ ปรมาณ ปรมาณ
อปสงคของ อปสงคของ อปสงคของ
รายไดและปรมาณการเสนอซอสนคาของผบรโภคจะมความสมพนธในทศทางตรงกนขาม
ระดบราคาสนคาชนดอน ปรมาณการเสนอซอสนคาถกกำาหนดโดยราคาสนคาชนดอนดวย เนองจากสนคาทซอขายในตลาดมความสมพนธกน กลาวคอ สนคาบางชนดสามารถใชแทน
-5-
กนได (Substitute goods) หรอสนคาบางชนดตองใชรวมกน (complementary goods) ดงนน การทผบรโภคจะซอสนคาชนดใดชนดหนงปรมาณเทาใดตองพจารณาถงราคาของสนคาชนดอนทสมพนธกนดวย
รสนยมของผบรโภค รสนยมของบคคลโดยทวไปจะแตกตางกนไปตาม อาย อาชพ ขนบธรรมเนยมประเพณ ระดบการศกษา และบคลกสวนตว นอกจากนยงเปลยนแปลงตามกาลเวลา ยคสมย นอกจากนความนยมในแตละสนคายงเปลยนแปลงไดเรวชาแตกตางกนขนอยกบสนคาทพจารณา
การคาดคะเนเหตการณในอนาคต การคาดคะเนเหตการณในอนาคตเปนปจจยหนงททำาใหอปสงคของสนคาเปลยนแปลงไป ขนอยกบการคาดคะเนของผบรโภคแตละคน
ขนาดและโครงสรางของประชากร โดยปกตถาจำานวนประชากรเพมขนอปสงคของสนคาแทบทกชนดยอมเพมขน แตทงนขนอยกบลกษณะโครงสรางประชากรดวย ลกษณะโครงสรางประชากรมผลใหอปสงคของสนคาบางชนดเพมขนและบางชนดลดลง
ปจจยอนๆ การทผบรโภคจะมอปสงคตอสนคายงขนอยกบอกหลายปจจย เชน อปนสยในการใชจาย ลกษณะการจดเกบภาษของรฐ อตราดอกเบย เปนตน
2.1.6 การเปลยนแปลงของอปสงคการเปลยนแปลงของอปสงคสามารถเปลยนแปลงได 2 แบบ
คอการเปลยนแปลงปรมาณของอปสงค (Change in
quantity demand) เปนการเปลยนแปลงอปสงคเนองจากราคาสนคาชนดนนเปลยนแปลงไป ภายใตขอสมมตปจจยอนๆ ทกำาหนดอปสงคคงท การเปลยนแปลงปรมาณของอปสงคจะทำาให
ปรมาณการเสนอซอเปลยนแปลง
อยบนเสนอปสงคเสนเดม ถา
พจารณาจากกราฟ การ
เปลยนแปลงของอปสงค ดงกลาวจะเปนการเปลยนแปลงในลกษณะของการเคลอนไหวอยภายในเสนอปสงคเสนเดมจาก จดหนงไปยง
อกจดหนง (ตามรปจากจด A ไปยง จด B)-6-
ก า ร เ ป ล ย น แ ป ล ง ร ะ ด บ อ ป ส ง ค (Change in demand) เปนการเปลยนแปลงอปสงคเนองจากปจจยอนๆ ทมอทธพลตออปสงค เชน รายได ราคาสนคาชนดอนทเก ยวของ เปลยนแปลง ภายใตขอสมมตราคาสนคาชนดนนคงท และสงผลใหเส นอ ปสงค เก ดการ เคล อนย าย ไปจากเส น เด ม ถ าผลการเปลยนแปลงทำาใหอปสงคเพมขนเสนจะเลอนระดบไปดานขวามอของเสนเดม และถามผลใหอปสงคลดลงเสนจะเลอนระดบไปทางซายมอ
รปท 2.3 การเปลยนแปลงของปรมานของอปสงคในสนคา y
ของเสนเดม ถาพจารณาจากกราฟ การเปลยนแปลงอปสงคดงกลาวจะเปนการเปลยนแปลงในลกษณะของการเคลอนยายเสนอปสงคไปทงเสนจากเสนเดมไปสเสนใหม โดยถาเสนอปสงคเคลอนยายไปทางขวาของเสนเดมแสดงวาอปสงคเพมขน ถาเคลอนยายไปทางซายแสดงวาอปสงคลดลง ดงรป
2.2 อปทาน (Supply)
2.2.1 ความหมายของอปทาน
อปทาน (Supply) หมายถง ปรมาณสนคาและบรการชนดใดชนดหนงทผผลตเตมใจนำาออกเสนอขายในตลาดภายในระยะเวลาหนง ณ ระดบราคาตางๆ กนของสนคาและบรการนน โดยสมมตใหปจจยอนๆ ทกำาหนดอปทานคงท
จากความหมายของอปทาน จะเหนไดวาอปทานประกอบดวย 2 สวนสำาคญ คอ
1. ความเตมใจทจะเสนอขายหรอใหบรการ (willingness) กลาวคอ ณ ระดบราคาตางๆ ทตลาดกำาหนดมาให ผผลตหรอผประกอบการมความยนดหรอเตมใจทจะเสนอขายสนคาหรอใหบรการตามความตองการซอของผบรโภค
รปท 2.3 การเปลยนแปลงในระดบอปสงคในสนคา a
2. ความสามารถในการจดหามาเสนอขายหรอใหบรการ (ability to sell) กลาวคอ ผผลต หรอผประกอบการจะตองจดหาใหมสนคาหรอบรการอยางเพยงพอทจะ
-7-
ตอบสนองความตองการซอของผบรโภค ณ ระดบราคาของตลาดในขณะนนๆ (สามารถเสนอขายหรอใหบรการได) เมอกลาวถงคำาวา อปทาน จะเปนการมองทางดานของผผลตซงตรงขามกบอปสงคทเปนการมองทางดานของผบรโภค ในทางเศรษฐศาสตรแลว ความสมพนธของราคาสนคาทมตออปทานของสนคานนจะเปนไปตามกฎของอปทาน (Law of Supply)
2.2.2 กฎของอปทาน (Law of Supply) กฎของอปทาน (Law of Supply) จะอธบายถงพฤตกรรมของผผลตในการแสวงหากำาไรสงสด กฎของอปทานกลาววา ปรมาณสนคาทผผลตเตมใจจะนำาออกขายในระยะเวลา“หนงขนอยกบราคาสนคานนๆ ในทศทางเดยวกน ” กลาวคอ เมอราคาสนคาสงขนปรมาณอปทานจะเพมขน เนองจากผผลตมความตองการทจะเสนอขายมากขน เพราะคาดการณวาจะไดกำาไรสงขน ในทางกลบกน เมอราคาสนคาลดลงปรมาณอปทานจะนอยลง เนองจากคาดการณวากำาไรทไดจะลดลง ลกษณะทวไปของเสนอปทานจงเปนเสนทมลกษณะทลากเฉยงขนจากซายไปขวา ภายใตขอสมมตวาปจจยตวอนๆทมผลตออปทานมคาคงท
รปท 2.4 ลกษณะทวไปของเสนอปทาน
2.2.3 ตารางอปทานและเสนอปทานในทำานองเดยวกนกบตารางอปสงค ตารางอปทาน (supply
schedule) เปนตารางตวเลขทแสดงความสมพนธระหวางปรมาณอปทานของสนคาหรอบรการอยางใดอยางหนง ณ ระดบราคาตางๆ ซงแบงออกเปน 2 ประเภท คอ
-8-ตารางอปทานสวนบคคล (individual supply
schedule) เปนตารางตวเลขแสดงปรมาณอปทานในสนคาหรอบรการของบคคลใดบคคลหนง ณ ระดบราคาตางๆและเชนเดยวกนกบกรณของอปสงค จากตารางนเราสามารถนำาตวเลขแตละคลำาดบของราคาและปรมาณอปทานมา พลอตเปนจด และเมอเชอมโยงจดเหลานเขาดวยกนจะไดเสนอปทานสวนบคคลตามภาพ 6.7 ซงเปนเสนทมลกษณะเฉยงขนจากซายไปขวาตามกฎของอปทาน
ลกษณะของเสนอปทาน (Supply Curve)เสนอปทาน (Supply Curve) มลกษณะเปนเสนตรงลาด
ขนจากซายไปขวา ความชน (Slope) เปนบวก เนองจากราคาและปรมาณการเสนอขายมความสมพนธในทศทางเดยวกน
2.2.4 อปทานสวนบคคล (Individual Supply) และอปทานตลาด (Market Supply)
ในการพจารณาอปทาน ถาพจารณาความสมพนธระหวางราคาสนคากบปรมาณการเสนอขายสนคาทผผลตรายใดรายหนงตองการเสนอขาย เรยกอปทานนนวา อปทานสวนบคคล “
-9-
รปท 2.5 เสนอปทานสวนบคคลของชวนสวนเงาะแหงหนง
(Individual Supply)” แตถาพจารณาความสมพนธระหวางราคาสนคากบปรมาณการเสนอขายสนคาทงหมดในระบบเศรษฐกจหนงๆ เรยกอปทานนนวา อปทานตลาด “ (Market Supply)”
จากตารางและรป 2.7 แสดงวาถาปจจยอนคงทเมอราคาของสนคาหรอบรการสงขน ทงอปทานสวนบคคลและอปทานรวมจะเพมขน และในทางกลบกน เมอราคาลดลงปรมาณอปทาน ทงสองประเภทจะลดลงดวย และถาพจารณาจากกราฟจะเหนไดวาลกษณะของทงเสนอปทานสวนบคคล และอปทานรวมจะเปนเสนทลากเฉยงขนจากซายไปขวา ซงเปนไปตามกฎของอปทานทวาราคาของสนคาหรอบรการ
รปท 2.6 เสนอปทานรวมของตลาดเงาะ
ชนดใดชนดหนงจะเปนปฏภาคโดยตรงกบปรมาณความตองการเสนอขายหรออปทานในสนคาชนดนน โดยอยภายใตขอสมมตวาปจจยอนๆคงท
-10-
2.2.5 ปจจยทกำาหนดอปทาน
การทผผลตจะนำาสนคาออกมาเสนอขายมากนอยเพยงใดนน นอกจากราคาของสนคาชนดจะเปนปจจยทกำาหนดแลวยงมอกหลายปจจย ดงน
ตนทนการผลต การตดสนใจในปรมาณการผลตผผลตจะเปรยบเทยบระหวางรายไดจากการขายสนคากบตนทนในการผลต ตนทนการผลตมผลตอปรมาณการผลตสนคาโดยมความสมพนธในทศทางตรงกนขาม
ราคาของสนคาชนดอนทเกยวของ การเปลยนแปลงในราคาสนคาชนดใดชนดหนงใดอาจมผลกระทบกระเทอนตอปรมาณเสนอขายสนคาอกชนดหนงได ขนอยกบความสมพนธของสนคา เชน สนคาทเปนวตถดบในการผลตสนคาเปลยนแปลงจะสงผลตอการผลตสนคาเปลยนแปลงไปดวย
สภาพดนฟาอากาศ สภาพดนฟาอากาศมผลกระทบตอปรมาณการเสนอขายสนคาโดยเฉพาะสนคาเกษตร สภาพดนฟาอากาศทเอออำานวยจะสงผลใหอปทานสนคาเพมขน เปนตน
เทคโนโลย ในปจจบนความกาวหนาทางเทคโนโลยมบทบาทตอการผลตมาก การนำาเทคโนโลยททนสมยมาใชในการผลตจะชวยเพมประสทธภาพการผลตและปรมาณผลผลตดวย
นโยบายรฐบาล ปรมาณเสนอขายสนคาอาจไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงนโยบายของรฐ เชน ถาจดเกบภาษการคาเพมขน ผผลตอาจลดการผลตลงเนองจากตนทนในการผลตสงขน เปนตน
2.2.6 การเปลยนแปลงอปทานการเปลยนแปลงของอปทานสามารถเปลยนแปลงได 2 แบบ
คอ
การเปลยนแปลงปรมาณของอปทาน (Change in quantity supply) เปนการเปลยนแปลงอปทานเนองจากราคาสนคาชนดนนเปลยนแปลงไป ภายใตขอสมมตปจจยอนๆ ทกำาหนดอปทานคงท การเปลยนแปลงปรมาณของอปทานจะทำาใหปรมาณการเสนอขายเปลยนแปลงอยบนเสนอปทานเสนเดม ถาพจารณาจากกราฟการเปลยนแปลงของอปทานดงกลาวจะเปนการเปลยนแปลง ในลกษณะของการเคลอนไหวอยภายในเสนอปทานเสนเดม จากจดหนงไปยงอกจดหนง (ดงรป จากจด A ไปยงจด B )
-11-
การเปลยนแปลงระดบอปทาน (Change in supply) เปนการเปลยนแปลงอปทานเนองจากปจจยอนๆ ทมอทธพลตออปทาน เชน ตนทนการผลต เทคโนโลยการผลตเปลยนแปลง ภายใต
รปท 2.7 การเปลยนแปลงปรมาณอปทานในสนคา y
รปท 2.8 การเปลยนแปลงอปทานในสนคา a
ขอสมมตราคาสนคาชนดนนคงท และสงผลใหเสนอปทานเกดการเคลอนยายไปจากเสนเดม ถาผลการเปลยนแปลงทำาใหอปทานเพมขนเสนจะเลอนระดบไปดานขวามอของเสนเดม และถามผลใหอปทานลดลงเสนจะเลอนระดบไปทางซายมอของเสนเดม ถาพจารณาจากกราฟการเปลยนแปลงของอปทานดงกลาวจะเปนการเปลยนแปลงในลกษณะของการเคลอนยายเสนอปทานไปทงเสนจากเสนเดมไปสเสนใหม โดยถาเสนอปทานเคลอนยายไปทางขวาของเสนเดมแสดงวาอปทานเพมขน ถาเคลอนยายไปทางซายแสดงวาอปทานลดลง (ตามรป 2.8)
-12-2.3 ดลยภาพตลาด (Market Equilibrium)
ในระบบเศรษฐกจแบบทนนยม กลไกราคา (Price Mechanism) เปนสงสำาคญในการควบคมอปสงคและอปทานในตลาดใหเกดความสมดล ถาอปสงคและอปทานไมเทากนจะมการปรบตวจนกระทงเกดสมดลหรออปสงคเทากบอปทาน ดลยภาพจะไม
เปลยนแปลงตราบเทาทปจจยทกำาหนดอปสงคและอปทานไมเปลยนแปลง ราคาสนคา ณ จดทอปสงคเทากบอปทานเรยกวา ราคาดลยภาพตลาด “ (Market Equilibrium Price)” ปรมาณ
สนคา ณ จดนนเรยกวา ปรมาณดลยภาพตลาด “ (Market Equilibrium Quantity)” และเรยกจดดงกลาววา ดลยภาพ“ตลาด (Market Equilibrium)” ดงภาพ
-13-
รปท 2.9 เสนอปสงคและอปทานของตลาดเงาะ
จากตารางและรปท 2.9 ราคาดลยภาพเทากบ 14 บาท ปรมาณดลยภาพเทากบ 70 หนวย (ปรมาณอปสงคเทากบปรมาณอปทาน)
ระดบราคาทอยเหนอราคาดลยภาพจะทำาใหเกดภาวะสนคาลนตลาด (excess supply or surplus) เนองจากระดบราคาดงกลาวสงกวาทควรจะเปน ทำาใหผผลตมความตองการทจะเสนอขายมาก แตผบรโภคมความตองการซอนอย เกดความไมสมดล ณ ระดบราคาดงกลาว ถาผผลตมความตองการทจะขายกจะตองลดราคาลงมา เพอกระตนหรอจงใจผบรโภคใหตดสนใจซอ (มความตองการซอ) มากขน โดยสรป ราคาจะมแนวโนมลดลงจากเดมจนเขาสราคาดลยภาพ ในทางกลบกน ถาราคาอยตำากวาราคาดลยภาพจะทำาใหเกดภาวะสนคาขาดตลาด (excess demand or shortage) ซงราคาดงกลาว ตำากวาทควรจะเปน ทำาใหผผลตมความตองการทจะเสนอขายนอย แตผบรโภคกลบมความตองการซอมาก เกดความไมสมดล เมอผบรโภคมความตองการซอมาก (อปสงคเพม) สงผลใหราคาสนคามแนวโนมสงขน เพอจงใจใหผผลตเสนอขายสนคามากขน ในทสดราคาจะมแนวโนมเขาสราคาดลยภาพ
กลาวโดยสรป ระดบราคาทอยสงกวาหรอตำากวาราคาดลยภาพจะเปนระดบราคาทไมมเสถยรภาพ ราคาทอยสงกวาราคาดลยภาพจะมแนวโนมลดลงมา สวนราคาทอยตำากวาราคาดลยภาพ จะมแนวโนมสงขน จนในทสดเขาสดลยภาพของตลาด ซงเปนระดบราคาทคอนขางจะมเสถยรภาพ เปนระดบราคา ณ จดทอปสงคเทากบอปทาน (เสนอปสงคตดกบเสนอปทาน)
2.4 บทบาทของรฐบาลทมผลกระทบตอดลยภาพของตลาดจากการทเราไดทำาการศกษาเรองของอปสงค อปทาน และ
ดลยภาพของตลาดมาแลว ตอไปเราจะศกษาบทบาทของรฐบาลทเขาไปแทรกแซงตลาดโดยใชนโยบายการควบคมราคา ซงมผลกระทบตอดลยภาพของตลาด
การควบคมราคา (price control) คอการทรฐบาลยนมอเขามาใหความชวยเหลอเพอทำาใหราคาสนคามเสถยรภาพ ทงน เพราะสนคาบางชนดราคาไมคอยมเสถยรภาพ กลาวคอ เมอปรมาณการผลตเปลยนแปลงไปมกจะทำาใหราคาเปลยนแปลงไปดวย ซงอาจจะสงหรอตำาเกนไปจนทำาใหผบรโภคหรอผผลตไดรบความเดอดรอน ดงนนรฐบาลจงเขามาใหความชวยเหลอทงทางดานผบรโภคและผผลต มาตรการทใชโดยทวๆไปแบงออกเปน 2 กรณ คอ
การกำาหนดราคาขนสง (maximum price control)การควบคมราคาขนสงเปนมาตรการทรฐบาลควบคมราคาเพอใหความชวยเหลอผบรโภค
-14-
ทไดรบความเดอดรอนจากการทสนคาทจำาเปนแกการดำารงชวตมราคาสงขน การควบคมราคาขนสงรฐบาลจะกำาหนดราคาขายสงสดของสนคานนไว และหามผใดขายสนคาเกนกวาราคาทรฐบาลกำาหนด
จากรป 2.10 ณ ระดบราคา OP0 ซงเปนราคาดลยภาพ รฐบาลมความเหนวาเปนราคา ทสงเกนไป ซงทำาใหผบรโภคเดอดรอน รฐบาลจำาเปนตองกำาหนดใหผขายขายสนคานนในราคาเพยง OP1 ซงเมอ
รปท 2.10 การเกดอปสงคสวนเกนเนองจากการกำาหนดราคาขนสง
ราคาลดลงเหลอ OP1 จะทำาใหผขายมความตองการขายลดนอยลงคอ OQ1 แตทางดานผซอตองการซอสนคานนเพมขนเปน OQ2 ดงนนทำาใหสนคาขาดตลาดหรอไมเพยงพอแกการจำาหนาย อยเทากบ Q1Q2 เมอเกดสนคาขาดตลาด รฐบาลจงตองดำาเนนมาตรการตอมาคอการใชวธการปนสวน สนคา (rationing) การปนสวนสนคานจะชวยใหผบรโภคไดรบสนคาไปบรโภคอยางทวถงกน หรอรฐบาล อาจดำาเนนมาตรการจดหาสนคามาจำาหนายเพมเตมโดยการสงซอสนคาจากตางประเทศหรอทอนใดเพอชดเชยสวนทขาดนน
การกำาหนดราคาขนตำา (minimum price control)การควบคมราคาขนตำาเปนมาตรการทรฐบาลควบคมราคาเพอใหความชวยเหลอผผลต
ไมใหไดรบความเดอดรอนจากการทราคาสนคาทผลตไดตำาเกนไปไมคมทนทลงไป การควบคมราคาขนตำาสวนใหญจะควบคมสนคาทเปนสนคาเกษตรซงรฐบาลเหนวาราคาผลผลตตำาเกนไปทำาใหเกษตรกรเดอดรอน การควบคมราคาขนตำานนรฐบาลจะกำาหนดราคาซอขายสนคาไมใหตำากวาทรฐบาลกำาหนด รปท 2.11 การเกดอปทานสวนเกนเนองจากการกำาหนดราคาขนตำา
-15-
รปท 2.10 การเกดอปทานสวนเกนเนองจากการกำาหนดราคาขนตำา
จากรปท 2.11 ณ ระดบราคา OP0 รฐบาลมความเหนวาเปนราคาทตำาเกนไปทำาใหผผลต เดอดรอน รฐบาลจะประกาศใหผรบซอสนคาตองรบซอสนคาในราคา OP1 ซงเมอราคาอยท OP1 จะทำาใหความตองการซอสนคาลดลงจาก OQ0 เปน OQ1 และความตองการขายสงขนจาก OQ0 เปน OQ2 ดงนนจงทำาใหสนคาลนตลาดหรอจำาหนายไมหมดอยเทากบ Q1Q2 เมอสนคาลนตลาด รฐบาลจงตองดำาเนนมาตรการตอมาคอตองใชวธรบซอสนคา (purchase policy) สวนทขายไมหมด โดยอาจจะระบายไปขายตางประเทศ หรอซอเกบไวแลวคอยนำาออกจำาหนายเมอสนคาขาดตลาดในเวลาตอไป