![Page 1: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/1.jpg)
วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113
อ.ดร. บุญเสฐียร บุญสูง (อ. โอ)Dr. Boonsatien BoonsoongZoo. 505E-mail: [email protected]: [email protected]: http://pirun.ku.ac.th/~fscibtb
ประจําภาคปลาย ปการศึกษา 2552ภาควิชาสัตววิทยา คณะวิทยาศาสตร
มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร วิทยาเขตบางเขน
คะแนนปฏิบัตกิาร 01423113 (40/100 คะแนน)
สอบกลางภาค 15 คะแนน- Protozoa ถึง Annelida
สอบปลายภาค 15 คะแนน- Mollusca ถึง ระบบประสาทกบ
คะแนนในชั้นเรียน 10 คะแนน- Quiz - รายงานปฏิบัติการ - การเขาชั้นเรียน - โครงกระดูกกบ
Phylum ProtozoaPhylum Protozoa
(Proto = แรก + Zoon = สัตว)(Proto = แรก + Zoon = สัตว)
Phylum Protozoa
อยูใน Kingdom Protista รวมกับสาหรายUnicellular microscopic organismEukaryotic cell มีขนาดเล็ก ดํารงชีวิตแบบตวัเดีย่ว (solitary) หรือ แบบ colonyOrganelle ทําหนาที่เหมือนอวัยวะสัตวชั้นสูงFlagellate Protozoa นาจะเปนตนตระกูลสัตวหลายเซลล ที่อยูอาศัย (habitat) - ตองมีความชื้นเปนปจจัยหลัก
![Page 2: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/2.jpg)
Cell structure1. Plasma membrane
- ลักษณะออนนุม คอนขางเหลว (plasmalemma) เซลลมีรูปรางเปลี่ยนแปลงตามการไหลของ protoplasm เชน Amoeba- ถาหนาและแข็งขึ้นจะเรียกวา pellicle เชน Euglena,Paramecium- บางชนิดอาจมีเปลือกหุม เชน Arcella
Amoeba Euglena Arcella
2. Protoplasm
2.1 Nucleus
- ควบคุมกิจกรรมตางๆ ภายในเซลล
- มีอยางนอย 1 นิวเคลียส
- พวก Ciliate Protozoa มี nucleus 2 ชนิดคือ
(1) macronucleus เกี่ยวของกับการควบคุมกิจกรรม
ตางๆ ในเซลล
(2) micronucleus ควบคุมการสืบพันธุ
macronucleusmicronucleus
Paramecium
![Page 3: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/3.jpg)
2.2 Cytoplasmแบงได 2 สวนคือ
(1) Ectoplasm สวนนอกติด plasmalemma
(2) Endoplasm จะมี organelle ชนิดตางๆ ที่เกี่ยวของกับการดํารงชีวิต
- Plastid ใน Protozoa มี 3 ชนิดคือ
1. Chloroplast มี chlorophyll ชวยในการ สังเคราะหแสง
2. Chromoplast คือ plastid สีอื่นๆ
3. Leucoplast ไมมีสี สะสมแปงPhacusEuglena
AmoebaAmoeba
- Stigma หรือ eye spot คือ จุดตา อาจ มี สี แ ด ง น้ํ า ต า ล หรือไมมีสี ทําหนาที่รับแสง
- Mouth organelle ชองเปดที่ผิวเซลลทําหนาที่เปนทางผานของอาหารคือ Cytostome ถัดเขาไปคือ Cytopharynx ซึ่งสวนปลายจะโปงออกเกิดเปน food vacuole
Euglena
Maryna
eye spot (stigma)
cytostome
![Page 4: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/4.jpg)
- Food vacuole
- Protozoa ที่มี chloroplast จะไมมี food vacuole (holophytic)
- Protozoa ที่สังเคราะหแสงไมได จะไดรับอาหารจากการกิน อาหาร (holozoic) จะมี cytoplasm มาหุม มีการปลอยน้ํายอยออกมายอยอาหารในถุงแลวจึงดูดซึม กากอาหารจะขับถายออกทาง plasmalemma
- saprobic อาหารเปนสารอินทรียละลายน้ํา – 1) diffusion หรือ active transport 2) pinocytosis (cell drinking)
Phagocytosis (cell eating) Pinocytosis (cell drinking)
![Page 5: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/5.jpg)
- Contractile vacuole
- Freshwater Protozoa จะมี contractile vacuole ชวยควบคุมสมดุลของน้ําในเซลล (osmoregulator) รวมทั้งกําจัดของเสียในเซลล (nitrogenous waste)
- Locomotive organelle มี 5 ประเภทดวยกันคือ
1. Pseudopodium เปนสวน protoplasm ที่ยื่นออกไปในทิศทางตางๆ โดยม ีpseudopodium หนึ่งที่นํา และดึงใหสวนอืน่ของเซลลไหลตามไป
PseudopodiaArcella Amoeba
2. Cilia เสนสั้นๆ คลายขนและมีจํานวนมาก โครงสรางภายในเปน microtubule เรียงตัวเปนวงอยูขอบนอก 9 กลุม และตรงกลาง 2 กลุม (9+2=20)
![Page 6: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/6.jpg)
Cilia
3. Flagellum ลักษณะเปนเสนยาวคลายแส จํานวนไมมาก โครงสรางภายในคลายคลึงกับ cilia
4. Tentacle เปลี่ยนแปลงจาก cilia และเสนยาวกวา cilia พบในโปรโตซัวบางชนิดที่ชอบเกาะอยูกับที่
5. Myonema คลายเสนใยกลามเนื้อในการหดตัว อยูใน ectoplasm
Tentacle
Tokophrya
Flagellum
Flagella
การจัดหมวดหมูของ Protozoa
แบงออกเปน 5 subphylum แตเราจะเรียนในปฏิบัติการ 2 subphylum คือ
1. Subphylum Sarcomastigophora
- Superclass Mastigophora
- Superclass Sarcodina
2. Subphylum Ciliophora
![Page 7: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/7.jpg)
1. Subphylum SarcomastigophoraSuperclass MastigophoraFlagellate Protozoa Phytoflagellate คือ โปรโตซัวที่มี flagellum ชวยในการเคลือ่นที่ และมี chloroplast ชวยในการสังเคราะหแสง (รวมทั้งพวกที่มีรูปรางคลาย flagellate protozoa แมจะไมสังเคราะหแสง)Zooflagellate คือ โปรโตซัวที่มี flagellum ชวยในการเคลือ่นที่ แตไมมี chloroplast สวนใหญเปน parasite ตัวอยางเชน Euglena, Phacus, Volvox, Peranema,Trypanosoma
Euglena
Plasma membrane หนา (pellicle) ดานหนาปาน ทายเรียว ปลายดานหนามีชองเปดของ cytostome ซึ่งเปดเขา cytopharynx โดยดานปลายจะโปงออกเรียกวา reservoir ซึ่งที่ฐานเปนจุดกําเนิดของ flagella 2 เสน และมีเพียง 1 เสนที่ยื่นพน cytostome ออกมาใกล reservoir มี contractile vacuole และมี accessory contractile vacuole ลอมรอบ ทําหนาที่รวบรวมน้ําสวนเกินและของเสียและสงตอไปยัง reservoir เพื่อขับออกทาง cytostomeโคนของ cytopharynx มี stigma รับความรูสึกเกี่ยวกับความเขมของแสง
Euglena มี ectoplasm ใส สวน endoplasm มี 1 nucleus อยูคอนไปทางทายเซลลChloroplast สังเคราะหแสง เปน autotrophic organism Paramylum เปนอาหารประเภทแปงที่ไดจากการสังเคราะหแสงแลกเปลี่ยนแกสโดยการแพรผานเยื่อหุมเซลลสืบพันธุแบบไมอาศัยเพศโดยการแบงตัวตามยาว (longitudinal binary fission) ในธรรมชาติจะแบงตัวใน cyst เมื่อแบงตัวเสร็จแลวจึงออกจาก cyst
![Page 8: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/8.jpg)
Euglena
Euglena
Phacus
โครงสรางคลาย Euglena แต Phacus แบนบางและแผกวางคลายใบไม
Phacus
![Page 9: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/9.jpg)
Volvox
ดํารงชีวิตแบบ colony เซลลใน colony แบงหนาที่กันทํางานคือ somatic cell มีหนาที่ในการสังเคราะหอาหาร สวน reproductive cell มหีนาที่ในการสืบพันธุ โดยเซลลจะเรียงฝงตัวที่ผิวกอนวุน (gelatinous matrix) สืบพันธุแบบไมอาศัยเพศโดยการสราง daughter colony ใน colony เดมิ Daughter colony เกดิจากเซลลสืบพันธุแบงตัวเพิ่มจาํนวนแลวจมตัวลงในกอนวุน อาจมีไดหลาย colony
daughter colony
Volvox
การสืบพันธุแบบอาศัยเพศเกิดจาก reproductive cell เจริญเติบโตเปนไขหรืออสุจิ มีการปฏิสนธิขาม colony โดยตัวอสุจิจาก colony เดิมจะเขาปฏิสนธิกับไขใน colony อื่น การสืบพันธุแบบอาศัยเพศมักมีการสรางในชวงใกลแลงZygote มีเปลือกหุม ยอมสีจะติดสีเขมและมีขนาดเล็กกวา daughter colony และยังสามารถแบงตัวเพื่อเพิ่มจํานวนขึ้นกลายเปน daughter colony อยูใน colony เดิม อาศัยในแหลงน้ําที่สะอาด
![Page 10: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/10.jpg)
Zygote
Volvox
Zygote
Volvox
Life cycle of Volvox
Source : Hickman et al (2001)
![Page 11: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/11.jpg)
Peranema
ไมสังเคราะหแสง อาหารสวนใหญคือ Euglena ดานทายลําตัวตัดทูๆ เวลาเคลื่อนที่ flagellum จะชี้ตรงไปขางหนา
Trypanosoma
Zooflagellate เปน parasite ในกระแสเลือด กอใหเกิดโรค sleeping sickness รูปรางคลายใบไม ยาวเรียว ดานหนาเรียวแหลม ดานทายปาน nucleus อยูกลางเซลลFlagellum มีจุดกําเนิดที่ทายเซลลยาวออกไปดานหนา มีเยื่อยึดติดกับเซลล (undulating membrane)
Trypanosoma
Superclass Sarcodina
Plasmalemma บางและกึ่งเหลว เคลื่อนที่ดวย pseudopodium รูปรางจึงไมคงที่เพราะเปลี่ยนแปลง ตามการเกิดเทาเทียม ตัวอยางเชน Amoeba, Arcella, Difflugia, Entamoeba
![Page 12: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/12.jpg)
Amoeba
รูปรางเซลลไมคงที่เพราะเยื่อหุมเซลลเปน plasmalemma เซลลที่ยื่นปูดออกมาคือ pseudopodium ตัวเซลลไมมีสีและโปรงแสง มี contractile vacuole เปนชองใสอยูทายเซลลFood vacuole มีสีตามอาหารที่กินเขาไปEctoplasm ติดกับ plasmalemma ลักษณะใสและบาง สวน
endoplasm จะทึบและมี organelles
Amoeba
Amoeba
Amoeba
![Page 13: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/13.jpg)
Arcella
มีเปลือกหุมเซลลคลายฝาครอบหลอดไฟแบบครึ่งวงกลม มีชองเปดให pseudopodium ยื่นออกมา เปลือกมีสีน้ําตาล อยูตามตะกอนพื้นทองน้ําหรือเกาะตามซากเนาเปอยของพืชบริเวณน้ํานิ่ง
Arcella
Difflugia
มีเปลือกหุมเซลลรูปไข มักมีเม็ดทรายหรือสารตางๆเกาะติดเปลือก ดานลางเปลือกมีชองเปดให pseudopodium ยื่นออกมาได อยูตามพื้นทองน้ําที่มีสารอินทรียหรือวัตถุเนาเปอย
![Page 14: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/14.jpg)
Entamoeba histolytica
เปนอะมีบาที่กอใหเกิดโรคบิด เซลลคลาย Amoeba proteus แตมี pseudopodium นอยกวา เซลลปกติจะอยูในระยะ trophozoite อาศัยอยูที่ผนังลําไส และทําลายเนื้อเยื่อของผนังทําใหเลือดออก เวลาอุจจาระจึงมีมูกเลือดปะปนออกมากับอุจจาระดวย
cyst
2. Subphylum Ciliophora
Ciliate Protozoa มี nucleus 2 ชนิด คือ macronucleus และ micronucleus ตัวอยางเชน Paramecium, Stylonychia, Stentor, Coleps,Epistylis, Euplotes, Vorticella
Paramecium
เยื่อหุมเซลลแบบ pellicle ดานหนามน ทายเรียว ดานขางเวาเปนแองรองปาก (oral groove) ซึ่งมี cilia ยาวกวา cilia ที่ตัวเซลล ถัดจาก oral groove คือ buccal cavity ซึ่งมี cilia 4 แถบ ตอนทาย buccal cavity มีชอง cytostome เปดเขา cytopharynx ซึ่งตอนปลายโปงออกเปน food vacuole ซึ่งจะหลุดออกและไหลวนไปขางหนาแลววนกลับลงมา กากอาหารขับออกทาง cytoproct ซึ่งต่ําลงมาจาก cytopharynx
![Page 15: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/15.jpg)
ectoplasm มี trichocyst ภายในมีสารพิษ ถาถูกกระตุนจะพุง trichocyst ออกมาmacronucleus คลายเมล็ดถั่วอยูกลางเซลล ควบคุมการทํางานของเซลล สามารถสืบพันธุแบบ amitosis micronucleus มีหนาที่เกี่ยวกับการสืบพันธุ รูปรางทรงกลมและมักอยูในสวนเวาของ macronucleus contractile vacuole มี 2 ถุงที่ดานหนาและดานทายของเซลล เปรียบเสมือนไตสัตวชั้นสูง แลกเปลี่ยนแกสโดยการแพรผาน pellicle สืบพันธุแบบไมอาศัยเพศโดยการแบงเซลลตามขวาง (transverse binary fission) สืบพันธุแบบอาศัยเพศโดย conjugation
Paramecium
trichocyst
![Page 16: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/16.jpg)
Transverse binary fission
Conjugation
Coleps
เซลลคลายถังเหลาโบราณ (barrel-shaped) เยื่อหุมเซลลแข็ง เปนแผนเรียงตัวเปนแถวตามยาวและขวาง พบในน้ําจืด โดยเฉพาะน้ําที่กําลังเริ่มเนาเสีย
Coleps
![Page 17: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/17.jpg)
Stentor
เซลลยาวคลายปากแตร มี cilia หนาแนนที่ขอบปากแตรและกระจายทั่วไปของตัวเซลล ปลายเซลลดานที่เล็กเรียวใชเปนที่ยึดเกาะmacronucleus เปนแถบยาวเรียงตัวตอกันคลายลูกปด
(bead-shape) กิน blue-green algae เปนอาหาร
Stentor
Stentor
Vorticella
เซลลคลายกระดิ่งหงาย มี cilia อยูที่ขอบเซลลดานบน เซลลด านลางมีกานยาวใชยึดเกาะ มี myoneme ทําใหสามารถยืดหดไดmacronucleus เปนแถบยาวโคงขนาดใหญ ชอบอยูบริเวณเดียวกันเปนกลุมๆ พบไดในน้ําจืดที่มีซากเนาเปอย ตามรากจอกแหน เปนตน
![Page 18: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/18.jpg)
Vorticella
Vorticella
Vorticella
Epistylis
โครงสรางเซลลคลาย Vorticella แตมีการแตกแขนงของกานแบบคู (dichotomous branching) โดยไมไดขาดจากกัน ทําใหเกิดเปน colony ในก านไมมี myoneme ดั ง นั้นก านจึงหดไม ได หดไดเฉพาะตัวเซลลเทานั้น
![Page 19: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/19.jpg)
Epistylis
Stylonychia
เซลลรูปไข ยาวเรียวตอนทาย มีการรวมตัวของ cilia เปนแทงขนแข็งที่เรียกวา cirri อยูทางดานทองของเซลล ดานขางลําตัวตามขอบเซลลมี cirri เรียงอยูและมี cirri ดานทายลําตัว 3 แทง
conjugation
Stylonychiacerri
Euplotes
เซลลรูปไข แตไมมี cirri ตามขอบเซลล ตอนทายเซลลมี cirri ยาวพนตัวเซลลและมี 4 แทง (Stylonychia มี 3 แทง)
![Page 20: วิชาปฏิบัติการสัตววิทยา 01423113 คะแนนปฏิบัติการ คะแนนpirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_1_Protozoa.pdf ·](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041505/5e24ba60cab2b255b771e253/html5/thumbnails/20.jpg)
Euplotes
งานที่ตองทําวันนี้
1. ดูสไลดถาวรของ Protozoa ชนดิตางๆ
2. ศึกษา Protozoa จากแหลงน้ําตางๆ
- Paramecium
- Vorticella
- Euglena
- Phacus
การวาดภาพจากกลองจุลทรรศน การเขียนชื่อวิทยาศาสตร