ALKANLAR-ALKENLER-ALKİNLER
ADLANDIRMA
KİMYASAL TEPKİMELERİ
ELDE EDİLİŞLERİ
Yapısal formüllerin gösterimi
1. Top ve çubuk
C C O H
H
H
H
H
H2. Çizgi
3. Kondanse formül
4. Ampirik formül C2H6O
CH3CH2OH
5. Siklik moleküller
6. Bağ-çizgi (Bond-line)
OH (CH3CH2CH2OH)
(CH3CH=CHCH3)
7. Üç boyutluHO
C
H
Cl
H
H2C
H2C CH2
CH2
Genel formülleri CnH2n+2 olan doymuş hidrokarbonlara
ALKANLAR denir.
ALKANLAR
Alkanlardaki her bir C atomu SP3 hibritlşmesi yapmıştır.
Tüm bağlar sigma bağlarıdır. Bu sebeple alkanlar, doymuş
hidrokarbonlardır.
Sigma Bağı
109,5 0 açı
SP3 Hibritleşmesi
METAN
C
H
H
H
H
≤ 20 C-C4 Doğal gaz, tüpgaz
20-60 C5-C6 Petrol eteri, çözücüler
60-100 C6-C7 Ligroin
40-200 C5-C10 Benzin
175-325 C12-C18 Jet yakıtı
250-400 ≥ C12 Gazyağı, mazot
Uçucu olmayan sıvılar ≥ C20 Yağ, gres, asfalt, katran
1 CH4 Metan Gaz 6 C6H14 Hegzan Sıvı
2 C2H6 Etan Gaz 7 C7H16 Heptan Sıvı
3 C3H8 Propan Gaz 8 C8H18 Oktan Sıvı
4 C4H10 Bütan Gaz 9 C9H20 Nonan Sıvı
5 C5H12 Pentan Sıvı 10 C10H22 Dekan Sıvı
PENTAN
CH3CH2CH2CH2CH3
ALKANLARIN İSİMLENDİRİLMESİ
Uluslararası Kimyacılar Birliği (IUPAC) tarafından bir adlandırma yöntemi
geliştirilmiştir. Organik maddeler bu kurallara uygun biçimde isimlendirilirler.
1. Alkanlardan bir hidrojen çıkarılarak oluşturulan yapılara alkil
grupları denir ve türedikleri alkana göre adlandırılır. CnH2n+1
genel formülüne sahiptirler
Metan CH4 Metil CH3 Hegzan C6H14 Hegzil C6H13
Etan C2H6 Etil C2H5 Heptan C7H16 Heptil C7H15
Propan C3H8 Propil C3H7 Oktan C8H18 Oktil C8H17
Bütan C4H10 Butil C4H9 Nonan C9H20 Nonil C9H19
Pentan C5H12 Pentil C5H11 Dekan C10H22 Dekil C10H2
1
2. En uzun zincir belirlenir. Diğer gruplar bağlanma yerinin
numarası verilerek bir sübstitüent olarak belirtilir.
Sübstitüentlerin bağlanma noktalarının küçük numara
alması tercih edilir.
CH3CH2CH2CHCH3
CH3
2-Metilpentan
(4-metilpentan degil)
CH3CHCH2CH2CH2CH2CH3
CH3
2-Metilheptan (6-metilheptan degil)
3. Bir zincir üzerinde birden fazla sübstitüent olduğunda
- Bu sübstitüentler aynı ise önlerine di, tri, tetra gibi önekler
getirilir.
CH3CHCH2CHCH3
C2H5 C2H5
CH3CHCH2CHCH2CHCH2CH3
CH3 CH3 CH3
3,5-Dimetilheptan2,4,6-Trimetiloktan
- Aynı karbonda iki sübstitüent varsa o karbonun numarası iki
kez kullanılır.
CH3CCH2CH3
CH3
CH3
2,2-Dimetibütan
- Sübstitüentler farklı ise alfabetik öncelik veya küçükten
büyüğe bir sıra izlenir.
CH3CH2CHCH2CH2CHCH3
CH3C2H5
2-Metil-5-etilheptan (veya 5-etil-2-metilheptan)
4. Eşit uzunlukta iki zincir olması halinde, üzerinde daha çok
sübstitüent bulunan zincir temel zincir olarak alınır.
CH3CH2CHCHCHCHCH3
CH3
CH3
CH2
CH3
CH2
CH3
2,3,5-Trimetil-4-propilheptan
5. Dallanma ana zincirin her iki ucundan eşit mesafede
başlıyorsa numaralar toplamı az olan okunuş seçilir.
CH3CHCH2CHCHCH3
CH3
CH3
CH3
2,3,5-Trimetilhekzan (2,4,5-trimetilhekzan degil)
- Sikloalkanların isimlendirilmesinde aynı kurallar geçerlidir.
CH3
CH3
CH3
C2H5
Siklobütan Siklopentan Siklohekzan
1,2-Dimetilsiklohekzan1-Metil-3-etilsiklopentan
örnekler
4-ethil-2,3-dimethilhekzan 2,4-dimethylhekzan 2,3,4,5-tetramethilhekzan
3,6-dimethylnonane (2-sıklopropil)sıklopentan 2,3-dimethilbutan
1-ethil-2,3-dimethilcsıklobütan (2,4-dimethilpentyl)sıklohekzan
Elde edilişleri
1. Würtz sentezi
RX Na
R R
2. Alkenlerin hidrojenlenmesi
CH3 CH CH2 CH3CH2CH3
H2
3. Alkil halojenürlerin indirgenmesi
C2H5ClZn/HCl C2H6
4. Grignard bileşiklerinin hidrolizi
C2H5Cl + Mg C2H5MgCl
H2O C2H6
5. Elektroliz (Kolbe)
R R + CO2RCOO-
Kimyasal özellikler
1. CnH2n+2 CO2 + H2O
CH4Cl2 CH3Cl HCl+
H2CH3CH2CH3
2.
3.
Teşekkürler…
Haftaya Görüşürüz…