องคความรจากลกษณะจตรกรรมประเพณไทย สการเดนทางแหงการสรางสรรคศลปะของ

ศรชย พมมาก พ.ศ. 2548 – ปจจบน

ศรชย พมมาก

บทน า

ประเทศไทยมศลปะประจ าชาตทเรยกวา ศลปะไทย (Thai Art) อนเปนผลงานการสรางสรรคศลปะทบรรพบรษไดเลอกเอารปแบบ เนอหา อดมคต วสดและวธการท เหมาะสมกบรสนยมและสภาพแวดลอมทงปวงของคนไทยมาเปนแรงบนดาลใจในการสรางสรรค ปรากฏออกมาในรปแบบของผลงานจตรกรรมไทย ประตมากรรมไทยและสถาปตยกรรมไทย ทมความเปนเอกลกษณเฉกเชนเดยวกบ ภาษา วรรณคด ขนบธรรมเนยมประเพณของไทย ซงเปนสงทสบทอดกนมาในความรสกนกคดของสายวฒนธรรมไทย สะทอนใหเหนถงรสนยมทางความงาม และความรในวทยาการแขนงตางๆ ทบรรพบรษไทยคดคนขนหรอไดศกษาเอาจากแหลงความเจรญขางเคยง เปนสงแสดงความผกพนของคนไทยกบสถาบนชาต ศาสนา และพระมหากษตรย อนเปนสงสงสดของสงคมไทย ศลปะไทยจงเปนมรดกทางวฒนธรรมเปนสงแสดงลกษณะทางความดงามของสงคมไทยทสบทอดมาจนถงปจจบน กลาวเฉพาะงานจตรกรรมไทยอนเปนมรดกทางศลปกรรมทมคณคายงแขนงหนงของไทย ซงอาจจะไดรบอทธพลมาจากศลปะของประเทศอนเดย โดยมววฒนาการทสบทอดกนมานานหลายรอยป จนมเอกลกษณทเปนของตนเอง ทงวธการเขยน การใชเสนส ลกษณะลลาการใชเสน สสนทออนชอย นมนวล รวมไปถงคตความบนดาลใจในการสรางสรรคทแตกตางจากงานจตรกรรมของชนชาตอน และจตนาการของคนไทยแตละยคแตละสมย อกทงยงสะทอนใหเหนถงความเปนอย ชวต สงคม ประเพณ ระบบกษตรย และความศรทธาในพระพทธศาสนาไดเปนอยางด (วบลย ลสวรรณ,2528: 3) จตรกรรมดงกลาวนจดเปนศลปะแบบอดมคต ทใหความรสกเหนอธรรมชาตทวไป การพจารณางานจตรกรรมไทยจงตองใชความลกซงของภมปญญาทด และความเขาใจในศลปะประเภทนควบคไปดวย ภาพผลงานทมการสบทอดตอเนองมานบหลายชวงอายคน ไดปรากฏใหผสนใจไดศกษาตามฝาผนงภายในพระอโบสถ พระวหาร พระมณฑป พระปรางค พระระเบยง พระสถปเจดย ศาลาการเปรยญ ปราสาทราชวง ตลอดจนผนงถ าและเพงผา รวมไปถงสมดขอย พระบฏ กาพยมหาชาต และตพระธรรมตาง ซงลวนแลวแตเปนงานศลปะทแสดงใหเหนถงความพากเพยรทางปญญา อนเกดจากความคดและความบนดาลใจตลอดจนและความศรทธาของบรรพบรษในการรวบรวมสงดงามเหลานนมาบนทกไวเปนงานจตรกรรม เพ อให เปนประจกษพยานแสดงความเจรญ รงเรองทางดานศลปกรรม และมรดกทางศลปวฒนธรรมททรงคณคาทชนรนหลงไดศกษาและสบทอดตอไป ฉะนนแลวในบทความนขาพเจาจงตองการน าเอาลกษณะขององคความรตางๆ ทไดศกษาจากงานจตรกรรมไทยมาน าเสนอ เพอแสดงใหเหนวาศลปกรรมประจ าชาตของไทยแขนงนนน เปนตนทนเดมของชาตพนธทบรรพบรษในสงคมของอดตไดสงสมไว เพอใหบคคลปจจบนไดใชเปนตนทางแหงการ

สรางสรรคศลปกรรมสความเปนสากลสมยได ดงทขาพเจาไดน าเอาลกษณะส าคญของงานจตรกรรมประเพณไทยมาปรบใชรวมกบแรงบนดาลใจและแนวความคดทเกดขนเมอไดสมผสกบสงคมภาคใตปจจบน เพอน าไปสการสรางสรรคผลงานศลปะทมความเปนอตลกษณเฉพาะตน อกทงยงมงหวงวาการเดนทางของศลปะโดยอาศยสาระจากกระบวนการดงกลาวน จะสามารถสรางรปแบบผลงานจตรกรรมประเพณไทยทมความเปนเอกลกษณปกษใตไดตอไปในอนาคต

ลกษณะส าคญของงานจตรกรรมประเพณไทย

งานจตรกรรมไทยเปนงานศลปกรรมทสรางขนตามระเบยบแบบแผนทท าสบตอกนมาจนเปนประเพณ ทมความงดงามทมลกษณะเฉพาะประจ าชาต ซงพอจะสรปลกษณะส าคญไดดงตอไปน 1. งานจตรกรรมไทยสวนใหญเขยนดวยสฝ นผสมกาว ซงไมวาจะเขยนบนฝาผนง ผา ไม หรอกระดาษ ฯลฯ ยอมตองมการเตรยมพน และรองพนไวเปนอยางด 2. งานจตรกรรมไทย เปนงานศลปะทสรางขนในลกษณะของอดมคต มรปแบบและความงามเหนอธรรมชาต มปรชญาและแนวคดทางศาสนา ท าใหเกดการเนรมตจากมโนภาพ ปรากฏเปนรปธรรม รปรางของสงทเขยนกไดอาศยเคาโครงจากสงทมอยในชวตของคนไทย ไมวาจะเปนทาทางของบคคล ปราสาทราชวง อาคารบานเรอน สตว แมน า ปาเขา กไดอาศยธรรมชาตของสงนน 3. งานจตรกรรมไทย เปนงานทน ามาสรางขนใหมตามหลกเกณฑของจตรกรรมไทยทเขยนสเรยบๆ แบนๆ ใชเสนสเขมตดเนน แสดงรปรางของสงนนๆใหชดเจน 4. งานจตรกรรมไทยมการก าหนดภาพใหมระยะใกล ไกล โดยการยกต าแหนงของภาพใหสงขน หรอหางออกไปโดยต าแหนงทตงของสงตาง ไมไดใชขนาดเลก ใหญของภาพทเขยนแสดงระยะของภาพอยางภาพเขยนตะวนตก (วบลย ลสวรรณ, 2528 : 50- 52) 5. จตรกรรมไทยมกจะแสดงเรองราวเกยวกบเทพและกษตรย ซงเปนภาพตามคตนยมมาตงแตอดต เปนความศรทธาและเทดทนพระมหากษตรยใหทรงเปนดงเทพ 6. ตวภาพมขนาดเลก ไมนยมแสดงความรสกทางใบหนา แตสอความหมาย แสดงพฤตกรรมตางๆ ดวยกรยาอาการ และอรยาบทตางๆ 7. รปแบบของตวภาพมลกษณะคลายกน เชนภาพเทพ กษตรย เจานาย ขาราชบรพารและบคคลสามญ ฯลฯ ตวภาพเหลานมรปแบบเปนแมบททมลกษณะเฉพาะพเศษ และนยมเขยนตามแบบสบตอกนมา รปแบบดงกลาวนอาจคดจากแบบจรงในธรรมชาต หรอสรางสรรคจากจนตนาการ 8. ภาพทสรางขนเพอแสดงเรองเกยวกบพระพทธศาสนา รวมทงคตธรรมในพระพทธศาสนาใหปรากฏเปนภาพเขยนทสอความหมายเปนนามธรรม 9. ภาพแสดงกาลเวลาดวยกรยาของตวภาพ โดยไมใชแสงเงา หรอความมดสวาง เชนภาพบคคลนอนหมายถงเวลากลางคน

10. จตรกรรมไทยประเพณนยมการแบงพนทฝาผนงโดยการใชลายเสนลวด เสนสนเทา เสนฮอ เสนแผลง หรอแมกระทงการใชภาพล าน า ภเขา ตนไม ถนน ก าแพง เปนเสนแบงภาพ เพอการจดองคประกอบของภาพเปนกลมเลกๆ เรยงล าดบกนบนพนผนงอนกวางใหญ ใหเรยงตอเนองกนอยางลงตว และมชองไฟ 11. ลกษณะของอาคารบานเรอนหรอสถาปตยกรรมตางๆนน เขยนขนประกอบกบตวภาพใหเขาใจเรองของภาพได มไดเขยนเขามาตราสวนใหสมพนธกบตวภาพบคคล สถาปตยกรรมจงมกมขนาดเลกเพยงพอดกบการคลม หรอลอมภาพบคคลนน (วรรณภา ณ สงขลา, 2533: 9-12) ทกลาวมาขางตนนนเกดจากการทขาพเจาไดศกษาภาพจตรกรรมฝาผนงทงในสวนทเปนเอกสารและสถานทจรง ซงไดสรปรวบรวมและน าเสนอใหเหนเปนขอๆเพองายตอการท าความเขาใจในผลงานจตรกรรมดงกลาว ทงนนอกจากจะพบวามคณคาทางดานสนทรยศาสตรและศาสนาอยางสงแลว ยงพบวางานจตรกรรมเหลานไดบนทกเหตการณตางๆ รวมถงลกษณะบานเมอง สภาพแวดลอม ชวตความเปนอย สงคม วฒนธรรม ประเพณ อนเปนประวตศาสตรของชาตไวดวย กลาวไดวางานจตรกรรมฝาผนงเปนแหลงขอมลขององคความรทละเอยดและชดเจนทสด ซงขาพเจาสามารถศกษาถงรปแบบ กระบวนการ และลกษณะตางๆเพอทจะน ามาใชในการสรางสรรคงานศลปะของขาพเจา และนบวาคณคาแหงความงามของงานจตรกรรมฝาผนงมอทธพลและเปนแรงบนดาลใจส าคญในการทจะสรางสรรคงานศลปะของขาพเจามาอยางตอเนองตงแต พ.ศ. 2548 ถงปจจบนโดยมวตถประสงคส าคญสงสดคอ การสรางรปแบบจตรกรรมไทยประเพณทมความเปนอตลกษณปกษใตในอนาคต ซงจะขออธบายถงผลงานของตนเองในแตละชดของการสรางสรรค ดงตอไปน

การสรางสรรคศลปะของ ศรชย พมมาก พ.ศ. 2548 – ปจจบน

ผลงานสรางสรรคชด จนตภาพจากวถชวตในสามจงหวดชายแดนภาคใตของไทย พ.ศ.2548 ส าห รบผลงาน ชด น เปนผลงาน ทขาพ เจาไดส รางขน ใน ชวงเรยนป รญญ าต ร ทมหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน โดยเกดความคดทจะน าเอาสวนของพนผวทรองรบรปทรงตางๆในงานจตรกรรมฝาผนงวดมาเปนสอสญลกษณเพอถายทอดอารมณความรสกตางๆ ซงประเดนส าคญจะอยทภาพรองรอยการกะเทาะทเกดขนบนภาพจตรกรรมฝาผนง กลาวคอ ขาพเจาเปรยบความงามของภาพเขยนจตรกรรมฝาผนงในอดตนนเสมอนดงความงามของวถชวตผคนในสามจงหวดชายแดนภาคใตทอาศยอยรวมกนอยางสงบสข ในสวนของรองรอยการกะเทาะทเกดขนเปรยบเสมอนดงภาพความสงบสขทมมาจากอดตนนไดเรมสลายไปเพราะสถานการณความรนแรงทเกดขนในพนท ภาพประกอบท 1 แสดงภาพรองรอยการกะเทาะทเกดขนบนจตรกรรมฝาผนงวด ซงเปนสอสญลกษณทขาพเจาน ามาใชเพอถายทอดอารมณความรสกสวนตน ในผลงานชด จนตภาพจากวถชวตในสามจงหวดชายแดนภาคใตของไทย พ.ศ.2548 แรงบนดาลใจในการสรางสรรค ผลงาน เปนททราบกนดวาสามจงหวดชายแดนภาคใต ในปจจบนนได กลายเปนพนทเกดปญหาความไม สงบมากทสดของประเทศ ซงป ญหาดงกล าวยงไม มททาวาจะคลคลายลงได และนบวนจะทวความรนแรงขนเรอยๆ ส งผลต อวถการด ารงชวตของประชาชนในสามจงหวดชายแดนภาคใต ให เปลยนแปลงไปจากเดม กลาวคอในอดตประชาชนอยอาศยรวมกนอย างสงบสข ในรปแบบวถแหงการพงพาอาศยซงกนและกน มความปลอดภยในชวตและทรพย สน แมว าประชาชนของสามจงหวดชายแดนภาคใต จะมความแตกต างกนเรองการนบถอศาสนา วฒนธรรมประเพณ แตเหตการณ ความไม สงบทเกดขนสงผลใหประชาชนไดรบความเดอดร อน ไม สามารถประกอบอาชพได ดงเดม เกดความร สกหวาดกลว รวมถงความร สกแตกแยก จนกลายเปนปญหาทนบวนจะ

ทวความรนแรงขนเรอยๆ ขาพเจ าได ตระหนกต อสภาพปญหาความไมสงบนและเลงเหนวาปญหาความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตน เปรยบเสมอนกบรอยกะเทาะทเกดขนในงานจตรกรรมไทย ซงในอดตงานจตรกรรมไทยเหล านนเคยมความงดงาม วจตรตระการตา และมความสมบรณ แต เมอกาลเวลาผานไปงานจตรกรรมฝาผนงเหลานนโดนแดด โดนฝน หรอเกดจากความเสอมของวตถดบทครชางน ามาสร างสรรค ท าให เกดร องรอยการกะเทาะขน ซงปรากฏให เหนความเสอมสลายเป นธรรมดา หวงเพยงให คนรนหลงเลงเหนคณคา และชวยกนบรณะซอมแซมตอไป เฉกเชนเดยวกบปญหาความไม สงบในสามจงหวดชายแดนภาคใต ทประชาชนทกคนต องช

วยกนน าความสงบสขกลบสสามจงหวดชายแดนภาคใตตอไป

แนวความคดในการสร างสรรค ผลงาน ในการสร างสรรค ผลงานจตรกรรมชดน ขาพเจ าได น าเสนอเรองราวของวถชวตอนสงบสข ซงมขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมเปนเอกลกษณ เฉพาะถนของประชาชนในสามจงหวดชายแดนภาคใต ของไทยในอดตได เปลยนแปลงไป เพราะเกดสถานการณ ความรนแรงขนในพนท ส งผลให วถชวตอนสงบสขเหลานนก าลงจะเลอนหายไป ซงเปรยบเสมอนร องรอยการกะเทาะทเกดขนในงานจตรกรรมทนบวนจะผกร อนไปตามกาลเวลา

ภาพประกอบท 2-3 แสดงภาพผลงานสรางสรรคชด จนตภาพจากวถชวตในสามจงหวดชายแดนภาคใตของไทย พ.ศ.2548

ภาพประกอบท 4 แสดงภาพพนผวฝาผนงทมรองรอยการกะเทาะ ในผลงานสรางสรรคชด จนตภาพจากวถชวตในสามจงหวดชายแดนภาคใตของไทย พ.ศ.2548 ผลงานสรางสรรคชด วถชวตพนถนปกษใต พ.ศ. 2552 ส าหรบผลงานสรางสรรคชดน เปนผลงานทไดสรางสรรคขนในชวงของการศกษาในระดบปรญญาโท สาขาวชาศลปะไทย มหาวทยาลยศลปากร กรงเทพมหานคร ซงเปนททขาพเจาสามารถไดเรยนรภาพจตรกรรมฝาผนงจากสถานทจรงไดอยางเตมท เพราะมวดทมภาพจตรกรรมฝาผนงมากมายใหไดศกษา จนเกดความเขาใจในองคความรของลกษณะส าคญตางของงานจตรกรรมประเพณไทย ตามทไดกลาวมาแลวขางตน ประกอบกบค าแนะน าจากคณาจารยและศลปนทมชอเสยงระดบชาต ทสงผลใหงานศลปะของขาพเจามพฒนาการทเปลยนไปจากเดม กลาวคอ จากการเขยนตวรปทรงหรอตวภาพขนาดใหญเพยง 2-3 รปทรงบนพนผวทสรางขนใหมรองรอยการกะเทาะ เปลยนมาเปนการเขยนตวรปทรงหรอตวภาพขนาดเลกมากมายรวมกนเปนกลมใหญ ตามหลกการเขยนภาพจตรกรรมประเพณไทยทวไป อกทงไดตดรองรอยการกะเทาะออกไปจากพนผวของผลงาน ทงนเพราะกระบวนการคดของคณาจารยใหการแนะน าทวา “แมวาเราจะรบรและมความหวาดกลวกบสถานการณความรนแรงทเกดขนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต เรากไมควรซ าเตมสถานการณทเปนอยใหผคนรบรผานงานศลปะ แตควรทจะถายทอดภาพผลงานทแสดงออกถงความงาม ความสงบสขทมมาในอดต ผานงานศลปะจงจะมแนวความคดทคมคายยงขนไป” ส าหรบอทธพลของงานจตรกรรมประเพณไทยในชดน ขาพเจาไดอาศยหลกการเขยนภาพจตรกรรมไทยในสมยอยธยาตอนตนมาเปนแบบอยางในการสรางสรรค กลาวคอ ภาพเขยนจตรกรรมไทยในสมยดงกลาว จะใชกระบวนการตดเสนตวภาพหรอตวรปทรงกอนการลงส จากนนจงใชน าสบางๆระบายลงบนรปทรง ซงวธการดงกลาวจะท าใหเสนทตดในตวรปทรงไดแสดงออกอยางชดเจน สทใชสวน

ใหญจะเปนโครงสเอกรงค เชนสน าตาล สแดง สขาวและสด า ซงกระบวนการดงกลาวไดกลายเปนทมาของสาระส าคญในการสรางสรรคผลงานชดน

ภาพประกอบท 5 แสดงภาพจตรกรรมฝาผนงวดชองนนทร สมยอยธยาตอนตน

แรงบนดาลใจในการสรางสรรค ผลงาน ประสบการณการใชชวตในสงคมภาคใต 2 แหง คอ ในสงคมบานเกดทจงหวดนครศรธรรมราช กบสงคมทอยอาศยขณะศกษาระดบปรญญาตรซงเปนสงคมของชาวมสลมในจงหวดปตตาน เปนทมาของการเรยนรและท าความเขาใจในรปแบบการด าเนนชวตของผคนทมลกษณะตางและลกษณะรวมอยางนาสนใจ ดงทบรรตน สามตถยะ(2545: 5) ไดกลาวไววา ดวยลกษณะสภาพภมประเทศของแตละทองถน สภาพแวดลอมทางธรรมชาต ความหลากหลายทางเชอชาตของผคน รวมไปถงความคดความเชอในเรองศาสนา ซงโดยภาพรวมกลาวไดวาชาวภาคใตตอนบนตงแตจงหวดสงขลาขนไปสวนใหญนบถอศาสนาพทธ สวนภาคใตตอนลางโดยเฉพาะ 4 จงหวดชายแดนภาคใต (สตล ปตตาน ยะลา นราธวาส) สวนใหญนบถอศาสนาอสลาม หรอทเรยกวาชาวไทยมสลม เหลานลวนมผลโดยตรงตอรปแบบการด าเนนชวตของผคนทงการประกอบอาชพ ประเพณ วฒนธรรม ทแตกตางกน แตเนองจากการตดตอสมพนธกนมาอยางตอเนองยาวนาน สงผลใหผคนในทองถนภาคใตยงคงมวถชวตผกพนกนอนเปนส านกรวมในความเปนคนภมภาคเดยวกน ดงทมค าเรยกวา “คนปกษใต” และยงมผลถงการรบเอาวฒนธรรมบางอยางไปใชในทองถนตน เชน อาหารการกน การแตงกาย เครองใช ลกษณะทางสถาปตยกรรม เชนอาคารบานเรอน เปนตน จนเกดเปนการหลอมรวมทางวฒนธรรมทเปนเอกลกษณจนถงปจจบน

กลาวเฉพาะถนทอยท ง 2 แหง ซงขาพเจาผกพนและประทบใจ ในรปแบบการด าเนนชวตทแมจะแตกตางกน แตกมวถชวตทดงามของผคนในสงคมเหมอนกน นนคอการรบสบทอดวฒนธรรม ประเพณกนมาจากบรรพบรษ การอยรวมกนดวยความเออเฟอเผอแผ พ งพาซงกนและกน และน าใจไมตรของคนในทองถนตอคนในทองถนเดยวกนหรอกบคนตางถน อนสงผลใหขาพเจาใชชวตอยางมความสข

ประกอบกบการศกษางานศลปะแลวเกดความประทบใจในในรปลกษณของจตรกรรมฝาผนงทนอกจากจะมคณคาในแงสนทรยศาสตรแลวยงแสดงถงมรดกทางวฒนธรรมของคนในสงคมททรงคณคาทางประวตศาสตรอกดวย จงเปนทมาและแรงบนดาลใจส าคญในการสรางสรรคงานผลงานชด “วถชวตพนถนปกษใต” ขน

แนวความคดในการสร างสรรค ผลงาน ขาพเจามองวาวถชวตของผคนในพนถนปกษใตเปนสงดงามและมคณคา เนองจากการอยรวมกนอยางชวยเหลอพ งพาอาศยของผคนในวถชนบทยงคงด ารงอย กจกรรมตางๆทเกดขนลวนแลวแตเปนวฒนธรรมพนถนททรงคณคา ควรทจะไดรบการบนทกและถายทอดใหไดรวมกนรบร โดยน ากระบวนการทางเทคนคจตรกรรมไทยประเพณมาผสานเพอเสนอเรองราววถชวตของผคนในปจจบนทยงคงด าเนนอยอยางเรยบงาย แตงดงามและกลมกลน

ภาพประกอบท 6-7 แสดงภาพผลงานสรางสรรคชด วถชวตพนถนปกษใต

ผลงานสรางสรรคชด ตลาดปกษใต : ความกลมกลนของความแตกตางพ.ศ. 2555 ผลงานสรางสรรคชดน เปนผลงานทถกสรางสรรคขนในชวงทท างานทคณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน เปนผลงานทมพฒนาการทสบเนองมาจากผลงานชด วถชวตพนถนปกษใต กลาวคอผลงานชดทผานมาจะอาศยรปแบบอทธพลของงานจตรกรรมประเพณไทยในสมยอยธยาตอนตน ซงจะใชโครงสโดยรวมแบบเอกรงค แตผลงานชดนขาพเจาไดศกษารปแบบของงานจตรกรรมสมยอยธยาตอนปลาย และรตนโกสนทรตอนตน ซงจะมวธการตดเสนรปทรงหรอตวภาพกอนลงส หรอบางครงกมการตดเสนรปทรงหรอตวภาพซ าลงไปอก เพอเปนการเนนคาน าหนกของรปทรงหรอตวภาพนนๆใหมความชดเจนมากยงขน อกทงในภาพผลงานมการใชเนอสทมความหนามากยงขน พรอมๆกบ

การใชสทมความหลากหลาย เชน สด า ขาว แดง เขยว น าตาล ฟา เหลอง เขยว และสทอง เปนตน ดวยกระบวนการดงกลาวสงผลใหผลงานในชดนใหความรสกสดชนดวยคาสทมความหลากหลาย พรอมๆกบคาน าหนกทปรากฏในตวผลงานทมความชดเจนมากยงขน

ภาพประกอบท 8 แสดงภาพจตรกรรมฝาผนงวดสวรรณาราม สมยรตนโกสนทรตอนตน

แรงบนดาลใจในการสรางสรรค ผลงาน จากประสบการณการใชชวตในสงคมปกษใต ทงสงคมบานเกดทจงหวดนครศรธรรมราช และสงคมของสถานทท างานทจงหวดปตตาน ท าใหไดเรยนรและท าความเขาใจถงรปแบบการด าเนนชวต ทงในลกษณะรวมและลกษณะแตกตางอยางนาสนใจ ดงท บรรตน สามตถยะ(2545:6)ไดกลาวไววา วถชวตของผคนในทองถนปกษใตของไทยไดรบการหลอหลอม ปรบเปลยนและสบทอดวธคดในการด าเนนชวตมาอยางยาวนาน และดวยภมประเทศตดตอกบทะเล หลายพนทไดกลายเปนเมองทาส าหรบคาขายกบชาวตางชาต ดวยเหตนคนไทยในภาคใตจงรบเอาวฒนธรรมใหมเสมอ สงผลตอระบบความคดความเชอทหลากหลาย ดงจะกลาวโดยภาพรวมไดวา ชาวภาคใตตอนบนตงแตจงหวดสงขลาขนไปสวนใหญนบถอศาสนาพทธ มรปแบบวฒนธรรมอกรปแบบหนง สวนคนภาคใตตอนลางตงแตจงหวดปตตานลงมา สวนใหญนบถอศาสนาอสลาม หรอทเรยกวาชาวไทยมสลม ซงจะมรปแบบทางวฒนธรรมอกรปแบบหนง และนอกเหนอจากชาวไทยพทธและชาวไทยมสลมแลว ภาคใตของไทยยงคงมชาวพนเมองอก 2 กลมคอชาวน าหรอชาวเล และชาวซาไก ทมรปแบบวถชวตและความเชอแตกตางกนออกไป ดงทกลาวมาขางตนจะเหนไดวาพนทโดยรวมของภาคใตประกอบไปดวยผ คนทมความหลากหลาย ทงในดานความคด ความเชอ ขนบธรรมเนยมประเพณ แตเนองดวยชาวไทยเหลานไดมการเชอมตอความสมพนธกนมาอยางยาวนาน สงผลใหผคนในภาคใตยงคงมวถชวตทผกพน อนเปนส านกรวมในความเปนคนภมภาคเดยวกน

พนทรวมหนงทกลมชนตางๆในภาคใตไดไปมาหาสและมปฏสมพนธตอกนคอ “ตลาด” อนเปนศนยรวมใหญแหงการนดพบของผคนมาตงแตอดต ซงในทางตรงแลวนนตลาดจะท าหนาทส าหรบเปนทซอขาย แลกเปลยนสนคา แตในทางออมแลวตลาดยงเปนสถานทส าหรบผสานความหลากหลายแหงวถผคน ใหมาพบปะพดคยและสรางมตรภาพทดตอกนอยางกลมกลน รวมไปถงการถายทอดวฒนธรรมอนดอยางกวางขวาง แมวาปจจบนภาคใตในบางพนทโดยเฉพาะจงหวดชายแดนภาคใตไดเกดสถานการณความรนแรงขนโดยไมมททาวาจะหยด สรางความหวาดระแวงและความสงสยแกผคน ภาพเหตการณทเกดขนในหลายๆครงเสมอนวาภาคใตก าลงเกดความแตกแยก แตขาพเจายงคงรบรและมองเหนภาพความกลมกลนในความแตกตางของผคนไดจากพนทรวมทเรยกวา “ตลาดปกษใต” อนจะคอยท าหนาทผสานความเปนคนไทยเขาดวยกน

แนวความคดในการสร างสรรค ผลงาน ขาพเจามองวา “ตลาดปกษใต” เปนพนทรวมหนงทจะผสานความหลากหลายทางวฒนธรรมใหมาด าเนนกจกรรมรวมกนอยางกลมกลน การไดพบปะ พดคย สรางความเขาใจกนดวยความเออเฟอเผอแผ และไมตรจต จะสงผลใหสงคมปกษใตเกดความสงบสข ภาพกจกรรมในหลายๆแงมมทเกดขนในตลาด สอนขาพเจาไดเรยนรวา สงคมปกษใตแมผคนจะมความแตกตางกนในหลายดาน กสามารถรวมสรางความกลมกลนดวยกนได เหลานควรทจะไดรบการบนทก และถายทอดใหสงคมไดรวมกนรบร โดยอาศยกระบวนการสรางสรรคงานจตรกรรมไทยแบบประเพณ

ภาพประกอบท 9-10 แสดงภาพผลงานสรางสรรคชด ตลาดปกษใต : ความกลมกลนของความแตกตาง

ผลงานสรางสรรคชด สนทรยะในความมด พ.ศ. 2557

ผลงานสรางสรรคชดน เปนผลงานการสรางสรรคชดปจจบนทมพฒนาการตอเนองจากผลงานชดทผานมา โดยอาศยกระบวนการสรางงานจตรกรรมประเพณไทยตามทไดกลาวมาขางตนทกประการ ซงสาระส าคญของผลงานการสรางสรรคชดนคอการสลายขอก าหนดทวา “ภาพจตรกรรมไทยจะแสดงกาลเวลาดวยกรยาอาการ โดยไมใชแสงเงาและความสวางหรอความมด เชนภาพบคคลนอนหมายถงความมด” แตส าหรบผลงานชดน ขาพเจาไดทดลองสรางบรรยากาศของภาพผลงานใหรสกถงเวลากลางคนทมความมด เพอถายทอดอารมณความรสกตางๆออกมา อกทงมความมงหวงวาผลงานสรางสรรคชดนจะสามารถคนพบรปแบบกระบวกการสรางสรรคงานจตรกรรมไทยแนวใหมทมอตลกษณเฉพาะตนตอไป แรงบนดาลใจในการสรางสรรค ผลงาน มนษยทวไปมกจะไดรบการหลอหลอมและปลกฝงประสบการณทางสนทรยะทงทางตรงและทางออมตอทกๆสรรพสงของธรรมชาตหรอสงแวดลอมทแตกตางกนออกไป กลาวโดยเฉพาะเรองราวของสงตางๆทเกดขนในความมดนน มความหมายทางความรสกทแตกตางออกไปอยางสนเชงจากสงทอยในแสงสวาง ดงประเดนตวอยางหนงจากประสบการณในวยเดกของผสรางสรรคเอง เมอครงปยาตายาย คนเฒาคนแกเลานยายเรองผสางใหฟง อนมสาระส าคญทวาผสางเหลานนจะออกมาหลอกหลอนผคนในตอนกลางคนทมความมด ทงทแทจรงแลวเรองราวดงกลาวเปนเพยงอบายททานใชส าหรบหามมใหเราออกไปเทยวเลนในทมด เพราะอาจจะเกดอนตรายไดงาย สงนเองไดกลายเปนประสบการณทางสนทรยะหนงทสรางความสะเทอนใจใหเกดเปนมโนภาพทสงสมความรสกของตนเองใหเกดความกลวตอความมดมาตงแตวยเยาว ผสรางสรรคจงไดน าสาระขอมลทกลาวมาขางตน มาพจารณาเพอท าความเขาใจ และเกดความคดทจะน าเอาความรสกกลวทมตอความมด มาวเคราะหเปรยบเทยบกบเรองราวและเหตการณตางๆทเกดขนในสามจงหวดชายแดนภาคใตของไทย ทงนไดยดเอาความรสกสวนตนทครงหนงในอดตเคยเปนคนนอกพนทและมองสามจงหวดชายแดนภาคใตดวยความรสกหวาดกลว ปจจบนการไดใชชวตในพนทแหงนและกลาทจะใชประสบการณตรงของตนเองเพอศกษาเรยนรวฒนธรรมใหมทแตกตางออกไป ท าใหไดเหนแงมมความงามของวถชวตอยางนาสนใจ และเหนวาสถานการณความรนแรงทเกดขนในพนทแหงนเปรยบเสมอนความมดทคอยบดบง ครอบง าความรสกในจตใจของกลมคนนอกพนทใหเกดความวตกกงวลและหวาดกลว จนไมกลาทจะเขามาเยยมชม สมผสวถชวตอนงดงามของพนทแหงนเทานน

แนวความคดในการสร างสรรค ผลงาน ผสรางสรรคเกดแรงบนดาลใจทจะน าภาพความงดงามแหงวถชวตในสามจงหวดชายแดนภาคใตของไทย มาถายทอดใหสงคมภายนอกไดรบรในทกๆดาน โดยอาศยกระบวนการสรางสรรคทางศลปะ หยบยกเอาเรองราวกจกรรมการด าเนนชวตของผคนทามกลางธรรมชาต และสงแวดลอมชวงเวลากลางคนซงเปนอกแงมมหนงมาน าเสนอ เพอสะทอนใหเหนถงคณคาแหงสนทรยะในความมดของชวตชายแดนใต

ภาพประกอบท 11-12 แสดงภาพผลงานสรางสรรคชด สนทรยะในความมด

บทสรป ศลปวฒนธรรม เปนมรดกอนส าคญยงของประเทศชาต ซงผคนแหงประเทศชาตใดๆ ยอมมมรดกดานวฒนธรรมอยดวยกนทงนน กลาวเฉพาะศลปกรรมเปนวฒนธรรมส าคญประการหนง ซงส าแดงคณสมบตใหประจกษ และเปนเครองชวด หมคนชาตพนธแหงบานเมอง หรอประเทศชาตนนๆ เปนอยมาแตอดตกาลดวยอรยธรรมเปนเครองค าจนเผาพนธและสงคม ท งทางกายภาพและจตภาพมมากหรอนอย ประณตหรอหยาบกระดาง ลมลกหรอตนเขนเพยงใด(จลทรรศน พยาฆรานนท,2552:10) ประเทศไทยมผลงานศลปะไทยอนเปนมรดกส าคญทแสดงออกถงเอกลกษณประจ าชาตอยหลายสง หนงในนนคอผลงานจตรกรรมแบบประเพณไทย ซงเปนศลปะแสดงออกดวยความประณตสวยงามและความรสกมชวตจตใจ บงบอกความเปนไทยทมความออนโยนอยางชดเจน การสรางสรรคนสบตอกนมาจนไดลกษณะประจ าชาตและรปแบบทเปนพเศษนยม ผลงานสรางสรรคทครชางเขยนขนเพออทศถวายเปนพทธบชา ท งบนผนงภายในอาคารทเนองในพทธศาสนาและสรางเนองดวยบคคลชนสง เชนพระอโบสถ วหาร พระทนง บนผนผา(พระบฏ) บนกระดาษ(สมดไทย) เปนตน เหลานไดสงผลเปนอานสงสแกผสรางสรรคศลปะรนหลง สามารถน าองคความรตางๆทปรากฏอยในงานจตกรรมไทย ทงในสวนของ

รปแบบ วธการและแนวความคด มาปรบใชในการสรางงานศลปะไทยทมความเปนรวมสมยสากล ดวยความเปนอตลกษณเฉพาะตนใหปรากฏเปนศลปะแหงชาตพนธของไทยตอไป ในผลสวนของการสรางสรรคผลงานศลปะของขาพเจาในทกๆชดทไดกลาวมาขางตนกเชนเดยวกน ไดรบเอาหลกการทางแนวความคด และวธการสรางสรรคของภาพจตรกรรมประเพณไทยมาปรบใชในการสรางสรรคศลปะของตนเอง ท งนก เพราะการเกดความรก ความชอบ และเลงเหนความส าคญในคณคาของผลงานดงกลาว ซงความรกและความชอบนเอง จะเปนตนทางแรกเรมแหงการคนหาเพอสรางความเขาใจในองคความรตางๆทซอนอยในตวผลงาน เสรมสรางใหขาพเจาด าเนนอยบนเสนทางแหงการสรางสรรคศลปะไดอยางเขมแขงและไมมวนหยด สงส าคญอกประการ ทเปนตวกระตนส าคญใหขาพเจาเกดความคดทจะสรางสรรคผลงานแนวจตรกรรมไทยประเพณ กคอ การศกษาภาพจตรกรรมฝาผนงทวทกภมภาคของไทย ท งในรปแบบของเอกสาร และสถานทจรง ดงกลาวนท าใหพบวา ท งภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคอสานนน มผลงานจตรกรรมฝาผนงทมความเปนเอกลกษณเฉพาะภมภาคอยางชดเจน แตส าหรบภาคใต ภาพผลงานจตรกรรมไทยเหนจะพบไดในตวหนงตะลงอนเปนมหรสพพนบานของปกษใตเทานน สวนภาพจตรกรรมไทยฝาผนงปกษใตสวนใหญแลวจะเปนฝมอของครชางภาคกลางเขยนขนฝากฝมอเอาไว สงผลใหใหปกษใตไมมผลงานจตรกรรมฝาผนงทมความเปนเอกลกษณเฉพาะถนของตนเอง ฉะนนแลวความหวงสงสดอกประการหนงของขาพเจาทนอกเหนอจากการสรางงานศลปะทมความเปนอตลกษณเฉพาะตนแลว กคอการไดสรางงานจตรกรรมประเพณไทยทมความเปนเอกลกษณเฉพาะถนของปกษใตโดยแท และฝากฝมอเอาไวบนฝาผนงของวดใดวดหนงในปกษใตบานเกด เพอใหเปนมรดกทางวฒนธรรมทลกหลานชาวปกษใตจะไดศกษาสบไปในอนาคต

บรรณานกรม

จลทศน พยาฆรานนท. สาระส าคญในงานจตรกรรมไทยประเพณ. กรงเทพมหานคร: บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ ากด (มหาชน), 2552.

บรรตน สามตถยะ. ภาคใต. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานชย, 2545.

วรรณภา ณ สงขลา. จตรกรรมไทยประเพณ. กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมชนสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด, 2533.

วบลย ลสวรรณ. จตรกรรมไทย. กรงเทพมหานคร: องคการคาของครสภา, 2528.

แบบประวตสวนตวและผลงานทางวชาการ

อาจารยศรชย พมมาก

คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน

1. ประวตสวนตว

1.1 เกดวนท 13 ธนวาคม 2526

1.2 อาย 31 ป

1.3 การศกษา

พ.ศ. วฒปรญญา (ยอ) สาขาวชา สถาบน 2552 (ปรญญาโท) ศ.ม. ศลปะไทย มหาวทยาลยศลปากร กรงเทพมหานคร 2548 (ปรญญาตร) ศ.บ. เกยรตนยมอนดบ 2 ทศนศลป มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน 2. ประวตการรบราชการ

วน/เดอน/ป ต าแหนง ระดบ สงกด 24 กมภาพนธ 2553 อาจารย 4 ค ณ ะ ศ ล ป ก ร ร ม ศ า ส ต ร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน 3. ผลงานทางวชาการ วจย งานสรางสรรค

งานวจย/งานสรางสรรค ศรชย พมมาก. (2548). จนตภาพจากวถชวตในสามจงหวดชายแดนภาคใตของไทย พ.ศ. 2548 ศรชย พมมาก. (2552). วถชวตพนถนปกษใต ศรชย พมมาก. (2553). สมพนธภาพแหงวถชวตไทยในชายแดนใต ศรชย พมมาก. (2555). ตลาดปกษใต : ความกลมกลนของความแตกตาง ศรชย พมมาก. (2557). องคความรจากลกษณะจตรกรรมประเพณไทย สการเดนทางแหงการสรางสรรคศลปะของ

ศรชย พมมาก พ.ศ. 2548 – ปจจบน

4. ผลงานสรางสรรคทไดรบการตพมพและเผยแพร (ยอนหลง 4 ป) พ.ศ. 2554 -รางวลท2 การประกวดจตรกรรมเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในโอกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๘๔ พรรษา ๕ ธนวาคม ๒๕๕๔ -นทรรศการเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในโอกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๘๔ พรรษา ๕ ธนวาคม ๒๕๕๔ -นทรรศการศลปะนานาชาตครงท7 ณ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลรตนโกสนทร -นทรรศการทศวรรษท3จตรกรรมบวหลวง หอศลปพระนางเจาสรกตย -นทรรศการ 10 Thai Contempory Artists Award From The Ministyy of Cuture Royal Thai Consulate – General Los Angles USA. -นทรรศการรวมสมย ไทย- เวยดนาม -นทรรศการศลปะ “ไท -ไทย” ณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร -นทรรศการรวมสมย ไทย มาเลเซย อนโดนเซย สงคโปร ณ หอศลปวฒนธรรมภาคใต

-นทรรศการศลปะสญจร ณ หอศลปนครหาดใหญเฉลมพระเกยรต -นทรรศการศลปะชายขอบไทย – มสลม ณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร พ.ศ. 2555 -นทรรศการศลปะนานาชาตครงท8 ณ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลรตนโกสนทร -นทรรศการศลปกรรมนานาชาต (อาเซยน) ณ หอศลปมหาวทยาลยนเรศวร -นทรรศการผลงานศลปกรรม เนองในโอกาสเปดหอศลปศรธรรมราชศกษา -นทรรศการศลปกรรมกงถาวร ณ คณะวเทศศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทรวทยาเขตภเกต -นทรรศการศลปกรรมอาเซยนอารต ครงท 1 ณ หอศลปวฒนธรรมภาคใต -นทรรศการงานสรางสรรคทางดานศลปกรรม มอ.วชาการ ณ ลาแมอารตแกลเลอร -นทรรศการศลปะไทย “จากรน..........สรน” ณ หอศลปมหาวทยาลยศลปากร -นทรรศการศลปกรรมสาขาศลปะประยกตครงท 1 ณ ลาแมอารตแกลเลอร -นทรรศการครศลป รนท 1 ณ หออครศลปน จ.ปทมทาน -นทรรศการโครงการจตรกรรมรวมสมยบนพนฐานวฒนธรรมสภาค มหาวทยาลยศลปากร พ.ศ. 2556 -นทรรศการศลปะนานาชาตครงท9 ณ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลรตนโกสนทร -นทรรศการผลงานกลมครศลป รนท 1 ณ หอศลปมหาวทยาลยนเรศวร -นทรรศการประมลผลงานศลปนดานทศนศลป ครศลปนสรางสรรคงานศลปกบศลปนแหงชาต รนท 1-2 โดยกรมสงเสรมวฒนธรรม -นทรรศการศลปกรรม “ศลป ครศลปน 1 ” ณ แกลเลอรปานสา จงหวดเชยงใหม -นทรรศการถายทอดงานศลปกบศลปนแหงชาต รนท 4 โดยกรมสงเสรมวฒนธรรม -นทรรศการ “ธรรมชาตสงานศลป” ณ ลาแมอารตแกลเลอร -นทรรศการรวมบทกวและภาพเขยนของเยาวชนชายแดนใต จากคาย ดนตร กว ศลป ณ ลาแมอารตแกลเลอร -นทรรศการศลปกรรมอาเซยนอารต ครงท 2 ณ หอศลปวฒนธรรมภาคใต -นทรรศการผลงานศลปกรรม นกศกษาสาขาศลปะประยกต ครงท 1 ณ ลาแมอารตแกลเลอร พ.ศ. 2557 -รวมแสดงผลงานสรางสรรค นทรรศการ Imprint..print ณ ชบาอารตแกเลอร

-รวมแสดงผลงานสรางสรรค นทรรศการ ครศลปะมธยมศกษา ณ หอศลปรวมสมยเมองคอน

-เขารวมโครงการเชงปฏบตการและแสดงผลงานศลปะ ในงาน Krabi Art Workshop for Andaman Museum ณ หอศลปอนดามน จ.กระบ

-ใหความอนเคราะหผลงานสรางสรรคชด ตลาดปกษใต ท าบตรอวยพรปใหม ประจ าป 2557

-รวมแสดงนทรรศการ Clay Ative จนตนาการผานดน ณ ลาแมอารตแกลเลอร