วารสารกรมวทยาศาสตรบรการ ปท 60 ฉบบท 189 35Department of Science Service
นำา เปนทรพยากร
ทมความสำาคญอยางยง
ตอสงมชวตทกชนด ไมวา
จะเปน คน สตว พชและ
จลนทรย ต างกใช นำา
ในการดำารงชวต มนษย
ใชนำาในการปลกพช เลยงสตว แปรรปสนคาเกษตร ใชในทาง
อตสาหกรรมหลากหลายประเภทรวมทงทางการแพทย และ
ดวยจำานวนประชากรโลกทเพมขนอยางรวดเรว ความตองการ
อปโภค บรโภค สนคาและบรการจงเพมขนตามลำาดบ ดวยเหตนเอง
ทำาใหทรพยากรนำาทมอย อยางพอเพยงไมสามารถตอบสนอง
ความตองการของมนษยได อยางเพยงพอ อกทงพฤตกรรม
ในการทำารายโลกอยางรนแรง กอใหเกดภาวะโลกรอนทรอนแรง
ในปจจบน และยงมผลตอการขาดแคลนนำาดวยเชนกน
Water footprint เปนตวชวดปรมาณการใชนำาทง
ทางตรงและทางออมของสนคาและบรการ เรมตงแตกระบวนการ
ผลตจนถงมอผ บรโภค สนคาทแสดงปรมาณการใชนำานอย
บงบอกถงความประหยดและคมคาไดดกวาสนคาทมปรมาณ
การใชนำามากกวา แนวคดนเรมโดยศาสตราจารย Arjen Y.
Hoekstra แหงประเทศเนเธอรแลนด และผอำานวยการของ
Water Footprint Network (WFN) รวมดวยเครอขายองคกร
พทกษสงแวดลอมเชน United Nations Educational Scientific
and Cultural Organization (UNESCO), International
Finance Corporation (IFC), World Wildlife Fund (WWF)
และ World Business Council for Sustainable Development
(WBCSD) ไดรวมกนศกษาบนทกขอมลการใชนำาของแตละ
ประเทศพบวา หลายประเทศนำาเขาสนคาทใชนำาในกระบวน
ผลตสง เชน ประเทศสหรฐอเมรกามยอดการใชนำาทางออมถง
2,842,000 ลตรตอคนตอป ในขณะทผสงออกหลกของโลก
อยางจน มยอดการใชนำาทางออม 1,071,000 ลตรตอคนตอป
ทวปอเมรกาเหนอและยโรปจะตองใชนำาประมาณ 1,825,000 ลตร
ตอคนตอป สวนผทบรโภคอาหารมงสวรตในแถบอฟรกานน
จะมการใชนำาเพยง 730,000 ลตรตอคนตอป
แหลงนำาในการคำานวณ Water footprint แบงออกเปน
3 ประเภท ไดแก
1. Green water footprint เปนปรมาณนำาทอยในรป
ของความชนในดน เนองจากนำาฝนทถกใชไปในกระบวนการผลต
2. Blue water footprint เปนปรมาณนำาจากแหลงนำา
ธรรมชาต ไดแก นำาผวดนและนำาใตดนทถกใชไปในกระบวนการผลต
3. Gray water footprint เปนปรมาณนำาทใชในการ
บำาบดนำาเสยทเกดในกระบวนการผลตใหเปนนำาดตามคามาตรฐาน
การคำานวณ Water footprint นอกจากปรมาณการใชนำา
ในแหลงนำาทง 3 ประเภทแลวยงขนอยกบอกหลากหลายปจจย
เชน กระบวนการผลตทแตกตางกนของแตละผผลต แหลงผลต
สนคาและบรการอยในประเทศทขาดแคลนนำาหรอไม ปรมาณ
นำาทใชและ/หรอปรมาณนำาเสยทปลอยออกมา ปจจบนมเอกสาร
เกยวกบ Water footprint อยหลายเลม เชน
• The Water Footprint Assessment Manual:
Setting the Global Standard, 2011 ซงสามารถ
ดาวนโหลดไดฟรจากอนเทอรเนตท http://www.
wa te r foo tp r i n t .o r g /downloads /The
WaterFootprintAssessmentManual.pdf
• ISO 14046 : Life cycle assessment -Water
footprint - Requirements and guidelines
ซงอยระหวางการพฒนา
สรร สาระ
การใชน�าอยางคมคากบ Water footprint
พชญาภา ราชธรรมมา*
_____________________________________________________________________________________________________________________
* นกวทยาศาสตรปฏบตการ โครงการเคม
วารสารกรมวทยาศาสตรบรการ ปท 60 ฉบบท 189 36 Department of Science Service
ปจจบนประเทศไทยไดมการศกษาและเตรยมความพรอม
ในเรองน ดงตวอยางโครงการตาง ๆ ของแตละหนวยงาน
แสดงในตารางขางลางน
สรร สาระ
จากขอมล water footprint ทำาใหเราสามารถเลอกใช
หรอบรโภคอาหารและสนคาทใชนำาในกระบวนการผลตนอยกวา
เพอเปนการลดปญหาการขาดแคลนนำาของโลก
ตวอยางปรมาณการใชนำาของสนคาเกษตรกรรมตาง ๆ แสดงดงภาพขางลางน
ธญพช เนอสตว เครองดม
ผลไม อน ๆ
ทมา http://www.waterfootprint.org
วารสารกรมวทยาศาสตรบรการ ปท 60 ฉบบท 189 37Department of Science Service
Water footprint เปนทางเลอกทเกดขนเพอใหทกคนได
ตระหนกถงการใชนำาทมอยอยางขาดแคลนใหเกดประโยชนและ
คมคาสงสด อกทงใหผบรโภคสามารถเลอกสนคาและบรการทใช
นำานอยทสด ทงนสนคาทแสดง Water footprint บนฉลากยง
สรร สาระ
สามารถเพมมลคาของสนคาได ซงในอนาคตประเทศไทยอาจจะ
ตองตดฉลาก Water footprint ตามทมาตรฐาน ISO 14046
กำาหนดถงแมวาขณะนยงคงเปนเพยงฉบบรางเทานน
หนวยงาน เรองศกษา
กรมชลประทาน ศกษาแนวคดในการบรหารจดการนำาสำาหรบขาวในประเทศไทยโดยอาศยหลกการวอเตอรฟตพรนท
สวทช การจดทำายทธศาสตรเพอเตรยมความพรอมในการรบมอจากผลกระทบ ดาน Water footprint ของประเทศไทย
การประเมนวอเตอรฟตพรนทของผลตภณฑปาลมนำามน ไบโอดเซล และผลตภณฑยางพารา
สถาบนอาหารรวมกบสำานกงานเศรษฐกจอตสาหกรรม โครงการวอเตอรฟตพรนทในอตสาหกรรมแปงขาว
มหาวทยาลยเกษตรศาสตร การศกษาปรมาณการใชนำาของกระบวนการผลตเอทานอลจาก มนสำาปะหลงในประเทศไทย
วอเตอรฟตปรนทของขาวโพดเลยงสตว จงหวดนครสวรรค
มหาวทยาลยสงขลานครนทร การประเมนวอเตอรฟตปรนทของอตสาหกรรมยาง
มหาวทยาลยเชยงใหม การประเมนคารบอนและวอเตอรฟตพรนทของไบโอเอทานอลจากออยและมนสำาปะหลง
เอกสารอางอง
Water footprint network. Worldwide registration of the water footprint [Online] [cite dated November 2011] Available from Internet : http://www.waterfootprint.org/?page=files/productgallery&product.
กระทรวงอตสาหกรรมและสภาอตสาหกรรม. กรมโรงงานอตสาหกรรม. งานสมมนาวชาการ ประจำาป 2554 : สถานการณ Carbon footprint / Water footprint/ Eco-efficiency ในประเทศไทย. 2554. กรงเทพฯ : ศนยนทรรศการและการประชมไบเทค บางนา. [ออนไลน] [อางถงวนท 14 มนาคม 2555] เขาถงไดจาก : http://ftiweb.off.fti.or.th/iei/file/pdf/seminar2011/020954- 03.pdf.
ชนาธปกรณ พงศภญโญภาพ และ ธำารงรตน มงเจรญ. วอเตอรฟตพรนทของกระบวนการผลตเอทานอลจากมนสำาปะหลงในประเทศไทย. วศวกรรมสาร มก, มกราคม - มนาคม, เลมท 24, ฉบบท75, 2011 : 41-52. [ออนไลน] [อางถงวนท 13 ธนวาคม 2554] เขาถง ไดจาก : Available from Internet : http://www.ngosthailand.com/index.php?option
มนฑณ ยงวกล. วนนคณซอสนคาประหยดนำาหรอยง?. คด Creative Thailand, สงหาคม, 2554, vol. 2 no.11, หนา 16.
เอนจโอ ประเทศไทย. สงแวดลอม ประเทศรำารวยกำาลงเผชญหนาปญหาการขาดแคลนนำา. [ออนไลน] [อางถงวนท 13 ธนวาคม 2554] เขาถงไดจาก : http://www.ngosthailand.com/index.php?option=com_content&view=article&id=76: 2011-02-03-09-34-24&catid=35:2011-01-31-12-43-10&Itemid=2.
