Ahozko kreatinaren gehigarria oso entrenatuta dauden kirolarien errendimendurako laguntza ergogeniko gisa
Jakintza-arloa: Medikuntza
Egilea: IÑIGO MUJIKA ANTON
Urtea: 1999
Zuzendaria: JUAN JOSE GOIRIENA DE GANDARIAS
Unibertsitatea: UPV-EHU
ISBN: 978-84-8438-356-7
Hitzaurrea
Hamabi urte eta erdi igaro dira jada “Ahozko kreatinaren gehigarria oso entrenatuta dauden kirolarien errendimendurako laguntza ergogeniko gisa” izenburua daukan tesia aurkeztu nuenetik. Hamabi urte eta erdi eta orain niretzako hain berezia izan zen tesi hari bigarren bizitza bat izateko aukera ematen zaio Udako Euskal Unibertsitatearen ekimen baten bitartez. Tesi haren historiak Frantziako Saint-Étienne hirian dauka hasiera, han igaro bait nituen zenbait urte nire lehendabiziko tesia egiten, Ariketa Muskularraren Biologian hain zuzen ere. Euskal Herrira itzultzerakoan, Jean Monnet Unibertsitatean egindako doktoregoaren baliozkotzea lortzeko bospasei urte beharko nituela jakin nuenean, laburragoa izan zitekeen bide bat hartzea erabaki nuen: Frantzian egindako doktorego-ikastaroak Euskal Herriko Unibertsitatean baliozkotzea eta tesi berri bat idazteari ekitea. Garai hartan ahozko kreatinaren gehigarrien erabilera kirol fisiologiaren arloan pil-pilean zegoen gaia zen. Izan ere, zenbait ikerlanek erakutsitakoaren arabera kreatinaren irensketak ahalezko efektu ergogenikoak eduki zitzakeen, gihar-nekearen agerpena atzeratuz eta intentsitate altuko ariketa errepikatuen arteko errekuperazioa erraztuz. Kreatinaren gehigarrien erabilera kirolarien artean izugarri hazten ari zen, baina haiengan izan zitzakeen ondorioak era zientifikoan aztertzeke zeuden. Horixe izan zen beraz nire tesiaren helburua, ongi entrenatuta zeuden kirolariengan kreatinaren gehigarriaren irensketak intentsitate altuko ariketak burutzeko gaitasuna areagotu ote zezakeen aztertzea. Nire tesia osatzen zuten ikerlanak goi-mailako kirolariak aztertuz gai honi buruz mundu mailan egin ziren lehendabizikoak izan ziren, eta nazioarteko zientzi-aldizkarietan hiru argitalpen emateaz gain, ahozko kreatinaren gehigarriei buruzko aditua bilakatu nintzen nahi gabe. Tesia osatzen duten hiru ikerlanak hirurehun eta berrogei alditik gora aipatu izan dira beste ikerlanetan, eta nik neuk gai honi buruzko dozenaka hitzaldi eman dut munduan zehar. Gaur egun PubMed datu-basean mila eta hirurehun ikerlan baino gehiago dago kreatinaren gehigarriari buruz. Datu hauek ikusita, kreatinaren gehigarriaren gaian aitzindari izan nintzela esan daiteke!
Baina tesi honek izan dezakeen balio zientifikoaz gain, niretzako izan zuen, eta oraindik daukan balio sentimentala azpimarratuko nuke. Izugarri garrantzitsua izan zen niretzat tesia euskaraz idatzi eta defendatu ahal izatea, baita hunkigarria ere, gure herriaren hizkuntzarekiko sentitzen dudan maitasuna dela eta. Ez zen lan erraza izan: alde batetik tesia ingelesez idatzi eta ondoren euskaratu behar izan nuen, lanbidez itzultzaile ez garenontzat horrek suposatzen dituen zailtasunak gaindituz; beste aldetik tesiaren gaian adituak ziren epaimahaiko kide euskaldunak bilatu behar izan nituen, baita aurkitu ere. Tesia aurkeztu nuen 1999ko ekainaren 23aren gauean, EITBko Teleberri saioan nire euskarazko tesiari buruzko aipamena egin zen, egun haietan gure hizkuntzak jasandako erasoren baten berriarekin kontrajarriaz. Izan dadila Udako Euskal Unibertsitatearen ekimen hau euskaraz eginiko ikerkuntzarako bultzada berri bat.
Iñigo Mujika, Gasteizen, 2011ko irailaren 28an
EUSKAL HERRIKO UNIBERTSITATEA
MEDIKUNTZA ETA ODONTOLOGIA FAKULTATEA
FISIOLOGIA DEPARTAMENDUA
AHOZKO KREATINAREN GEHIGARRIA OSO ENTRENATUTA DAUDEN KIROLARIEN ERRENDIMENDURAKO LAGUNTZA
ERGOGENIKO GISA
Doktorego-Tesia
IÑIGO MUJIKA ANTON
1999
“Gizakiak nonahi natura eta patua
gaitzesten ditu. Baina bere patua bere
izaeraren eta bere grinen, bere okerren eta
bere ahulezien oihartzuna besterik ez da”.
Demokrito
AURKIBIDEA
1. IKERLAN BIBLIOGRAFIKOA....................................................................31. IKERLAN BIBLIOGRAFIKOA (I. Ikerlana)................................................4
1.1. SARRERA.......................................................................................41.2. KREATINA ETA FOSFOKREATINAREN EGINKIZUN METABOLIKOAK.................................................................................61.3. AHOZKO KREATINAREN GEHIGARRIA ETA KREATINA EDUKIA GIHARREAN.......................................................................161.4. KREATINAREN GEHIGARRIAREN ERAGINA GORPUTZMASAREN GAIN................................................................................211.5. AHOZKO KREATINAREN GEHIGARRIA ETA ERRENDIMENDUA SPRINT MOTAKO ARIKETETAN................241.6. AHOZKO KREATINAREN GEHIGARRIA ETA ERRENDIMENDUA IRAUPEN LUZEKO ARIKETETAN..............291.7. KREATINAREN GEHIGARRIAREN ERAGINA ENERGI METABOLISMOAREN GAIN............................................................311.8. KREATINAREN GEHIGARRIAREN ALBOEFEKTUAK.......341.9. IKERLAN BIBLIOGRAFIKOAREN LABURPENA..................37
2. IKERLAN ESPERIMENTALA...................................................................402. IKERLAN ESPERIMENTALA (II. eta III. Ikerlanak)................................41
2.1. HELBURUAK...............................................................................412. IKERLAN ESPERIMENTALA...................................................................44
2.2. METODOAK.................................................................................452.2.3. Kreatina edo plazeboaren gehigarriak.........................................492.2.4. Odolamoniakoa..........................................................................502.2.5. Odollaktatoa...............................................................................512.2.6. Gernukreatinina..........................................................................522.2.7. Analisi estatistikoak....................................................................52
2. IKERLAN ESPERIMENTALA...................................................................542.3. EMAITZAK ETA EZTABAIDA..................................................55
3. SINTESI ETA ONDORIOAK......................................................................763. SINTESI ETA ONDORIOAK......................................................................774. GAUZATZE ETA GOMENDIOAK............................................................804. GAUZATZE ETA GOMENDIOAK............................................................81ESKERRONAK................................................................................................84AIPAMENAK...................................................................................................86
1. IKERLAN BIBLIOGRAFIKOA....................................................................31. IKERLAN BIBLIOGRAFIKOA (I. Ikerlana)................................................4
1.1. SARRERA.......................................................................................41.2. KREATINA ETA FOSFOKREATINAREN EGINKIZUN METABOLIKOAK.................................................................................61.3. AHOZKO KREATINAREN GEHIGARRIA ETA KREATINA EDUKIA GIHARREAN.......................................................................161.4. KREATINAREN GEHIGARRIAREN ERAGINA GORPUTZMASAREN GAIN................................................................................21
1.5. AHOZKO KREATINAREN GEHIGARRIA ETA ERRENDIMENDUA SPRINT MOTAKO ARIKETETAN................241.6. AHOZKO KREATINAREN GEHIGARRIA ETA ERRENDIMENDUA IRAUPEN LUZEKO ARIKETETAN..............291.7. KREATINAREN GEHIGARRIAREN ERAGINA ENERGI METABOLISMOAREN GAIN............................................................311.8. KREATINAREN GEHIGARRIAREN ALBOEFEKTUAK.......341.9. IKERLAN BIBLIOGRAFIKOAREN LABURPENA..................37
2. IKERLAN ESPERIMENTALA...................................................................402. IKERLAN ESPERIMENTALA (II. eta III. Ikerlanak)................................41
2.1. HELBURUAK...............................................................................412. IKERLAN ESPERIMENTALA...................................................................44
2.2. METODOAK.................................................................................452.2.3. Kreatina edo plazeboaren gehigarriak.........................................492.2.4. Odolamoniakoa..........................................................................502.2.5. Odollaktatoa...............................................................................512.2.6. Gernukreatinina..........................................................................522.2.7. Analisi estatistikoak....................................................................52
2. IKERLAN ESPERIMENTALA...................................................................542.3. EMAITZAK ETA EZTABAIDA..................................................55
3. SINTESI ETA ONDORIOAK......................................................................763. SINTESI ETA ONDORIOAK......................................................................774. GAUZATZE ETA GOMENDIOAK............................................................804. GAUZATZE ETA GOMENDIOAK............................................................81ESKERRONAK................................................................................................84AIPAMENAK...................................................................................................86
Ikerlan esperimentala - Metodoak 4
1. IKERLAN BIBLIOGRAFIKOA (I. Ikerlana)
1.1. SARRERA
Eliteko kirol lehiaketetan parte hartzen duten kirolarien artean gehienetan ematen
diren denbora ezberdintasunak hain txikiak izanik, errendimendu mailan lorturiko
hobekuntzarik txikienak ere oso ondorio garrantzitsuak erakar ditzake lehiaketan
lorturiko sailkapenaren gain. Honen ondorioz, bai kirolariek, bai entrenatzaileek eta
baita kirol zientzialariek ere entrenamenduko teknikez gaineko errendimendua
hobetzeko metodoen bila dihardute etengabe. Metodo hauek laguntza ergogeniko izenaz
ezagutzen dira oro har. “Ergogeniko” hitzaren jatorria grekoa da, eta orokorki lan
ekoizpena adierazten du. Kirol errendimenduaren arloan, “energia erabiltzeko gaitasuna
areagotu dezakeen edozein bide, energi ekoizpena, kontrola eta eragingarritasuna barne”
adierazten du hain zuzen ere (Williams 1992; Williams 1995).
Williams-en arabera (1992), laguntza ergogenikoak kategoria ezberdinetan sailka
daitezke. Kategoria hauek laguntza mekanikoek (kirol ekipamendu arinagoak,
aerodinamikoki diseinaturiko txirrindularitza ekipamenduak eta igerilariek
hidrodinamika hobetzeko erabiltzen duten ilekenketa esate baterako), laguntza
psikologikoek (hipnosia, estres eta antsietatearen kontrola adibidez), laguntza
farmakologikoek (kafeina, esteroide anaboliko-androgenikoak eta eritropoietinaren
erabilera adibidez), laguntza fisiologikoek (bikarbonato sodikoa, zitrato sodikoa eta odol
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 5
infusioak esate baterako) eta elikapen laguntzek [karbohidratoak, bitaminak eta kate
adarkatudun aminoazidoak adibidez (Williams 1992)] osatuko lituzkete hain zuzen ere.
Laguntza ergogeniko farmakologikoak eta fisiologikoak errendimendua artifizialki
hobetzearren ezohizko kantitateetan hartu egiten direnez, Nazioarteko Batzorde
Olinpikoak (NBO) emandako dopingaren definizioarekin bat datoz. Honen ondorioz,
laguntza farmakologiko eta fisiologiko gehienak NBOk debekaturiko substantzien
zerrendan agertzen dira. Hau ez da gertatzen, ordea, elikapen gehigarriekin.
Errendimendua hobetzeko gaitasuna potentzialki edukiko luketen substantzia
elikagarrien artean, kreatina monohidratoa bilakatu da ospetsuen eta jaso du atentziorik
handien azken urteetan. Kreatinaren gehigarriaren eragina ariketa egiterakoan lorturiko
errendimenduaren gain nahiko ondo ikertu da lagun geldikorrengan edo arinki
entrenatuta dauden lagunengan, betiere laborategiko kondiziopean. Oso entrenatuta
dauden kirolariek lehiaketetan parte hartzen dutenean, edo lehiaketa moduko ariketak
egiten dihardutenean, honelako gehigarriak eduki dezakeen eraginari buruzko
ezagumenak, ordea, oso eskasak dira. Izan ere, laborategian egiten diren errendimendu
neurketek inoiz gutxitan irudikatzen dituzte kirolariek benetako lehiaketetan zehar
aurkitzen dituzten kondizioak. Horretaz gain, laguntza ergogenikoekiko erantzun mailan
sarritan ematen den lagunarteko aldaberatasuna ez dago aipatu beharrik ere. Beraz,
laborategian lorturiko errendimenduaren hobekuntza bat lehiaketan lorturiko
errendimenduan derrigorrean islatu egingo dela ez dago pentsatzerik, oso entrenatuta
dauden edo elitekoak diren kirolariei buruz aritzerakoan bereziki. Kreatinaren
gehigarriak kirol errendimenduaren gain eduki dezakeen eraginari buruzko datu
zientifikoak oso eskasak eta eztabaidagarriak diren arren, gehigarri honen erabilera
mundu osoko kirolarien artean oso hedatuta dago.
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 6
1.2. KREATINA ETA FOSFOKREATINAREN EGINKIZUN METABOLIKOAK
Kreatina (Kr), edo azido metilguanidinoazetikoa, arginina, glizina eta metionina
aminoazidoez osaturiko nitrogenodun konposatu naturala da (1. Irudia). Giza gorputzean
gibelak, areak eta giltzurrunek endogenoki sintetizatzen dute (Balsom eta lank. 1994;
Bessman eta Carpenter 1985; Volek eta Kraemer 1996; Wyss eta Wallimann 1994).
N C
N H
H
NH2+
H C3
CHH
COO_
1. Irudia. Kreatinaren egitura kimikoa (Wallimann, Curr. Biol. 4: 42-46, 1994).
Sintesi endogenoaz gain, Kr elikagaietan ere aurkitzen da, arrainean, haragian eta
animali jatorriko beste produktuetan batez ere, barazki batzuetan oso kantitate hutsalak
aurki daitezkeen bitartean (1. Taula).
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 7
Elikaduraren bitartez Kr exogenoa hartzeak Kr endogenoaren biosintesiaren
kontrolaren gain nolabaiteko eragina daukala dirudi, feedback mekanismo baten bitartez
(Balsom eta lank. 1994).
Gorputzean ematen diren Kr-ren kontzentraziorik altuenak gihar eskeletikoan
aurki daitezke, gorputz osoko Kr eduki guztiaren % 95-98 inguru hain zuzen ere.
Kantitate honetako % 40 inguru Kr librea da, eta fosforilatutako Kr edo fosfokreatina
(PKr) eduki guztiaren % 60 da (2. Irudia).
1. Taula. Zenbait janaritako Kr-edukia (Balsom eta lank., Sports Med. 18: 268-280,
1994).
Janari-mota Kreatina-edukia (g.kg-1)
Arraina
Bakailaoa 3,0
Sardinzarra 6,5-10,0
Lengoradua 2,0
Izokina 4,5
Atuna 4,0
Haragia
Txahalkia 4,5
Txerrikia 5,0
Bestelakoak
Esnea 0,1
Ahabiak 0,02
Gihar eskeletikoaz gain, bihotza, espermatozoideak, erretina eta burmuina dira
Kr-ren kantitate garrantzitsuak dauzkaten beste ehun batzuk. Gorputzean ematen den
Kr-ren banaketa honek Kr sintesi-guneetatik erabilera-guneetara odol zirkulazioaren
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 8
bitartez garraiatzen dela adierazten du (Balsom eta lank. 1994; Bessman eta Carpenter
1985; Volek eta Kraemer 1996; Wyss eta Wallimann 1994). Kreatina eta PKr-ren
kontzentrazioak gihar eskeletiko ezberdinen kapazitate glukolitikoarekin
koerlazionatzen dira, IIa eta IIb motetako zuntzek I motako zuntzek baino kontzentrazio
altuagoak dauzkatelarik (Wyss eta Wallimann 1994).
N C
N P
H
NH2+
H C3
CHH
COO_
O
O
O
_
_
2. Irudia. Fosfokreatinaren egitura kimikoa (Wallimann, Curr. Biol. 4: 42-46, 1994).
1.2.1. ATP-PKr sistema
Gihar-barneko PKr-k energi metabolismoan oso eginkizun garrantzitsua dauka
gihar eskeletikoaren uzkurduran zehar, ariketa fisikoan zehar eta errekuperazioan zehar.
Izan ere, iraupen motzeko ariketa maximoan zehar PKr adenosin difosfato (ADP)
bitarteko adenosin trifosfato (ATP)-ren birsintesiaren arduradun da neurri handi batean,
kreatina kinasaren (KPK) erreakzio itzulgarria dela medio (3. Irudia)
ATP + KrKreatina kinasa
ADP + PKr + H+
3. Irudia. Kreatina kinasaren erreakzio itzulgarria.
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 9
Energi-erabileraren bitartez ATPren maila murrizten ari den guneetan
erreakzioak eskubirantz jotzen du, eta ezkerrerantz ordea ADPren maila gutxituz doan
mitokondrietako energi ekoizpen guneetan.
Gihar-biopsiaren teknika erabiliaz, ariketan zehar gihar eskeletikoan gertatzen
diren aldaketa metabolikoak nahiko zehaztasun handiz ikertzea posible da. Teknika
honen bitartez, zenbait ikertzailek intentsitate altuko eta iraupen laburreko ariketan
zehar ATP birsintetizatzeko PKr-k daukan garrantzia erakutsi dute (Bogdanis eta lank.
1995; Bogdanis eta lank. 1996; Gaitanos eta lank. 1993; Greenhaff eta lank. 1996a;
Hirvonen eta lank. 1987; Hultman eta lank. 1991; Karlsson eta lank. 1972; Katz eta
lank. 1986; McCartney eta lank. 1986; Näveri eta lank. 1978; Trump eta lank. 1996).
Beste ikertzaile batzuek PKr-ren garrantzi hau erresonantzia magnetiko nuklear
espektroskopiaren bidez baieztatu dute (Blei eta lank. 1993; McCann eta lank. 1995).
Ikerkuntza hauetatik ariketa baten hasieran ematen diren PKr-ren degradazio-maila
altuek glukolisiaren bitarteko energi ekoizpenaren atzerapena konpentsatzen dutela
ondoriozta daiteke, 2. Taulak erakusten duen bezala.
2. Taula. Fosfokreatinaren degradazioaren eta glukolisiaren bitarteko ATPren ekoizpen
anaerobikoa uzkurdura maximoan zehar giza gihar eskeletikoan (Greenhaff, Int. J.
Sports Nutr. 5: S100-S110, 1995; Greenhaff eta lank., Biochemistry of Exercise IX, 219-
242, 1996; Hultman eta lank., Biochem. Soc. Trans. 19: 347353, 1991).
ATPren ekoizpena (mmol.s-1.kg-1 gihar lehor)
Iraupena (s) PKr Glukolisia
0-1,3 9,0 2,0
0-2,6 7,5 4,3
0-5 5,3 4,4
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 10
0-10 4,2 4,5
10-20 2,2 4,5
20-30 0,2 2,1
0-30 2,1 3,7
Goiko taulan ikus daitekeenez, bai PKr-ren degradazioaren bitarteko eta baita
jatorri glukolitikoa duen ATPren ekoizpen maila gutxituz doa gihar-uzkurduraren
iraupena luzatzen den heinean. Gihar-uzkurduraren 20. eta 30. s-en artean, adibidez, PKr
eta glukolisiaren bitarteko ATPren ekoizpen mailak bide hauen ekoizpen mailarik
altuenen % 2 eta % 40 dira bakarrik, hurrenez hurren. Jaitsiera hauek gihar-indar
ekoizpenaren jaitsieren ondorio zuzena (hau da, ATPren birsintesi eskakizunen
murrizketaren ondorio), edo ATPren birsintesi-maila urriegi baten ondorio diren ziur
esaterik ez dagoen arren, gihar-laginetako glukogeno edukia ATPren ekoizpena
ahalbidetzeko behar bezain oparoa dela adierazi beharra dago, PKr-ren edukia ia-ia
agortuta agertzen den bitartean (Hultman eta lank. 1991).
Bestalde, gizakiengan burututako zenbait ikerketak adierazi dutenez, PKr-ren
erabilgarritasunak II motako gihar-zuntzetan egundoko eragina edukiko luke iraupen
laburreko ariketa maximoaren errendimenduaren gain. Izan ere, 4. Irudian irudikatzen
denez, giharraren kitzikadura elektriko baten ondorioz, II motako zuntzen PKr-ren
hustuketa-maila I motako zuntzena baino altuagoa da, eta kitzikadura amaitzerakoan II
motako zuntzen hustuketa ia-ia osoa da (Greenhaff eta lank. 1996a; Hultman eta lank.
1991).
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 11
201000
20
40
60
80
100
IndarraPKr I zuntzetanPKr II zuntzetanATP I zuntzetanATP II zuntzetan
Kitzikadura denbora (s)
Inda
rra
(has
iera
koar
en %
),
AT
P et
a PK
r (m
mol
kg
gi
har
leho
r).
1
4. Irudia. Gihar-indar isometrikoaren ekoizpena, gihar-PKr eta gihar-ATP kontzentrazioak I eta II
motetako gihar-zuntzetan, atsedenaldian eta 50 Hz-ko aldizkako kitzikadura elektrikoaren ondoren
(Greenhaff eta lank., Biochemistry of Exercise IX, 219-242, 1996; Hultman eta lank., Biochem. Soc.
Trans. 19: 347-353, 1991).
Beraz, batez ere II motako zuntzetako PKr-ren erabilgarritasunaren jaitsierarekin
batera ematen den ATPren birsintesi-maila beherakorra ez litzateke indar ekoizpena
mantentzeko nahikoa izango, nekearen agerpena gertatuz (Greenhaff eta lank. 1996a).
Izan ere, PKr-ren erabilkortasunaren eta indarra ekoizteko ahalmenaren artean erlazio
estuak daudela frogatu dute zenbait ikerlanek (Bogdanis eta lank. 1995; Bogdanis eta
lank. 1996; Katz eta lank. 1986; Sahlin 1986). Horrez gain, iraupen laburreko ariketa
maximoan zehar nekea PKr edukiaren jaitsierarekin laktato kontzentrazio areagotu
batekin baino erlazio estuagoa daukala iragarri egin da (Katz eta lank. 1986, Sahlin
1986).
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 12
Bestalde, goian aipatutako emaitzak eta lehendik literaturan agertutakoak (Sahlin
1986; Sahlin eta lank. 1979) kontuan izanik, 20 s-tik gorako uzkurdura jarraiaren muga
PKr-ren erabileraren mailan datzala iradokitzea onargarria dela aditzera eman da, eta
erabilera-maila agian ADPren fosforilazio mitokondrialaren mailaren araberakoa izango
zen (Hultman eta lank. 1991). Sprint baten osteko PKr-ren birsintesi-maila, hain zuzen
ere, gaitasun aerobikoaren adierazgarri den 4 mmol.l-1-ko odol-laktato kontzentrazioari
dagokion oxigeno-kontsumo maximoaren portzentaiarekin erlazionatuta dagoela frogatu
da (Bogdanis eta lank. 1996). Are gehiago, 5. Irudian adierazten denez, akidura eragiten
duen uzkurdura isometriko (belaunaren luzapena) baten ondoren, ariketan zehar
erabilitako PKr-ren birsintesirik ez da ematen gihar-zirkulazioa butxatu egiten denean
(Sahlin 1986). Aurkikuntza honek ariketaldi baten ostean ariketa berri bat egiteko
gaitasuna berreskuratu ahal izateko prozesu oxidatzaileek duten garrantzia aditzera
ematen du.
4321010
25
50
75
Zirkulazio butxatuta
Atsedenaldia (min)
PKr
(mm
ol k
g
giha
r le
hor)
.1
Uzkurdura
5. Irudia. Uzkurdura isometriko (belaunaren luzapen maximoak) akigarri baten osteko PKr-ren
birsintesia (Sahlin, Biochemistry of Exercise VI, 323-343, 1986).
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 13
1.2.2. Fosfokreatinaren lantzadera energetikoa
Goian aipatutakoaz gain, PKr-k lantzadera funtzioa beteko lukeela aipatu da,
energia handiko fosfatoak mitokondrietatik gihar eskeletikoen zelula-barneko ATP
erabilera-guneetara garraiatuz (6. Irudia). Lantzadera energetiko gisa aritze hau KPK
entzimaren 2 isoforma ezberdinen bitartez betetzen da. Hauetariko bat zitosolikoa da,
eta beraren bitartez ATP kontsumitzaile den gihar-uzkurduran zehar osatutako ADPren
birfosforilazioa lortzen da, PKr-ren haustura dela medio. Besteak, mitokondriaren
kanpo-mintzean kokatuta, aurreko erreakzioan osatutako Kr-ren birfosforilazioa gerta
dadin ahalbidetzen du, mitokondria-barneko prozesu oxidatzaileen bitartez
berriztaturiko ATPren hausturaren bidez (Bessman eta Carpenter 1985; Bessman eta
Geiger 1981; Bessman eta Savabi 1990; Meyer eta lank. 1984; Wyss eta Wallimann
1994).
ADPATP
KPK
ADPATP
Kr
Kr PKr
PKr
Erlaxazioa Uzkurdura
ATPasa miofibrilarra
Mintz mitokondriala
KPK
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 14
6. Irudia. Fosfokreatinaren lantzadera energetikoaren adierazpen eskematikoa (Bessman eta Geiger,
Science 211: 448-452, 1981; Bessman eta Savabi, Biochemistry of Exercise VII, 167-178, 1990).
1.2.3. Fosfokreatina protoi indargetzaile gisa
Fosfokreatinaren eginkizunen artean, ATPren hidrolisiaren produktu diren H+
protoien indargetzea aipatu beharra dago. Kreatina kinasaren erreakzioa ATPren
berreraketaren aldekoa denean, H+-ak erabiltzen dira, 1.2.1. atalean agertzen den
erreakzioan ikus daitekeenez. Indargetze ahalmen honek zelulen azidifikazioari aurre
egiten laguntzen dio, ondorioz ohizko pH-a mantentzen lagunduz (Volek eta Kraemer
1996). Izan ere, iraupen luzeko iskemia baten ondoren hartutako gihar laginetan PKr eta
laktato edukien artean alderantzizko erlazio bat dagoela iragarri egin da, zein ariketaren
intentsitateari, iraupenari edo motari buruz independientea baita (7. Irudia). Laktato
areagotuaren eta PKr murriztuaren arteko erlazio hau H+ ioien kontzentrazioaren
igoeraren ondorio dela azaldu da, H+ ioien kontzentrazioaren igoerak KPKren
erreakzioaren oreka PKr-ren hausketarantz desplazaraziko baitu (Sahlin 1986). Era
berean, erlazio honek azido laktikoaren metaketak eragiten duen H+ ioien igoeraren
PKr-ren bitarteko ahalezko absortzioa erakusten du, hau da, PKr-ren indargetzaile
funtzioa.
Kreatina kinasaren erreakzioan indargetutako edo ekoiztutako H+ ioi kantitatea
pH-aren araberakoa da. Atsedenean (pH ≈ 7,08) H+ ioien indargetzea 6,7 mmol.l-1 gihar
ura-koa da, baina pH-aren jaitsiera bat gertatzen denean, gihar-nekearen kasuan esate
baterako (pH ≈ 6,40), indargetzea 12,0 mmol.l-1 gihar ura-koa izatera pasatzen da.
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 15
Intentsitate altuko eta iraupen laburreko ariketa bat egiterakoan, metatutako PKr-ren
ahalmen indargetzailea ia-ia zeharo erabiltzen da, honen ondorioz gertatuko litzatekeen
pH-aren igoera 0,1-0,2 unitatekoa izanik. Honela, pH-a 7,0-tik 6,4-ra jaisten denean,
PKr-ren erabilerak zelula-barneko ahalmen indargetzailearen % 38 suposatzen duela
kalkulatu egin da. Azkenik, PKr-ren ahalmen indargetzaileari dagokionean gihar-zuntz
eta lagun ezberdinen artean izaten diren ezberdintasunak KPKren aktibazio-maila
aldakorren ondorio direla aipa daiteke (Padilla 1990).
0
20
40
60
80
100
PKr
(mm
ol k
g
giha
r le
hor)
.1
0 20 40 60 80 100
Laktato (mmol kg gihar lehor). 1
7. Irudia. Fosfokreatina eta laktato edukiak giza izterreko koadrizeps giharrean (Sahlin, Biochemistry of
Exercise VI, 323-343, 1986).
1.2.4. Fosfokreatina glukolisiaren modulatzaile gisa
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 16
Kreatinaren beste eginkizun posible bat glukolisia modulatzea izango litzateke.
Fosfokreatina edukia glukogenolisiaren erregulatzaile garrantzitsu bat izan daitekeela
erakutsi dute zenbait ikerkuntzak (Sahlin 1986). Fosfokreatinaren murrizketak
glukogeno fosforilasa aktibatuko du, dagokion fosfato inorganikoaren (Pi) igoeraren
bitartez, zein kantitate mugatzailean agertzen baita entzimarentzat erabilkor. Bestalde, Pi
fosforilazio oxidatzailearentzako substratuetariko bat denez, bere kontzentrazioaren
igoera batek metabolismo aerobikoa igoaraziko duela espero daiteke (Sahlin 1986).
Bestalde, bat-bateko gihar-ariketa bizi baten bitartean fluxu glukolitikoaren
maila ehundaka aldiz igo daiteke. Une berean PKr-ren kontzentrazioa jaitsi egiten da,
gihar aktiboetan KPKren erreakzioaren bitarteko ATPren berrikuntza-behar azkarra dela
eta. In vitro saioek erakutsi dutenaren arabera, PKr-ren mailaren jaitsierak glukolisia
bizkortu egin dezake. Dirudienez, PKr-ren kontzentrazio fisiologikoen eraginez
glukolisiaren entzima nagusi den fosfofruktokinasa (PFK) partzialki inhibituta geratuko
litzateke. Ariketa bizi bat egiterakoan, PKr-ren kontzentrazioa jaitsi egiten da, honela
PKr-k PFKren gain ezartzen duen inhibizioa desagertuko litzateke eta ondorioz
glukolisia bizkortuko litzateke. Glukolisi maila bizkortuak ATP erabilgarri gehiago
ekoizten du gihar aktiboaren energi eskakizun handituei erantzun ahal izateko (Volek
eta Kraemer 1996).
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 17
1.3. AHOZKO KREATINAREN GEHIGARRIA ETA KREATINA EDUKIA
GIHARREAN
Plasman eta gihar eskeletikoan aurki daitezkeen ohizko Kr-ren kontzentrazioen
balioak 50-100 µmol.l-1 eta 124 mmol.kg-1 gihar lehor dira hurrenez hurren. Kreatina
zenbait zelula motatan Na+-ren menpeko den “neurotransmisore” garraiatzaile taldearen
bitartez, zein taurinaren garraiatzailearekin eta GABA/betaina garraiatzaileen
azpitaldeko kideekin erlazionaturik baitago, barneratzen da (Volek eta Kraemer 1996).
Antza denez, intsulinak eta triiodotironinak Kr-ren sarrera zelula-barnera areagotzen
dute, bihotz digitalikoak diren ouabainak eta digoxinak, eta baita E bitaminarik ezak ere,
sarrera hau murriztu egiten duten bitartean. Sintesi endogenoa Kr-rik jaten ez duten
lagunek maila normalak mantendu ditzaten egokia den arren, barazkijaleek Kr-maila
basal baxu samarrak dituztela aipatu da, egunero haragia jaten duten lagunekin
alderatuz. Kreatina eta PKr egunero % 1,6 inguruko mailarekin ematen den erreakzio
ezentzimatiko itzulezin baten bitartez kreatininan degradatzen dira. Ondoren, kreatinina
difusio bidez giltzurrunetan iragazten da, eta azkenik iraizketa gernuaren bitartez
gertatzen da. Giharrean ematen den Kr-ren konbertsioa PKr-n eta honen degradazioa
kreatininan 8. Irudian adierazten da.
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 18
Gihar-PKr edukia harako maila bateraino hustu egiten denean ATP
birsintetizatzeko ahalmena, eta ondorioz energia ekoizteko gaitasuna, nabarmenki
murrizten direnez, gihar-uzkurdurarako PKr-ren erabilgarritasuna iraupen motzeko
ariketa supramaximoetan lor daitekeen errendimenduaren faktore mugatzaile izan
daitekeela aipatu ohi da (Hirvonen eta lank. 1987; Hultman eta lank. 1991; Katz eta lank
1986). Beraz, gihar-Kr-ren eduki guztiaren igoera batek intentsitate altuko gihar-
ariketan zehar gertatzen den PKr-ren edukiaren hustuketa mugatuko lukeela ondoriozta
daiteke. Honekin batera, ATPren birsintesi mailaren jaitsiera mugatuko litzateke,
ADPren fosforilazio mailaren areagotzea dela medio. Ariketan zehar lor daitekeen
errendimenduaren gain mekanismo honek eragingo lituzkeen onura potentzialak aipatu
dira kirolariek Kr ahoz hartzearen justifikazio gisa.
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 19
N
C
CH
COO
NHH N
H C
22
3
2
N
C
CH
COO
NH N
H C
32
3
2
POH
KREATINA
FOSFOKREATINA
N
H
C
CHN
C O
HN
2
CH 3
ATP
ADPMg2+
PiH O2
KREATININA
8. Irudia. Giharrean ematen den Kr-ren konbertsioa PKr-n eta honen degradazioa kreatininan (Volek eta
Kraemer, J. Strength and Cond. Res. 10: 200-210, 1996).
Oraintsuko ikerketek iraupen motzeko ahozko Kr-ren gehigarriaren eragina
gihar-Kr eta PKr-ren kontzentrazio osoaren gain aztertu dute, biopsia orratzaren teknika
erabiliz lortutako gihar-laginak aztertuz. Harris eta lankideek (1992) erakutsitakoaren
arabera, 20 g Kr monohidrato ahoz irensten badira egunean, alboko bastoko Kr-ren
kontzentrazio osoa % 20-50 igoaraz daiteke 2 egunen ondoren; gainera, gehigarria
hartzen den garaian zehar ariketa azpimaximoa egiten bada igoera hau areagotu daiteke
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 20
(Harris eta lank. 1992). Oraintsuko ikerketa batean iradoki denaren arabera, Kr-ren
harrera-mailan ikusitako areagotze hau ariketak eragingo lukeen intsulinarekiko
sentiberatasunaren igoera baten ondorioa izango litzateke (Green eta lank. 1996). Izan
ere, Kr-ren gehigarria karbohidratoekin batera irensten denean, gorputz osoan gordetzen
den Kr-ren kantitatea igo egiten dela iragarri da, igoera hau intsulinak Kr-ren harreraren
gain daukan areagotze efektuarekin erlazionatuta egonik (Green eta lank. 1996).
Kreatinaren gehigarriaren bidez giharrak hartzen duen Kr guztiaren % 20-30 inguru PKr
forman metatu egiten da (Casey eta lank. 1996; Harris eta lank. 1992). Gihar-Kr
(Balsom eta lank. 1995; Casey eta lank. 1996; Febbraio eta lank. 1995; Green eta lank.
1996; Greenhaff eta lank. 1994a; Greenhaff eta lank. 1994b; Hultman eta lank. 1996;
Rossiter eta lank. 1996; Ruden eta lank. 1996; Söderlund eta lank. 1994) eta PKr-ren
(Casey eta lank. 1996; Febbraio eta lank. 1995; Hultman eta lank. 1996; Kurosawa eta
lank. 1997; Kurosawa eta lank. 1998) kontzentrazioan ikusitako igoera hau 5 edo 6
egunetan zehar 20 g.egun-1 gehigarri estandarra erabili duten beste ikerketa batzuek
baieztatu dute (9. Irudia). Hultman eta lankideek (1996) gihar-Kr-ren kontzentrazio
osoan % 20ko antzeko igoerak ikusi zituzten 6 egunetan zehar 20 g.egun-1 gehigarri edo
28 egunetan zehar 3 g.egun-1 gehigarri emanez (Hultman eta lank. 1996).
Dena dela, literaturan emaitza kontrajarriak ere aipatu dira. Odland eta lankideek
(1997) ez zuten Kr edo PKr-ren balioetan igoerarik ikusi 3 egunetan zehar Kr-ren
gehigarria hartu ondoren. Hala ere, ikerketa horretan irentsitako Kr-ren kantitate osoa
(60 g) ikertzaile gehienek erabiltzen dituzten 100 edo 120 g-ak baino nabarmenki
baxuagoa izan zen (Odland eta lank. 1997).
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 21
100
110
120
130
140
150
160
Kr hartu aurretik Kr hartu ondoren
Kr
osoa
(m
mol
kg
g
ihar
leho
r).
1
5
10
15
20
25
30
35
40
105 110 115 120 125 130 135 140
Hasierako Kr (mmol kg gihar lehor). 1
Kr
igoe
ra (
mm
ol k
g
gih
ar le
hor)
.1
r = 0,84 P < 0,01 n = 8
9. Irudia. Goian: 5 egunetan zehar ahozko Kr-ren gehigarria hartu ondoren gihar-Kr-ren kontzentrazio
osoan gertatzen diren banan-banako aldaketak (Greenhaff eta lank., Am. J. Physiol. 266: E725-E730,
1994). Behean: hasierako gihar-Kr-ren kontzentrazioaren eta goian aipatu den gehigarria hartu ondoren
gertatuko aldaketen arteko erlazioa, goian aipatutako ikerlaneko datuak erabiliaz kalkulatuta.
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 22
Sei astetan zehar egunero 2 g Kr irensten zituzten emakumezko igerilariak
aztertuz antzeko emaitzak iragarri dira oraintsu (Thompson eta lank. 1996). Kreatina
harrerarik eza hau Kr-ren gehigarri kantitate txikiarekin erlazionatuta egon liteke, zein
eguneroko Kr-ren galerak orekatzeko nahikoa izango bailitzateke, ez ordea gihar-Kr-ren
eduki osoa igoarazteko. Zenbait ikerketak ez dute atsedenaldiko gihar-PKr-ren mailan
inolako igoerarik erakutsi, gihar-Kr-ren kontzentrazio osoan esanguratsuak ziren % 15-
18ko igoerak ikusi zituzten arren (Balsom eta lank. 1995; Greenhaff eta lank. 1994a).
Oraintsuko ikerlan batek hasierako Kr-ren kontzentrazio osoa Kr-ren harreran
eragiten duen faktore mugatzaile bakarra ez dela iradoki duen arren (Casey eta lank.
1996), ahozko Kr-ren gehigarria irentsi ondoren gihar-Kr-ren kontzentrazio osoan
ematen diren igoerak hasierako Kr-ren kontzentrazio osoarekiko alderantziz
proportzionalak direla iragarri da, 9. Irudiak adierazten duen bezala (Greenhaff eta lank.
1994a; Harris eta lank. 1992). Behin Kr-ren gehigarriaren bitartez Kr-maila igoaraztea
lortu egin dela, gihar-Kr-ren kontzentrazio osoan lortutako maila altu hori egunero 2 g-
ko dosia irentsiz manten daiteke aurrerantzean. Dena dela, giza gihar eskeletikoak Kr-
ren kontzentrazio osoari dagokionez goi-muga bat dauka dirudienez, 150-160 mmol.kg-1
gihar lehor inguruan hain zuzen ere.
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 23
1.4. KREATINAREN GEHIGARRIAREN ERAGINA GORPUTZ-MASAREN
GAIN
Sarritan iragarri denez, epe laburrean zehar ahoz Kr hartzeak gorputz-masaren
igoerak dakartza (Balsom eta lank. 1993a; Balsom eta lank. 1993b; Balsom eta lank.
1995; Greenhaff eta lank. 1994a; Stroud eta lank. 1994; Volek eta lank. 1996;
Ziegenfuss eta lank. 1998). Masaren igoera hau ur-erretentzioaren ondorio dela aipatu
ohi da, baina proteina uzkurgarrien sintesi mailaren igoera baten ondorio izatearen
posibilitatea ere iradoki da (Balsom eta lank. 1993a; Balsom eta lank. 1994). Azken
hipotesi honen alde, Kr-ren egitura analogoa daukan azido ß-guanidinopropionikoarekin
(ß-GPA) eginiko ikerlanen emaitzak aipa daitezke. Izan ere, ß-GPA-k eta Kr-k ia egitura
kimiko berbera dutenez (10. Irudia), ß-GPA inhibitzaile lehiakorra da Kr mintz
sarkolemalan zehar garraiatzeko unean (Freyssenet eta lank. 1994).
Laborategiko arratoiei 6-10 astetan zehar ß-GPA ahoz ematen zaienean, gihar-
ATP, Kr eta PKr-ren edukiak % 80, 50 eta 90 murriztu egiten dira, hurrenez hurren, eta
ß-GPA-ren forma fosforilatua giharrean metatu egiten da. Dena den, ß-GPA fosforilatu
hau KPKrentzat oso substratu txiroa denez, ezin du PKr ordezkatu, eta ondorioz gihar
eskeletikoak PKr-ren hausturaren bitartez energia ekoizteko gaitasunaren jaitsiera
nabarmena jasaten du (Freyssenet eta lank. 1994). Horretaz gain, ß-GPA irentsi duten
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 24
animaliek gihar ultraegituran anormaltasunak jasaten dituzte gihar-barneko Kr-ren
hustuketa dela eta, esate baterako mioharizpien galerak eta II motako gihar-zuntzen
hipotrofia (Laskowski eta lank. 1981; Shields eta lank. 1975; van Deursen eta lank.
1994; Wyss eta Wallimann 1994).
N C
N H
H
NH2+CH
COO_
H C3
H
10. Irudia. Azido ß-guanidinopropionikoaren egitura kimikoa (Freyssenet, Doktorego-tesia, Université
Jean Monnet - Saint-Etienne, 73. orr., 1995). Egitura honen eta 1. Irudian agertzen den Kr-ren egituraren
arteko kidetasuna nabaria da.
Iradoki denaren arabera, Kr-k proteina miofibrilarraren biosintesia eta proteina
uzkurgarrien parteko aminoazidoen harrera estimulatuko lituzke (Bessman eta Savabi
1990). Horretaz gain, Kr-ren gehigarriak II motako gihar-zuntzen diametroaren (Sipilä
eta lank. 1981) eta koiperik gabeko gorputz-masaren igoera (Earnest eta lank. 1995)
eragiten dituela aipatu da. Beste ikertzaile batzuek, ordea, ez dute inolako Kr-ren
eraginik aurkitu proteinen sintesiaren gain (Fry eta Morales 1995).
Oraintsuko ikerlanek aipatu duten bezala, ohizko 5 eguneko iraupena duen
ahozko Kr-ren gehigarriaren desagerpen-denbora gihar eskeletikotik ez litzateke 28
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 25
egun ingurutik gorakoa izango (Febbraio eta lank. 1995; Hultman eta lank. 1996). Epe
hau aski luzea izango litzateke gihar-masaren igoera eragin ahal izateko. Dena den, Kr-
ren irensketaren osteko gorputz-masaren igoerak gehigarria 5 egunetan zehar hartu
ondoren ikusi ohi dira, epe hau gihar-hipertrofia bat eragin ahal izateko garbiki
motzegia delarik, bereziki giharren haziera erlatiboki motela den prozesua dela kontuan
hartuz (Booth eta Thomason 1991; Kannus eta lank. 1992). Beraz, zelula-barneko ur-
erretentzioa izango litzateke ikusitako pisu-igoerak adieraziko lituzkeen mekanismorik
onargarriena. Oraintsuko ikerketa batean Kr-ren irensketarekin batera izan zen gernu-
bolumenaren jaitsierak hipotesi hau zeharo egiaztatzen ez badu ere, honen alde egiten
du behintzat (Hultman eta lank. 1996).
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 26
1.5. AHOZKO KREATINAREN GEHIGARRIA ETA ERRENDIMENDUA
SPRINT MOTAKO ARIKETETAN
Zenbait ikerketak iraupen motzeko Kr-ren gehigarriak errendimendua hobetu eta
iraupen laburreko eta intentsitate altuko ariketa errepikatuak egiterakoan gihar-nekearen
agerpena atzeratu dezakeela baieztatu dute, betiere lagun geldikorrengan edo arinki
entrenatuta zeuden lagunengan (11. irudia).
121086420120
130
140
150
KreatinaPlazeboa
Errepetizioa
Peda
l fre
kuen
tzia
(bir
a m
in
).
1
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 27
11. Irudia. Zikloergometroan egindako intentsitate altuko 6 s-ko 10 errepetizioen azken 2 s-tan lortutako
errendimendua, 6 egunetan zehar Kr edo plazeboaren gehigarria hartu ondoren (Balsom eta lank., Scand.
J. Med. Sci. Sports 3: 143-149, 1993).
Izan ere, zikloergometroan intentsitate altuko eta 6 s-ko 10 ariketaldi
egiterakoan, eta baita 6 s-ko 5 ariketaldi egin ondoren burututako intentsitate altuko eta
10 s-ko ariketa bakarra egiterakoan ere, lan eskakizunak gehigarria irentsi ondoren
hobeto mantentzen zirela iragarri da (Balsom eta lank. 1993a; Balsom eta lank. 1995;
Söderlund eta lank. 1994).
Kreatinaren gehigarriak eragindako antzeko efektuak min 1eko errekuperazioak
tartekatuz burututako 30 belaun luzapen isozinetiko maximoak egiterakoan (Greenhaff
eta lank. 1993), eta zikloergometroan, 4 min-ko errekuperazio tarte batekin burututako
30 s-ko 2 ariketa maximo egiterakoan (Greenhaff eta lank. 1994b) ikusi dira. Ariketa-
protokolo berbera erabiliaz, Casey eta lankideek (1996) klub mailako kirolariek beraien
lan ekoizpen maximoa eta osoa % 4 hobetu zezaketela erakutsi zuten duela gutxi, eta
hobekuntza hauek gihar-Kr osoaren igoerarekin positiboki erlazionatuta zeuden (Casey
eta lank. 1996). Lau egunetan zehar 35 g.egun-1 Kr irentsi ondoren, zikloergometroan
eta 6 min-ko errekuperazioak tartekatuz 30 s-ko 3 ariketa burutu zituzten lagunek % 14
hobetu zuten batez beste (Havenetidis eta lank. 1995).
Emaitza hauek eta antzeko batzuk (Earnest eta lank. 1997; Johnson eta lank.
1997; Volek eta lank. 1996; Ziegenfuss eta lank. 1998) kontuan izanik, Kr-ren
gehigarria intentsitate altuko eta iraupen motzeko ariketa errepikatuak egiten dituzten
entrenatuta ez dauden edo arinki entrenatuta dauden lagunentzat laguntza ergogenikoa
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 28
dela ondoriozta daiteke. Efektu ergogeniko hau ariketa aurreko gihar-Kr eta PKr-ren
kontzentrazio altuago baten bidez eta ADPren birfosforilazio-maila areagotu baten bidez
lortzen da ziurraski (Greenhaff eta lank. 1994a; Greenhaff eta lank. 1994b; Harris eta
lank. 1992; Söderlund eta lank. 1994).
Dena dela, emaitza kontrajarriak ere iragarri dira. Zenbait ikerkuntzak ezin izan
dute zikloergometroan burututako ariketa supramaximo errepikatuak egiterakoan Kr-ren
gehigarriak eragindako inolako efektu ergogenikorik erakutsi (Burke eta lank. 1996;
Febbraio eta lank. 1995), ez eta elektrikoki edo nahita eragindako belaun-luzatzaileen,
oinpeko-flexoreen, ukondo-flexoreen eta sorbaldako barne-errotatzaileen gihar-
uzkurduretan zehar ere (Gilliam eta lank. 1998; Hamilton-Ward eta lank. 1997; Harridge
eta lank. 1994; Rawson eta lank. 1998). Odland eta lankideek (1997) 3 eguneko Kr
irensketak 30 s-ko zikloergometro test maximo bakar batean lortutako potentziaren gain
zeukan eragina aztertu zuten. Gehigarriak gihar-Kr eta PKr-ren edukiaren gain inolako
eraginik izan ez zuenez, ikertzaile hauek ez zuten Kr, plazebo eta kontrol kondizioen
artean ezberdintasunik aurkitu, ez potentzia maximoari, ez batez besteko 10 eta 30 s-ko
potentziari, ez eta neke portzentaiari zegokionez ere (Odland eta lank. 1997). Cooke eta
lankideek (1995) oso antzeko ikerkuntza burutu zuten, itsu bikoitza diseinua eta 5
eguneko gehigarria (20 g.egun-1 Kr monohidrato) erabiliaz. Aurretik aipatutako lanean
bezala, potentzia maximoa, potentzia maximoa lortzeko behar izan zuten denbora, lan
osoa, eta potentzia maximoarekiko jaitsiera portzentaiaren bidez kalkulatutako neke
indizea aztertuta, ez zuten taldeen artean eta taldeen barnean ezberdintasun
esanguratsurik aurkitu (Cooke eta lank. 1995).
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 29
Entrenatuta ez dauden lagunengan sarritan iragarri diren Kr-ren gehigarriaren
onurak ez dira lehiaketaren antzeko ariketa bakarrak burutzen dituzten oso entrenatuta
dauden kirolariengan ikusi. Earnest eta lankideek (1995) pisuak jasotzen entrenatuta
zeuden lagunak zikloergometroan 30 s-ko 3 ariketa maximo 4 min-ko errekuperazio
tarteekin burutzerakoan, pisu libreekin eginiko banku-pressa errepetizio maximo bakarra
burutzerakoan eta pisu maximoaren % 70ko zamarekin ahal bezainbeste jasoaldi
burutzerakoan aztertu zituzten, Kr-ren gehigarria irentsi baino lehen eta irentsi ondoren.
Lagunek zikloergometroan eta pisu-jasotze azpimaximoetan hobekuntza esanguratsuak
lortu zituzten. Kirolari dagokionez espezifikoagoa zen ariketan (hau da, pisu libreekin
eginiko banku-pressa errepetizio maximoa) % 6ko errendimendu hobekuntza ikusi zen,
baina gorputz-masarekiko zuzenketa egiterakoan hobekuntza hau desagertu egiten zen
(Earnest eta lank. 1995).
Oraintsuko ikerlan batean, ondo entrenatuta zeuden 18 kirolarik 60 m-ko 3
lasterketa burutu zituzten 2 min-ko atsedenaldiko tarteekin, 7 egunez Kr monohidrato
edo plazeboaren gehigarriak ahoz hartu baino lehen eta hartu ondoren. Korrikaldi
bakoitzean 20-30 m, 40-50 m eta 50-60 m-ko tarteak filmatu ziren, eta parte hartzaileek
aztertutako tarte bakoitzean lortu zituzten lastertasunak analizatu egin ziren. Ez zen 2
taldeen arteko inolako ezberdintasunik ikusi (Redondo eta lank. 1996). Beste ikerketa
batean, arinki entrenatuta zeuden 2 korrikalari taldek 300 m-ko 4 korrikaldiko testa
burutu zuten ahoz Kr edo plazeboa hartu aurretik eta hartu ondoren. Azken 300 m-ko
korrikaldia Kr taldean azkarragoa izan zen arren, korrikaldi guztien denbora osoan ez
zen inolako ezberdintasunik ikusi 2 taldeen artean (Harris eta lank. 1993).
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 30
Burke eta lankideek (1996) 5 eguneko Kr edo plazeboaren gehigarriaren
ondorioak aztertu zituzten eliteko igerilariek 25, 50 eta 100 m-tan lor zitzaketen
errendimenduaren gain, bakoitzak bere estilo nagusian. Ikerkuntza honek ez zuen
inongo Kr-ren ondorio ergogenikorik erakutsi (Burke eta lank. 1996).
Ondo entrenatuta dauden kirolariek lehiaketaren antzeko sprint ariketa bakarra
burutzen dutenean Kr-ren gehigarriak dituen ondorioei buruzko datuak oraindik oso
urriak badira ere, ez dirudi entrenatuta ez dauden lagunengan sarritan ikusi diren Kr-ren
gehigarriaren ondorio ergogenikoak oso entrenatuta dauden kirolariengan aurki
daitezkeenik. Honelako lagunen kasuan, Kr ahoz hartzearen onura potentziala
intentsitate altuko ariketak behin eta berriro burutzeko gaitasunaren hobekuntza
posiblean datza, entrenamendu saioetan dela edo errendimendua esfortzuen
errepikapenean dautzan kirol lehiaketetan dela (futbola eta saskibaloia esate baterako),
baina posibilitate hau egokiro ikertzear dago.
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 31
1.6. AHOZKO KREATINAREN GEHIGARRIA ETA ERRENDIMENDUA
IRAUPEN LUZEKO ARIKETETAN
Kreatinaren gehigarriaren efektuak iraupen luzeko ariketa jarraian zehar ere
aztertu dira. Ariketa azpimaximo bat burutzerakoan lor daitekeen errendimenduaren
gain Kr-ren gehigarriak edukiko lukeen ahalezko eragin ergogenikoaren mekanismo
teorikoa, Kr zitosolikoak daukan ATP mitokondrialaren hartzaile eginkizunean datza
(Bessman eta Carpenter 1985; Bessman eta Geiger 1981; Bessman eta Savabi 1990;
Meyer eta lank. 1984), hala nola Kr-ren eduki areagotuak ariketa osteko errekuperazioan
zehar PKr-ren birsintesia hobetzeko duen ahalmenean (Greenhaff eta lank. 1994a).
Honek, zelula-barneko Kr erabilgarria igoaraziz ATPren ekoizpen mitokondriala, eta
beraz oxigeno kontsumoa eta iraupen-ariketan lorturiko errendimendua, igoaraziko
liratekeela aditzera ematen du (Stroud eta lank. 1994).
Balsom eta bere lankideek (1993b), ondo entrenatuta zeuden korrikalariak
erabiliaz, 6 egunetan zehar Kr irenstea iraupen-ariketan lortutako errendimendurako
interesgarria ez zela frogatu zuten. Izan ere, korrikalariek ez zuten uhal birakariaren
gainean akitu arte eginiko korrikaldi azpimaximo batean zehar inolako hobekuntzarik
erakutsi. Are gehiago, beraien errendimendua zelaian burututako 6 km-ko korrikaldian
esanguratsuki motelagoa izan zen. Autoreek gorputz-pisuaren igoera hein handi batean
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 32
behintzat errendimendu gaiztotze honen arduradun izan zitekeela iradoki zuten. Uhal
birakarian lortutako oxigeno-kontsumo maximoa eta ariketa bitarteko bihotz-maiztasuna
ez ziren gehigarria irentsi eta gero aldatu (Balsom eta lank.1993b).
Beste ikerlan batzuek Kr-ren gehigarriak uhal birakariaren gainean eginiko
intentsitate hazkorreko ariketa azpimaximoan eta errekuperazioan zehar neurtutako
oxigeno-kontsumoaren gain, arnasketa-gasen elkartrukearen gain eta odol-laktato
kontzentrazioaren gain eraginik ez duela erakutsi zuten (Green eta lank. 1993; Stroud
eta lank. 1994). Are gehiago, oraintsuko ikerketek 7 egunetan zehar eta 28 egunetan
zehar Kr ahoz irensteak ez zuela oso intentsitate altuko eta abiadura moteleko banku-
pressa eta jesarrera kontzentrikoak burutzerakoan neurtutako gihar-erresistentzia
isozinetikoa aldarazten adierazi zuten (Almada eta lank. 1995; Grindstaff eta lank.
1995).
Orora, emaitza hauek Kr-ren gehigarriak iraupen luzeko ariketetan ez duela
errendimendua hobetzen adierazten dute, ez eta ariketa mota honetan gertatzen den
erantzun metabolikoa aldarazten ere.
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 33
1.7. KREATINAREN GEHIGARRIAREN ERAGINA ENERGI
METABOLISMOAREN GAIN
1.7.1. Adeninako nukleotidoen degradazioaren gaineko eragina
Gihar-barneko ATPren hidrolisi maila prozesu oxidatzaileen, glukolisi
anaerobikoaren edo PKr-ren hausturaren bitarteko ADPren birfosforilazio maila baino
altuagoa denean, ATP miokinasaren erreakzioaren bidez bersintetizatzen da, eta
adenosin monofosfatoa (AMP) ekoizten da (12. Irudia).
ADP + ADP ATP + AMPMiokinasa
12. Irudia. Miokinasaren erreakzioaren bitarteko ATPren birsintesia eta AMPren ekoizpena.
AMP purinako nukleotidoen zikloaren lehenengo erreakzioan desaminatu egin
daiteke adenilato desaminasa entzima dela medio (13. Irudia), adeninako nukleotidoen
edukia murriztuz eta inosin monofosfatoa (IMP) eta amoniakoa ekoiztuz (Lowenstein
1990; Sahlin eta Broberg 1990; Tullson eta Terjung 1990; Tullson eta Terjung 1991).
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 34
Kreatinaren gehigarria ahoz hartuz lorturiko gihar-PKr-ren kontzentrazioaren
igoerak ADPren birfosforilazioa areagotu egingo luke gihar-ariketan zehar, eta honen
ondorioz adeninako nukleotidoen degradazioa murriztuko litzateke.
AMP
IMP
ADENILOSUKZINATO
H O2
NH 3
Fumarato
Aspartato +
GTP
GDP + Pi
AM
P desam
inasa AS
sintetasa
AS liasa
13. Irudia. Purinako nukleotidoen zikloa (Lowenstein, Int. J. Sports Med. 11: S37-S46, 1990; Tullson eta
Terjung, Exerc. Sports Sci. Rev. 19: 507-537, 1991).
Intentsitate altuko ariketa bat burutu ondoren gertatzen den amoniako,
hipoxantina eta IMPren metaketa adeninako nukleotidoen degradazioaren adierazgarri
da (14. Irudia). Zenbait ikerketak ariketa osteko odol-amoniakoaren (Birch eta lank.
1994; Greenhaff eta lank. 1993) eta hipoxantinaren (Balsom eta lank. 1993a)
kontzentrazio baxuagoak aipatu dituzte Kr-ren gehigarria hartu ondoren, eta honek ADP
bitarteko ATPren ekoizpen-mailaren igoera iradoki egiten du. Beste ikerketa batzuek,
ordea, ez dute Kr-ren gehigarria hartzearen ondorioz degradazio produktu hauetan
inolako aldaketarik ikusi (Balsom eta lank. 1995; Febbraio eta lank. 1995).
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 35
ATP ADP AMP IMP hipoxantina urato
adenilosukzinato
AMP desaminasa
NH3
14. Irudia. Adeninako nukleotidoen degradazioko produktuen ekoizpenaren adierazpen eskematikoa
(Wagenmakers eta lank., Int. J. Sports Med. 11: S101-S113, 1990).
Dena dela, degradazio-produktu hauei buruzko emaitzak ez dira inoiz oso
entrenatuta dauden edo eliteko kirolariekin eginiko ikerlanetan aipatu.
1.7.2. Glukolisiaren gaineko eragina
Zenbait ikerkuntzak ahozko Kr-ren gehigarriak iraupen motzeko eta intentsitate
altuko ariketa ezberdinak burutu osteko gihar eta odol-laktatoaren kontzentrazioen gain
duen eragina aztertu dute. Ikertzaile batzuek, beraiek aurkitutako ariketa osteko laktato
kontzentrazio murriztuetan oinarrituta, intentsitate altuko ariketan zehar ATPren
birsintesiak glukolisi anaerobikoarekiko duen menpekotasuna ahozko Kr-ren gehigarria
irentsi ondoren murriztu egiten dela iradoki dute (Balsom eta lank. 1993a; Söderlund eta
lank. 1994). Honen ondorioz gihar-barneko pH-ren jaitsiera mugatu eta nekearen
aurkako erresistentzia areagotu egingo lirateke.
Hala eta guztiz ere, emaitza kontrajarriak ez dira falta. Izan ere, entrenamendu-
maila ezberdinak zeuzkaten lagunak aztertuz, zenbait ikertzailek ariketa osteko gihar eta
odol-laktatoaren kontzentrazio aldagabeak (Aaserud eta lank. 1998; Birch eta lank.
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 36
1994; Burke eta lank. 1996; Casey eta lank. 1996; Ensign eta lank. 1998; Febbraio eta
lank. 1995; Greenhaff eta lank. 1993; Greenhaff eta lank. 1994b; Odland eta lank. 1997;
Terrillion eta lank. 1996; Volek eta lank. 1996) edo areagotuak (Greenhaff eta lank.
1994a) iragarri dituzte Kr irentsi ondoren. Emaitza hauek Kr irensketak intentsitate
altuko ariketan zehar bide glukolitikoak ez dituela aldarazten iradoki egiten dute.
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 37
1.8. KREATINAREN GEHIGARRIAREN ALBO-EFEKTUAK
Gaur egun ezagutzen denaren arabera, Kr-ren gehigarriak eragiten duen albo-
efektu bakarra 1.4. atalean aipatutako gorputz-masaren igoera da. Kreatinaren
gehigarriaren irensketak Kr-ren sintesi endogenoa ezereztatzen duela ere gauza jakina
da. Honek Kr-ren gehigarriaren irensketa amaitzerakoan ezereztatze hau itzulgarria ote
den galdekizuna sortarazten du. Galdera honi erantzun diezaiokeen gizakien gain
eginiko ikerlan zuzenik ez dagoen arren, animaliekin egin diren ikerlanek Kr-ren
gehigarria irensten den bitartean ezereztatuta dagoen transamidinasa aktibitatea, zein
Kr-ren sintesi prozesuan amida taldearen argininatik glizinarako transferentzia
katalizatzen baitu, Kr-ren irensketa amaitzerakoan ohizko balioetara itzultzen dela
garbiki erakutsi dute (Balsom eta lank. 1994; Hultman eta lank. 1996).
Zientzi literaturan klinikoki esanguratsuak diren Kr-ren gehigarriaren albo-
efektuak iragarri ez diren arren (Kreider 1998: Maughan 1995), zenbait txostenek Kr-
ren gehigarriaren kaltegabetasunari eta albo-efektuei buruzko kezkak adierazi dituzte.
Kreatina amino azidoz osatuta dagoenez, Kr-ren gehigarriak giltzurrun-estresa areagotu
eta gibel-kalteak eragin ditzakeela iradoki da (Kreider 1998). Dena dela, ezein ikerlanek
ez du klinikoki esanguratsuak diren gibel-entzimen igoerarik iragarri Kr-ren
gehigarriaren ondorioz (Kreider eta lank. 1998). Gainera, Poortmans eta lankideek
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 38
(1997) erakutsitakoaren arabera, Kr-ren gehigarriak giltzurrun-estresaren adierazgarrien
gain ez du inolako eraginik. Ondorioz, ez dirudi Kr-ren gehigarriak giltzurrun-estresa
areagotzen duenik, ez behintzat gomendatutako dosiak irensten direnean.
Zenbaitetan ingurugiro bero edo hezeetan gogor entrenatzen diren kirolariek Kr
irensten dutenean gihar-karranpak sarriagotan jasango lituzketela aipatu da (Kreider
1998). Teoria hau proposatzen dutenek Kr-ren gehigarriak gihar-barnera fluido sarrera
handiak sortaraziko lituzkeela aipatzen dute, eta ondorioz elektrolitoen oreka aldarazi,
deshidratazioa eragin eta estres termikoa areagotuko lirateke. Dena dela, ondorio
ezezkor hauek ez dira orain arte ezein ikerlanetan aipatu.
Kreatinaren gehigarriak zaintiratuak eta gihar-kizkurguneak gertatzeko aukerak
areagotu ditzakeela iragarri dute ere zenbait txosten anekdotikok. Hau adieraziko lukeen
teoriaren arabera, Kr-ren gehigarriak erlatiboki azkarrak diren indar eta gorputz-masa
igoerak eragin ditzakeenez, hezur, giltzadura eta lotailuen gain lesioak eragingo
lituzkeen gehiegizko estres-maila ezar daiteke. Hala ere, ezein ikerlanek ez du lesioen
maiztasunaren igoerarik iragarri Kr-ren gehigarria irentsi ondoren.
Oraintsuko ikerketa batek entrenamenduan zehar Kr irensten zuten 80 lagunen
artean eta plazeboak irensten zituzten 84 lagunen artean albo-efektuen maiztasuna
ikerlan-ondoko galdera-sorta baten bidez aztertu zuen. Emaitzek gihar-arazorik eza
adierazi zuten entrenamenduan zehar Kr edo plazeboak irensten zituzten lagunen artean.
Dena dela, arazo gastrointestinalak esanguratsuki altuagoa zen maiztasunaz ematen
ziren plazeboaren gehigarriak irensten zituztenen artean, Kr-ren gehigarria irensten
zutenekin alderatuz. Emaitza hauek zenbait entrenamendu baldintza ezberdinekin batera
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 39
Kr-ren gehigarria irensteak gihar-karranpa, zaintiratu, gihar-kizkurgune edo arazo
gastrointestinalen maiztasuna igoarazten ez duela aditzera ematen dute (Kreider eta
lank. “inprimatzear”). Ondorio hauekin bat datoz Grindstaff eta lankideek igerilari
gazteekin lan eginez aurkitutako emaitzak (Grindstaff eta lank. 1997), hala nola Kreider
eta lankideek unibertsitate-mailako amerikar futbol jokalariekin aurkitutakoak (Kreider
eta lank. 1998).
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 40
1.9. IKERLAN BIBLIOGRAFIKOAREN LABURPENA
Laburbilduz, orain arte egin diren ikerlanek aztertu eta frogatutakoaren arabera,
egunero 20 g Kr inguru ahoz hartzeak, 5-6 egunetan zehar, atsedenaldiko gihar-Kr-ren
kontzentrazio osoa nabarmenki igoaraz dezake lagun geldikorrengan edo arinki
entrenatuta dauden lagunengan. Zenbait ikerlanek adierazten dutenez, igoera honen
heren bat gutxi gorabehera PKr moduan metatuko litzateke. Dena den, igoera hauek ez
dira inoiz zuzenki frogatu oso entrenatuta dauden kirolariengan.
Zenbait ikerlanek, gehienetan entrenatuta ez dauden lagunekin eta laborategiko
kondizioetan burutuak, ahozko Kr-ren gehigarriak sprint motako ariketetan
errendimendua hobetu dezakeela frogatu dute, intentsitate altuko ariketak
errepikatzerakoan gihar-nekearen hasiera atzeratuz. Efektu ergogeniko honen
mekanismo eragile nagusia gihar-Kr eta PKr-ren kontzentrazio altuago batek
ahalbideturiko ADPren birfosforilazioaren areagotzea izango litzateke (15. Irudia).
Beste ikertzaile batzuek, ordea, ez dute Kr-ren eragin ergogenikorik aurkitu antzeko
kondizioetan burututako ikerketetan.
Oso ikerketa gutxik aztertu dituzte Kr-ren gehigarriaren ondorioak oso
entrenatuta dauden edo elitekoak diren kirolariek beraien kirolean espezifikoak diren
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 41
sprint-motako ariketa bakarrak burutzen dituztenean, baina aztertu egin dutenek ez dute
inolako errendimendu hobekuntzarik erakutsi. Honek adierazten duenez, gehigarri-mota
hau ez litzateke sprint-motako errendimendurako laguntza ergogenikotzat jo beharko
honelako populazioetan. Beraz, ez dirudi oso entrenatuta dauden kirolarien artean hain
zabalduta dagoen lehiaketa aurretik Kr ahoz hartzeak justifikazio zientifikoa duenik.
Entrenamendu intentsibo garaietan kirolariak entrenamendu saioetan zehar intentsitate
altuko ariketak burutzeko duen gaitasuna areagotzeko, edo errendimendua esfortzu
errepikatuak egitean dautzan kirol lehiaketetarako Kr hartzea potentzialki interesgarria
izan liteke, baina hau egiaztapen zientifikoaren beharra daukan hipotesia baino ez da.
Kreatinaren gehigarriak iraupen luzeko ariketaren gain eduki dezakeen eraginari
buruzko datu zientifikoek aditzera ematen dutenez, Kr ahoz hartzeak ez du honelako
ariketan zehar errendimendu maila hobetzen, are gehiago, ondorio ergolitikoak
erakarriko lituzke, gehigarri honek gorputz-masaren gain eragiten dituen efektuen
ondorioz ziurraski.
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 42
Gihar[Kr] eta [PKr]
Ariketaurreko Kr erabilgarria
KPK erreakzioan zeharko fluxua
PKr birsintesia
[PKr] hurrengo ariketaren hasieran
Giharerrendimendua
Zelularen hidratazio
egoera
Proteinen sintesia
II motako zuntzen
diametroa
Koiperik gabeko masa
Entrenamenduaren intentsitatea
Ariketaurreko PKr
erabilgarria
Glukolisiarekiko dependentzia
[Laktato]
pH
Nekearen hasieraren atzerapena
[H ]+
15. Irudia. Gihar-Kr eta PKr-ren maila areagotuek gihar-errendimendua hobetzeko jarraituko lituzketen
ahalezko mekanismoen adierazpen eskematikoa (Volek eta Kraemer, J. Strength and Cond. Res. 10: 200-
210, 1996).
Kreatinaren gehigarriak energi bide ezberdinen ondorioz ekoizten diren
metabolitoen kontzentrazioen gain duen eragina aztertuz (amoniakoa, hipoxantina, IMP
edo laktatoa esate baterako), gehigarri honek ariketa egin bitartean energi
metabolismoaren gain duen eragina ikertu ohi da. Literatura zientifikoan argitaratu diren
honi buruzko emaitzak ez dira inondik ere eztabaidaezinak, intentsitate altuko ariketan
zehar Kr-ren gehigarriak adeninako nukleotidoen degradazioa murriz dezakeela edo
aldarazten ez duela erakutsi izan baita. Gauza berbera esan daiteke bide metaboliko
glukolitikoari dagokionez.
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Metodoak 43
Zientzi literaturan iragarri denaren arabera, Kr-ren gehigarriak eragiten duen
albo-efektu bakarra gorputz-masaren igoera da. Beraz, gaur egun arte argitaratutako
ikerlanak oinarritzat hartuz, Kr-ren gehigarria ahoz irenstea kaltegabeko eta arriskurik
gabeko prozedura dela baiezta daiteke.
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Emaitzak eta eztabaida 44
2. IKERLAN ESPERIMENTALA
2.1. HELBURUAK
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Emaitzak eta eztabaida 45
2. IKERLAN ESPERIMENTALA (II. eta III. Ikerlanak)
2.1. HELBURUAK
Ikerlan bibliografikoan aipatutako guztiaren arabera, argiro ikus daiteke ahozko
Kr-ren gehigarriaren balioa laguntza ergogeniko gisa ez dela inondik inora
dudagabekoa. Izan ere, eragin ergogenikoa aurkitu duten ikerlan gehienek, oso
entrenatuta zeuden kirolariak ez aztertzeaz gain, ez zuten errendimendua lehiaketaren
antzeko ariketa espezifikoak burutzerakoan neurtu. Lehiaketarekiko espezifikotasun
honek sprint bakarreko kiroletan eta sprint errepikatuak egitean dautzan kiroletan
lehiatzen diren oso entrenatuta dauden kirolariak aztertzea eskatzen du.
Igeriketa esfortzu bakarreko kirolen artean kokatuko litzatekeen ariketa-mota da,
lehiaketei dagokionean behintzat. Futbola, ordea, intentsitate altuko aldizkako ariketaldi
errepikatuak eskatzen dituzten kirolen adibide izango litzateke. Izan ere, jokalari
profesionalak partidu oso baten joko denboraren % 8-18 inguru intentsitate altuko
korrikaldiak burutzen jarduten dira, eta joko denboraren % 70-80 ibiltzen edo
intentsitate baxuz korritzen aritzen dira (Bangsbo eta lank. 1991; Reilly eta Thomas
1976; Van Gool eta lank. 1988; Withers eta lank. 1982). Horrez gain, jokalari bakoitzak
10-19 sarrera burutzen ditu, hala nola gehienetan jauzi batekin batera emandako 9-13
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Emaitzak eta eztabaida 46
burukada (Bangsbo eta lank. 1991; Ekblom 1986; Withers eta lank. 1982). Gainera,
joko-mailaren eta partidu batean burututako intentsitate altuko ariketa kantitatearen
arteko erlazio bat dagoela iragarri egin da (Ekblom 1986).
Ikerlan esperimental hau osatzen duten 2 ikerketen helburu orokorra ahozko Kr-
ren gehigarriak oso entrenatuta dauden kirolarien errendimenduaren gain eta energi
metabolismoaren gain eduki zezakeen eragina aztertzea izan zen, betiere aipatu berri
diren 2 kirol-motak kontuan izanik, eta egindako errendimendu neurketak eta testak
kirolari hauek lehiaketetan zehar egin behar zituzten ariketa-motak eta kondizioak
errepikatzen, edo behintzat ahalik eta egokien imitatzen, saiatuz.
Zehaztuz, ikerlan esperimentala osatzen duten ikerlanen helburu nagusiak
honako hauek izan ziren:
1. Ahozko Kr-ren gehigarriak oso entrenatuta zeuden kirolarien gorputz-masaren gain
eduki zezakeen eragina aztertzea (II. eta III. Ikerlanak).
2. Ahozko Kr-ren gehigarriak oso entrenatuta zeuden kirolarien sprint errendimenduaren
gain eduki zezakeen eragina aztertzea (II. eta III. Ikerlanak).
3. Ahozko Kr-ren gehigarriak oso entrenatuta zeuden kirolarien iraupen luzeko
errendimenduaren gain eduki zezakeen eragina aztertzea (III. Ikerlana).
4. Ahozko Kr-ren gehigarriak oso entrenatuta zeuden kirolarien ariketen arteko
errekuperazio ahalmenaren gain eduki zezakeen eragina aztertzea (III. Ikerlana).
Iñigo Mujika
Ikerlan esperimentala - Emaitzak eta eztabaida 47
5. Ahozko Kr-ren gehigarriak ariketan zeharreko energi metabolismoaren gain eduki
zezakeen eragina aztertzea, betiere oso entrenatuta zeuden kirolariengan (II. eta III.
Ikerlanak).
6. Ahozko Kr-ren gehigarriak oso entrenatuta zeuden kirolariengan inolako albo-
efekturik eduki zezakeen aztertzea (II. eta III. Ikerlanak).
Iñigo Mujika
Sintesi eta ondorioak 49
2.2. METODOAK
2.2.1. Lagunak
Guztira, 37 lagunek borondatez parte hartu zuten II. eta III. Ikerlanetan.
Hauetariko 20 nazio eta nazioarte maila zeukaten igerilariak ziren (9 emakumezko eta
11 gizonezko), eta gainerako 17ak 2. B mailan jokatzen zuten futbolari gazteak (3
atezain, 5 atzelari, zelai erdiko 8 jokalari eta 3 aurrelari). Lagun hauen guztien ezaugarri
fisikoen laburpena 3. Taulan agertzen da.
3. Taula. Lagunen ezaugarri fisikoak. Balioak batez bestekoak ± desbidazio estandarra dira.
Emakumezkoak Gizonezkoak
Ikerlana Adina
(urteak)
Altuera
(cm)
Pisua
(kg)
Adina
(urteak)
Altuera
(cm)
Pisua
(kg)
II. Ikerlana (n = 20) 19,3 ± 2,8 169 ± 5 62,2 ± 6,9 20,5 ± 2,2 183 ± 6 78,3 ± 6,2
III. Ikerlana (n = 17) 20,3 ± 1,4 180 ± 6 74,8 ± 5,5
Ikerketetan parte hartzea borondatez erabaki baino lehen, ikerlanen helburu eta
arrisku potentzialei buruzko ahozko eta idatzitako informazio zehatza eman zitzaien
lagun guztiei. Ondoren, idatzitako baimen formulario bana izenpetu zuten. Bestalde,
Iñigo Mujika
Sintesi eta ondorioak 50
lagun guztiek edozein unetan beraien partaidetza amaitutzat jotzeko eskubide osoa
zeukaten.
Bai igerilariak eta baita futbolariak ere orojaleak ziren, eta inork ez zuen
ezohizko haragi kantitate handirik jaten.
2.2.2. Errendimendu-testak
Errendimendu-test guztiak zelai-testak izan ziren. Beraz, test hauek egiterakoan
kirolariek lehiaketetan burutu behar dituzten ariketen antzeko ariketak burutu behar izan
zituzten. Era berean, lehiaketetan aurkitu ohi dituzten kondizioen antzeko kondizioak
birkreatu ziren.
2.2.2.1. II. Ikerlana
Ikerlan hau denboraldiko 35. astearen ondoren egin zen, entrenamendu bolumen
handiko garai baten bitartean (45.000 m.aste-1 inguru). Lagun bakoitzak sprint
errendimenduko igeriketa-testak 2 aldiz burutu zituen, 7 eguneko aldeaz.
Errendimendu-saio bakoitzaren aurreko astean zehar, lagun bakoitzak entrenamendu-
egitarau berbera bete zuen, bai intentsitateari, bai bolumenari eta baita maiztasunari
dagokionez ere. Errendimendu test saio biak gorputz-masa neurtu eta gero, ordu berean
eta esperimentu-kondizio berberak mantenduz burutu ziren. Testak 25 m-ko igerileku
estalian egin ziren, 600 m-ko eta intentsitate baxu-ertaineko beroketa estandar bat
burutu ondoren. Beroketa-gisa, igerilariek 200 m egin zituzten crawl estiloan, jarraian
25 m estilo bakoitzean, 25 s-ko errekuperazio tarteekin, beste 200 m norberaren
Iñigo Mujika
Sintesi eta ondorioak 51
lehiaketa estiloan eta azkenik 4 aldiz 25 m norberaren lehiaketa estiloan berriro ere, 45
s-ko errekuperazio tarteekin. Errendimendu-testak 25, 50 eta 100 m-ko 3 igerialdi izan
ziren hurrenez hurren. Igerilariek lehiaketaren antzeko irteera egiten zuten, beraien
entrenadoreak ematen zituen irteera aginduak jarraituz. Lagun bakoitzak bere estilorik
onenean burutu zituen 3 igerialdiak, bana-banaka. Igerialdien artean 300 m-ko
errekuperazio aktiboko igerialdia eta 20-25 min-ko errekuperazio geldoa eginarazi
zitzaien. Igerilariei test bakoitzean ahalegin maximoa egin zezaten agindu zitzaien.
Igerialdietan lortutako denborak 2 ikertzailek neurtu zituzten kronometroen bidez, eta
bien arteko batez bestekoa kalkulatu eta gorde egin zen.
2.2.2.2. III. Ikerlana
Esperimentu-prozedurak denboraldiko azken partidua jokatu eta 3 egun geroago
hasi ziren. Jokalariek bitan burutu zituzten errendimendu-testak, 7 eguneko aldeaz.
Lagun guztiak talde berdineko kideak zirenez, antzeko entrenamendu-saioak burutu
zituzten esperimentu-garaian zehar. Esperimentu-prozedurak ezagunak ziren lagun
guztientzat. Bi test-saioak lagunak pisatuz hasi ziren (Seca 708, Hamburg, Alemania),
eta atseden egun baten biharamunean burutu ziren, ordu berean eta esperimentu-
kondizio berberak mantenduz. Jokalariek banan-banan burutu zituzten test guztiak.
Jokalari bakoitzak errendimendu test bakoitzean ahalegin maximoa egiteko agindua eta
ikertzaileen ahozko kemenak jaso zituen. Errendimendu-testak (16. Irudia) 10 min-ko
beroketa estandar baten ondoren hasi ziren, intentsitate baxuko aurrerakako, albokako
eta atzerakako korrikaldiak, zenbait azelerazio-korrikaldi, intentsitate hazkorreko
saltoak eta luzatze-ariketak barne.
Iñigo Mujika
Sintesi eta ondorioak 52
Kontramugimendudun jauziaren testa (KMJT). Hasierako KMJT Ergojump
ukipen-plataforma (Newtest OY, Oulu, Finlandia) baten gainean burututako goranzko 3
jauzi maximo burutzean zetzan. Jauziak zutikako jarrera batetik hasita eta
prestakuntzako kontramugimendua zilegituz burutu ziren, 30 s inguruko
errekuperazioaz eta jokalariek prestakuntza eta jauzi osoan zehar eskuak gerrian
mantendu behar zituztelarik. Airean igarotako denborak plataformarekin konektatuta
zegoen kronometro digital baten bidez neurtu ziren, eta denbora hauen bitartez jauzian
lortutako altuerak kalkulatu egin ziren (Bosco eta lank. 1983). Jokalari bakoitzaren 3
jauzien artetik onena gorde egin zen.
Sprint errepikatuen testa (SET). Hiru minutu KMJT burutu ondoren, lagun
bakoitzak 15 m-ko 6 sprint maximo egin zituen, 30 s-ko errekuperazio denborak
tartekatuz. Sprint bakoitzaren aurreko irteera jarrera norberak hautatzen zuen. Korrikaldi
bakoitzari hasiera ematerakoan, lagunek lurretik 0,4 m-ko altueran kokatuta zegoen
zelula fotoelektrikoa (Newtest OY, Oulu, Finlandia) zeharkatzen zuten, honela
kronometro digital bat martxan jarriz. Irteeratik 5 m eta 15 m-ra beste zelula
fotoelektriko batzuk zeuden kokatuta, hurrenez hurren denbora partzialak eta amaierako
denborak neurtzeko.
Aldizkako erresistentzi testa (AET). Aurreko testa burutu eta 8 minutu
beranduago, 3 atezainak izan ezik beste jokalariek beste ikertzaile batzuek
deskribatutako AET burutu zuten (Bangsbo eta Lindquist 1992; Bangsbo 1994).
Laburki, test honen iraupena 16,5 min-koa da. Denbora honetan, jokalariek 15 s-ko eta
intentsitate altuko 40 ariketaldi eta 10 s-ko eta intentsitate baxuko 39 ariketaldi
aldizkatzen dituzte. Intentsitate altuko ariketaldietan, jokalariek futbol-zelaiko penalti-
Iñigo Mujika
Sintesi eta ondorioak 53
arearen inguruan markatuta dagoen zirkuitua jarraitzen dute, 40 m aurrerantz, 8,25 m
atzerantz, 95,25 m aurrerantz eta slalom batean zehar, 8,25 m alboka zirkuituaren
barnealdeari bizkarra emanez eta 8,25 alboka zirkuituaren barnealderantz begiratuz
korritzen dutelarik. Intentsitate baxuko ariketaldietan, jokalariek zirkuituaren
barnealdera eta azken intentsitate altuko ariketaldian lortutako lekura buelta egiten dute
jogging lasaian. Testaren emaitza intentsitate altuko 40 korrikaldien buruan korritutako
distantzia da.
Errekuperazioko KMJT. Aldizkako erresistentzi-testa burutu eta berehala,
jokalariak AET egiten zuten penalti-arearen aldamenean kokatuta zegoen beste
Ergojump ukipen-plataforma batera korrika abiatzen ziren, lehenbailehen
kontramugimendudun jauzi bat egitera. Jarraian, beste 2 jauzi egin behar izan zituzten, 3
eta 5 min-z errekuperatu ondoren, hurrenez hurren.
KMJT3 Jauzitako
Onena
SET
3 min
6 x 15 m Sprint 30 s Errekuperazio
8 min.
AET
40 x 15 s Korrikaldi 10 s Errekuperazio
Jauzi 1
0 min
Jauzi 1Jauzi 13 min2 min
Errekuperazioko KMJT
16. Irudia. Errendimendu-testen adierazpen eskematikoa (III. Ikerlana). KMJT: kontramugimendudun
jauziaren testa; SET: sprint errepikatuen testa; AET: aldizkako erresistentzi testa.
Iñigo Mujika
Sintesi eta ondorioak 54
2.2.3. Kreatina edo plazeboaren gehigarriak
2.2.3.1. II. Ikerlana
Hasierako oinarrizko errendimendu saioaren ondoren, igerilariak Kr
monohidrato gehigarri taldean (KREATINA, n = 10) edo plazebo taldean (PLAZEBO,
n = 10) sailkatuak izan ziren. Bi taldeek antzeko ezaugarri fisikoak eta errendimendu
maila zeuzkaten.
Kreatina eta plazeboaren gehigarriak itsu bikoitza esperimentu-prozedura
erabiliaz eman zitzaizkien igerilariei. KREATINA taldeak 5 g Kr monohidratoko
(ERGOMAX C150) 4 dosi irentsi zituen egunero, 5 egunetan zehar. PLAZEBO taldeak,
bere aldetik, laktosa plazebo bat hartu zuen dosi berberak jarraituz. Lehenengo
errendimendu saioa burutu eta 2 egun geroago hasi ziren 2 taldeak gehigarriak irensten,
bigarren errendimendu saioaren aurreko egunean amaitu zutelarik.
2.2.3.2. III. Ikerlana
Hasierako errendimendu kontrol saioaren ondoren, jokalariak Kr
monohidratoaren gehigarri taldean (KREATINA, n = 8) edo plazeboaren gehigarri
taldean (PLAZEBO, n = 9) sailkatuta geratu ziren. Taldeak ezaugarri fisikoei eta test
ezberdinetan lortutako errendimendu mailari zegokionez berdinak ziren.
Iñigo Mujika
Sintesi eta ondorioak 55
Itsu bikoitza esperimentu-prozedura erabili zen jokalariei Kr edo plazeboaren
tratamenduak ematerakoan. KREATINA taldeak 5 g Kr monohidratoko (CREATINA
ENERVIT) 4 dosi irentsi zituen egunero, 6 egunetan zehar. Aldi berean, PLAZEBO
taldean sailkatuta zeuden jokalariek maltodextrinak irentsi zituzten dosi berdinekin.
Hasierako errendimendu kontrol saioaren biharamunean eta bigarren errendimendu
saioaren bezpera artean irentsi zituzten jokalari guztiek zegozkien gehigarriak.
2.2.4. Odol-amoniakoa
2.2.4.1. II. Ikerlana
Igerilariei ermami batetik 20 µl odol-laginak hartu zitzaizkien errendimendu-test
bakoitza burutu eta min 1 beranduago, bertan odol-amoniakoaren maila neurtzeko.
Lagin bakoitza amoniakoaren kontzentrazio-maila zehazteko berehala analizatu zen,
metodo erreflektometriko bat erabiliaz (Ammonia Checker II, Kyoto Daiichi, Kagaku
Co., Ltd., Japonia; Menarini Diagnostics, Italia).
2.2.4.2. III. Ikerlana
Futbolari bakoitzari belarri-gingilatik 20 µl odol-lagin bakarra hartu egin
zitzaion SET burutu eta 3 min geroago. Goian aipatutako metodo erreflektometriko
berbera erabiliaz (Ammonia Checker II, Kyoto Daiichi, Kagaku Co., Ltd., Japonia;
Menarini Diagnostics, Italia) aztertu ziren amoniakoaren kontzentrazioak.
2.2.5. Odol-laktatoa
Iñigo Mujika
Sintesi eta ondorioak 56
2.2.5.1. II. Ikerlana
Igeriketa-test bakoitzaren osteko (min 1) laktato-mailak zehaztu ahal izateko
ermamitik odol-laginak (20 µl) ere hartu zitzaizkien. Odol osoko laktato-
kontzentrazioak entzimatikoki neurtu ziren, LA 640 laktatoaren analizagailua (Roche
Bioélectronique Kontron, Suitza) erabiliaz, Geyssant eta bere lankideek (1985) adierazi
zuten bezala.
2.2.5.2. III. Ikerlana
Odol-laktatoa neurtzeko belarri-gingilako odol-laginak (25 µl) atera zitzaizkien
ere futbolariei, SET eta AET burutu eta 3,5 min beranduago. Odol osoko laktatoaren
kontzentrazioak entzimatikoki zehaztu ziren, YSI 2300 STAT Plus (Yellow Springs
Instruments, Yellow Springs, OH, Estatu Batuak) analizagailu baten bidez.
2.2.6. Gernu-kreatinina
III. Ikerlaneko errendimendu-test egun bakoitzaren gauean zehar, 12 orduko
gernu-laginak bildu ziren horretarako erabiltzen diren edukiontzitan. Bilketaren
ondoren, lagin guztien gernu-bolumena neurtu zen, eta ondo nahastutako laginetan
gernu-kreatininaren kontzentrazioa espektrofotometriaren bidez neurtu zen berehala,
Synchron CX7 tresna bat erabiliz (Beckman Instruments Inc., Brea, CA, Estatu Batuak).
Iñigo Mujika
Sintesi eta ondorioak 57
2.2.7. Analisi estatistikoak
2.2.7.1. II. Ikerlana
Bestelakorik aipatu ezean, talde balioak batez bestekoak ± desbidazio estandar
bezala adierazten dira. Zientzi literaturan Kr-ren gehigarriak gihar-Kr edukiaren gain
duen eraginari dagokionez sexu arteko ezberdintasunik aipatu ez denez, igerilari guztiak
talde bakar bat bezala hartu ziren, gizonezkoak eta emakumezkoak barne. Student-en
lagin ezberdinentzako t testak esperimentuaren hasieran 2 taldeen artean ezberdintasunik
ez zegoela erakutsi zuen. Talde bakoitzean gehigarria irentsi aurretik eta irentsi ondoren
neurtutako aldagaien balioen arteko konparaketak bariantza analisi baten bidez burutu
ziren. Esangura estatistikoaren maila P < 0,05 balioan ezarri zen.
2.2.7.2. III. Ikerlana
Talde-balioak batez bestekoak ± desbidazio estandar bezala adierazten dira,
bestelakorik aipatzen ez den bitartean. Esperimentuaren hasieran 2 taldeen artean
ezberdintasunik ez zegoela baieztatzeko Student-en lagin ezberdinentzako t testa erabili
zen. Talde bakoitzaren barneko konparaketak (gehigarria hartu aurretik edo gehigarria
hartu ondoren) neurketa errepikatuentzako bide bakarreko bariantza analisia erabiliaz
egin ziren. Esangura estatistikoa P < 0,05 bezala definitu zen.
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 59
2.3. EMAITZAK ETA EZTABAIDA
2.3.1. Gorputz-masa
II. Ikerlanean, gorputz-masaren igoera bat ikusi zen KREATINA taldean
gehigarria hartu eta gero (71,7 ± 10,1 kg-tik 72,4 ± 9,8 kg-ra, P < 0,05). Gorputz-
masaren igoerak talde honetako kide guztiengan gertatu ziren, bakar batengan izan ezik,
eta igoeraren heina 0,2 eta 1,6 kg artekoa izan zen. PLAZEBO taldean, ordea, ez zen
inolako aldaketa esanguratsurik izan (70,4 ± 11,1 kg-tik 70,1 ± 10,6 kg-ra).
III. Ikerlanean ere KREATINA taldeak bere gorputz-masa esanguratsuki igo
egin zuen gehigarria irentsi zuen egunetan zehar, 73,8 ± 5,7 kg-tik 74,4 ± 6,0 kg-ra (P <
0,05). Talde honetako 8 jokalarien artetik 6k beraien gorputz-masa 0,4 eta 1,4 kg artean
igo zuten, bakar batek masa mantendu eta beste batek 0,6 kg galdu zuen. PLAZEBO
taldearen gorputz-masak, ordea, aldagabe iraun zuen garai esperimentalean zehar (75,7
± 5,4 eta 75,9 ± 5,8 kg gehigarria irentsi aurretik eta irentsi ondoren, hurrenez hurren).
Horrez gain, gernu kreatininaren iraizketak gora jo zuen gehigarria hartu ondoren
KREATINA taldean (215,1 ± 69,9 vs 262,8 ± 60,4 mg.dl-1, P = 0,09). PLAZEBO
taldean, ordea, aldagabe iraun zuen (165,2 ± 45,2 vs 176,8 ± 52,9 mg.dl-1). Gernu-
bolumena ez zen tratamenduarekin batera aldatu ezein taldetan. Tratamendua baino
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 60
lehen 46,4 ± 9,0 ml.h-1 eta tratamenduaren ondoren 39,3 ± 13,4 ml.h-1 izan zen
KREATINA taldean, eta 67,7 ± 23,4 eta 55,0 ± 18,4 ml.h-1 PLAZEBO taldean.
Ikerlan esperimental hauetan gihar-Kr eta PKr-ren edukiak neurtu ez ziren arren,
gehigarria hartu ondoren II. Ikerlaneko KREATINA taldeko 10 lagunen artetik
bederatzirengan ikusi zen 0,4 eta 1,6 kg arteko gorputz-masaren igoerak, eta III.
Ikerlanean KREATINA taldean neurtu egin zen batez besteko 0,6 kg-ko gorputz-
masaren igoerak, igerilari eta futbolari talde hauetan “Kr-ren metaketa” bat erdietsi zela
iradoki egiten dute. Izan ere, 2 ikerlan hauetan erabilitako Kr-ren irensketa protokoloa
giza gihar eskeletikoan “Kr-ren metaketa” bat lortzeko era eragingarria dela frogatu da
behin eta berriro (Balsom eta lank. 1995; Casey eta lank. 1996; Febbraio eta lank. 1995;
Green eta lank. 1996; Greenhaff eta lank. 1994a; Greenhaff eta lank. 1994b; Harris eta
lank. 1992; Hultman eta lank. 1996; Kurosawa eta lank. 1997; Kurosawa eta lank. 1998;
Maughan 1995; Myburgh eta lank. 1996; Rossiter eta lank. 1996; Ruden eta lank. 1996;
Söderlund eta lank. 1994; Vandenberghe eta lank. 1996; Zehnder eta lank. 1998). Esate
baterako, 5 eguneko Kr-ren gehigarriaren irensketaren ondoren gorputz-masaren igoera
esanguratsu bat iragarri da ikerlan batean, zeinean gihar-Kr-ren kontzentrazio osoaren
igoera nabarmenak, hala nola gihar-PKr-ren edukia hustarazi zuen intentsitate altuko
gihar-uzkurduraren osteko errekuperazioan zehar PKr-ren birsintesi maila bizkortuak
aurkitu baitziren (Greenhaff eta lank. 1994a). Era berean, zenbait ikertzailek mota
berbereko Kr-ren gehigarriaren irensketarekin batera antzeko 0,4-2,1 kg inguruko
gorputz-masaren igoerak ematen direla iragarri dute (Balsom et lank. 1993a; Balsom eta
lank. 1993b; Balsom eta lank. 1995; Engelhardt eta lank. 1998; Green eta lank. 1996;
Greenhaff eta lank. 1994a; Stroud eta lank. 1994; Volek eta lank. 1996; Ziegenfuss eta
lank. 1998). Gainera, kreatininaren formazio-maila gihar-Kr-ren kontzentrazioarekin
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 61
zuzenki proportzionala dela aipatu da (Hultman eta lank. 1996), eta gernu-kreatininaren
iraizketa goratuta neurtu zen III. Ikerlanean Kr-ren irensketa-garaiaren ondoren.
Masa-igoera hauek adieraz ditzaketen mekanismo-arduradunak argiro finkatu ez
diren arren, 2 aukera iradoki dira: proteina uzkurgarrien sintesiaren igoera edo
gorputzeko ur-eduki osoaren igoera. Zenbait autorek, hain zuzen ere, Kr-ren
gehigarriaren osteko gorputz-masaren igoera proteinen sintesi mailaren igoera eragingo
lukeen nitrogenoko balantze positibo bati egotz liezaiokeela aditzera eman dute (Balsom
eta lank. 1993a; Balsom eta lank. 1994; Ziegenfuss eta lank. 1997). Izan ere, Kr-n
hustuta zeuden giharretan anormaltasun ultraegituralak ikusi egin dira, mioharizpien
galerak eta II motako zuntzen hipotrofia barne (Laskowski eta lank. 1981; Shields eta
lank. 1975; van Deursen eta lank. 1994; Wyss eta Wallimann 1994). Bestalde, Kr-k
proteina miofibrilarren biosintesia eta aminoazidoen sarrera proteina uzkurgarrietan
eragiten duela iragarri da (Bessman eta Savabi 1990), beste ikerlan batzuek efektu
eragingile hau erakusterik izan ez duten arren (Fry eta Morales 1995). Ahozko Kr-ren
gehigarriak II motako gihar-zuntzen diametroa (Sipilä eta lank. 1981) eta pisatze
hidrostatikoaren bidez neurtutako masa gihartsua (Earnest eta lank. 1995) igoarazten
dituela frogatu da. Emaitza hauek, ordea, Kr-ren gehigarriak ikerlan honetan baino garai
luzeagoetan zehar erabili ziren ikerlanetan aurkitu ziren. Gihar-haziera erlatiboki motela
den prozesua izanik (Booth eta Thomason 1991; Kannus eta lank. 1992), 5 egunetan
zehar gehigarria irensteak epe motzegia dela dirudi gihar-hipertrofia eragin ahal izateko.
Beraz, aukera hau indar entrenamenduarekin batera eginiko iraupen luzeagoko Kr-ren
irensketa garai baten ondorioz gertatzeak onargarriagoa dirudi (Becque eta lank. 1997;
Earnest eta lank. 1995; Kirksey eta lank. 1997; Kreider eta lank. 1996; Kreider eta lank.
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 62
1998; Peeters eta lank. 1998), ikerlan guztien adostasuna ematen ez den arren (Larson
eta lank. 1998).
Beste autore batzuek, ordea, Kr-ren irensketa hasterakoan gertatzen den gernu
bolumenaren jaitsiera ikusita, aurkitutako gorputz-masaren igoera azkar hauek gorputz-
uraren gordetze batekin erlazionatuta daudela iradoki dute (Hultman eta lank. 1996). III.
Ikerlanean gehigarria irentsi ostean gernu-bolumenaren jaitsiera esanguratsurik neurtu
ez bazen ere, eskura dauden datuetan oinarrituta ur-gordetze batek eragindako gorputz-
masaren igoeraren aukera ezin da baztertu. Izan ere, gorago aipatu diren autoreek Kr-ren
irensketaren hasierako bizpahiru egunetan zehar neurtu zuten gernu-bolumenaren
jaitsiera nabarmena, irensketa-garaiaren amaierarako ohizko mailara itzuli zen (Hultman
eta lank. 1996).
2.3.2. Errendimendua sprint motako ariketetan
II. Ikerlanean, igerilariek beraien mailarik onenaren % 94,2 ± 2,2-a eman zuten
errendimendu-testetan, gehigarria irentsi baino lehen eta aurreko denboraldian 100 m-
tan norberak lortu zituen denboren arteko konparaketaren arabera. Errendimendu-maila
hau ez zen taldeen artean ezberdina izan. Banan-banako eta taldekako 25, 50 eta 100 m-
ko errendimendu-testetan lortutako denborak, hala nola 3 testetako denboren batuketak
4. Taulan agertzen dira. Ez 3 igerialdietan, ez eta 3 hauen batuketan ere, ez zen
errendimendu aldaketarik ikusi ezein taldetan. Hala ere, KREATINA taldeak
errendimendu denbora motelagorako joera erakutsi zuen 25 eta 50 m-tan, hurrenez
hurren 13,93 ± 1,78 s-tik 14.08 ± 1.82 s-ra (P = 0,07) eta 30,37 ± 3,59 s-tik 30,78 ± 4,00
s-ra (P = 0,05) pasatuz.
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 63
4. Taula. Banan-banako eta taldekako errendimendu denborak Kr edo plazeboaren
gehigarriak irentsi aurretik (Pre) eta irentsi ondoren (Post). G: gizonezkoa. E:
emakumezkoa. Bi taldeen balioen arteko ezberdintasunak ez ziren estatistikoki
esanguratsuak.
25 m (s) 50 m (s) 100 m (s) Guztira (s)
Laguna Sexu
a
Estiloa Pre Post Pre Post Pre Post Pre Post
Kreatina
1 G Crawl 11,67 11,72 25,78 25,47 56,18 55,75 93,63 92,94
2 G Crawl 12,25 12,23 26,64 26,80 58,36 57,27 97,25 96,30
3 G Crawl 12,78 12,92 27,95 27,94 60,50 59,44 101,23 100,30
4 G Tximelet
a
12,14 12,18 27,24 27,29 60,00 59,91 99,8 99,38
5 G Bular 13,12 13,51 30,07 30,18 66,28 66,41 100,93 100,02
6 E Bizkar 14,35 14,36 30,70 30,97 66,97 68,46 112,02 113,79
7 E Bizkar 14,86 15,60 31,46 32,91 68,67 70,32 114,99 118,83
8 E Bizkar 15,58 15,82 32,48 32,88 68,82 69,02 116,88 117,72
9 E Bular 15,60 15,60 34,56 35,82 75,38 77,87 125,54 129,29
10 E Bular 16,91 16,89 36,86 37,49 79,82 79,77 133,59 134,15
13,93 14,08 30,37 30,78 66,10 66,42 110,40 111,28
DS 1,78 1,82 3,59 4,00 7,57 8,33 12,88 14,05
Plazebo
11 G Crawl 12,12 12,17 26,00 26,13 55,99 55,89 94,11 94,19
12 G Crawl 12,67 12,79 27,65 27,40 58,61 59,01 98,93 99,20
13 G Tximelet
a
12,26 12,27 27,26 27,33 61,41 60,42 100,93 100,02
14 G Tximelet
a
13,17 12,81 28,36 28,24 62,48 63,35 104,01 104,40
15 G Tximelet
a
12,91 13,18 29,14 29,23 65,43 64,78 107,48 107,19
16 G Bular 13,79 13,97 31,05 30,91 67,17 67,92 112,01 112,80
17 E Tximelet
a
13,39 13,39 29,67 30,04 63,91 65,32 106,97 108,75
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 64
18 E Bizkar 15,05 15,09 32,10 31,70 68,42 67,22 115,57 114,01
19 E Bizkar 16,96 16,31 35,10 34,95 73,19 72,70 125,25 123,96
20 E Bular 16,14 16,11 36,65 37,47 80,93 80,88 133,72 134,46
13,85 13,81 30,30 30,34 65,75 65,75 109,90 109,90
DS 1,66 1,52 3,46 3,58 7,26 7,17 12,20 12,13
PLAZEBO taldeak igerialdi ezberdinetan lortutako denborak gehigarriaren
irensketa-garaiaren aurretik eta ondoren alderatuz ez zen ezberdintasun esanguratsurik
ikusi. Gauza bera esan daiteke Kr irentsi zuen taldeari buruz. Azken talde honek, dena
dela, bere sprint-errendimendua txartzeko joera erakutsi zuen. Gorputz-masaren eta
errendimenduaren aldaketen artean erlazio esanguratsurik aurkitu ez zen arren, joera hau
lehenago aipatutako gorputz-masaren igoerarekin erlazionatuta egon liteke. Izan ere,
uretan zehar atoian doan gorputz batek aurkitzen duen jarkiera hidrodinamikoa (hau da,
jarkiera pasiboa) gorputz-masari buruz, eta honekin harreman estua daukaten beste
parametroei buruz (gorputz-masa/altuera ratioa edo gorputz-gainazalaren azalera
adibidez) proportzionala dela frogatu da (Chatard eta lank. 1990a; Lavoie eta Montpetit
1986; Van Tilborgh eta lank. 1983). Gorputza uretan zehar libreki mugitzen ari denean
aurkitzen duen jarkiera (hau da, jarkiera aktiboa) gorputz-masarekin ere erlazionatuta
dago (Huijing eta lank. 1988). Gainera, igeriketaren energi kostua indar hidrostatikoari
buruz alderantziz proportzionala da, zein gorputz masarekin erlazionatuta dagoen beste
parametro bat baita. Indar hidrostatiko altu batek flotagarritasuna areagotzen du eta
igerilariari flotazio eta irristaketa-jarrera hobeago bat mantentzen laguntzen dio,
murgildutako gorputz-azalera eta jarkiera hidrodinamikoak gutxituz (Chatard eta lank.
1990b). Beraz, gorputz-masaren igoera batek aldi bereko jarkiera indarren igoera eta
igeriketa-mekanikaren aldaketa eragin litzake, eta ondorioz igeri egiteko energi
gastuaren igoera.
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 65
II. Ikerlanaren emaitzak literaturan lehenago iragarritako datuekin bat ez datoz,
zeintzuk antzeko Kr-ren irensketa garai baten ondoren ariketa maximo errepikatuak
burutzerakoan errendimenduaren hobekuntzak erakusten baitzituzten entrenatuta ez
zeuden lagunengan. Izan ere, Kr-ren gehigarria hartu zuten lagunek zikloergometroan
intentsitate altuko eta 6 s-ko 10 ariketaldi burutzerakoan eskatzen zitzaien lan
intentsitatea erraztasun handiagoz mantentzen zuten irensketa-garaiaren ondoren
(Balsom eta lank. 1993a). Zikloergometroan 6 s-ko 5 ariketaldi burutu ondoren
intentsitate altuko eta 10 s-ko beste ariketaldi bakar bat burutzean zetzan ikerkuntza
batean antzeko emaitzak lortu ziren (Söderlund eta lank. 1994). Ondo entrenatuta ez
zeuden baina fisikoki aktiboak ziren lagunek minutu bateko atsedenaldiak tartekatuz 30
s-ko belaunaren 5 luzapen isozinetiko maximo burutzerakoan, 5 egunetan zehar Kr
irentsi eta gero bigarren eta hirugarren ariketaldietan indar maximo handiagoa garatzen
zutela erakutsi da (Greenhaff eta lank. 1993). Era berean, zikloergometroan 4 min-ko
atsedenaldiez tartekatuta 30 s-ko 2 ariketaldi maximo burutu zituzten entrenatuta ez
zeuden lagunek bigarren ariketaldian zehar lan handiagoa burutzeko gai izan ziren Kr-
ren gehigarria irentsi eta gero, batez besteko ATPren degradazioa % 50 murriztu zelarik.
Kreatina irensteak, ordea, ez zuen burututako lanaren gain eta ATPren galeraren gain
eraginik eduki ariketako lehen 30 s-tan zehar (Greenhaff eta lank. 1994b). Oro har,
emaitza hauek guztiek ahozko Kr-ren gehigarria lagun geldikorrentzat edo arinki
entrenatuta dauden lagunentzat intentsitate altuko eta iraupen laburreko ariketaldi
errepikatuetan zehar gihar-nekearen hasiera atzeratzeko bide eragingarria dela argiro
aditzera ematen dute. Zenbaitetan 4 asteko iraupena eduki dezakeen efektu ergogeniko
hau (Ziegenfuss eta lank. 1998), ariketaren aurreko gihar-Kr eta PKr-ren eduki areagotu
baten bitartez adieraz daiteke (Greenhaff eta lank. 1994a; Greenhaff eta lank. 1994b;
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 66
Harris eta lank. 1992; Söderlund eta lank. 1994). Gihar-uzkurduran zehar PKr-k ATPren
degradazioa arintzeko indargetzaile funtzioa betetzen duenez (Bessman eta Savabi
1990), eta Kr-ren gehigarria hartu duten lagunengan ariketaldien arteko errekuperazio
tarteetan zehar gihar-PKr-ren birsintesi maila altuagoa ikusten denez (Greenhaff eta
lank. 1994a), ADPren ATPrako birfosforilazioa aldizkako gihar-ariketaldi jarraietan
zehar areagotu egiten da.
Goian aipatu diren emaitzek, ordea, ez dute lehiaketaren antzeko sprint-ariketa
bakarra burutzerakoan errendimenduaren hobekuntzarik adierazten (adibidez 100-400
m-ko korrikaldia edo 25-100 m-ko igerialdia). Birch eta bere laguntzaileek (1994) 5
egunetan Kr-ren gehigarria irentsi ondoren potentzia maximo, batez besteko potentzia
eta burututako lan guztiaren areagotze bat erakutsi zuten 4 min-ko errekuperazioak
tartekatuz burututako zikloergometroko 30 s-ko 3 ariketetariko lehenengo bietan, arinki
entrenatuta zeuden lagunengan. Antzeko ariketa protokolo bat, baina Kr-ren irensketa
garai luzeago bat erabiliaz (14 egun), Earnest eta bere lankideek (1995) pisuak jasotzen
entrenatuta zeuden lagunak aztertu eta % 13, % 18 eta % 18ko hobekuntzak erakutsi
zituzten lehenengo, bigarren eta hirugarren ariketetan, hurrenez hurren. Lagun berdinek
kirolari dagokionez espezifikoagoa zen ariketa bat burutu zutenean (pisu libreekin
eginiko banku-pressa errepetizio maximoa) oraindik ere esanguratsua zen % 6ko
hobekuntza ikusi zen 28 egunetan zehar gehigarria hartu ondoren, baina hobekuntza hau
gorputz-pisuari buruz zuzentzerakoan deuseztatu egiten zen. Are gehiago, entrenatuta
zeuden 2 korrikalari taldek Kr edo plazeboa irentsi aurretik eta irentsi ondoren 300 m-
ko 4 korrikaldiko testa egin zutenean, ez zen taldeen arteko ezberdintasunik ikusi
korrikaldien denbora osoan, Kr taldearen azken 300 m-ko korrikaldia azkarragoa izan
zen arren (Harris eta lank. 1993). Beste ikerlan batek ez zuen Kr-ren gehigarriaren
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 67
eragin esanguratsurik aurkitu potentzia maximoaren gain, potentzia maximoa erdiesteko
behar izan zen denboraren gain, burututako lan kantitatearen gain edo neke-indize baten
gain zikloergometroan eginiko 15 s-ko test maximo bakar bat burutzerakoan, hau da, II.
Ikerlan honetako 25 m-ko igerialdiaren iraupenaren antzeko iraupena zeukan ariketan
(Cooke eta lank. 1995). Odland eta bere laguntzaileek (1997) zikloergometroan
burututako 30 s-ko ariketa baterako antzeko emaitzak iragarri dituzte, baina ikertzaile
hauek gihar-Kr eta PKr-ren eduki osoaren gain eraginik izan ez zuen 3 eguneko Kr
irensketa protokolo bat erabili zuten. II. Ikerlanaren emaitzekin bat, oraintsuko ikerketa
batzuek Kr-ren irensketak oso entrenatuta dauden korrikalari eta igerilariengan korrikan
(Redondo eta lank. 1996) eta igeriketan (Burke eta lank. 1996) sprint gaitasuna
hobetzen ez duela erakutsi dute. Honi dagokionez, aurreko ikerkuntzetan erabilitako
kirolari dagokionez espezifikoak ez diren ariketak egiterakoan (zikloergometroan
intentsitate altuko ariketak edo belaunaren luzapen isozinetiko maximoak laborategian,
esate baterako) II. Ikerlaneko igerilariek beraien errendimendu maila hobetu zezaketen
aztertzea interesgarria izan zitekeen.
III. Ikerlaneko SETn 2 taldeek lortu zituzten errendimendu-balioak 14. eta 15.
Irudietan irudikatzen dira. KREATINA taldeak 5 eta 15 m-tan errendimendu denbora
azkarragoak erdietsi zituen 6 sprintetan gehigarria irentsi ondoren. Hobekuntza hauek 1.
sprintaren 5 m-tan eta 2. sprintaren 15 m-tan estatistikoki esanguratsuak izan ziren, eta
2. sprintaren 5 m-tan (P = 0,07), eta 1. eta 3. sprinten 15 m-tan (P = 0,07 eta P = 0,06,
hurrenez hurren) esangura estatistikoaren maila ozta-ozta gainditu zuten. Sei sprinten
denboren batuketan (5,81 ± 0,14 vs 5,68 ± 0,17 s, P < 0,05 eta 13,88 ± 0,41 vs 13,74 ±
0,47 s, P = 0,05, 5 eta 15 m-tan, hurrenez hurren) eta batez besteko denboretan (0,97 ±
0,02 vs 0,95 ± 0,03 s, P < 0,05 eta 2,32 ± 0,07 vs 2,29 ± 0,08 s, P = 0,07, 5 eta 15 m-
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 68
tan, hurrenez hurren) hobekuntzak ere ikusi ziren. Batek izan ezik, lagun guztiek
denbora azkarragoak lortu zituzten. PLAZEBO taldeak denbora azkarragoak lortu
zituen gehigarria hartu ondoren lehenengo 3 sprintetan (17. eta 18. Irudiak). Esangura
estatistikoa, hala ere, 3. sprintaren 15 m-tan lortu zen bakarrik. Lehenengo eta 3.
sprinten 5 m-tan lortutako denborek azkarragoak izaterantz jo zuten (P = 0,08). Ez
denboren batuketak (5,79 ± 0,14 vs 5,72 ± 0,16 s 5 m-tan, eta 13,79 ± 0,27 vs 13,74 ±
0,32 s 15 m-tan), ez eta batez besteko denborak (0,97 ± 0,02 vs 0,96 ± 0,03 s 5 m-tan,
eta 2,30 ± 0,04 vs 2,29 ± 0,05 s 15 m-tan) ez ziren esanguratsuki aldatu talde honetan.
17. Irudia. Bost m-ko sprint-denborak Kr edo plazeboaren gehigarriak irentsi aurretik eta irentsi
ondoren. *-k 2 kondizio hauen arteko ezberdintasun esanguratsu bat adierazten du. Balioak batez
bestekoak ± akats estandarra dira (III. Ikerlana).
18. Irudia. Hamabost m-ko sprint-denborak Kr edo plazeboaren gehigarriak irentsi aurretik eta irentsi
ondoren. *-k 2 kondizio hauen arteko ezberdintasun esanguratsu bat adierazten du. Balioak batez
bestekoak ± akats estandarra dira (III. Ikerlana).
Kreatinaren gehigarriak gorputz-pisua garraiatu behar ez den ariketetan, esate
baterako txirrindularitzan, igeriketan edo belaunaren luzapen isozinetikoetan, sprint
errendimendua hobetu dezakeela erakutsi da (Balsom eta lank. 1993a; Balsom eta lank.
1995; Casey eta lank. 1996; Greenhaff eta lank. 1993; Grindstaff eta lank. 1997; Jacobs
eta lank. 1998; Kreider eta lank. 1998; Peyrebrune eta lank. 1998, Theodorou eta Cooke
1998). Orain arte egin diren ikerlanen artetik, ordea, III. Ikerlan hau oso entrenatuta
dauden kirolariek 2,5 s azpiko iraupena duten sprint-korrikaldi errepikatuak egiten
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 69
dituztenean Kr-ren balio ergogenikoa erakusten duen lehena da. SETko lehen 3
sprintetan 2 taldeek lortu zituzten denbora azkarragoak gehigarria hartu eta gero.
Hasierako hobekuntza hau errekuperazio efektu baten ondorioa izan liteke, ikerkuntza
denboraldiko azken partidua jokatu eta berehala egin baitzen, eta ikerkuntzak iraun zuen
astean zehar entrenamendu mailaren murrizketa nabarmena gertatu zen. Dena dela,
KREATINA taldeak bakarrik mantendu zituen denbora azkarragoak gainerako 3
sprintetan. Kontuan hartuz i) 6 s edo gutxiagoko iraupena daukaten sprint-ariketetan
zehar ATPren ekoizpena ia soilik energi iturri anaerobikoen menpe dagoela (Gaitanos
eta lank. 1993; Hultman eta lank. 1991; Serresse eta lank. 1988); ii) Kr-ren irensketak
gaitasun anaerobikoa eta oxigeno-mentsa akumulatu maximoa areagotzen dituela
(Jacobs eta lank. 1997); iii) eta, SETren ondoren neurtutako odol-laktato balioetan
oinarrituta, bide glukolitikoak energi ekoizpenari eginiko ekarpena erlatiboki baxua izan
zela onartuz, honako emaitzek SETren bigarren erdian KREATINA taldean PKr-ren
bitarteko ATPren birsintesi maila areagotu egin zela aditzera ematen dute. Kreatinaren
gehigarria hartu zuten lagunek odol-laktatoaren kontzentrazio berbera eragin zuen lan
kantitate handiago bat burutu zutela aipatu behar da, gorputz-masa handitua gorabehera
azkarrago korri egin baitzuten. Aurkitutako hobekuntza futbol lehiaketetan
errendimendurako abantaila mardula izan liteke, jokalari bakoitzak partidu bakoitzean
60-90 sprint inguru burutzen ohi ditu eta, horietariko bakoitzean batez beste 15-25 m-ko
distantzia ibiliz (Reilly eta Thomas 1976; Withers eta lank. 1982). Izan ere, 5 m-tan
lortutako 0,02 s-ko batez besteko hobekuntza eta 15 m-tan lortutako 0,03 s-ak 10,3 eta
19,3 cm-ko distantzietara itzul daitezke hurrenez hurren, aurkaria gainditzeko eta,
adibidez, baloiaren jabetza lortzeko behar adina.
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 70
Emaitza hauek ongi entrenatuta zeuden eta 25 s-ko atsedenaldiak tartekatuz 40
m-ko 8 sprint burutu zituzten eskubaloi-jokalariengan (Aaserud eta lank. 1998), eta
izotzean 30 s-oro hasitako 90 m-ko 6 sprint egin zituzten hockeylariengan (Jones eta
lank. 1998) egindako oraintsuko ikerkuntzen emaitzekin bat datoz. Dena dela, III.
Ikerlaneko aurkikuntzak oso entrenatuta dauden lagunengan orain arte iragarritako beste
emaitza askorekin ez datoz bat. Redondo eta lankideek (1996) 2 min-ko atsedenaldiak
tartekatuz 60 m-ko 3 lasterketa burutu zituzten hockeylari eta futbolariengan ez zuten
Kr-k eraginiko hobekuntzarik iragarri. Oraintsuko ikerlan batean, Smart eta lankideek
(1998) ongi entrenatuta zeuden futbolariek 30 s-ko atseden tarteekin burutu zituzten 20
m-ko 30 sprintetan ez zutela errendimendua hobetzen ikusi zuten. Emaitza hauen eta III.
Ikerlaneko emaitzen arteko ezbaia korrikaldi kopuruaren ezberdintasunarekin
erlazionatuta egon liteke, zein energi iturriek ATPren ekoizpenari eginiko ekarpen
erlatiboaren gain eragina eduki bailezake. Izan ere, sprint errepikatuetan zehar
metabolismo aerobikoarekiko menpekotasuna errepikaldi kopuruarekin batera igo
egiten dela frogatu da (Bogdanis eta lank. 1996; Gaitanos eta lank. 1993). Are gehiago,
30 s-ko atsedenaldiak tartekatuz burututako 40 m-ko 15 sprinten ostean neurtutako ondo
entrenatuta zeuden lagunen oxigeno-kontsumoa oxigeno-kontsumo maximoaren % 66ra
igo zen (Balsom eta lank. 1992). Energi iturri aerobikoekiko menpekotasunaren
areagotze honek PKr-ren erabilgarritasunaren igoerak eduki zezakeen potentzial
ergogenikoa minimiza lezake. Izan ere, 45 s-tan zehar jauzi errepikatuak egiterakoan
Kr-ren gehigarriak eragindako ondorio ergogenikoak metabolismo anaerobikoaren
ekarpena jaisten den arabera desagertzen direla iragarri da (Bosco eta lank. 1997).
Bestalde, ezein taldek ez zuen KMJTn aldaketa esanguratsurik erakutsi
gehigarriaren irensketa-garaiaren ondoren. KREATINA taldeak hurrenez hurren 47,4 ±
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 71
6,0 eta 46,8 ± 6,0 cm saltatu zituen gehigarria hartu baino lehen eta hartu ondoren.
Talde honetako 2 lagunek beraien kontramugimendudun jauziaren altuera hobetu, batek
mantendu eta beste bostek txartu egin zuten. PLAZEBO taldearen balioak 47,1 ± 4,5 eta
47,1 ± 4,8 cm izan ziren hurrenez hurren, eta test honetan lortu zuten errendimendua 5
lagunek hobetu eta beste lauk txartu egin zuten.
Atsedeneko egoeran, Kr-ren gehigarriak ez zuen kontramugimendudun jauzian
errendimenduaren hobekuntzarik eragin III. Ikerlanean. Honen antzeko epe laburreko
Kr-ren irensketa prozedura baten ondoren, Balsom eta lankideek (1995) eta Miszko eta
lankideek (1998) ez zuten jauzi bertikalean hobekuntzarik aurkitu fisikoki aktiboak
ziren gizonezkoengan eta emakumezko softball-jokalariengan, hurrenez hurren.
Irensketa prozedura luzeagoek, ordea, gizonezko amerikar futbol-jokalarien eta atleten
jauzi bertikalarentzat Kr-ren gehigarria onuragarria dela aditzera eman dute (Goldberg
eta Bechtel 1997; Stout eta lank. 1997). Ezberdintasun hau Kr-k gorputz-masaren gain
eragiten dituen aldaketekin erlazionatuta egon liteke. Gorago aipatu den bezala, epe
laburrean gertatzen diren gorputz-masaren igoerak gorputzeko ur-edukiaren igoera baten
ondorio izango lirateke ziurraski, zein grabitatearen indarra gainditzea eskatzen duten
ariketen errendimendurako kaltegarri izango bailitzateke, jauzi bertikala besteak beste.
Ordea, epe luzeko Kr-ren irensketak indar entrenamenduarekin batera gihar-ehunaren
haziera eragiten baldin badu, lehenago aditzera eman den bezala, honek jauzi
bertikalaren errendimenduaren hobekuntza eragin lezake.
2.3.3. Errendimendua iraupen luzeko ariketetan
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 72
III. Ikerlanean gehigarria hartu aurretik eta hartu ondoren AETren errendimendu
balioak ez ziren estatistikoki aldatu KREATINA (1.747 ± 61 vs 1.751 ± 61 m, hurrenez
hurren) eta PLAZEBO (1.743 ± 49 vs 1.760 ± 47 m, P = 0,09) taldeetan.
Kreatinaren irensketak ez duela gorputz-pisua garraiatu behar den ariketetan
iraupen luzeko errendimendua hobetzen, eta are gehiago, eragin kaltegarri bat eduki
lezakeela erakusten duten aurretiko emaitzak badaude literaturan (Balsom eta lank.
1993b). III. Ikerlanean, KREATINA taldeak ez zuen AETren errendimenduan inolako
aldaketa esanguratsurik erakutsi tratamenduaren ondoren, gorputz-masaren igoera
gertatu zen arren. Oraintsuko ikerkuntza batean lortutako datuen arabera eragin
ergolitiko baten eza AETren aldizkako izaerarekin erlazionatuta egongo litzateke. Izan
ere, triatloilari talde batek iraupen luzeko ariketa baten barnean tartekatuta zegoen
intentsitate altuko ariketaren errendimendua hobetu zuen, Kr-ren irensketak iraupen
luzeko errendimenduaren gain eraginik eduki ez zuen arren (Engelhardt eta lank. 1998).
Antzeko protokolo bat erabiliaz, Godley-k (1997) 62 s-ko hobekuntza bat aurkitu zuen
laborategian 25 km-ko erlojupekoa burutu zuten eta ongi entrenatuta zeuden
txirrindulariengan, hobekuntza hau estatistikoki esanguratsua izan ez zen arren. AET
futbolaren aldizkako jarduera-profila irudikatzeko eta jokalariaren erresistentzi-
gaitasuna lehiaketan ebaluatzeko diseinatu egin zen (Bangsbo 1994; Bangsbo eta
Lindquist 1992). Beraz, ez ditu energi ekoizpen bide aerobikoak bakarrik suspertzen,
baizik eta anaerobikoak ere, AETren osteko odol-laktatoaren balio altuek eta testa
burutu eta berehalako jauzi egiteko gaitasun gutxituak adierazten duten bezala.
Ondorioz, litekeena da Kr-ren irensketak eragindako fosfagenoen erabilgarritasun
areagotuak gorputz-masarekin erlazionatutako eragin ergolitikoa eragin gabe utzi izatea.
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 73
2.3.4. Ariketen arteko errekuperazio ahalmena
III. Ikerlaneko errekuperazioko KMJTn 2 taldeen errendimendua gehigarria
hartu ondoren txartu bazen ere (3 jauzien batez besteko altuerak Kr-ren irensketaren
aurretik eta ondoren hurrenez hurren 47,1 ± 4,4 vs 45,0 ± 5,5 cm, P < 0,05 KREATINA
taldean eta 45,7 ± 3,7 vs 42,4 ± 2,9 cm, P < 0,05 PLAZEBO taldean izan ziren),
KREATINA taldearen AETren osteko jauzietako errendimenduak estatistikoki
aldagabea iraun zuen gehigarria hartu eta gero atsedenaldiko KMJTrekin alderatuz (19.
Irudia), PLAZEBO taldeak errendimendu txarragorako joera erakutsi zuen bitartean (P
= 0,07 eta P < 0,05 lehenengo eta 2. jauzietan, eta P = 0,07 hiru jauzien batez
bestekoan).
19. Irudia. Errekuperazioko kontramugimendudun jauziaren testan (KMJT) lortutako errendimendua
atsedenaldiko KMJTko errendimenduaren portzentaia gisa adierazita, Kr edo plazeboaren gehigarriak
irentsi aurretik eta irentsi ondoren. *-k 2 kondizio hauen arteko ezberdintasun esanguratsu bat adierazten
du. Balioak batez bestekoak ± akats estandarra dira (III. Ikerlana).
Bi jokalari taldeek AETren ostean jauzi egiteko gaitasunean jaitsiera bat jasan
zuten gehigarriaren irensketa-garaiaren ondoren. Aurkikuntza hau nahiko harrigarria eta
eskura dauden datuen bitartez adierazpen zailekoa izan arren, AETren osteko PKr-ren
errekuperazio murriztu baten ondorio izan zitekeela iradoki daiteke, ikerkuntzaren
astean zehar eman zen entrenamendu-mailaren jaitsiera nabarmenak eragindako
ahalezko desentrenamendu efektu batekin erlazionatuta. Izan ere, PKr-ren birsintesia
oxigenoaren menpe dagoen prozesu bat da, zein fosforilazio oxidatzailearen mailaren
eta gihar-pH-ren errekuperazioaren bitartez mugatuta baitago (Blei eta lank. 1993;
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 74
Bogdanis eta lank. 1996; Bogdanis eta lank. 1995; Näveri eta lank. 1978; Sahlin eta
lank. 1979), eta ongi entrenatuta zeuden lagunengan eginiko ikerlanek erakutsi dutenez
7 eguneko desentrenamenduak gaitasun oxidatzailearen jaitsiera, gihar-glukogeno
edukiaren murrizketa, ariketa osteko odol-oreka azido-basearen alterazio handiagoa eta
potentzia eragiteko gaitasunaren jaitsiera eragin ditzake (Costill eta lank. 1985; Neufer
eta lank. 1987). Beraz, faktore hauek gehigarriaren irensketa-garaiaren ondoren aurkitu
zen AETren osteko jauzi-errendimenduaren jaitsieraren eragileak izan zitezkeen. Dena
dela, KREATINA taldea PLAZEBO taldea baino atsedenaldiko KMJTrekiko jauzi-
errendimenduaren maila erlatibo altuago bat mantentzeko gai izan zen, gihar-fosfageno
eduki areagotu baten ondoko PKr-ren errekuperazio erraztu bat adieraziz. Emaitza
honek futbol-lehiaketetako errendimenduaren gain eragin handia eduki lezake, partidu
baten azken minutuetan airetik datozen baloien jabetza erraztuko lukeela, eta futbolean
honelako jokaldiek azken emaitzan eragin handia izaten ohi dutela kontuan izanik.
2.3.5. Energi metabolismoa
Igerilari talde bakoitzaren odol-amoniakoaren kontzentrazioak errendimendu-
test bakoitzean 20. Irudian adierazten dira. Gehigarria irentsi aurretik eta irentsi ondoren
neurtutako balioak KREATINA taldean alderatzen direnean, amoniakoaren
kontzentrazioa esanguratsuki (P < 0,05) jaitsi egin zen 50 eta 100 m-ko testetan (86,0 ±
24,3 µmol.l-1-tik 71,4 ± 18,9 µmol.l-1-ra eta 106,3 ± 31,8 µmol.l-1-tik 81,2 ± 20,6
µmol.l-1-ra, hurrenez hurren). PLAZEBO taldean amoniakoaren kontzentrazioaren
jaitsiera esanguratsua (P < 0,05) ikusi zen 50 m-ko testan ere (96,2 ± 13,7 µmol.l-1-tik
78,9 ± 14,1 µmol.l-1-ra).
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 75
20. Irudia. Odol-amoniakoaren kontzentrazioak Kr edo plazeboaren gehigarriak irentsi aurretik eta
irentsi ondoren. *-k 2 kondizio hauen arteko ezberdintasun esanguratsu bat adierazten du. Balioak batez
bestekoak ± akats estandarra dira (II. Ikerlana).
Odol-amoniakoaren kontzentrazioa intentsitate altuko ariketan zehar adeninako
nukleotidoen degradazioaren adierazgarritzat jo daiteke. Izan ere, giharrean ATPren
hidrolisi mailak prozesu oxidatzaile edo anaerobikoen (glukolisi anaerobikoa eta PKr-
ren puskaketa) bitarteko ADPren birfosforilazio maila gainditzen duenean, ATPren
birsintesia miokinasaren erreakzioaren bitartez gertatzen da, eta AMPren ekoizpena
ematen da. Ondoren, AMP purinako nukleotidoen zikloaren lehenengo erreakzioan (hau
da, adenilato desaminasaren erreakzioan) desaminatuta gerta daiteke, adeninako
nukleotidoen edukiaren hustuketa eta IMP eta amoniakoaren ekoizpena eraginez
(Lowenstein 1990; Sahlin eta Broberg 1990; Tullson eta Terjung 1990; Tullson eta
Terjung 1991). Ikerlan honetan eta beste zenbait ikerlanetan (Birch eta lank. 1994;
Earnest eta lank. 1998; Greenhaff eta lank. 1993; Myburgh eta lank. 1996; Peyrebrune
eta lank. 1998) Kr-ren irensketaren ondoren aurkitutako ariketa-ondoko odol-
amoniakoaren kontzentrazio murriztuek ADPtik ATPren formazio maila areagotu bat
iradoki egiten dute, adeninako nukleotidoen degradazio txikiago bat ahalbidetuz.
Kreatinaren gehigarriaren irensketaren bidez lortutako gihar-PKr-ren edukiaren igoerak
ADPren birfosforilazio areagotu hau adieraziko luke. Dena dela, aurkikuntza hau
aintzakotzat hartu baino lehen, II. Ikerlan honetako 50 m-ko lasterketan plazeboa irentsi
zuen taldean ariketa-ondoko odol-amoniakoaren kontzentrazio gutxituta aurkitu zela ere
aipatu beharra dago.
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 76
III. Ikerlanean burututako SETren ondoren neurtu ziren odol-amoniakoaren
kontzentrazioaren balioak 21. Irudian agertzen dira. Balio hauek gehigarria hartu
ondoren jaitsi ziren, bai KREATINA taldean (119,5 ± 44,8 µmol.l-1-tik, 81,1 ± 17,6
µmol.l-1-ra, P < 0,05) eta baita PLAZEBO taldean ere (103,1 ± 27,9 µmol.l-1-tik, 66,0 ±
17,0 µmol.l-1-ra, P < 0,01).
21. Irudia. Sprint errepikatuen testaren (SET) ondoko odol-amoniakoaren kontzentrazioak, Kr edo
plazeboaren gehigarriak irentsi aurretik eta irentsi ondoren. *-k 2 kondizio hauen arteko ezberdintasun
esanguratsu bat adierazten du. Balioak batez bestekoak ± akats estandarra dira (III. Ikerlana).
Kreatinaren gehigarria hartu eta gero SETren ostean ikusitako odol-
amoniakoaren kontzentrazioaren jaitsiera ere aurretik argitaratu diren emaitzekin bat
dator (Birch eta lank. 1994; Earnest eta lank. 1998; Greenhaff eta lank. 1993; Myburgh
eta lank. 1996; Peyrebrune eta lank. 1998). Emaitza honek sprint-korrikaldi
errepikatuak egiterakoan AMPren desaminazioaren murrizketa erakusten du, Kr-ren
gehigarriaren ondorioz ATPren birsintesi maila altuagoak lor daitezkeela aditzera
emanez, aldi berean adeninako nukleotidoen degradazio-mailaren igoerarik eman gabe.
II. Ikerlaneko emaitzei buruzko eztabaidan aipatu den bezala, goian iragarritako
aurkikuntza zuhurtasun handiz interpretatu behar da, plazeboaren gehigarriaren
ondorioz ariketa-ondoko odol-amoniakoaren kontzentrazio murriztu bat ere aurkitu
baitzen.
Odol-laktatoaren kontzentrazioa, bestalde, igerialdiaren distantziarekin bat igo
zen, bai KREATINA taldean eta baita PLAZEBO taldean ere. Hogeita bigarren Irudian
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 77
ikus daitekenez, Kr edo plazeboaren gehigarriak irentsi aurretik eta irentsi ondoren
neurtutako odol-laktatoaren kontzentrazioak alderatzerakoan ez zen inolako
ezberdintasun esanguratsurik aurkitu.
22. Irudia. Odol-laktatoaren kontzentrazioak Kr edo plazeboaren gehigarriak irentsi aurretik eta irentsi
ondoren. Balioak batez bestekoak ± akats estandarra dira (II. Ikerlana).
Ahozko Kr-ren gehigarriaren ondorioz intentsitate altuko eta iraupen laburreko
ariketa ezberdinen osteko gihar eta odol-laktatoaren kontzentrazioak jaitsi (Balsom eta
lank. 1993a; Söderlund eta lank. 1994), aldaketarik gabe mantendu (Birch eta lank.
1994; Greenhaff eta lank. 1993; Greenhaff eta lank. 1994b; Odland eta lank. 1997;
Terrillion eta lank. 1996; Volek eta lank. 1996) edo igo (Greenhaff eta lank. 1994a)
egiten direla iragarri da. Emaitza aldakor hauek oinarritzat hartuta, ikertzaile batzuek
intentsitate altuko ariketan zeharreko ATPren birsintesiaren glukolisi anaerobikoarekiko
menpekotasuna Kr-ren gehigarriaren irensketaren ondoren murriztu egiten dela iradoki
dute, ondorioz gihar-barneko pH-ren jaitsiera mugatuz eta nekearekiko erresistentzia
areagotuz (Balsom eta lank. 1993a; Balsom eta lank. 1994; Söderlund eta lank. 1994).
Beste ikertzaile batzuek, ordea, ariketa maximoa egiterakoan Kr-ren irensketak bide
glukolitikoak aldarazten ez dituela uste dute (Birch eta lank. 1994; Greenhaff eta lank.
1993). II. Ikerlanean aurkitutako emaitzak bigarren hipotesi honekin bat datoz.
Era berean, III. Ikerlanean Kr edo plazeboaren gehigarriak irentsi aurretik eta
irentsi ondoren SETren eta AETren osteko odol-laktatoaren kontzentrazioen alderaketa
egiterakoan ez zen inolako ezberdintasun esanguratsurik ikusi (23. Irudia).
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 78
23. Irudia. Sprint errepikatuen testaren (SET) eta aldizkako erresistentzi testaren (AET) ondoko odol-
laktatoaren kontzentrazioak, Kr edo plazeboaren gehigarriak irentsi aurretik eta irentsi ondoren. Balioak
batez bestekoak ± akats estandarra dira (III. Ikerlana).
III. Ikerlanean neurtu ziren balioen arabera, Kr-ren gehigarriak ez zuen
SETekiko odol-laktatoaren erantzuna aldarazi, test honetan errendimenduaren
hobekuntza eman zen arren. Aurkikuntza honetan eta lehenago argitaratu diren antzeko
aurkikuntzetan oinarrituta (Aaserud eta lank. 1998; Birch eta lank. 1994; Casey eta lank.
1996; Ensign eta lank. 1998; Greenhaff eta lank. 1993; Peyrebrune eta lank. 1998),
sprintetan denbora azkarragoak lortu ahal izateko ziurraski erdietsi ziren ATPren
birsintesi maila altuagoak glukolisi anaerobikoarekiko menpekotasuna areagotu gabe
eman zirela iradoki daiteke. Izan ere, III. Ikerkuntza honetan erabilitako Kr-ren
irensketa prozedura berdin baten ondorioz 150 mmol inguruko energia handiko fosfato
gehiago erabilgarri egongo liratekeela zenbatetsi da (Jacobs eta lank. 1997). AETren
ondoko odol-laktatoaren kontzentrazioak, zeintzuk test protokolo berberarentzako
Bangsbo eta Lindquist-ek (1992) iragarritakoak baino zertxobait altuagoak baitziren, ez
ziren ezta ere Kr-ren irensketaren ondoren aldatu. Emaitza hau ongi entrenatuta zeuden
lagunek zelai gorabeherakor batean 6 km-ko korrikaldi bat burutu ondoren lortu
zenarekin bat dator, zeinean odol-laktatoaren balioak III. Ikerkuntzan neurtu ziren
balioen antzekoak baitziren (Balsom eta lank. 1993b).
2.3.6. Albo-efektuak
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 79
Parte hartu zuen ezein lagun ez zen ondoeza gastrointestinalaz, gihar-arazoez
edo Kr-ren gehigarriarekin erlazionatuta egon zitekeen beste inolako albo-efektuaz kexu
agertu, ez II. Ikerlanean ez eta III. Ikerlanean ere.
Kirolarien artean Kr-ren gehigarriaren irensketa nahiko berria den jokabidea
izanik, irensketa honek osasunaren gain eduki litzakeen arriskuei buruzko kezkak sortu
dira, gehienetan gertaldi bereziei buruzko txostenen ondorioz, baina inoiz ez klinikoki
esanguratsuak diren ikerlanen emaitzetan oinarrituta (Kreider 1998; Maughan 1995), lan
honetako ikerlan bibliografikoaren 1.8. atalean adierazi den bezala.
Adibidez, ahozko Kr-ren gehigarriak animaliekin eginiko ikerkuntzetan barne
Kr-ren sintesia ezereztatzen duela ikusita, kirolariek Kr epe luzera irentsi ondoren
beraien barne Kr-ren sintesia modu iraunkorrean ezereztatuko ez ote duten aipatu da.
Horrela izatekotan, Kr-ren gehigarria irensteari utzi egin dioten kirolariek Kr-rik ezak
eragiten dituen eta 1.4. atalean aipatzen diren gihar-anormaltasunak jasango lituzkete,
eta, oraingoz behintzat, ez da inoiz horrelako sintomarik iragarri.
Kreatinaren gehigarriaren irensketak sarritan eragiten dituen plasma eta gernu-
kreatininaren igoerak giltzurrun-estresaren maila areagotu baten ondorio izan litezkeela
aipatu da. Izan ere, oraintsuko ikerlan batean lagun bakar baten giltzurrun-funtzioaren
narriadura Kr-ren gehigarriaren ondorio zela baieztatu da (Pritchard eta Kalra 1998).
Dena dela, txosten honetako ondorioak, beste ikertzaile batzuen kritika zuzenak
jasotzeaz gain (Greenhaff 1998; Poortmans eta Francaux 1998), Kr-ren gehigarriak
lagun osasuntsuengan giltzurrun-estresa igoarazten ez duela aditzera ematen duten
Iñigo Mujika
Gauzatze eta gomendiak 80
zenbait ikerlanen ondorioekin ez datoz bat (Engelhardt eta lank. 1998; Kreider 1998;
Kreider eta lank. 1998; Poortmans eta lank. 1997; Vandenberghe eta lank. 1997).
Zenbait gihar eta gibel-entzimen (kreatina kinasa, laktato deshidrogenasa,
aspartato aminotransferasa, alanina aminotransferasa edo gama-glutamil transaminasa,
esate baterako) agerpen areagotuak gihar-gaixotasun degeneratiboaren, miokardio-
infartuaren edo/eta gibel-gaixotasunaren adierazgarri gisa erabili ohi dira. Kreatinaren
gehigarriaren irensketaren ondorioz, hauetariko entzima batzuen kontzentrazioa igo egin
daitekeela egiaztatu da (Kreider 1998; Kreider eta lank. 1998). Dena dela, intentsitate
altuko ariketa fisikoak gihar eta gibel-entzimen agerpena ere igoarazten du, eta gihar-
entzimen kontzentrazioa ariketaren intentsitatearen eta entrenamenduak eragindako
estres-mailaren adierazgarri bezala erabiltzen da sarritan. Beraz, iragarri diren gihar eta
gibel-entzimen igoerak entrenamenduaren intentsitatearen ondorio izango lirateke, eta
ez Kr-k eragindako inolako patologiaren ondorio. Izan ere, Kr-ren gehigarria irensten
zuten lagunek aldi berean intentsitate altuko entrenamendurik jarraitzen ez zuten
ikerlanetan ez dira honelako entzima-maila altuak aurkitu (Engelhardt eta lank. 1998;
Kreider 1998; Sipilä eta lank. 1981).
Kreatinaren gehigarriak odol-bolumenaren gain, egoera elektrolitikoaren gain eta
odol-presioaren gain ondorio kaltegarriak eragin litzakeela aipatu den arren, ondorio
hauek ez dira esperimentalki egiaztatu (Harris eta lank. 1992; Kreider 1998; Kreider eta
lank. 1998; Sipilä eta lank. 1981). Beste horrenbeste esan daiteke Kr-ren gehigarriari
egotzi zaizkion bestelako eragin kaltegarriei buruz, gihar-karranpak, zaintiratuak, gihar-
kizkurguneak eta arazo gastrointestinalak esate baterako.
Iñigo Mujika
Eskerronak 82
3. SINTESI ETA ONDORIOAK
Doktoretza-tesi hau osatzen duten 2 ikerlan esperimentalak aurkeztutako helburu
orokorrei (hau da, ahozko Kr-ren gehigarriak oso entrenatuta dauden kirolarien
errendimendu espezifikoaren eta energi metabolismoaren gain eduki dezakeen eragina
aztertzea) erantzuna ematen saiatu ziren. Honela, II. Ikerlanaren emaitza nagusiek
adierazi zutenez, 5 egunetan zehar hartutako ahozko Kr-ren gehigarriak (guztira 100 g
Kr) ez zuen oso entrenatuta zeuden igerilari talde baten sprint-errendimendu espezifikoa
hobetu, are gehiago, errendimendu hori txarrera jo zezakeela ikusi zen. Bestalde, ariketa
osteko odol-amoniakoaren kontzentrazioa esanguratsuki jaitsi zen Kr-ren gehigarria
hartu zuen taldean, odol-laktatoarena aldatu ez zen bitartean, igerialdien ondorioz
adeninako nukleotidoen degradazioaren murrizketa gertatu zela eta metabolismo
glukolitikoak berdintsu jarraitu zuela aditzera emanez.
III. Ikerlanaren emaitzek aurrekoaren antzekoa zen “Kr-ren metaketa” estrategia
batek (20 g.egun-1 6 egunetan zehar) ongi entrenatuta zeuden futbolariei mesede egin
ziezaiekeela erakutsi zuten, gehigarriak sprint errepikatuetako errendimendua hobetu
baitzuen, eta aldizkako erresistentzi ariketa akigarri baten osteko jauzi egiteko
gaitasunaren jaitsiera mugatu baitzuen. Horrez gain, III. Ikerlanaren energi
metabolismoari buruzko emaitzak II. Ikerlanaren emaitzekin bat datoz, Kr-ren
Iñigo Mujika
Eskerronak 83
gehigarriak ariketa-ondoko odol-amoniakoaren kontzentrazioa murriztu baitzuen, odol-
laktatoaren kontzentrazioa aldarazi ez zuen bitartean.
Lan honetako 2.1. atalean agertzen diren helburu nagusi zehatzak kontuan
izanik, II. eta III. Ikerlanetatik honako ondorioak atera daitezke:
1. Ahozko Kr-ren gehigarriak oso entrenatuta zeuden igerilari eta futbolarien gorputz-
masa 0,6-0,7 kg igoarazi zuen batez beste, banan-banako igoerak 0,2-1,6 kg-koak izan
zirelarik. Gorputz-masaren igoera azkar hauek gorputzeko ur-eduki osoaren igoeraren
ondorio direla dirudi.
2. Ahozko Kr-ren gehigarriak oso entrenatuta zeuden igerilari eta futbolarien sprint
bakarreko errendimendua ez zuen hobetu, ez igeri, ez korri, ez eta jauzi egiterakoan ere,
emaitza hauek goian aipatutako gorputz-masaren igoerekin erlazionatuta egon
daitezkeelarik. Dena dela, futbolariek 6 sprint korrikaldi errepikatuetan lortutako batez
besteko denbora % 2,1 eta % 1,3 azkarragoa izan zen Kr-ren gehigarria irentsi eta gero,
5 eta 15 m-tan hurrenez hurren. Eragin mesedegarri hau ATPren birsintesia areagotuko
lukeen PKr-ren erabilgarritasunaren igoera baten ondorio izan liteke.
3. Ahozko Kr-ren gehigarriak oso entrenatuta zeuden futbolarien iraupen luzeko
errendimenduaren gain ez zuen inolako eraginik eduki, ez mesedegarri, ez eta kaltegarri
ere. Agian, ariketaren iraupen luzeak eragiten duen energi bide oxidatzaileekiko
menpekotasunaren areagotzeak, hala nola gorputz-masaren igoeraren eragin
ergolitikoak, PKr-ren erabilgarritasunaren igoerak eduki zezakeen potentzial
ergogenikoa ezereztu lezakete.
Iñigo Mujika
Eskerronak 84
4. Ahozko Kr-ren gehigarriak oso entrenatuta zeuden futbolarien ariketen arteko
errekuperazio-ahalmena hobetu egin zuen, bai SETn eta baita errekuperazioko KMJTn
aurkitutako emaitzek adierazten dutenaren arabera. Emaitza hauek ahalezko gihar-
fosfagenoen eduki areagotuaren ondorioz gertatuko litzatekeen PKr-ren errekuperazio
erraztu bat adieraziko lukete.
5. Ahozko Kr-ren gehigarriak sprint-igerialdi eta korrikaldietan zehar adeninako
nukleotidoen degradazioaren gain eragina eduki zezakeela ondoriozta daiteke,
aurkitutako odol-amoniakoaren kontzentrazioen % 17-32 inguruko jaitsierek AMPren
desaminazioaren murrizketa iradoki egiten baitute. Alabaina, igerialdien, SETen eta
AETren osteko odol-laktatoaren kontzentrazioen aldaketarik ezak Kr-ren gehigarriak ez
zuela ariketa hauetan zehar glukolisi anaerobikoarekiko menpekotasuna areagotu edo
murriztu aditzera ematen du.
6. Ahozko Kr-ren gehigarriak oso entrenatuta zeuden igerilari eta futbolariengan ez zuen
gorputz-masaren igoeraz gain inolako albo-efekturik eduki, kirolariek berek II. eta III.
Ikerlanen ondoren adierazitakoaren arabera. Dena dela, 2 ikerlan hauetan jasotako albo-
efektuei buruzko datuak azalekoak direla kontuan hartu beharra dago.
Iñigo Mujika
Aipamenak 86
4. GAUZATZE ETA GOMENDIOAK
Orain arteko ikerkuntzak kontuan hartuta, ahozko Kr-ren gehigarriak intentsitate
altuko aldizkako ariketaren errendimenduaren gain eragin ergogenikoa eduki dezakeela
baiezta daiteke, bai entrenatuta ez dauden lagun osasuntsuengan eta baita oso
entrenatuta dauden kirolariengan ere. Kreatinaren gehigarriaren ohizko irensketa
prozedura akutua izan den arren (hau da, 20 g.egun-1, 5-6 egunetan zehar), zenbait
ikerkuntzak “Kr-ren metaketa” eta gihar-Kr-ren eduki osoaren maila areagotuak garai
luzeagoan zehar egunero 3 g Kr inguru irentsiz lor daitezkeela adierazi dute (Greenhaff
1995a; Greenhaff eta lank. 1996a; Hultman eta lank. 1996; Kreider 1998; Volek eta
Kraemer 1996). Antza denez, Kr-ren gehigarriaren irensketaren ondoren Kr giharrean
“harrapatuta” geratuko litzateke, eta gihar-eduki areagotuak hilabete inguruko iraupena
izango luke gehigarriaren irensketa berririk gabe (Febbraio eta lank. 1995; Hultman eta
lank. 1996). Gainera, Kr-ren gehigarriarekin batera glukosa edo karbohidrato sinpleak
hartuz, Kr-ren sarrera eta metaketa giharrean areagotu daiteke (Green eta lank. 1996).
Dena dela, Kr-ren gehigarriaren irensketak batez beste gihar-Kr eta PKr-ren edukiak %
10-30 inguru igoaraz ditzakeen arren, igoera hau hasierako gihar-edukiei buruz
alderantziz proportzionala da (Greenhaff 1995b; Greenhaff eta lank. 1994a; Harris eta
lank. 1992). Gihar-Kr-ren metaketa-mailaren eta ariketan zehar lortutako errendimendu-
hobekuntzaren mailaren artean erlazio estua dagoenez (Greenhaff 1995a; Greenhaff eta
Iñigo Mujika
Aipamenak 87
lank. 1996b, Rossiter eta lank. 1996; Volek eta Kraemer 1996), irensketa prozeduraren
aurretik gihar-Kr eta PKr-ren maila urriak (hau da, < 120 mmol.kg-1 gihar lehor)
dituzten lagunengan espero daitezke errendimendu hobekuntzarik nabarmenenak
(barazkijaleak diren kirolariak, esate baterako).
Kreatina eta PKr-ren maila areagotuek intentsitate altuko gihar-ariketan zehar
ATPren degradazioa gutxitu dezakete, ADPtik ATPren birsintesi-mailaren igoera baten
ondorioz ziurraski (Greenhaff eta lank. 1994a; Greenhaff eta lank. 1994b; Söderlund eta
lank. 1994). Fosfokreatinaren erabilgarritasun areagotuak energi iturri gisa, bere protoi
indargetzaile ahalmenaz gain, ATPren birsintesi-maila igoaraziko luke glukolisi
anaerobioarekiko menpekotasuna areagotu gabe. Honela, glukolisi-maila altuekin batera
gertatzen diren laktato eta H+-en kontzentrazioen igoerak atzeratuko lirateke, giharrak
denbora luzeagoan zehar indar-maila altuak ekoitz ditzan ahalbidetuz (Kurosawa eta
lank. 1998; Söderlund eta lank. 1994). Gihar eragileetan, eta bereziki II motako gihar-
zuntzetan (Casey eta lank. 1996; Myburgh eta lank. 1996), PKr-ren erabilgarritasun
areagotu batek aldizkako ariketan zehar gerta daitezkeen errendimenduaren hobekuntzak
adieraziko lituzke, atsedenaldi-tarteetan ATP eta PKr-ren birsintesi maila altuagoak
emango bailirateke (Casey eta lank. 1996; Greenhaff eta lank. 1994a; Greenhaff eta
lank. 1994b; Söderlund eta lank. 1994). Mekanismo hauek kirol lehiaketan bertan eragin
dezaketen ondorio onuragarriaz gain, entrenatzen diren lagunak nekea agertu baino
lehen intentsitate altuagoekin eta denbora luzeagotan zehar entrenatzeko gai izan
daitezke, PKr-ren maila areagotuak epe luzera mantentzen dituzten neurrian. Ondorioz,
intentsitate altuagoko entrenamendu kantitate handiagoak moldaketa sakonagoak
eragingo lituzke, betiere atsedena kirolariarengan ezarritako eskakizun berriekiko egokia
baldin bada.
Iñigo Mujika
Aipamenak 88
Oro har, Kr-ren gehigarria errendimendurako onuragarria izan daiteke ariketa
fisiko eta kirol-mota ezberdin askotan parte hartzen duten lagunentzat. Energi iturri gisa
PKr-ren menpekotasun nabarmena daukan edozein ariketatan edo kiroletan parte hartzen
duten lagunek, bereziki aldizkako izaera duten ariketetan parte hartzen dutenek, gihar-
Kr eduki areagotuen onurak jaso ditzakete, bai lehiaketan bertan eta baita
entrenamenduaren kalitatea hobetuz ere. Dena dela, pisu-maila ezberdinetan sailkatuta
dauden kirol-lehiaketetan parte hartzen duten kirolariek Kr-ren gehigarriaren irensketa
akutuak gorputz-masaren igoera azkarrak eragiten dituela kontuan hartu beharko lukete.
Azkenik, zientzi literaturan iragarri den Kr-ren gehigarriaren albo-efektu bakarra
sarritan ikusi ohi den gorputz-masaren igoera denez, Kr-ren gehigarria ahoz hartzea
kaltegabeko elikadura prozedura segurua dela baiezta daiteke.
Iñigo Mujika
Eskerronak 89
ESKERRONAK
Tesi hau osatzen duten ikerlanak ondoren aipatzen diren erakundeetan egin dira,
1995. urteko martxoaren eta 1998. urteko urriaren artean: Laboratoire de Physiologie -
GIP Exercice, Faculté de Médecine Jacques Lisfranc, Université Jean Monnet, Saint-
Étienne; Soin Hezkuntzako Euskal Erakundea, Gasteiz; Centro de Investigación y
Medicina del Deporte, Nafarroako Kirol eta Gazteriaren Institutoa, Iruñea.
Tesi honetako epaimahaikideei zinezko eskerronak adierazi nahi nizkieke, nire
lanaren ebaluaketa egitea onartzean egin didaten ohoreagatik.
Honako lagunak eskertu nahi ditut ere:
Sabino Padilla Doktore Jauna, azken urteotan eskeini dizkidan lankidetza, laguntza
eta adiskidetasun etengabeak eta ordainezinengatik.
Juan José Goiriena Doktore Jauna, tesi hau gauzatu ahal izateko eman dizkidan
laguntza eta kritika konstruktibo erabakigarriengatik.
Jean-Claude Chatard Doktore Jauna, ariketaren fisiologiari buruzko ikerkuntzaren
arloan naizena hein handi batean berari zor diodalako.
Lucien Lacoste Jauna, Frédéric Barale Jauna eta Manolo Los Arcos Jauna, beraien
lankidetza bikainagatik eta ariketaren fisiologiari buruzko ikerkuntzarekin erakutsi
duten jarrera aurrerakoiagatik.
Iñigo Mujika
Eskerronak 90
Iñaki Friera Jauna eta Iñaki Aldako Jauna, tesi honen hizkuntz kalitatea
ziurtatzeagatik.
Bide batez, Laboratoire de Physiologie - GIP Exercice-ko eta Centro de
Investigación y Medicina del Deporte-ko kide guztiak lan honen atal ezberdinetan zehar
eskaini didaten laguntza eta lankidetzagatik eskertzen ditut, eta are gehiago beraien
adiskidetasunagatik.
Bestalde, Centre Permanent d’Entraînement et de Formation du Sport de Haut
Niveau de Toulouse eta Dauphins du Toulouse Olympique Étudiant Club-eko igerilariak
alde batetik, eta Club Atlético Osasuna-ko futbolari gazteak bestetik benetan gogoz
eskertu nahi nituzke, ikerlan ezberdinetan borondatez eta ardura osoz parte hartzeagatik.
Amaitzeko, jaso bitzate nire eskerrik beroenak etxekoek, hala nola beraien
laguntza, ardura, ulerkortasuna eta jasankortasuna eskaini didaten eta izendatu ez
ditudan guztiek.
Iñigo Mujika
Aipamenak 91
AIPAMENAK
AASERUD R, GRAMVIK P, OLSEN SR, JENSEN J. Creatine supplementation delays
onset of fatigue during repeated bouts of sprint running. Scand J Med Sci Sports 8:
247-251, 1998
ALMADA A, KREIDER R, WEISS L, FRY A, WOOD L, BULLEN D, MIYAJI M,
GRINDSTAFF P, RAMSEY L, LI Y. Effects of ingesting a supplement containing
creatine monohydrate for 28 days on isokinetic performance. Med Sci Sports Exerc
27: S146, 1995
BALSOM PD, EKBLOM B, SÖDERLUND K, SJÖDIN B, HULTMAN E. Creatine
supplementation and dynamic high-intensity intermittent exercise. Scand J Med Sci
Sports 3: 143-149, 1993a
BALSOM PD, HARRIDGE SDR, SÖDERLUND K, SJÖDIN B, EKBLOM B.
Creatine supplementation per se does not enhance endurance exercise performance.
Acta Physiol Scand 149: 531-523, 1993b
BALSOM PD, SEGER JY, SJÖDIN B, EKBLOM B. Maximal-intensity intermittent
exercise: effect of recovery duration. Int J Sports Med 13: 528-533, 1992
BALSOM PD, SÖDERLUND K, EKBLOM B. Creatine in humans with special
reference to creatine supplementation. Sports Med 14: 268-280, 1994
BALSOM PD, SÖDERLUND K, SJÖDIN B, EKBLOM B. Skeletal muscle
metabolism during short duration high-intensity exercise: influence of creatine
supplementation. Acta Physiol Scand 154: 303-310, 1995
Iñigo Mujika
Aipamenak 92
BANGSBO J. Fitness Training in Football. A Scientific Approach. Bagsværd,
Denmark. HO+Storm, pp. 88-97, 1994
BANGSBO J, LINDQUIST F. Comparison of various exercise tests with endurance
performance during soccer in professional players. Int J Sports Med 13: 125-132,
1992
BANGSBO J, NØRREGAARD L, THORSØ F. Activity profile of competition soccer.
Can J Spt Sci 16: 110-116, 1991
BECQUE MD, LOCHMANN JD, MELROSE D. Effect of creatine supplementation
during strength training on 1RM and body composition. Med Sci Sports Exerc 29:
S146, 1997
BESSMAN SP, CARPENTER CL. The creatine-creatine phosphate energy shuttle.
Annu Rev Biochem 54: 831-862, 1985
BESSMAN SP, GEIGER PJ. Transport of energy in muscle: the phosphorylcreatine
shuttle. Science 211: 448-452, 1981
BESSMAN SP, SAVABI F. The role of the phosphocreatine energy shuttle in exercise
and muscle hypertrophy. In: Biochemistry of Exercise VII. Champaign, IL. Human
Kinetics, pp. 167-178, 1990
BIRCH R, NOBLE D, GREENHAFF PL. The influence of dietary creatine
supplementation on performance during repeated bouts of maximal isokinetic cycling
in man. Eur J Appl Physiol 69: 268-270, 1994
BLEI ML, CONLEY KE, KUSHMERICK MJ. Separate measures of ATP utilization
and recovery in human skeletal muscle. J Physiol 465: 203-222, 1993
BOGDANIS GC, NEVILL ME, BOOBIS LH, LAKOMY HKA. Contribution of
phosphocreatine and aerobic metabolism to energy supply during repeated sprint
exercise. J Appl Physiol 80: 876-884, 1996
Iñigo Mujika
Aipamenak 93
BOGDANIS GC, NEVILL ME, BOOBIS LH, LAKOMY HKA, NEVILL AM.
Recovery of power output and muscle metabolism following 30 s of maximal sprint
cycling in man. J Physiol 482: 467-480, 1995
BOOTH FW, THOMASON DB. Molecular and cellular adaptation of muscle in
response to exercise: perspectives of various models. Physiol Rev 71: 541-585, 1991
BOSCO C, LUHTANEN P, KOMI PV. A simple method for measurement of
mechanical power in jumping. Eur J Appl Physiol 50: 273-282, 1983
BOSCO C, TIHANYI J, PUCSPK J, KOVACS I, GABOSSY A, COLLI R,
PULVIRENTI G, TRANQUILLI C, FOTI C, VIRU M, VIRU A. Effect of oral
creatine supplementation on jumping and running performance. Int J Sports Med 18:
369-372, 1997
BURKE LM, PYNE DB, TELFORD RD. Effect of oral creatine supplementation on
single effort sprint performance in elite swimmers. Int J Sport Nutr 6: 222-233, 1996
CASEY A, CONSTANTIN-TEODOSIU D, HOWELL S, HULTMAN E,
GREENHAFF PL. Creatine ingestion favorably affects performance and muscle
metabolism during maximal exercise in humans. Am J Physiol 271: E31-E37, 1996
CHATARD JC, BOURGOIN B, LACOUR JR. Passive drag is still a good evaluator of
swimming aptitude. Eur J Appl Physiol 59: 399-404, 1990a
CHATARD JC, LAVOIE JM, LACOUR JR. Analysis of determinants of swimming
economy in front crawl. Eur J Appl Physiol 61: 88-92, 1990b
COOKE WH, GRANDJEAN PW, BARNES WS. Effect of oral creatine
supplementation on power output and fatigue during bicycle ergometry. J Appl
Physiol 78: 670-673, 1995
COSTILL DL, FINK WJ, HARGREAVES M, KING DS, THOMAS R, FIELDING R.
Metabolic characteristics of skeletal muscle during detraining from competitive
swimming. Med Sci Sports Exerc 17: 339-343, 1985
Iñigo Mujika
Aipamenak 94
EARNEST CP, BECKHAM S, WHYTE BO, ALMADA AL. Effect of acute creatine
ingestion on anaerobic performance. Med Sci Sports Exerc 30: S141, 1998
EARNEST CP, SNELL PG, RODRÍGUEZ R, ALMADA AL, MITCHELL TL. The
effect of creatine monohydrate ingestion on anaerobic power indices, muscular
strength and body composition. Acta Physiol Scand 153: 207-209, 1995
EARNEST CP, STEPHENS DP, SMITH JC. Creatine ingestion effects time to
exhaustion during estimation of the work rate-time relationship. Med Sci Sports
Exerc 29: S285, 1997
EKBLOM B. Applied physiology of soccer. Sports Med 3: 50-60, 1986
ENGELHARDT M, NEUMANN G, BERBALK A, REUTER I. Creatine
supplementation in endurance sports. Med Sci Sports Exerc 30: 1123-1129, 1998
ENSIGN WY, JACOBS I, PRUSACZYK WK, GOFORTH HW JR, LAW PG,
SCHNEIDER KE. Effects of creatine supplementation on short-term anaerobic
exercise performance of U.S. Navy Seals. Med Sci Sports Exerc 30: S265, 1998
FEBBRAIO MA, FLANAGAN TR, SNOW RJ, ZHAO S, CAREY MF. Effect of
creatine supplementation on intramuscular TCr, metabolism and performance during
intermittent, supramaximal exercise in humans. Acta Physiol Scand 155: 387-395,
1995
FREYSSENET D. Influence de l’état énergétique sur le métabolisme mitochondrial de
la cellule musculaire. Doktorego-tesia. Université Jean Monnet - Saint-Etienne, 1995
FREYSSENET D, BERTHON P, GEYSSANT A, DENIS C. ATP Synthesis kinetic
properties of mitochondria isolated from the rat extensor digitorum longus muscle
depleted of creatine with ß-guanidinopropionic acid. Biochim Biophys Acta 1186:
232-236, 1994
FRY DM, MORALES MF. A reexamination of the effects of creatine on muscle protein
synthesis in tissue culture. Acta Physiol Scand 153: 207-209, 1995
Iñigo Mujika
Aipamenak 95
GAITANOS GC, WILLIAMS C, BOOBIS LH, BROOKS S. Human muscle
metabolism during intermittent maximal exercise. J Appl Physiol 75: 712-719, 1993
GEYSSANT A, DORMOIS D, BARTHÉLÉMY JC, LACOUR JR. Lactate
determination with the lactate analyser LA 640: a critical study. Scand J Clin Lab
Invest 45: 145-149, 1985
GILLIAM JD, HOHZOM C, MARTIN AD. Effect of oral creatine supplementation on
isokinetic force production. Med Sci Sports Exerc 30: S140, 1998
GODLY A. Effects of creatine supplementation on endurance cycling combined with
short, high-intensity bouts. Med Sci Sports Exerc 29: S251, 1997
GOLDBERG PG, BECHTEL PJ. Effects of low dose creatine supplementation on
strength, speed and power events by male athletes. Med Sci Sports Exerc 29: S251,
1997
GREEN AL, GREENHAFF PL, MACDONALD IA, BELL D, HOLLIMAN D,
STROUD MA. The influence of oral creatine supplementation on metabolism during
sub-maximal incremental treadmill exercise. Proc Nut Soc 53: 84A, 1993
GREEN AL, SIMPSON EJ, LITTLEWOOD JJ, MACDONALD IA, GREENHAFF PL.
Carbohydrate ingestion augments creatine retention during creatine feeding in
humans. Acta Physiol Scand 158: 195-202, 1996
GREENHAFF PL. Renal dysfunction accompanying oral creatine supplements - reply.
Lancet 352: 233, 1998
GREENHAFF PL. Creatine and its application as an ergogenic aid. Int J Sports Nutr 5:
S100-S110, 1995a
GREENHAFF PL. Creatine: its role in physical performance and fatigue and its
application as a sports food supplement. Insider 3: 1-4, 1995b
GREENHAFF PL, BODIN K, CASEY A, CONSTANTIN-TEODOSIU D, GREEN A,
SÖDERLUND K, TIMMONS J, HULTMAN E. Dietary creatine supplementation
Iñigo Mujika
Aipamenak 96
and fatigue during high-intensity exercise in humans. In: Biochemistry of Exercise
IX. RJ Maughan and SM Shirreffs (Eds.). Champaign, IL. Human Kinetics, pp. 219-
242, 1996a
GREENHAFF PL, BODIN K, SÖDERLUND K, HULTMAN E. Effect of oral creatine
supplementation on skeletal muscle phosphocreatine resynthesis. Am J Physiol 266:
E725-E730, 1994a
GREENHAFF PL, CASEY A, GREEN A. Creatine supplementation revisited: an
update. Insider 4: 1-2, 1996b
GREENHAFF PL, CASEY A, SHORT AH, HARRIS R, SÖDERLUND K,
HULTMAN E. Influence of oral creatine supplementation on muscle torque during
repeated bouts of maximal voluntary exercise in man. Clin Sci 84: 565-571, 1993
GREENHAFF PL, CONSTANTIN-TEODOSIU D, CASEY A, HULTMAN E. The
effect of oral creatine supplementation on skeletal muscle ATP degradation during
repeated bouts of maximal voluntary exercise in man. J Physiol 476: 84P, 1994b
GRINDSTAFF P, KREIDER R, BISHOP R, WILSON M, WOOD L, ALEXANDER
C, ALMADA A. Effects of creatine supplementation on repetitive sprint
performance and body composition in competitive swimmers. Int J Sports Nutr 7:
330-346, 1997
GRINDSTAFF P, KREIDER R, WEISS L, FRY A, WOOD L, BULLEN D, MIYAJI
M, RAMSEY L, LI Y, ALMADA A. Effects of ingesting a supplement containing
creatine monohydrate for 7 days on isokinetic performance. Med Sci Sports Exerc
27: S146, 1995
HAMILTON-WARD K, MEYERS MC, SKELLY WA, MARLEY RJ, SAUNDERS J.
Effect of creatine supplementation on upper extremity anaerobic response in females.
Med Sci Sports Exerc 29: S146, 1997
HARRIDGE SDR, BALSOM PD, SÖDERLUND K. Creatine supplementation and
electrically evoked human muscle fatigue. Clin Sci 87 (Suppl.): 124-125, 1994
Iñigo Mujika
Aipamenak 97
HARRIS RC, SÖDERLUND K, HULTMAN E. Elevation of creatine in resting and
exercised muscle of normal subjects by creatine supplementation. Clin Sci 83: 367-
374, 1992
HARRIS RC, VIRU M, GREENHAFF PL, HULTMAN E. The effect of oral creatine
supplementation on running performance during maximal short term exercise in man.
J Physiol 467: 74P, 1993
HAVENETIDIS K, COOKE CB, KING RFGJ, BUTTERLY R. The effect of creatine
supplements on repeated 30 s cycle sprints in man. J Physiol 483: 122P, 1995
HIRVONEN J, REHUNEN S, RUSKO H, HÄRKÖNEN M. Breakdown of high-energy
phosphate compounds and lactate accumulation during short supramaximal exercise.
Eur J Appl Physiol 56: 253-259, 1987
HUIJING PA, TOUSSAINT HM, MACKAY R, VERVOORN K, CLARYS JP, DE
GROOT G, HOLLANDER AP. Active drag related to body dimensions. In:
Swimming Science V. Champaign, IL. Human Kinetics, pp. 31-37, 1988
HULTMAN E, GREENHAFF PL, REM JM, SÖDERLUND K. Energy metabolism and
fatigue during intense muscle contraction. Biochem Soc Trans 19: 347-353, 1991
HULTMAN E, SÖDERLUND K, TIMMONS JA, CEDERBLAD G, GREENHAFF
PL. Muscle creatine loading in men. J Appl Physiol 81: 232-237, 1996
JACOBS I, BLEUE S, GOODMAN J. Creatine ingestion increases anaerobic capacity
and maximum accumulated oxygen deficit. Can J Appl Physiol 22: 231-243, 1997
JACOBS KA, LEENDERS NYJM, SHERMAN WM, NELSON TE, LAMB DR,
MILLER EC. Creatine (Cr) supplementation and swimming. Med Sci Sports Exerc
30: S264, 1998
JOHNSON KD, SMODIC B, HILL R. The effects of creatine monohydrate
supplementation on muscular power and work. Med Sci Sports Exerc 29: S251, 1997
Iñigo Mujika
Aipamenak 98
JONES AM, ATTER T, GEORGE KP. Oral creatine supplementation improves
multiple sprint performance in elite ice-hockey players. Med Sci Sports Exerc 30:
S140, 1998
KANNUS P, JOZSA L, RENSTRÖM P, JÄRVINEN M, KVIST M, LEHTO M, OJA
P, VUORI I. The effects of training, immobilization and remobilization on
muskuloskeletal tissue. 1. Training and immobilization. Scand J Med Sci Sports 2:
100-118, 1992
KARLSSON J, NORDESJÖ L-O, JORFELDT L, SALTIN B. Muscle lactate, ATP, and
CP levels during exercise after physical training in man. J Appl Physiol 33: 199-203,
1972
KATZ A, SAHLIN K, HENRIKSSON J. Muscle ATP turnover rate during isometric
contraction in humans. J Appl Physiol 60: 1839-1842, 1986
KIRKSEY KB, WARREN BJ, STONE MH, STONE MR, JOHNSON RL. The effects
of six weeks of creatine monohydrate supplementation in male and female track
athletes. Med Sci Sports Exerc 29: S145, 1997
KREIDER RB. Creatine supplement: analysis of ergogenic value, medical safety, and
concerns. JEPonline 1, 1998
KREIDER RB, FERREIRA M, WILSON M, GRINDSTAFF P, PLISK S, REINARDY
J, CANTLER E, ALMADA AL. Effects of creatine supplementation on body
composition, strength, and sprint performance. Med Sci Sports Exerc 30: 73-82, 1998
KREIDER R, GRINDSTAFF P, WOOD L, BULLEN D, KLESGES R, LOTZ D,
DAVIS M, CANTLER E, ALMADA A. Effects of ingesting a lean mass promoting
supplement during resistance training on isokinetic performance. Med Sci Sports
Exerc 28: S36, 1996
Iñigo Mujika
Aipamenak 99
KREIDER RB, RASMUSSEN C, RANSOM J, ALMADA AL. Effects of creatine
supplementation during training on the incidence of muscle cramping, injuries and
GI distress. J Strength and Cond Res “inprimatzear”.
KUROSAWA Y, IWANE H, HAMAOKA T, SHIMOMITSU T, KATSUMURA T,
SAKO T, KUWAMORI M, KIMURA N. Effects of oral creatine supplementation on
high and low-intensity grip exercise performance. Med Sci Sports Exerc 29: S251,
1997
KUROSAWA Y, KATSUMURA T, HAMAOKA T, KUWAMORI M, SAKO T,
KIMURA N, SHIMOMITSU T. Effects of oral creatine supplementation on muscle
oxydative capacity during dynamic grip exercise. Med Sci Sports Exerc 30: S141,
1998
LARSON DE, HUNTER GR, TROWBRIDGE CA, TURK JC, HARBIN PA,
TORMAN SL. Creatine supplementation and performance during off-season training
in female soccer players. Med Sci Sports Exerc 30: S264, 1998
LASKOWSKI MB, CHEVLI R, FITCH CD. Biochemical and ultrastructural changes in
skeletal muscle induced by a creatine antagonist. Metabolism 30: 1080-1085, 1981
LAVOIE J-M, MONTPETIT RR. Applied physiology of swimming. Sports Med 3:
165-189, 1986
LOWENSTEIN JM. The purine nucleotide cycle revised. Int J Sports Med 11: S37-S46,
1990
MAUGHAN RJ. Creatine supplementation and exercise performance. Int J Sports Nutr
5: 94-101, 1995
McCANN DJ, MOLÉ PA, CATON JR. Phosphocreatine kinetics in humans during
exercise and recovery. Med Sci Sports Exerc 27: 378-387, 1995
McCARTNEY N, SPRIET LL, HEIGENHAUSER GJF, KOWALCHUK JM,
SUTTON JR, JONES NL. Muscle power and metabolism in maximal intermittent
exercise. J Appl Physiol 60: 1164-1169, 1986
Iñigo Mujika
Aipamenak 100
MEYER RA, LEE SWEENEY H, KUSHMERICK MJ. A simple analysis of the
“phosphocreatine shuttle”. Am J Physiol 246: C365-C377, 1984
MISZKO TA, BAER JT, VANDERBURGH PM. The effect of creatine loading on
body mass and vertical jump of female athletes. Med Sci Sports Exerc 30: S141,
1998
MYBURGH KH, BOLD A, BELLINGER B, WILSON G, NOAKES TD. Creatine
supplementation and sprint training in cyclists: metabolic and performance effects.
Med Sci Sports Exerc 28: S81, 1996
NÄVERI H, REHUNEN S, KUOPPASALMI K, TULIKOURA I, HÄRKÖNEN M.
Muscle metabolism during and after strenuous intermittent running. Scand J Clin
Lab Invest 38: 329-336, 1978
NEUFER PD, COSTILL DL, FIELDING RA, FLYNN MG, KIRWAN JP. Effect of
reduced training on muscular strength and endurance in competitive swimmers. Med
Sci Sports Exerc 19: 486-490, 1987
ODLAND LM, MACDOUGALL JD, TARNOPOLSKY M, ELORRIAGA A,
BORGMANN A. Effect of oral creatine supplementation on muscle [PCr] and short-
term maximum power output. Med Sci Sports Exerc 29: 216-219, 1997
PADILLA S. Aptitud bioenergética del corredor a pie. Doktorego-tesia. Euskal Herriko
Unibertsitatea, 1990
PEETERS BM, LANTZ CD, MAYHEW JL. Effect of creatine supplementation on
body composition, strength, and muscular endurance in resistance trained males.
Med Sci Sports Exerc 30: S140, 1998
PEYREBRUNE MC, NEVILL ME, DONALDSON FJ, COSFORD DJ. The effects of
oral creatine supplementation on performance in single and repeated sprint
swimming. J Sports Sci 16: 271-279, 1998
Iñigo Mujika
Aipamenak 101
POORTMANS JR, AUQUIER H, RENAUT V, DURUSSEL A, SAUGY M,
BRISSON GR. Effects of short-term creatine supplementation on renal responses in
men. Eur J Appl Physiol 76: 566-567, 1997
POORTMANS JR, FRANCAUX M. Renal dysfunction accompanying oral creatine
supplements - reply. Lancet 352: 234, 1998
PRITCHARD NR, KALRA PA. Renal dysfunction accompanying oral creatine
supplements. Lancet 351: 1252-1253, 1998
RAWSON ES, CLARKSON PM, MELANSON EL. The effects of oral creatine
supplementation on body mass, isometric strength, and isokinetic performance in
older individuals. Med Sci Sports Exerc 30: S140, 1998
REDONDO DR, DOWLING EA, GRAHAM BL, ALMADA AL, WILLIAMS MH.
The effect of oral creatine monohydrate supplementation on running velocity. Int J
Sport Nutr 6: 213-221, 1996
REILLY T, THOMAS V. A motion analysis of work-rate in different positional roles in
professional football match-play. J Hum Mvmt Stud 2: 87-97, 1976
ROSSITER HB, CANNELL ER, JAKEMAN PM. The effect of oral creatine
supplementation on the 1000-m performance of competitive rowers. J Sports Sci 14:
175-179, 1996
RUDEN TM, PARCELL AC, RAY ML, MOSS KA, SEMLER JL, SHARP RL,
ROLFS GW, KING DS. Effects of oral creatine supplementation on performance
and muscle metabolism during maximal exercise. Med Sci Sports Exerc 28: S81,
1996
SAHLIN K. Metabolic changes limiting muscle performance. In: Biochemistry of
Exercise VI. B Saltin (Ed.). Champaign, IL. Human Kinetics, pp. 323-343, 1986
SAHLIN K, BROBERG S. Adenine nucleotide depletion in human muscle during
exercise: causality and significance of AMP deamination. Int J Sports Med 11: S62-
S67, 1990
Iñigo Mujika
Aipamenak 102
SAHLIN K, HARRIS RC, HULTMAN E. Resynthesis of creatine phosphate in human
muscle after exercise in relation to intramuscular pH and availability of oxygen.
Scand J Clin Lab Invest 239: 551-558, 1979
SERRESSE O, LORTIE G, BOUCHARD C, BOULAY MR. Estimation of the
contribution of the various energy systems during maximal work of short duration.
Int J Sports Med 9: 456-460, 1988
SHIELDS RP, WHITEHAIR CK, CARROW RE, HEUSNER WW, VAN HUSS WD.
Skeletal muscle function and structure after depletion of creatine. Lab Invest 33: 151-
158, 1975
SIPILÄ I, RAPOLA J, SIMELL O, VAMAS A. Supplementary creatine as a treatment
for gyrate atrophy of the choroid and retina. New Engl J Med 304: 867-870, 1981
SMART NA, MCKENZIE SG, NIX LM, BALDWIN SE, PAGE K, WADE D,
HAMPSON PK. Creatine supplementation does not improve repeat sprint
performance in soccer players. Med Sci Sports Exerc 30: S140, 1998
SÖDERLUND K, BALSOM PD, EKBLOM B. Creatine supplementation and high
intensity exercise: influence on performance and muscle metabolism. Clin Sci 87
(Suppl.): 120-121, 1994
STOUT JR, ECKERSON J, NOONAN D, MOORE G, CULLEN D. The effects of a
supplement designed to augment creatine uptake on exercise performance and fat-
free mass in football players. Med Sci Sports Exerc 29: S251, 1997
STROUD MA, HOLLIMAN D, BELL D, GREEN AL, MACDONALD IA,
GREENHAFF PL. Effect of oral creatine supplementation on gas exchange and
blood lactate accumulation during steady-state incremental treadmill exercise and
recovery in man. Clin Sci 87: 707-710, 1994
TERRILLION KA, DOLGENER FA, KOLKHORST FW, JOSLYN SJ. Effect of
creatine on aerobic and anaerobic metabolism in skeletal muscle in swimmers. Med
Sci Sports Exerc 28: S36, 1996
Iñigo Mujika
Aipamenak 103
THOMPSON CH, KEMP GJ, SANDERSON AL, DIXON RM, STYLES P, TAYLOR
DJ, RADDA GK. Effect of creatine on aerobic and anaerobic metabolism in skeletal
muscle in swimmers. Br J Sports Med 30: 222-225, 1996
THEODOROU A, COOKE CB. Effect of long-term creatine supplementation on elite
swimming performance. J Sports Sci 16: 62-63, 1998
TRUMP ME, HEIGENHAUSER GJF, PUTMAN CT, SPRIET LL. Importance of
muscle phosphocreatine during intermittent maximal cycling. J Appl Physiol 80:
1574-1580, 1996
TULLSON PC, TERJUNG RL. Adenine nucleotide degradation in striated muscle. Int
J Sports Med 11: S47-S55, 1990
TULLSON PC, TERJUNG RL. Adenine nucleotide metabolism in contracting skeletal
muscle. Exerc Sports Sci Rev 19: 507-537, 1991
VANDENBERGHE K, GILLIS N, VAN LEEMPUTTE M, VAN HECKE P,
VANSTAPEL F, HESPEL P. Caffeine counteracts the ergogenic action of muscle
creatine loading. J Appl Physiol 80: 452-457, 1996
VANDENBERGHE K, GORIS M, VAN HECKE P, VAN LEEMPUTTE M,
VANGERVEN L, HESPEL P. Long-term creatine intake is beneficial to muscle
performance during resistance training. J Appl Physiol 83: 2055-2063, 1997
VAN DEURSEN J, JAP P, HEERSCHAP A, TER LAAK H, RUITENBEEK W,
WIERINGA B. Effects of the creatine analogue ß-guanidinopropionic acid on
skeletal muscles of mice deficient in muscle creatine kinase. Biochim Biophys Acta
1185: 327-335, 1994
VAN GOOL D, VAN GERVEN D, BOUTMANS J. The physiological load imposed on
soccer players during real match-play. In: Science and Football. T. Reilly, A. Lees,
K. Davids and W.J. Murphy (Eds.). London - New York. E. & F.N. Spon, pp. 51-59,
1988
Iñigo Mujika
Aipamenak 104
VAN TILBORGH L, DALY D, PERSYN U. The influence of some somatic factors on
passive drag, gravity and buoyancy forces in competitive swimmers. In:
Biomechanics and Medicine in Swimming. Champaign, IL. Human Kinetics, pp. 207-
214, 1983
VOLEK JS, KRAEMER WJ. Creatine supplementation: its effect on human muscular
performance and body composition. J Strength and Cond Res 10: 200-210, 1996
VOLEK JS, KRAEMER WJ, BUSH JA, BOETES M, INCLEDON T, CLARK KL,
LYNCH JM, KNUTTGEN HG. Creatine supplementation: effect on muscular
performance during high-intensity resistance exercise. Med Sci Sports Exerc 28: S81,
1996
WAGENMAKERS AJM, COAKLEY JH, EDWARDS RHT. Metabolism of branched-
chain amino acids and ammonia during exercise: clues from McArdle’s disease. Int J
Sports Med 11: S101-S113, 1990
WALLIMANN T. Dissecting the role of creatine kinase. Curr Biol 4: 42-46, 1994
WILLIAMS MH. Ergogenic and ergolitic substances. Med Sci Sports Exerc 24: S344-
S348, 1992
WILLIAMS MH. Nutritional ergogenics in athletics. J Sports Sci 13: S63-S74, 1995
WITHERS RT, MARICIC Z, WASILEWSKI S, KELLY L. Match analyses of
Australian professional soccer players. J Hum Mvmt Stud 8: 159-176, 1982
WYSS M, WALLIMANN T. I-4 creatine metabolism and the consequences of creatine
depletion in muscle. Mol Cell Biochem 133/134: 51-66, 1994
ZEHNDER M, RICO-SANZ J, KÜHNE G, DAMBACH M, BUCHLI R,
BOUTELLIER U. Muscle phosphocreatine and glycogen concentrations in humans
after creatine and glucose polymer supplementation measured noninvasively by 31P
and 13C-MRS. Med Sci Sports Exerc 30: S264, 1998
Iñigo Mujika
Aipamenak 105
ZIEGENFUSS T, GALES D, FELIX S, STRAEHLE S, KLEMASH K, CONRATH D,
LEMON PWR. Performance benefits following a five day creatine loading procedure
persist for at least four weeks. Med Sci Sports Exerc 30: S265, 1998
ZIEGENFUSS TN, LEMON PWR, ROGERS MR, ROSS R, YARASHESKI KE.
Acute creatine ingestion: effects on muscle volume, anaerobic power, fluid
volumes, and protein turnover. Med Sci Sports Exerc 29: S127, 1997
Iñigo Mujika