¡ÒçҹÍÒªÕ¾áÅÐà·คâนâÅÂÕชนมธยมศกษาปท ôกลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย
ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑
Á.ô
หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน
ผเรยบเรยงนายมนตร สมไรขงผศ. เพญพร ประมวลสขนายปญญา สงขภรมยนางวรรณ วงศพานชยนางศรรตน ฉตรศขรนทรดร. สถตยพงษ มนหลา
ผตรวจรศ. จอมขวญ สวรรณรกษผศ. ดร. เบญญา มะโนชยนางสาวกหลาบ ลาศนนท
บรรณาธการนายสมเกยรต ภระหงษ
สงวนลขสทธตามพระราชบญญตปทพมพ ๒๕๖๒
พมพครงท ๑ จานวนพมพ ๒๐,๐๐๐ เลมISBN : 978-616-203-808-2
รหสสนคา ๓๔๑๗๐๐๙
ค�ำน�ำ กลมสาระการเรยนร การงานอาชพและเทคโนโลย เปนกล มสาระทชวยพฒนาใหผ เรยน
มความรความเขาใจมทกษะพนฐานทจ�าเปนตอการด�ารงชวตรเทาทนการเปลยนแปลงสามารถน�า
ความรเกยวกบการด�ารงชวตและการอาชพมาประยกตใชในการท�างานอยางมความคดสรางสรรคและ
แขงขนในสงคมไทยและสากล เหนแนวทางในการประกอบอาชพ รกการท�างาน และมเจตคตทดตอ
การท�างานสามารถด�ารงชวตอยในสงคมไดอยางพอเพยงและมความสข
หนงสอเรยนการงานอาชพและเทคโนโลย ชน ม.๔ เปนสาระเกยวกบกระบวนการท�างาน
ในชวตประจ�าวนเพอชวยเหลอตนเองครอบครวและสงคมไดในสภาพเศรษฐกจทพอเพยงไมท�าลาย
สงแวดลอม เนนการปฏบตจรง จนเกดความมนใจและภมใจในผลส�าเรจของงาน เพอใหคนพบ
ความสามารถ ความถนด ความสนใจของตนเอง และการเตรยมความพรอมในการเขาสโลกอาชพ
ประกอบดวย
• ตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลางตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช
๒๕๕๑
• ค�าถามBigQuestionเปนค�าถามส�าคญครอบคลมการเรยนรของหนวย
• เนอหาตรงตามหลกสตร ใหองคความรทมงเนนการฝกปฏบต ขนตอนการท�างาน เพอการ
น�าไปใชในการด�ารงชวต
• กจกรรมสรางเสรมพฒนาการเรยนรมใบงานหลากหลายรปแบบเนนฝกทกษะกระบวนการ
ท�างานในชวตประจ�าวนเพอตอยอดในการสรางอาชพในอนาคต
ผเรยบเรยงหวงเปนอยางยงวา หนงสอเรยนเลมน จะเปนประโยชนอยางยงตอการน�าไปใช
ประกอบการจดการเรยนการสอนของสถานศกษาทกแหง ชวยใหผ เรยนไดรบความร มทกษะ
มคณลกษณะอนพงประสงคตลอดจนบรรลตวชวดตามทหลกสตรแกนกลางฯไดก�าหนดไวทกประการ
คณะผเรยบเรยง
บรรณานกรม ๑๑๐
การเพาะปลกพช ๗๘-๑๑๐ปจจยทเกยวของกบการปลกพช ๗๘ปจจยทมอทธพลตอการเจรญเตบโตของพช ๘๑การเตรยมเครองมอและอปกรณในการปลกพช ๙๒การเตรยมพนธพช ๙๕การเตรยมดนปลกพช ๑๐๑
ñหนวยการเรยนรท
òหนวยการเรยนรท
óหนวยการเรยนรท
ôหนวยการเรยนรท
หลกการทางานเพอการดารงชวต ๒-๙ความส�าคญของการท�างานเพอการด�ารงชวต ๒
หลกการท�างานเพอการด�ารงชวต ๕
การจดการในบาน ๑๐-๔๕การจดการดานการวางแผนการท�างานและการใชทรพยากรในบาน ๑๐หลกการท�าความสะอาดบานและอปกรณตางๆ ๑๘
การท�าความสะอาดและการดแลรกษาบาน ๒๕
ความปลอดภยในการท�างานบาน ๓๓
การจดตกแตงบานและบรเวณบาน ๓๖
อาหารและโภชนาการ ๔๖-๗๗หลกการเลอกซออาหาร ๔๖วธการเลอกซออาหารประเภทตางๆ ๔๘การเตรยมและการปรงอาหาร ๕๒การแปรรปอาหาร ๖๐การถนอมอาหาร ๖๕
ÊÒúÑÞ
ËÅÑ¡¡Ò÷íÒ§Ò¹à¾×èÍ¡Òà íÒçªÕÇÔµ
ñ
ñ ความส�าคญของการท�างานเพอการด�ารงชวต การท�างานเพอการด�ารงชวต เปนการท�างานทเกยวของกบการด�าเนนชวตประจ�าวนทว ๆ ไป เชน
งานทบาน การดแลรกษาทอยอาศย การสรางชนงานเพอไวใชในชวตประจ�าวน การซอมแซมสงของ
เครองใช เพอใหสามารถชวยเหลอตนเองได ประหยดคาใชจาย อ�านวยความสะดวก หรอตอยอด
ไปสการมรายได สรางอาชพ เพอสามารถชวยเหลอครอบครวและสงคม เชน การเลอกซออาหาร
หรอวตถดบเพอน�ามาบรโภคในครอบครว การประกอบอาหารเพอรบประทานรวมกบกลมเพอน
การถนอมอาหารเพอใหเกบรกษาอาหารไดนานขน การท�าความสะอาดบานเพอความสะอาด
และความปลอดภย การตกแตงอาคารสถานทเพอใชจดงานตามประเพณ การปลกพชชนดตาง ๆ
เพอใชตกแตงสถานท หรอน�ามาประกอบอาหารเพอรบประทานได
สาระการเรยนรแกนกลาง
■ วธการทางานเพอการดารงชวต ■ ความคดสรางสรรค■ ทกษะการทางานรวมกน■ ทกษะการจดการ■ ทกษะกระบวนการแกปญหาในการทางาน■ ทกษะแสวงหาความรเพอการดารงชวต■ คณธรรมและลกษณะนสยในการทางาน■ การใชพลงงาน ทรพยากรอยางคมคาและยงยน
ตวชวด ■ อธบายวธการทางานเพอการดารงชวต (ง ๑.๑ ม.๔ - ๖/๑)
■ สรางผลงานอยางมความคดสรางสรรคและมทกษะการทางานรวมกน (ง ๑.๑ ม.๔ - ๖/๒)
■ มทกษะการจดการในการทางาน (ง ๑.๑ ม.๔ - ๖/๓)
■ มทกษะกระบวนการแกปญหาในการทางาน (ง ๑.๑ ม.๔ - ๖/๔)
■ มทกษะการแสวงหาความรเพอการดารงชวต (ง ๑.๑ ม.๔ - ๖/๕)
■ มคณธรรมและลกษณะนสยในการทางาน (ง ๑.๑ ม.๔ - ๖/๖)
■ ใชพลงงาน ทรพยากร ในการทางานอยางคมคาและยงยน เพอการอนรกษสงแวดลอม
(ง ๑.๑ ม.๔ - ๖/๗)
หนวยการเรยนรท
·Ñ¡ÉзÕè ÊÓ¤ÑÞ·Õè ÊØ ´ 㹡ÒÃ
·Ó§Ò¹à¾×èÍ¡ÒôÓçªÕÇÔµ¤×Í
·Ñ¡ÉÐã´
๒
การท�ำงำนเพอกำรด�ำรงชวตเปนสงทจ�ำเปนในชวตประจ�ำวนมทงงำนทชวยเหลอตนเองผอนและสงคมรวมถงงำนทท�ำเปนอำชพส�ำหรบกำรท�ำงำนในครอบครวและในโรงเรยนของนกเรยนจ�ำเปนตองใชควำมรควำมสำมำรถวธกำรทกษะกระบวนกำรท�ำงำนตำงๆ เพอใหงำนบรรลผลส�ำเรจและมคณภำพตำมเปำหมำยทไดวำงไว
งานเพอการด�ารงชวตเปนงานทอยใกลตวสามารถท�าไดดวยตนเอง และชวยเสรมใหเกด
ความภาคภมใจในตนเอง การฝกฝนทกษะดวยการปฏบตงานทหลากหลายอยเสมอ จะชวยให
คนพบความสามารถ ความถนด รวมถงสงทสนใจเปนพเศษ เชน การชวยแมท�าอาหารท�าใหพบวา
ชอบท�าอาหาร การท�าอาหารเปนเรองสนก มสงทนาสนใจใหเรยนรและทดลองปฏบตอกมาก
การคนพบความชอบและความถนดจะท�าใหปฏบตงานเหลานนไดด และการฝกฝนอยางตอเนอง
จะชวยใหปฏบตงานไดดขน นอกจากน การมทกษะจากการปฏบตเปนพนฐานทสามารถน�าไป
ประยกตใชในการด�ารงชวต รวมถงการปฏบตงานในวชาชพตาง ๆ ได ดงนน เมอมโอกาสปฏบตงาน
ควรปฏบตงานดวยตนเองอยางเตมความสามารถ เนองจากทกษะทเกดขนจะเปนสงส�าคญทจะ
ท�าใหใชชวตไดอยางมความสขและยงยน
หลกการท�างานเพอการด�ารงชวต ๓
การท�างานเพอการด�ารงชวตมความส�าคญ ดงน
ชวยสรางประสบการณ
การท�างานเปนประสบการณตรงจากการลงมอ
ปฏบตจรง เมอท�าบอย ๆ จะเกดความเชยวชาญ
สามารถน�าไปใชประโยชนในภายหนาได เชน
การท�าอาหารรบประทานเอง ในอนาคตอาจ
ตอยอดประกอบอาชพเปนเชฟได
ชวยใหคนพบความสามารถของตนเอง
งานทลงมอปฏบต จะชวยใหทราบวาชอบสงใด
บกพรองในเรองใด ท�าใหสามารถวางแผนเลอก
อาชพไดสอดคลองกบความตองการของตนเอง
ไดดขน เชน ชอบปลกตนไมและศกษาพรรณไม
สามารถเลอกอาชพทเกยวของกบพชได
เปนพนฐานการประกอบอาชพ
งานเพอการด�ารงชวตหลายงาน สามารถตอยอด
เปนอาชพในภายหนาได เชน งานตกแตง
ภายใน งานประกอบอาหาร งานถนอมอาหาร
งานปลกตนไม งานคดเลอกพนธพช ซงการม
ประสบการณตงแตเยาววยจะท�าใหเกดทกษะ
พนฐานเพอน�าไปสอาชพทสนใจได
ชวยพฒนาความคดสรางสรรค
การท�างานตองใชความคดอยตลอดเวลา บางคน
อาจเกดความคดสรางสรรคขณะคด แตบางคน
อาจเกดในขณะปฏบต เปนตนวา ตอนกอนเรม
ประกอบอาหารตงใจจะท�าเมนใหมทคดไวแลว
แตในขณะประกอบอาหารเกดคดอกเมนขน
มาไดใหม
ชวยสรางประโยชนใหผอน
ผลงาน หรอ ชนงานทเราลงมอปฏบต อาจสราง
ประโยชนใหแกผอน เชน การเลอกซอวตถดบทม
คณภาพมาปรงอาหารรบประทานในครอบครว
ท�าใหสมาชกในครอบครวมสขภาพทด การปลก
ตนไมตกแตงสถานทชวยสรางบรรยากาศทด
ใหแกผทไดพบเหน
เกดความภาคภมใจในตนเอง
งานทเกดจากการลงมอปฏบตดวยตนเอง โดย
ทวไปแลวผปฏบตจะเหนคณคาและมความรสก
ดในสงทไดท�า เชน บานมความสะอาดและ
สวยงามเปนผลมาจากการท�าความสะอาดและ
ตกแตงดวยฝมอของตนเอง
๔
๒ หลกการท�างานเพอการด�ารงชวต การท�างานเพอการด�ารงชวตประกอบดวยหลายอยาง ซงการน�าทกษะทหลากหลายมา
ประยกตใชอยางมประสทธภาพ ยอมมโอกาสประสบความส�าเรจสง โดยแตละบคคลจะน�าไปใช
แตกตางกนขนอยกบลกษณะของงาน สถานท และบคคลทเกยวของ
๒.๑มทกษะในการท�างาน
ในการท�างานทกประเภท ผปฏบตงานจ�าเปนทจะตองน�าทกษะกระบวนการตาง ๆ มาประยกตใช
ในการท�างาน เพอใหงานมประสทธภาพตามทตงเปาหมายไว ซงทกษะส�าคญในการท�างาน มดงน
ในการท�างานรวมกนเปนกลม เปนทม จะตองมการแบงหนาทความรบผดชอบทชดเจน มการ
ปรกษาหารอวางแผนรวมกน มอบหมายภาระงาน ตดตาม ประเมนผล น�าผลงานมาวเคราะหถงขอด
เพอหาแนวทางพฒนาตอยอด และวเคราะหขอเสยเพอปรบปรงแกไข ซงในชวตการท�างานจรงพบวา
บางคนมความร ความสามารถแตไมสามารถท�างานรวมกบผอนได ท�าใหไมมความสขในการท�างาน
ดงนน การเรยนรและปรบตวใหเขากบผอน ยอมท�าใหมความสขกบการท�างาน
การจดการในบานสามารถใชทกษะการท�างานรวมกนได โดยก�าหนดหนาทกนตามความสามารถ
และเวลาวางของสมาชกในบานเพอใหทอยอาศยสะอาดปลอดภย อาศยอยไดอยางมความสข
เปนวธการจดการงานและคนใหสมพนธกน เพอใหงานบรรลเปาหมายทก�าหนดไว โดยมอบหมาย
งานใหสอดคลองกบความถนดของแตละบคคล มการวางแผนการท�างานกอนลวงหนา จดล�าดบความ
ส�าคญ ก�าหนดเปาหมาย ทศทางของงานใหชดเจน และลงมอปฏบตตามขนตอนทก�าหนด มการประเมน
ตรวจสอบผลงาน หากพบวาคณภาพของงานไมเปนไปตามทก�าหนด จะตองมการปรบปรงแกไขใหเสรจ
ทนตามเวลาทก�าหนด
การประกอบอาหารสามารถใชทกษะการจดการงานได โดยก�าหนดเมนอาหารลวงหนา เลอกซอ
วตถดบ ตงใจท�าอาหารตามวธท�าทถกตอง เพอใหไดอาหารทมรสชาตด และหมนฝกท�าอาหารเปน
ประจ�าสามารถตอยอดเปนอาชพไดในอนาคต
ทกษะการท�างานรวมกน
ทกษะการจดการงาน
หลกการท�างานเพอการด�ารงชวต 5
แมจะมการวางแผนท�างานอยางดแลว กตามกอาจจะมปญหาใหตองแกไข ดงนน จงตองรจกวธการ
แกปญหาตามขนตอน ดงน
ตวอยาง ปญหาปลกพชดอกแตพชไมออกดอก สามารถใชทกษะการแกปญหาตามขนตอนได ดงน
เมอขอมลขาวสารเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว ท�าใหเกดวทยาการและนวตกรรมขน จงควรหมน
แสวงหาความร เพอใหปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ ซงการแสวงหาความรตามขนตอน มดงน
ตวอยาง ตองการหาพนธพชทดแลงายมาปลก เพอน�ามาใชในการจดตกแตงบาน สามารถใชทกษะ
การแสวงหาความรตามขนตอนได ดงน
พชไมออกดอก สบคนขอมลเกยวกบพช
ชนดนน เพอหาวธการ
ดแลพชทถกตอง
ดแลพชดวยวธทถกตอง
เชน ไมรดน�ามากเกนไป
จดใหอย ในบรเวณทม
แสงแดดร�าไร
พจารณาปญหา วางแผนการแกปญหา ลงมอแกปญหา ตรวจสอบปรบปรง
เมอดแลถกวธแลว ดวา
พชมดอกในระยะเวลา
ทสมควรหรอไม
ก�าหนดหวขอทตองการสบคน
วเคราะหขอมลทสบคนได
สรปผลและบนทกขอมล
วางแผนการสบคน
ด�าเนนการสบคน
พนธพชตกแตง
บานทดแลงาย
สบคนพนธพชจาก
เวบไซตเกยวกบ
ไมดอก ไมประดบ
และรานขายตนไม
ใกลบาน
ไปสบคนจากเวบไซต
และรานขายตนไม
ใกลบาน โดยศกษา
พนธไม วธการปลก
การดแลรกษา
ตรวจสอบขอมลท
ไดมาวาพนธพชใด
ปลกและดแลรกษา
ไดงาย
สรปเลอกพนธ พช
ทตองการแลวบนทก
เพอคดเลอกพนธ
พชมาปลกตอไป
ทกษะการแกปญหา
ทกษะการแสวงหาความร
๖
ล
กษณะขอ
งความคดสรางสรรค
๒.๒มความคดสรางสรรคในการท�างาน
ความคดสรางสรรคเปนพนฐานส�าคญในการสรางชนงานในวชาการงานอาชพและการท�า
ชนงานเพอใชในชวตประจ�าวนทท�าใหการท�าชนงานมความแปลกใหม มคณภาพ มประสทธภาพ
สรางมลคาได การฝกตนเองใหมความคดสรางสรรคสามารถปฏบตไดหลายวธ เชน ฝกตงค�าถาม
ในเรองทอยากรและหาค�าตอบ คดหลายมตหลายดาน ไมปดกนความคดของตนเอง เปนคนชาง
สงเกต ชางจดจ�า กลาแสดงความคดเหน โดยความคดสรางสรรคมลกษณะ ดงน
ความละเอยดลออ(Elaboration)
ความคดในลกษณะลงรายละเอยด เพอใหเกดความ
สมบรณและชดเจนมากขน เชน
• เลอกส ขนาด และลกษณะของกระถางตนไมไว
เมอตองการจดสวนในบรเวณบาน
• ประกอบอาหารโดยใสเครองปรงรสหลายชนด
ตามเวลาทเหมาะสม เพอใหไดรสชาตทดทสด
ความคดรเรม (Originality)
ความคดแปลกใหมทแตกตางไปจากความคดเดม
สามารถน�าไปประยกตใชเพอใหเกดสงใหมได ซงตอง
ไมซ�ากบของเดม หรอไมเคยมมากอน เชน
• เครองชวยท�าความสะอาดบานแบบใหม
• อาหารเมนใหมความคลองในการคด (Fluency)
ความสามารถในการคดหาค�าตอบไดอยางรวดเรว
อาจกลาวไดวาคดไดปรมาณมากในเวลาทจ�ากด เชน
• ออกแบบหองไดหลายรปแบบในเวลาจ�ากด
• ออกแบบการจดตกแตงอาหารไดหลายรปแบบใน
เวลาจ�ากด
ความยดหยนในการคด(Flexibility)
ความสามารถในการคดไดอยางหลากหลาย ทงหลาย
ประเภทและหลายทศทาง เชน
• ดดแปลงอาหารชนดหนงใหเปนอาหารชนดใหม
ไดอกหลายชนด
• น�าสงของทมอยมาใชในการประดบตกแตงบานได
หลากหลายรปแบบ
หลกการท�างานเพอการด�ารงชวต ๗
การสรางทศนคตทดในการทางาน
T i p
๒.๓ มคณธรรมจรยธรรมเจตคตและลกษณะนสยทดในการท�างาน ในการท�างานทกอยางนอกจากการมทกษะในดานตาง ๆ มฝมอในการท�างานแลว สงส�าคญ
ทจะตองม คอ คณธรรม จรยธรรม เจตคต และลกษณะนสยทด ดงน
คณธรรม จรยธรรม
เปนพนฐานทบคคลจะตองมตดตว เชน ความ
ซอสตย ความอตสาหะ ความมวนย คนทม
คณธรรม จรยธรรม จะเปนคนทนาคบหาสมาคม
ดวย เพราะจะไมสรางปญหาใหกบผอนและ
ชวยใหการท�างานส�าเรจลลวงไปไดดวยด
ลกษณะนสยทด
การมลกษณะนสยทดในการท�างานเปนผล
มาจากการมคณธรรม จรยธรรม และเจตคตทด
ตองานทท�า ลกษณะนสยทดในการท�างาน
เชน ตงใจท�างานตามเปาหมาย ท�างานอยาง
เปนระบบ มน�าใจตอผอน
เจตคต
ทาท หรอความรสกของบคคลตอสงใดสงหนง
ซงจะแสดงออกมาเปนพฤตกรรม เชน การรก
งานทท�า การมงมนตงใจท�างาน การมเจตคต
ทดตองานและเพอนรวมงาน เกดแรงบนดาลใจ
สามารถฟนฝาอปสรรคตาง ๆ ไปได
การสรางทศนคตทดในการทางาน
การมทศนคตทดตอการท�างานทไดรบมอบหมาย จะชวยท�าใหงานนนเปนสงทาทายทเราตอง
มงมน เพอใหส�าเรจตามเปาหมายทวางไว โดยการสรางทศนคตทดในการท�างาน ปฏบตไดดงน
วางแผนการทางาน
ก�าหนดเปาหมาย วางแผนการท�างานลวงหนา เพอก�าหนดเวลาท�างาน
คดบวก
เปนพลงสความส�าเรจของการท�างาน ท�าใหมองปญหาแบบมทางออก
เหนอกเหนใจผอน
ชวยเหลอ ใหค�าแนะน�า เมอเพอนรวมงานขอความชวยเหลอ
สรางแรงบนดาลใจ
ใหกบตนเองอยเสมอ เชน ดหนง ฟงเพลง เดนทาง
ปรบตวอยเสมอ
เพอรองรบการเปลยนแปลงทอาจเกดขน
๘
๒.๔การใชพลงงานทรพยากรอยางคมคาและยงยน
ในการท�างานเพอการด�ารงชวต สงส�าคญทตองค�านงถง คอ ตองมความรบผดชอบตอสงคม
สงแวดลอม รวมถงโลกของเราดวย หลายคนท�างานโดยค�านงถงความสะดวกของตนเองเปนทตง
อยากใหงานเสรจเรว ใชทรพยากรสนเปลอง โดยขาดการพจารณาอยางรอบคอบวาการท�างาน
ของตนนนกอใหเกดผลกระทบใดตอสงคม เชน การทงสารเคมทเหลอใชลงในล�าธารสาธารณะ
การใชสทมสารตะกวผสมอย การใชสารเคมเรงการเจรญเตบโตของพช การใชน�าและไฟฟาอยาง
ฟมเฟอย การใชถงพลาสตกมากเกนความจ�าเปน การใชถงผาอยางไมคมคา
การท�างานในชวตประจ�าวนทงงานท�าความ
สะอาดบาน งานตกแตงบาน งานอาหาร งาน
ปลกพชตาง ๆ ลวนตองอาศยพลงงานและ
ทรพยากรทงสน ผปฏบตงานจงควรวางแผน
การท�างาน เพอใหสามารถใชทรพยากรไดอยาง
คมคา ไมเกดขยะ มลพษ และรวมถงไมท�าลาย
สงแวดลอม
ดงนน การมจตส�านกทดตอการใชพลงงาน
และการใชทรพยากรจงเปนสงจ�าเปนทเรา
ควรค�านงถง เชน การใชกระดาษกไมควร
ใชเพยงหนาเดยว หนากระดาษดานทเหลอ
สามารถน�าไปใชประโยชนในการขดเขยนไดอก
หรอกระดาษทใชหมดแลวทงสองดานสามารถน�า
ไปใชเปนเศษวสดเพอประดษฐสงของตาง ๆ ได การใชถงผาอยางคมคาแทนการใชถงพลาสตกเปนการใชทรพยากรอยางยงยน
การท�ำงำนถอเปนภำรกจอยำงหนงทบคคลทกคนจะตองปฏบต ทงเพอกำรด�ำเนนชวตทดขน หรอเพอหำรำยไดเลยงชพ งำนทเรำเหนอยมำกมำยรอบตวนน ถงแมหลำยอยำงจะดเหมอนงำย ใครๆ กสำมำรถท�ำได แตในควำมเปนจรงนนบคคลหลำยคนกไมประสบควำมส�ำเรจในกำรท�ำงำนดวยเหตนกำรเรยนรหลกกำรท�ำงำนเพอกำรด�ำรงชวตจงเปนสงจ�ำเปนเพรำะเปนควำมรและทกษะทจะตดตวเรำไปตลอดชวต ซงเรำสำมำรถน�ำไปใชประโยชนในกำรด�ำเนนชวตประจ�ำวนไดจรงและน�ำไปประยกตเปนอำชพในอนำคตได
สรป
หลกการท�างานเพอการด�ารงชวต 9
