ฝกอบรมกลมเกษตรกรรายยอยประจาจงหวด
โรคระบาดทสาคญในสกร
PRRS / FMD / CSF
1
เอกสารแนบ 1
โรคพ อาร อาร เอส
(Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome หรอ
PRRS)
สาเหต (Causative agent)
• เกดจากเชอ PRRS virus ในกลม Arteriviridae ม Antigenic type
แบงเปน 2 ชนดใหญๆ คอ European และ American Type
โรคทมอาการคลายกน (Differential diagnosis)
• โรคออเจสก (Aujeszky’s disease)
• โรคตดเชอพารโวไวรสในสกร (Porcine parvovirus infection)
• โรคอหวาตสกร (Swine fever)
• โรคอนฟลเอนซาในสกร (Swine influenza)
• โรคตดเชอโคโรนาไวรส (Swine respiratory coronavirus)
วทยาการระบาดของโรค (Epidemiology)
• พบการระบาดของโรคพบในเขตทมการเลยงสกรหนาแนนทวโลก
• การตดเชออาจเกดขนจากการนา สกรปวย หรอตวทเปนพาหะของโรคเขา
สฟารมโดยตรง
• การแพรกระจายของเชอทางอากาศ (Airborne spread)
• การแพรกระจายของเชอในนาอสจ ตดเชอโดยการผสมพนธหรอผสมเทยม
อาการ (Clinical signs)
• แบบเฉยบพลน
• ในแมสกรอมทอง จะมไข เบออาหาร ทา ใหเกดอาการแทงระยะสดทายของการตงทอง หรอลกตายแรกคลอดสงหรอลกคลอดออกมาแลวออนแอ แคระแกรนเลยงไมโตและตายในสด
• การตดเชอในสกรพอพนธ จะทา ใหคณภาพนาเชอไมด อตราการผสมตดตา หลงจากไดรบเชอแลว สามารถตรวจพบไวรสในนาเชอไดนาน 2 - 3 เดอน ในลกสกรแรกคลอด และสกรดดนมจะมอตราตายสงดวยโรคระบบทางเดนหายใจ และมกพบโรคแทรกซอนอยางอนรวมดวย
• แบบเรอรง
• ในแมพนธมอตราการคลอดตา ลกสกรอนบาลแคระแกรน โตชา เลยงไมโต และมกพบอาการผดปกตทางระบบหายใจ
• ในแมสกรอมทอง จะมไข เบออาหาร ทา ใหเกดอาการแทงระยะสดทายของการตงทองหรอลกตายแรกคลอดสงหรอลกคลอดออกมาแลวออนแอ แคระแกรนเลยงไมโตและตายในสด
• การตดเชอในสกรพอพนธ จะทา ใหคณภาพนาเชอไมด อตราการผสมตดตา หลงจากไดรบเชอแลว สามารถตรวจพบไวรสในนาเชอไดนาน 2 - 3 เดอน ในลกสกรแรกคลอด และสกรดดนมจะมอตราตายสงดวยโรคระบบทางเดนหายใจ และมกพบโรคแทรกซอนอยางอนรวมดวย
รอยโรคจากการผาซาก (Gross lesions)
• ปอดอกเสบชนด อนเตอรสตเชยล (Interstitial pneumonia) เนอปอด
แนน สชมพอมเทา
การรกษา (Treatment)
• ไมมยารกษาโดยตรงเนองจากเปนเชอไวรส มกใหยาปฏชวนะเพอ
ควบคมโรคแทรกซอนอน ๆ
การควบคมและปองกนโรค (Control and prevention)
• เนนในดานการจดการดแล รวมทงการสขาภบาลทด และปองกนไมใหม
การนา เชอใหมๆ เขาสฟารม
ตวอยางสงตรวจ (Specimens)
• ซรม หรอ พลาสมา ของสตวปวย
• สมอง
• ทอนซล
• มาม
• ปอด
• ตอมนาเหลอง
• การตวอยางสงตรวจ (Specimens) เนองจาก เชอไวรสชนดน ตายงาย ควรแชเยนท 4 C แลวนา สงหองปฏบตการทนทหรออาจเกบไวท -70 C
โรคปาก และเทาเปอยในสกร
(Foot and Mouth Disease)
สาเหต (Causative agent)
• เกดจากเชอเอฟ เอม ด ไวรส (FMD virus) อยในตระกล Piconaviridae
ทพบในประเทศไทยม 3 ไทป คอ O , A และAsia1 ซงตดตอไดโดย การ
สมผสโดยตรง หรอการสมผสทางออม การหายใจ การผสมเทยม สตว
ปวยทหายจากโรคแลว สามารถเปนพาหะนา เชอโรคอยไดถง 2 ป
• เชอทง 3 ไทปน จะทา ใหสตวปวยแสดงอาการเหมอนกน แตไมสามารถ
ใหภมคมกนตางไทปได
ระยะฟกตวของโรค
• อยระหวาง 2-8 วน มกไมเกน 4 วน แตอาจจะนานถง 2-3 อาทตย
อาการ (Clinical signs)
• สตวจะแสดงอาการปากอกเสบเจบรนแรง มไข เบออาหาร นาลายไหลมาก
นานมลด ซม กดฟนเยอเมอกอกเสบแดง สตวทองอาจแทงลก ในราววนท
สองจะมเมดตมขนตามเยอเมอกรมฝปากเหงอกและดานบนของลน ตอมา
ตมนจะแตก เยอเมอกหลดลอก ทาใหเกดแผลหลมตนๆ ภายหลงทเกดเมดตม
ทปากมาแลว 2-5 วน กจะมเมดตมขนทระหวางกบ หนงไรกบ ตอมาตมจะ
แตกเกดแผลเรอรง การหายของแผลจะเรวหรอชา ขนอยกบโรคแทรก ถาม
เชออนแทรกทกบ กอาจทา ใหเกดแผลลกเขาไปในกบ จนกบหลดได สวน
แผลในปากจะหายในราว 1-2 อาทตย ในรายทไมมโรคอนแทรก สตวมกหาย
ภายใน 10-20 วน หากอาการพบกลามเนอหวใจอกเสบ จะมอตราการตายสง
รอยโรคจากการผาซาก (Gross lesions)
• พบรอยโรคทมลกษณะเปนตมใส กระจายอยทวไปในอวยวะ ดงตอไปน เยอ
ชมของรมฝปาก ดานบนของลน เพดาน ผวหนงรอบ ๆ ไรกบ (coronary
band) แคมชองคลอด (vulva) เตานมและหวนม
• เยอเมอกของกระเพาะแทและลา ไลเลก พบการบวมนา และ จดเลอดออก
• เยอเมอกของลา ไสใหญ พบเลอดคง
• กลามเนอหวใจพบจดสเทาขนาดเลกทหวใจเรยก ไทเกอรฮารท (tiger heart)
การรกษา (Treatment)
• เนองจากเปนโรคทเกดจากเชอไวรส จงไมมวธการรกษาเฉพาะแตใหทา
การรกษาตามอาการดงน
• รกษาแผลในปากโดยใชยาฆาเชอออนๆทา ความสะอาดแผล เชน นาเกลอ ดาง
ทบทม แลวใสยาชนดปายแผล เชน เพนนซลน หรอเจนเชยนไวโอเลต
(gentianviolet)
• รกษาแผลทกบ ใช ยาปฏชวนะ หรอยาซลฟา ชนดขผง (Ointment)
• การจดการดแลใหสตวอยในทสะอาด ไมชนแฉะ
• ฉดยาพวกปฏชวนะ เพอควบคมปองกนโรคแทรกซอน
การควบคมและปองกนโรค
(Control and prevention)
• ทาลายสตวปวยหรอทสงสยวาปวย วธททา โดยการทา ลายสตวปวยทนทแลว
จดการเผาหรอฝงซาก และทา การฆาเชอใหทวบรเวณนน ทา เฉพาะเกดการ
ระบาดครงแรกในบรเวณหรอประเทศทไมเคยมโรคนระบาดมากอน
• กาหนดบรเวณอยางแนนอนไวเพอกกสตว ไมใหมการเคลอนยายไปไหน
รวมทง
• เจาของสตวผลตภณฑสตวและอาหารสตวดวย ใหมการกกกนสตว
(Quarantine) กอนขนยาย
• ฉดวคซนใหแกสตวในบรเวณทเกดโรคระบาด และบรเวณรอบๆจดเกดโรคใน
รศม 10 กโลเมตร (Ring vaccination)
ตวอยางสงตรวจ (Specimens)
• อวยวะทมรอยโรค เชน เยอลน หวใจ และกบเทา
โรคอหวาตสกร
(Classical Swine Fever)
สาเหต (Causative agent)
• เกดจากเชอไวรสอหวาตสกร (SF virus) อยในตระกล flaviviridae เปน
เชอไวรสชนด RNA สายเดยว
โรคทมอาการคลายกน (Differential diagnosis)
• โรคอาฟรกน สไวน ฟเวอร (African swine fever)
• โรคซลโมเนลโลซส (Salmonellosis)
• โรคพาสเจอเรลโลซส (Pasteurellosis)
• โรคตดเชอสเตรปโตคอคคส (Streptococcosis)
• โรคไขหนงแดง (Erysipelas)
• โรคแกลสเซอร (Haemophilus suis infection)
วทยาการระบาดของโรค (Epidemiology)
• โรคนเปนเฉพาะในสกร พบมการระบาดทวโลกยกเวนประเทศ
ออสเตรเลย แคนาดา องกฤษไอซแลนด นวซแลนด สวสเซอรแลนด
อเมรกา และประเทศแถบสแกนดเนเวย
• สกรทกอาย เพศ พนธ มโอกาสตดโรคได มอตราการปวย และอตราการ
ตายสง
• ตดตอโดยการสมผสโดยตรงกบสงขบถายของสกรปวย หรอเชอไวรส
อาจตดมากบผมาเยยมฟารมรถขนสกร สตวเลยง นก หน และแมลง
ตางๆ
อาการ (Clinical signs)
• 1. แบบเฉยบพลน
• มกเกดจากเชอไวรสชนดรนแรง
• อาการเรมแรกทพบจะสงเกตวามสกร 2-3 ตวแสดงอาการซม เบออาหาร เวลา
ไลไมคอยอยากลก คอตก หลงโกง ตอมาจะมไขสง นอนสมกน เยอตาอกเสบ
ทองเสยเปนนาสเหลองปนเทา บางครง จะมอาการ อาเจยนและชก
• จะพบจดเลอดออกสมวงแดงตามลา ตว โดยเฉพาะบรเวณทอง ห จมก โคนขา
ดานใน
• ในรายทเปนรนแรงจะตายภายหลงแสดงอาการ 10-20 วน
อาการ (Clinical signs)
• แบบเรอรง
• สกรแสดง อาการซม ไขสง เบออาหาร ตอมาอาการจะทเลาลง และจะกลบเปนขนมาอก
• สกรปวย จะมอาการแคระแกรนและจะตายภายใน1-3 เดอน
• แบบทมระยะฟกตวของโรคนาน
• สกรแสดงอาการหลงจากไดรบเชอมานาน โดยมอาการซม เบออาหาร อณหภมรางกาย อาจปกตหรอมไขเลกนอย เยอตาและผวหนงอกเสบขาดการทรงตว ขาหลงไมมแรงและจะตายภายใน 2-11 เดอน
• แมสกรทตดเชอขณะตงทอง จะทา ใหแทงลกคลอดเปนลกกรอก ลกตายแรกคลอด ซงมกพบมจดเลอดออกตามผวหนง ลกทรอดชวต จะออนแอ ตวสน และเปนตวอมโรคสามารถแพรโรคไปยงตวอนได
รอยโรคจากการผาซาก (Gross lesions)
• แบบเฉยบพลน (acute)
• พบรอยโรคเลอดออกขนาดตาง ๆ ทไต กระเพาะปสสาวะ ลนปดกลองเสยง
หวใจ เยอเมอกและเยอเลอมของลา ไสและผวหนง
• ตอมนาเหลองขยายใหญ บวมนาและมจาเลอดสแดงคลา
• รอยโรคเนอตายทมาม (splenic infarction)
รอยโรคจากการผาซาก (Gross lesions)
• แบบเรอรง (chronic)
• พบรอยโรคแผลหลม (ulcer) ทไสตน (caecum)และลา ไสใหญสวนตน (colon)
• รอยโรคเนอตายทมาม (splenic infarction)
• แบบทมระยะฟกตวของโรคนาน (Late-Onset)
• ตอมนาเหลองโต
การรกษา (Treatment)
• ไมมยารกษาโดยตรงเนองจากเปนเชอไวรส มกใหยาปฏชวนะเพอ
ควบคมโรคแทรกซอนอน ๆ
การควบคมและปองกนโรค (Control and prevention)
• เนนในดานการจดการดแล รวมทงการสขาภบาลทด และปองกนไมใหม
การนาเชอใหมๆ เขาสฟารม
• ฉดวคซนปองกนโรคตามโปรแกรมการทาวคซน
• ทาลายสกรปวย และใชนายาฆาเชอในกรณทเกดการระบาดของโรค
• ควบคมการเคลอนยายสกรในเขตทมการระบาดของโรค
ตวอยางสงตรวจ (Specimens)
• สมอง
• ทอนซล
• ตอมนาเหลอง
• มาม
• ไต
• ลา ไส
ระบบความปลอดภยทางชวภาพในสถานทเลยง
สกร และการเลยงสกรเพอการปองกนโรค
2
ความหมาย
• ระบบความปลอดภยทางชวภาพในสถานทเลยงสกร และการเลยงสกร
เพอการปองกนโรค หมายถง รปแบบวธการเลยงสกรทมขนตอนการ
ปองกนการนาโรคตดตอในสกรเขามายงสถานทเลยงสกรของตน เชน
สกรทจะนาเขามาเลยงใหมตองมาจากแหลงทปลอดโรค มการกกด
อาการสกรทนาเขามาเลยงใหม หามนาวสดอปกรณทใชในสถานทเลยง
สกรจากแหลงอนเขามาใชรวมกบสถานทเลยงสกรของตนเอง ฯลฯ
จดประสงค
• เพอการปองกนการระบาดของโรคตดตอในสกร
• เพอการลดตนทนการเลยงทเกดจากความเสยหายอนเนองมาโรคระบาด
ในสกร
หลกสาคญในการจดการระบบความปลอดภยทางชวภาพ
• การจดการดานสถานทเลยงสกร
• การจดการในเรองของวธการเลยงสกร
การจดการดานสถานทเลยงสกร
• สถานทเลยงสกรตองแยกออกจากสถานทอนอยางชดเจน
• สถานทเลยงสกรตองสามารถปองกนโรคทจะเขามาได
?• ทาอยางไร รายละเอยดในแบบ FD 3/8
การจดการในเรองของวธการเลยงสกร
• เกษตรกรมความรในการเลยงสกร (โรค การจดการ อาหาร ตลาด ฯลฯ)
• มวธการเลยงทไมนาความเสยงในการตดโรคระบาดเขาสสถานทเลยงสกร
• มระบบการเกบขอมล
• มระบบตรวจสอบยอนกลบ
• มระบบการฆาเชอทาความสะอาดในสถานทเลยงสกร
• มการวเคราะหความเสยงในการเลยงสกร
การขนทะเบยนสกร
จดประสงค
• เพอใชในการระบตวสกร
• เพอใชในการปองกน และควบคมโรค
• เพอใชในการตรวจสอบยอนกลบ
ขนตอนการขนทะเบยน
1. สานกงานปศสตวจงหวดสารวจจานวนสกรพอ-แมพนธของสมาชก
กลมเกษตรกรฯทกตวเพอจดทาบตรประจาตว และออกหมายเลข
ประจาตวสกร
2. สานกงานปศสตวจงหวดทาการจดพมพทาบตรประจาตว และกาหนด
หมายเลขประจาตวสกรพอ-แมพนธของสมาชกกลมเกษตรกรฯ
ทะเบยนสกร
• บตรประจาตวสกร
• สกรพอพนธ
• สกรแมพนธ
• เบอรห
PDLD
เพศ
ชนดสตว อกสรตวนนรหสอาเภอ
รหส
จงหวด
ปพ.ศ.ทตดเบอร
หมายเลขตวสกร
การบนทกขอมลฟารมสกรของเกษตรกรรายยอย
จดประสงค
• เพอใชเปนฐานขอมลในการจดการฟารมสกรของเกษตรกร
• เพอใชเปนฐานขอมลใหกบเจาหนาทกรมปศสตว
• ใชเปนขอมลในการตรวจสอบยอนกลบได
แบบบนทกขอมลเบองตนในฟารมสกร
• ขอมลพนฐานของฟารม (บนทก 6 เดอน/ครง)
• บนทกการเขา-ออกสถานทเลยงสกร (บนทกทกครงทมการเขา-ออก)
• รายงานการใชวคซน (บนทกทกครงทมการใชวคซน)
• บนทกการรกษาสกรปวย (บนทกทกครงทมสกรปวย)
• บนทกการใหอาหารสกร (บนทกทกวน)
• บนทกรายรบ-รายจายของฟารม (บนทกทกครงทมรบ-จาย)
การเลยงสกรในรปแบบ
“กลมเกษตรกรผเลยงสกรประจาจงหวด..............”
จดประสงคการเลยงสกรในรปแบบกลม
• เพอใหเกษตรกรมการเลยงสกรในรปแบบเดยวกน
• รปแบบของการเลยงสกรเพอการปองกนโรค
• วธการลดตนทน
• เพอสะดวกในการดาเนนการใหการชวยเหลอของกรมปศสตว
• เพอใหเกดความรวมมอภายในกลมฯ
ขนตอน และวธการ
• ขอขนทะเบยนเปน “กลมเกษตรกรผเลยงสกรรายยอยประจาจงหวด”
กบสานกงานปศสตวจงหวด โดยทาการขนทะเบยนกบกลมพฒนา
เทคโนโลยการปศสตว
• สมาชกเลอกตงประธาน เลขาฯ และคณะกรรมการ
• ตงหลกเกณฑภายในกลม โดยทสมาชกทกคนตองปฏบตตาม
• สมาชกทกคนในกลมดาเนนการเลยงสกรภายใตรปแบบการเลยงสกรท
สานกงานปศสตวจงหวดแนะนา
ขอบคณครบ