Download - ANA ARI TETİŞTİRİCİLİĞİ
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
1/41
1. GR
Trkiye, arl kovan varl, yllk bal ve balmumu retimi ve arclk iin son derece
uygun iklim ve bitki rts koullaryla dnya arclnda nemli bir konuma sahiptir.
Dnya lkeleri arasnda Trkiye koloni varl bakmndan yaklak drt milyon koloni
ile ikinci srada yer alrken, bal retimi bakmndan (60.190 ton) beinci srada yer
almaktadr (FAO 2002). Arclkta koloni verimliliinin yksek olduu lkeler
incelendiinde birim alana den koloni saysnn az olduu grlmektedir. Trkiyede
koloni saysnn yksek olmasna ramen koloni bana verim dnya ortalamasnn
olduka altndadr. Bu verim dklnn en nemli nedenlerinden biri stn nitelikli
ana ar retimi ve kullanmnn olmamasdr. nk ana ar koloninin tm zelliklerini
tayan ve dllerine aktaran bireydir. Bunun yan sra koloni verimlilii onu oluturan
ana ar ile dllerinin genetik yaplarna, bulunulan yrenin iklim ve bitki rtsne ve
uygulanan bakm ve ynetim tekniklerine baldr. Ana arnn yllk olarak
genletirilmemesi, ekolojiye baklmakszn her trl genotiple her yerde arclk
yaplmas, eitli hastalklara dayankl genetik materyal bulunamamas gibi damzlk
ana ar yetitiriciliine bal sorunlar lkemiz arclnn verimsiz oluunu byklde aklamaktadr (Fratl vd 2000). Bu sorunlar yannda yerleim alanlar artarken
orman ve ayr-mera alanlarnn azalmas, pestisit kullanmnn artmas, ar hastalk ve
zararlarnn yeterince bilinmemesi ve mcadelede yetersiz kalnmas, pazarlama ve
rgtlenme gibi sorunlar da arclmzn istenilen dzeyde olmamasnn nedenleridir.
Hayvanc
l
n her alan
nda olduu gibi ar
c
l
kta da istenilen verim hedeflerineulamann yolu, stn nitelikli bireylerin elde edilmesini salayacakslah ve yetitirme
sistemlerinin uygulanmas, verimi etkileyen tm evresel koullarn mmkn olduunca
denetim altna alnmas ile allan materyal hakknda tam ve doru bilgilere sahip
olunmasndan gemektedir.
1
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
2/41
Bal arlarnda, ana arnn koloni yaam ierisindeki nemi reme yeteneinden ve
salglad feromonlarla kolonideki btnl ve dzeni salamasndan kaynaklanr.
Dolaysyla koloninin sreklilii ana arnn varlna, genetik kapasitesi ise, ana arnn
ve iftletii erkek arlarn stnlne baldr. Koloniyi oluturan bireylerden ii
arlar; larvalarn bakm ve beslenmesi, balmumu salglama, polen ve nektar toplama,
savunma gibi kovan ii ve d faaliyetlerin yerine getirilmesinde grev almaktadrlar ve
bir koloninin gc ve verim zellikleri, ii ar saysnn bykl ile doru orantldr.
Koloninin devamll, ana arnn yksek reme kapasitesine bal olarak yaam sreleri
birka hafta ile snrl olan ii arlarn srekli yenilenmesi ile salanmaktadr.
Koloni bakm ve ynetimi ne kadar iyi olursa olsun, fizyolojik ve morfolojik zellikleri
yeterli olmayan ana arl kolonilerin performanslarnn yksek olmas beklenemez.
Koloni asndan yaamsal nem tayan bu bireyin rasgele retilmesi ve kullanlmas
ya da koloni ynetiminin dorudan arlara braklmas, verimli bir arclk yapmaya ve
kaynaklardan gerei gibi yararlanmaya engeldir (Fratl 1988). Bu bakmdan ana arnn
niteliini snrlayan genetik yap, retim koullar ve iftleme durumu denetlenmelidir
(Fratl 1989).
Doal koullar altnda bir bal ars kolonisi, durumda ana ar yetitirir; acil ana ar
yenileme (ana ar aniden ldnde), yenileme (yallk, sakatlk, grevini yerine
getirememe) ve oul verme hazrlnda. Bu durumlarn her birinde yaplan yksk
says ve petek zerinde yapld yer bakmndan tipik farkllklar vardr (Cale et al
1975).
Bu doal zorlanm sonucu yetitirilen ana arlar nitelik bakmndan da farkldrlar;
oul verme durumundaki koullar ana ar yetitirmeye en uygun koullar olduundan
fizyolojik zellikler bakmndan en nitelikli ana arlarn yetitirilmesi sz konusudur.
Yenileme durumunda yaplan bilinli ve istekli seim, acil bir durumda yetitirilen ana
arlara kyasla daha nitelikli ana arlarn yetitirilmesine olanak salar.
2
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
3/41
Kontroll ana ar retiminde ise damzlk kolonilerin seimi, kullanlan larvalarn
zellikleri, yetitirme kolonilerinde larvalarn bakm ile iftletirme gnmz
yetitiriciliinde en yaygn kullanlan yntem olan Doolittle (alama) ynteminin
nemli aamalarndandr.
Ana ar yetitirme koullarn; yetitirme dnemi, larva ya ve beslenme miktar,
alama koullar, damzlk ve yetitirme kolonileri ile iftletirme kolonilerinin
kondisyonu olarak sralanan faktrler belirlemektedir. Yetitirme koullaryla orantl
olarak bir ana arnn performans, spermateka ap ve ovaryum byklnn
belirledii yumurtlama kapasitesine ve hzna baldr.
Denetimli koullarda nitelikli ana ar retimi kovan ii ve kovan d baz faktrlerin
elverili olmasna baldr. Yetitirme dneminin ana ar kalitesine etkisi; retim
kolonilerinin geliimi, zel iklim koullar ve bal akm gibi faktrlerden
kaynaklanmaktadr. Weiss (1983), k mevsiminde de ana ar yetitirilebileceini ancak
retim kolonilerinin bal, polen ve su gereksinimlerinin karlanmas gerektiinivurgulamaktadr. Kontroll ana ar yetitirmek iin en elverili dnemin oul mevsimi
olduu birok aratrmac tarafndan bildirilmitir (Weiss 1983, Fratl 1988). Bu
nedenle ana ar yetitirme kolonilerinin oul verme koullarnda hazrlanmalar yksek
nitelikli ana ar yetitirmenin gvencesidir (Gener ve Fratl 1999).
Larva ya
n
n ana ar
nitelikleri zerindeki etkisi ise larva yaam
sresince al
nanbesinin miktar ve kalitesinden kaynaklanmaktadr. Yaplan birok almada artan larva
yann ana arnn bata k arl olmak zere, k arl ile pozitif korelasyon
gsteren yumurta tp says, sperm kesesi ap ve hacmi gibi ana arnn performansn
belirleyen ltlerde de sebep olduu saptanmtr (Woyke 1971, Fratl 1982,
Harbo 1986, Kaftanolu vd. 1988).
3
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
4/41
Koloninin zellikleri, ana arnn ve onunla iftleen erkek arlarn genetik yaplarna
bal olduundan kontroll ana ar yetitiriciliinde kullanlmas zorunlu olan damzlk
koloniler, arclar tarafndan ana arlarda dolaysyla kolonilerinde istenilen zellikleri
tamas asndan nemlidir.
Bu tezde ana ar kalitesini etkileyen ana ar yetitirme dneminin, larva yann ve ana
ar yetitirme kolonilerinin ana arl olup olmamasnn larva kabul oran, ana ar k
arl, iftleme oran, yumurtlama ncesi sre, yumurtlama balangcndaki ana ar
arl, ovariol says ve ana arnn koloni performans gibi kalite kriterleri zerindeki
etkilerini incelemek amalanmtr.
4
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
5/41
2. KAYNAK ZETLER
2. 1. Damzlk ve Yetitirme Kolonileri
Kontroll ana ar retiminde salanmas gereken, yetitirilen ana arlarn belirli kriterler
bakmndan stn olmalar ve bu niteliklerini gelecek generasyonlara aktarabilmeleridir.
Ana ar olacak larva ya da yumurtalarn alnd koloniler damzlk kolonilerdir. Bu
koloniler retimde en az bir yl tamamlam ve zerinde durulan zellikler bakmndan
ayn koullardaki kolonilere gre stnln kantlam olmaldrlar (Fratl 1988).
Damzlk kolonide aranan ncelikli zellikler, yumurtlama hz ve yavru yetitirme,
hastalklara diren ve dk oul verme eilimidir. kincil zellikler ise ii arlarda
uzun mr, gelimi savunma igds, sakinlik, az propolis kullanma ve armaeiliminin olmamasdr (Smith 1967).
Damzlk seiminde, ana arnn yumurtlama hz, mevsimi ve deseni ile ii ar
grubunun bykl, alkanl, balmumu salglama ve petek rme yetenei, balla
kma ve oul verme eilimi, hastalklara dayankll, mizac ve bal verimi zerinde
durulan bal
ca zelliklerdir. Ana ar
yetitirilecek kolonilerin seimi kadar, yetitirilenana arlarn iftleecei veya tohumlanaca erkek arlarn da aranan zellikler
bakmndan seilmi kolonilerden gelmesi salanmaldr. Doal iftlemelerde rol alan
erkek arlarn denetlenmesi olanaksz deilse bile son derece gtr. Ancak, evredeki
tm arclarn her yl ana arlarn yksek performansl ana arlarla deitirmeleri
evrede erkek arlarn da iyi zellikler tamalar beklenebilir (Fratl 1988).
5
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
6/41
Yetitirme kolonileri, damzlk kolonilerden alnan larva ya da yumurtalarn geliimini
tamamlamak iin hazrlanan ve yetitirilen ana arlarn niteliklerine etki eden birok
faktr ve koullar salayan kolonilerdir.
Yavru yetitirme sresi boyunca bol miktarda polen ve nektar olan, gen ii ar
populasyonunun kalabalk olduu oul koullarndaki kolonilerin kullanlmas gerektii
birok aratrc tarafndan bildirilmitir (Simpson 1973, Weiss 1983, Ruttner 1988).
Ana ar retiminde ounlukla ana arsz yetitirme kolonileri kullanlmaktadr. Ana ar
ykskleri, ana arsz olarak dzenlenen kolonilere verilip 24 saat sonra ana ars
kulukala hapsedilmi kolonilere aktarlmaktadr (Snelgrove 1943, Smith 1967, Cale
1966).
Laidlaw ve Eckert (1962)n bildirdiine gre, ana ar yksk yapm ayn ana arsz
ailede balatl p bitirilebilir ve ticari amal ana ar retim almalarnda bu yntemtercih edilmektedir (Fratl 1982).
Lensky (1971), birinde ana arnn zgara ile kulukala hapsedildii dierinde serbest
brakld iki yetitirme kolonisinde larva kabul oranlarn srasyla %63 ve %60 olarak
bulmutur.
Shawer (1980), yetitirme kolonisinde ana ar bulunmasnn alama randman zerine
ve ana ar niteliklerine etkisini inceledii aratrmasnda; ana arl, ana ars kulukala
hapsedilmi ve ana ars alamadan bir gn nce alnan kolonilerde larva kabul oran,
k arl, ovaryum bykl ve ovariol saylarn incelemitir. Ana ars
alamadan 1 gn nce alnm kolonilerde alama randmannn yksek ve yksk
uzunluunun dierlerinden daha byk olduu bulunmutur. Ayrca ana arsz
6
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
7/41
kolonilerde yetitirilen ana arlarn k arl, sa n kanat uzunluu ve genilii,
sperm kesesi hacmi, ovaryum bykl ve ovariol says bakmndan stn olduklar
tespit edilmitir.
Fratl (1982) ise, yumurta ve 1 gn yal larvalarn aland, ana arl ve ana arsz
yetitirme kolonilerinde larva kabul oran ve k arl bakmndan retim
kolonilerinin ana arl olup olmamasnn etkisini nemsiz bulmutur.
Ana ar yetitirme kolonilerinin alanan larvalar yeterli ar st ile beslemelerinin
nemli olduunu bildiren Fert (1997), her ne ekilde olursa olsun ana arnn niteliini
ve alama randmann arttrmak iin yetitirme kolonilerinin ii ar says bakmndan
kalabalk olmas gerektiini ifade etmitir.
2. 2. Yetitirme Mevsimi
Oul mevsiminde, ii ar says ile ana ar yks hazrlama arasnda dorusal bir
iliki bulunmu ve k mevsiminde kolonideki ii ar says arttrlarak yksk yapm
salanmtr (Lensky 1971).
Weiss (1983), ana ar
yetitirmek iin en uygun zaman
n yavru yetitirmenin younolarak devam ettii ve kolonilerin oul verme eilimi ierisinde olduu dnem
olduunu ifade etmi, Gen (1984); ana ar yetitirmek iin en uygun dnemin arclk
yaplan yrede nektar ve polen geliinin yeterli, erkek arlarn bol ve havalarn istikrarl
olduu dnem olduunu, Fratl (1988) da oul verme dnemlerinde kovan ii ve kovan
d koullarn nitelikli ana ar retimi iin en uygun koullar olduunu, koloninin sayca
en kalabalk, peteklerin bal dolu, tarlac arlarn ok youn olarak alt bu dnemde
7
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
8/41
yetitirilen bu ana arlarn ok daha iyi beslendikleri iin stn zellikler tadklarn
belirtmitir.
Kaftanolu ve Kumova (1993) tarafndan yaplan bir aratrmada, ukurova blgesinde
Nisan- Eyll aylar arasndaki dnemde ana ar yetitirmenin mmkn olduunu ancak
alama randman ve iftleme oran daha yksek, yumurtlama ncesi sre daha ksa
olduundan ticari ana ar yetitiriciliini Nisan ve Mays aylarnda daha ekonomik ve
randmanl bulmulardr. Alama randmannn; Nisan, Mays, Haziran, Temmuz,
Austos ve Eyll aylarnda srasyla %91.4, %83.8, %81.7, %85, %60 ve %58;
iftleme oranlarnn aylara gre srasyla %89.3, % 80, % 75, % 69, %69.2 ve %65.1
olduunu belirtmilerdir.
Uak (2001), Aydn koullarnda Mart- Eyll aylar arasnda ana ar yetitirilebileceini
ancak alama randman ve iftleme orannn yksek, yumurtlama ncesi srenin ksa
olmas nedeniyle mart sonundan nisan sonuna kadar ana ar yetitiriciliinin daha
verimli ve yetitirilen ana arlarn daha nitelikli olduunu belirtmektedir.
2. 3. Larva Alama
Ticari amala ana ar retiminde kullanlan alama yntemi 1882 ylnda Doolittle
taraf
ndan gelitirilmitir (F
ratl
1982).
Laidlaw (1985), alama odasnn scaklk ve neminin daha kolay kontrol edilebilmesi
iin kk olmasn ve gerektiinde stma yaplabilmesi amacyla bir stcnn el
altnda bulundurulmasn nermitir. Fratl (1988), alamada larvalarn memesi ve
kurumamas iin uygun koullarn 25-30 C scaklk ve % 50-60 bal nem olduunu,
larvalarn direkt gnenlarndan korunmas gerektiini ve larvalarn temel yksklere
8
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
9/41
zedelenmeden, bulunduklar pozisyonda ve mmknse iinde bulunduklar ar st ile
birlikte aktarlmalar gerektiini ifade etmitir.
Kither ve Pickard (1983)n bildirdiine gre, baz aratrmaclar baarl bir alama
iin ar stnn mutlaka gerekli olmadn, ancak dier koullar (gen ii ar says,
depo besin miktar, nektar gelii vb.) optimalin altnda olduu zaman kabul orann
ykselttiini ileri srmektedirler. Baz aratrmaclar da ar stnn yararl olduunu
savunmulardr.
Ana ar yksklerinin zellikleri hem larva kabul orann hem de retilen ana arnn
niteliini nemli derecede etkilemektedir. Weiss (1967)e gre yksek kabul edilme
oran, yuvarlatlm ve przsz i taban, 8-9 mm ap ve 7-15 mm derinlie sahip
yksklerle salanabilmektedir.
Vischer (1986), merkeze yakn yumurtalarn kenarlardaki yumurtalara, alama tasnnst blmnde olan yumurtalarn da alt blmnde olanlara gre daha yksek oranda
kabul edildiini, larva alamada kabul orannn yumurta alamaya kyasla daha yksek
olduunu bildirmitir. Ancak larva alamada, kenarlara yakn yksklerin kabulndeki
tercih ile merkeze yakn ykskler arasndaki tercih karlatrldnda, farkn nemli
olmadn ifade etmitir.
ukurova Blgesi koullarnda; kuru, su ilavesi ve ar st ile olmak zere farkl
larva transfer ynteminin yetitirilen ana arlarn kalitesi zerindeki etkileri
incelenmitir. Yntemlere gre kabul oran ar st ile yaplan alamada %64.8, dier
gruplarda ise %55.2 olarak bulunmutur. Ana arlarn k arlklar ise ar st ilavesi,
kuru ve su ilavesi ile yaplan alamalarda srasyla; ortalama 181.37.9 mg, 167.37.2
mg ve 177.135.8 mg olarak bulunmutur ve gruplar arasndaki farkn nemli olmad
belirtilmitir (Gl ve Kaftanolu, 1990).
9
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
10/41
ukurova Blgesinde yaplan dier bir almada, yetitirilen ana arlarn larva veya
yumurta kaynakl olmalarna gre kabul oran incelendiinde larva alamada kabul
oran % 83, yumurta transferinde ise %64 olduu saptanmtr (ahinler, 1992).
2. 3. 1. Larva ya
Woyke (1971), yumurta, 1, 2, 3 ve 4 gnlk yataki larvalardan yetitirmi olduu ana
arlarda, her yataki 1 gnlk artn hem ana arlarn vcut arlnda hem de sperm
kesesi byklnde, ovariol saysnda ve depolanan sperm saysnda de yol
atn belirtmitir. Bylece mmkn olduunca gen larva alamann gerekliliine ve
gen larvalardan en nitelikli ana arlarn yetitirilebileceini savunmutur. En iyi ana
arlarn yumurtadan ktan itibaren geliimine ana ar olarak balayan larvalardan
yetitirildiini, bu ana arlarn yumurtalklarnn, ii ar olmak zere yetitirilmeye
balandktan sonra ana ar olarak yetitirilmi olanlarn yumurtalklarna gre daha fazla
ovariol says ierdiini ifade etmitir.
Fratl (1982), ana arl ve ana arsz retim kolonilerine alanan 24 saat yal larvalarda
kabul orann ana arl retim kolonilerinde %76.9, ana arsz kolonilerde ise %85.9
olarak bulmutur.
Kaftanolu vd, (1988), a
lamada kullan
lacak larva ya
n
n ana ar
n
n
k
a
rl
n
dorudan etkilediini ve nitelikli ana ar retiminde 0-24 saatlik larvalarn kullanlmas
gerektiini, 2, 3 ve 4 gnlk larvalardan yetitirilen ana arlarn daha kk, ovariol
saylarnn daha az ve spermateka aplarnn daha kk olduunu ifade etmektedirler.
Ayrca 1 gnlk larvalardan yetitirilen ana arlarn sperm keselerinde 3 gnlk
larvalardan yetitirilenlere gre % 30-50 orannda daha fazla spermatozoa depolandn
bulmulardr.
10
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
11/41
Thakur et al. (1998), 12, 24, 36 ve 48 saatlik yata alanan larvalarn kabul edilme
oranlarn srasyla %88.32, %88.29, %27.95 ve % 3.88 olarak bulmulardr. Larva ya
bydke kabul edilme orannn azaldn ve gen larvalarn kabul edilme orannn
daha yksek olduunu bildirmilerdir. Ayrca larva kabulnn balatc koloniye verilen
larva saysna bal olarak deitiini ve 6, 9, 12, 18, 36 ve 48 adet larvan n ana arsz
koloniye verilmesiyle kabul oranlarn srasyla %77.73, %80.57, %78.93, %58.33,
%50.92 ve %30.10 olarak bulmulardr.
Ana ar yetitirmek iin sulandrlm ar st ile alanan 1 ve 2 gn yal larvalarn
alama erevesindeki konumlarna gre (alt ve st tasnda) kabul edilme oranlarnda
beslemenin etkisini aratrd almasnda Shah (2000), 2 gn yal larvalarn 1 gn
yal larvalara oranla daha yksek, bununla beraber alt tadakilerin st tadakilere
nazaran daha yksek kabul edilme oranna sahip olduklarn tespit etmitir.
Apis mellifera iin 9 mm, A. cerana indica iin 7 mm apndaki yksklere 24 saatlik
yatan kk larvalar, ar st, ar st + su (1:1) ve ar st koymakszn hazrlananbalmumu yksklere alanmtr. Ar st ile alanan larvalar en yksek kabul edilme
orann gstermitir.A. mellifera iin kabul edilme oran; %86.67,A. cerena indica iin;
%80.00, ana ar k oran srasyla %76.57 ve %75.53, ana ar k arl; 184.4 ve
136.40 mg bulunmutur. En dk kabul oran ar st konulmadan hazrlanan
yksklerde Apis mellifera iin %20.00, A. cerena indica iin %25.55, ana ar k
oran %13.33 ve %23.33, k arl da srasyla 136.9 mg ve 118.53 mg olarak
bulunmutur (Neeraj et al 2001).
11
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
12/41
2. 4. Ana Ar Arlklar ve Ovariol Saylar
Ana ar k arl, arclar tarafndan kullanlabilecek, ana arnn deerini gsteren
nemli bir lttr ve ana arsz kolonilere verilen ana arlar iinde ar olanlar tercih
edilmektedir (Szabo 1973).
Mirza et al (1967), mevsimin ana arlarn k arln deitirdiini ve bu deiimin
iklimin zel artlarndan, nektar akm ve ana ar yetitirmede kullanlan ar
kolonilerinin geliim ve beslenme dzeyleri tarafndan etkilendiini bildirmilerdir. Ana
ar retim periyodu boyunca gerekli besinin salanmasnn yetitirme artlarn
gelitireceini belirtmilerdir. Nisan, Mays, Haziran, Temmuz ve Austos aylarnda
yetitirdikleri ana arlarn k arlklarn srasyla; 187.04, 189.46, 183.48, 187.34 ve
195.40 mg olarak bulmulardr.
Woyke (1971), ana arnn k arl ile ovariol says arasnda pozitif bir korelasyon(r=0.75) olduunu, k arlnn seleksiyon iin nemli bir lt olabileceini
sylemitir. Ayrca yumurta, 1, 2, 3 ve 4 gnlk yal larvalardan yetitirdii ana
arlarda k arlklarn srasyla; 209, 189, 172, 147 ve 119 mg, ovariol saylarn;
317, 307, 292, 272 ve 224 adet olarak tespit etmitir.
F
ratl
(1982), ana ar
l
ve ana ar
s
z ar
ailelerinde yumurta ve larva a
lama yoluyla anaar retme olanaklarn aratrmtr. Yumurtadan elde ettii ana arlarn k
arlklarn daha yksek, k arl ile yumurtalk arl arasnda da dorusal ve
nemli bir iliki olduunu saptam, ar ana arlarn hafiflerden %40 daha fazla yavru
rettiklerini belirtmitir. Ayn aratrc, ana arlarn k arl ile yumurtlama hz
arasndaki ilikiyi incelemi ve ar ana arl kolonilerde k arl ile yumurtlama
hz arasndaki korelasyonu r=0.9250.1556 ve hafiflerde r=0.7930.2727 olarak
12
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
13/41
bulmutur. Ana arlarn vcut arl ile yumurtalk arl arasnda ise yksek pozitif
bir korelasyon (r=0.7790.1737) olduunu bildirmitir.
Bal arlarnda dii reme sistemi, balca bir ift yumurtalk, bir ift yan yumurta kanal,
ana yumurta kanal, sperm kesesi ve yardmc bezlerden olumutur. Her bir ovaryum
birok ovariolden yani yumurta tpnden meydana gelmitir. Bceklerde farkl
ovaryum tipleri vardr. En sk grlen ve bal arlarnda da bulunan ovaryum tipi ise
demet eklinde olandr. Ovariol saylar corafik varyasyonlar ve birok etkene bal
olarak deimektedir. Hatta ayn trde bile ovariol saysnn dii byklne bal
olarak deitii bildirilmektedir. Bal arlarnda grlen politrofik ovariyol tipinde her
bir folikl bir oosit ile birlikte ok sayda besin hcresi iermektedir (Klner ve
Bayram 1999).
Corbella ve Gonalves (1982), A. m. adansoni ana arlarnda ovariol saysn ortalama
331.9 adet,A. m. ligustica ana arlarnda ise 325.6 adet olduunu bildirmilerdir.
Rawash et al. (1983), 1, 2 ve 3 gn yal larvalardan yetitirilen ana arlarda k
arl, sa n kanat lleri ve sa ovaryumdaki ovariol saylarn tespit etmilerdir.
En ar ana arlar (ortalama 175 mg) 1 gn yal larvalardan, en hafif ana arlar ise
(ortalama 136.4 mg) 3 gn yal larvalardan elde edilmitir. Ayn ekilde 1 gn yal
larvalardan yetitirilen ana arlarn sa ovaryumlarndaki ortalama ovariol says (125.7
adet), 2 ve 3 gn yal larvalardan yetitirilen ana arlara gre (srasyla 116.3 ve 119.4
adet) daha yksek bulunmutur.
Harbo (1986)nun bildirdiine gre, ana arnn arl ile gnlk yumurtlama miktar
arasnda yksek bir korelasyon (r=0.73) bulunmaktadr.
ukurova Blgesinde larva ve yumurta transferinin ana ar kalitesi zerine etkisinin
aratrld bir almada; yumurta transferi ile yetitirilen ana arlarda k arl
13
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
14/41
187.62.66 mg, 1 gn yal larvalardan yetitirilen ana arlarda ise 169.91.78 mg
olarak tespit edilmitir. Ovariol saysnn ise yumurtadan yetitirilen ana arlarda 297.66
adet, larvadan yetitirilen ana arlarda 289.83 adet olduu bildirilmitir (ahinler 1992).
Ferine Adl (1993), ana arlarn yetitirildikleri kolonilerin doal kaynaklara ek olarak
proteinli urup ile beslenmelerinin ana ar k arlna ve alama randmanna
etkilerini aratrd almasnda; 1. grup kolonileri beslememi, 2. grup kolonileri
alamadan iki gn nce balayarak toplam 5 gn sre ile beslemi ve 3. grupta
alamadan itibaren 3 gn sreyle besleme uygulamtr. Gruplara gre alama
randmann srasyla %48.33, %38.16 ve %50, ana ar k arlklarn da srasyla
192.89, 185.33 ve 191.69 mg olarak bulmutur.
Dodololu ve Gen (1996), Doolittle yntemi ve doal ykskler kullanlarak
yetitirilen ana arlarda k arl, yumurtlama ncesi sre, spermateka ap,
depolanan spermatozoid saylarn ve ana arlarn ktklar yksklerin uzunluunu
incelemilerdir. Doolittle yntemi ile yetitirilen ana arlarn arlklarn ortalamaolarak 206.133.20 mg bulunurken doal yksklerden elde edilenlerde 178.472.05
mg bulunmutur. Yumurtlama ncesi sre ise Doolittle ynteminde ortalama 10.90.3
gn, doal yksk ynteminde 11.10.5 gn olarak bulunmutur. Aratrclar
yumurtlama ncesi sre bakmndan gruplar arasndaki farkn nemsiz olduunu,
Doolittle yntemi ile yetitirilen ana arlarn yukardaki zellikler bakmndan daha
stn olduunu belirtmilerdir.
Gener vd. (2000), drt farkl besleme uygulamasnn (kontrol, urup, vitamin karmas
katkl ve polen katklurup) ve damzlk larva yann larva kabul oran ve yetitirilen
ana arlarn k arlklar zerine etkilerini aratrm, ar ve hafif k arlkl ana
arlarn reme etkinliklerini karlatrmtr. Aratrma sonucunda larva kabul oran 1
gn yallarda %73.44.56, 2 gn yallarda %82.32.16 olarak bulunurken; 1 gn yal
larvalardan yetitirilen ana arlarn k arl 166.621.74 mg, 2 gn yallardan
14
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
15/41
yetitirilen ana arlarn k arl 160.801.22 mg olarak bulunmutur. Besleme ve
larva ya faktr gz ard edilerek rasgele seilen ar ve hafif ana arlarn
kolonilerdeki yumurtlama etkinlikleri yaz mevsimi boyunca karlatrldnda; ar
ana arlarn (945.0114.0 cm2) hafif ana arlardan (709.293.1 cm2) daha fazla yavru
alan rettikleri saptanmtr.
Tarpy et al. (2000), yumurtadan yeni km larva ve 2 gnlk larvalarn alanmas
sonucu yetitirilen ana arlarn baz zelliklerini inceledikleri almalarnda; yeni
atlam yumurtadan km larvalardan yetitirilen ana arlarn sperm kesesi ve zehir
kesesinin daha byk olduunu bulmulardr. Yeni kan ve 2 gnlk larvalardan
yetitirilen ana arlarn k arlklar srasyla 188 ve 179 mg, sperm kesesi hacimleri
srasyla 1.51 ve 1.28 mm3 bulunurken, ovariol saylar ilk grupta, 334 ikinci grupta
375334 adet olarak bulunmutur.
Dier bir almada, ana arlar k arlklarna gre 1) 180 mg dan daha hafif, 2)
180-200 mg arasnda, 3) 200 mgdan ar olmak zere gruplandrlarak iftletirmekutularna verilmitir. Sonular k arlnn, ana arlarn verildikleri koloninin ii
arlar tarafndan kabul edilmesinde ya da yumurtlamaya balamada nemli bir etkisinin
olmadn gstermitir. Ancak 180-200 mg arasnda k arlna sahip ana arlarn
verildikleri koloniler tarafndan biraz daha kolay kabul edildikleri ve yumurtlamaya
daha erken baladklar gzlenmitir. k arl 180 mg dan az olan ana ar
grubunda iftleme oran %62.9, ikinci grupta %79.3, nc grupta ise %70.9 olduu
belirlenmitir. Bu al
mada ana ar
larda yumurtlama ncesi srenin ortalama 12.6 gnolduu ve 9-17 gn arasnda deitii bildirilmitir (Medina and Goncalves, 2001).
Uak (2001), sekiz dnem boyunca 1 gn yal larvalardan yetitirdii ana arlarda k
arln Mart aynda; 181.144.98 mg, Nisan aynda; 183.563.75 mg, Maysta
180.052.29 mg, Haziranda 178.513.91 mg, Temmuzda 178.582.74 mg,
Austosta; 173.213.26 mg ve Eyllde; 167.561.80 mg bulmutur.
15
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
16/41
2. 5. Yumurtlama ncesi Sre
Crane (1949), yumurtlama ncesi srenin 10.4 gn olduunu, Szabo et al. (1987) ise
yumurtlama ncesi srenin 4 gnden 22 gne kadar deitiini ve ortalama 10.6 gn
olduunu bildirmitir (ahinler 1992).
Eid et al. (1980) e gre, ana arlarn yumurtlamaya balama sreleri ile k arlklar
arasnda ters bir iliki bulunmakta ve k arl arttka yumurtlama ncesi sre
ksalmaktadr.
Kaftanolu ve Peng (1982), yapay tohumlanm ana arlarn doal iftleen ana arlara
gre daha ge yumurtlamaya baladklarn, iftlememi ana arya CO2 uygulamasnn
yumurtlamay tevik ettiini, yumurtlama ncesi srenin de ortalama 10 1 gn
olduunu bildirmilerdir.
Kaftanolu ve Peng (1982), ana arlarn yumurtlamaya balamasna etki eden faktrleri,
ana arnn erkek arlarla iftlemesi ve buna bal olarak fizyolojik ve hormonal gelime
ile yumurtalklarn aktif hale gelmesi ve vitellogenin sentezinin balamas olarak
belirtmilerdir.
Kaftanolu ve Kumova (1993) yaptklar bir aratrmada, ukurova blgesinde Nisan-
Eyll aylar iin yumurtlama ncesi sreyi srasyla 11.5, 11.6, 11.5, 13.0, 13.7 ve 15.9
gn olarak bulmulardr.
16
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
17/41
Uak (2001)ise, Aydn koullarnda yaplan bir aratrmada yumurtlama ncesi sreyi,
Mart- Eyll aylar arasnda srasyla 9.10.34, 10.00.33, 11.10.4, 11.40.43,
9.20.52, 9.30.32 ve 13.90.31 gn olarak bulmutur.
17
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
18/41
3. MATERYAL ve YNTEM
3. 1. Materyal
Aratrma, Ankara niversitesi Ziraat Fakltesi Zootekni Blm arlnda
yrtlmtr. Aratrmann canl ve cansz materyali blm arlnda bulunan 4 adet
10 ereveli Langstroth arl kovan, ruet kovanlar ve ana ar retimi iin gerekli
malzemelerden olumaktadr. Ana ar k iin nemi ve scakl ayarlanabilen bir
inkbatr kullanlmtr. Ana arlarn k arl ve yumurtlama balangcndaki canl
arlk tartlar iin Sartorius marka hassas terazi, ovariol saylarnn tespitinde ise
Euromex marka stereo mikroskop kullanlmtr.
3. 2. Yntem
3. 2. 1. Deneme plan ve sresi
Aratrmada, Mays-Temmuz aylar arasnda her dnem iin bir kez olmak zere 3
dnemde ana arl ve ana arsz yetitirme kolonilerine alanan 12 saatlik yatan kk
ve 36 saatlik yatan byk larvalarn, larva kabul oranlar ve ana arlarda k
a
rl
klar
tespit edilmitir. Bu zelliklere ek olarak, Haziran ve Temmuz ay
ndaoluturulan ar ve hafif ana ar gruplarnda iftleme oranlar, yumurtlama ncesi
sreler, yumurtlama balangcndaki canl arlklar belirlenmitir. Ana ar gruplar, her
iki ya seviyesinde k yapan ana arlar iinden en ar 10 ve en hafif 10 tanesi her
dnemde toplam 20 adet olmak zere oluturulmutur. Ayrca sadece Haziran aynda
yetitirilen ana arlardan, verildikleri iftletirme kolonileri tarafndan kabul edilip
yumurtlamaya balayan 6 adet hafif ve 10 adet ar ana ardan oluan gruplarda koloni
gelitirme gc (arl ereve says ve yavru alan) ve lm dnemi sonunda da canl
18
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
19/41
kalan (5 adet hafif ana ar ve 9 adet ar ana ar) ana arlarn ovariol saylar tespit
edilmitir.
3. 2. 2. Damzlk koloninin hazrlanmas
Blm arlnda arclk faaliyetinde kullanlan kolonilerden ana arsnn yumurtlama
performans yksek ve dzenli yumurtlayan, hastalksz, klama performans ve koloni
performans iyi olan bir koloni damzlk olarak seilmitir. Ancak bu almada
kullanlan damzlk koloni slah amacyla deil, ayn ya grubunda yeterli sayda larva
elde etmek amacyla seilmitir. Damzlk larva kovan olarak seilen koloninin ana
ars kabartlm, bo ve temiz bir petek zerine hapsedilerek gn sonra ilk
yumurtalarn bulunduu alan iaretlenmitir. Bu iaretlemeden 24 saat sonra da bu alan
dna yumurtlanan yumurtalarn bulunduu alan iaretlenmitir. lk iaretlenen alandan
36 saatlik yatan byk larvalar, ikinci alann etrafndaki petek gzlerinden de 12
saatlik yatan kk larvalar elde edilmitir.
3. 2. 3. Yetitirme kolonilerinin hazrlanmas
Aratrmada her dnem iin iki adet ana arl ve iki adet ana arsz olmak zere toplam 4
adet yetitirme kolonisi hazrlanmtr. Bu koloniler, yavru geliimi iyi, gen ii ar
say
s
fazla, yeterli polen ve bal kayna
olan hastal
ks
z kolonilerden seilmitir.Seilen kolonilerden ana arsz olarak dzenlenen iki koloninin ana ars alamadan 3
gn nce alnm ve koloni glerini eitleyecek ekilde gen ii ar ve ak+kapal
yavrulu ereve takviyesi yaplmtr. Koloniler alamaya kadar dzenli olarak kontrol
edilerek ana ar ykskleri imha edilmitir. Ana arl yetitirme kolonileri ise, ana ar
zgaras ile ayrlarak bir kulukalk ve bir ballktan oluturulan 2 katl kovanlarda ana
ar kulukala hapsedilerek dzenlenmitir. Ana arnn hapsedildii kulukalkta
19
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
20/41
kabartlm bo petekler, st blmede ise ana arsz yetitirme koloniler gibi bal, polen,
kapal ve ak yavrulu petekler ierecekekilde hazrlanmtr.
3. 2. 4. Alama
Alamada kullanlacak temel ykskler; saf balmumundan, 9 mm apnda ucu
yuvarlatlm ahap yksk kalplar ile yaplmtr. Her alama erevesinde 2 adet
tayc taya ahap desteiyle toplam 32 adet yksk balmumu ile tutturulmutur.
Larvalar arasnda ya farkll ve alama tasndaki konumlar nedeniyle farkl bakm
ve besleme koullarn nlemek amacyla birinci tann ilk yarsna 12 saatlik yatan
kk larvalar, ikinci yarsna 36 saatlik yatan byk larvalar alanm; ikinci tada
ise ilk yarya 36 saatlik yatan byk, ikinci yarya da 12 saatlik yatan kk olanlar
alanmtr.
Damzlk koloniden alnan larvalarn bulunduu ereve larvalarn kurumamas iinnemli bir beze sarlarak alama odasna getirilmitir. Alama odasnda (25 C, % 50-60
bal nem) larvalar, 1:1 orannda ar st + su karm damlatlm temel ykskler
iine alanmtr. Alanan ykskler koloniye verildikten 24 saat sonra kontrol
edilerek kabul edilmeyen ykskler saylm ve alama randman belirlenmitir.
3. 2. 5. Ana ar
k
ve iftleme
Larvalarn gelime sreci ayn kolonilerde devam ettirilmi, ykskler
kapatlmalarndan sonra (8. gn) bireysel ana ar kafeslerinde numara verilerek
inkbatre (34.5 C, % 50-60 bal nem) aktarlmlardr. k yapan ana arlarn k
arlklar belirlendikten sonra her ya grubu iinde en ar 10 ve en hafif 10 adet ana ar
seilerek, ayn gn bulunduklar bireysel kafes iinde iftletirme kolonilerine (ruet
20
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
21/41
kovanlara) verilmilerdir. Kabul edilmeyen veya len ana arlarn bulunduu ruetler
iptal edilmitir.
iftletirme iin, standart 5 ereveli ruet kovanlar kullanlmtr. Haziran ve Temmuz
dnemlerinden her biri iin toplam 20 adet ruet ana arlarn k tarihinden 1 gn nce
hazrlanmtr. Ruetler, 1/3 bal dolu bir ereve ile ak+kapal yavru alan olan arl bir
ereve olmak zere iki adet ereveden oluturulmutur.
Ana arlar ruet kovanlara verildikten sonra her gn dzenli olarak kontrol edilerek
iftleme oran ve ktan yumurtlamaya kadar geen sre belirlenmitir.
Yumurtlamaya balayan ana arlarn canl arlklar ise, daras alnm bireysel ana ar
kafesleri kullanlarak belirlenmitir.
3. 2. 6. Koloni Geliiminin Belirlenmesi
almada, 6 adet hafif ve 10 adet ar ana ardan oluan iki grupta 17.7.2002 tarihi ile
6.9.2002 tarihleri arasnda 10 gn arayla toplam alt dnemde arl ereve saylar ve
yavru alanlar tespit edilmitir. lm dnemi sresince koloni geliimini destekleyici
herhangi bir uygulama yaplmamtr. Yavru alan, Fresnaye ve Lensky (1961)
tarafndan bildirilen Puctha yntemine (S=a/2*b/2*) gre cm2 cinsinden hesaplanmtr
(F
ratl
, 1982). Burada a; yavru alan
n
n uzun ekseni ve b; yavru alan
n
n k
sa eksenidir.
3. 2. 7. Ovariol Saysnn Belirlenmesi
Ovariol saylar, sadece Haziran aynda yetitirilen hafif ana ar grubundan 5 adet, ar
ana ar grubundan 9 adet ana arnn koloni gelitirme yetenekleri tespit edildikten sonra
21
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
22/41
dnem sonunda belirlenmitir. Hazrlk aamasnda saymda dokularn canl kalmas ve
alma kolayl salamas amacyla ana arlar bir sre souk ortamda bekletilmitir.
Hareketsiz hale gelen ana ar, ii parafin dolu bir petri kutusu zerine gs ve son
karn sternumundan ine ile tutturulmutur. Lateral duvarlar teker teker neter ile
kesilerek abdomenden ayrlmtr. Tm bu ilemler srasnda i organlarn kurumasn
nlemek amacyla fizyolojik sv kullanlmtr. Yumurtalklar karldktan sonra,
fizyolojik sv bulunan bir petri kutusuna aktarlp metilen mavisi ile boyanarak stereo
mikroskop altnda ovariol says belirlenmitir.
3. 2. 8. Verilerin toplanmas ve istatistiki deerlendirme
Aratrmada; her dnem iin larva kabul oran ve ana ar k arl verileri
toplanmtr. Ancak Mays aynda yetitirilen ana arlarn lmesi nedeniyle dier
zellikler incelenememitir. Haziran ve Temmuz aylarnda ise, hafif ve ar ana arl
gruplarda iftleme oran, yumurtlamaya balama sresi ve yumurtlama balangcndaki
canl arlklar tespit edilmitir. Haziran aynda oluturulan ana ar gruplarnda yavrualan lmleri, arl ereve saylar ve ovariol saylar belirlenmitir.
Deneme tesadf parselleri deneme tertibinde faktrl olarak yrtlmtr. Verilere
ait istatistik analizler Minitab 13.1 paket programnda yaplmtr. oklu
karlatrmalar ise Mstatc program kullanlarak yaplmtr.
22
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
23/41
4. ARATIRMA BULGULARI
4. 1. Alama Randman
dnemde, ana arl ve ana arsz yetitirme kolonilerine alanan 12 saatlik yatan
kk ve 36 saatlik yatan byk larvalarn kabul edilme oranlarnn
deerlendirilmesinde, elde edilen oranlara a transformasyonu uygulanmtr ve
varyans analizi ile tm interaksiyonlarn nemlilii kontrol edilmitir. Ancak, l ve
ikili interaksiyonlarn alama randman zerine etkisi nemsiz bulunmutur (P>0.05).
Sadece dnemde tespit edilen alama oranlar arasnda farkllk gzlenmitir
(P
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
24/41
Dnemler bakmndan; Mays ay ile Haziran ay arasnda farkllk gzlenmezken,
Temmuz ay alama randman dier dnemlere gre olduka dk ve farkldr.
Deneme sresince alanan toplam 384 larvadan 235 tanesi kabul edilmitir. Aratrma
sonularna gre, en yksek kabul oran %81.25 ile Haziran aynda, ana arl olarak
dzenlenen kolonilerde, 36 saatlik yatan byk larvalarn alanmasyla elde
edilmitir. En dk alama oran (%15.63) ise Temmuz aynda, ana arl yetitirme
kolonilerine alanan 12 saat yatan kk larvalarda bulunmutur.
Yetitirme kolonilerine ve larva alama yalarna gre alama randman; ana arsz
retim kolonilerinde %67.19, ana arl retim kolonilerinde %55.21, 12 saat yatan
kk larvalarda %59.38, 36 saatlik yatan kk larvalarda ise %63.02 olarak tespit
edilmitir (P>0.05).
Mays ay Ankara koullarnda koloni geliiminin devam ettii, Haziran ay ise, kolonigcnn en yksek noktaya ulat, nektar akmnn en youn olduu iklim koullarn
salar. Temmuz aynda gzlenen yksek scaklk ve besin kaynaklarnn azalmas
kolonilerin ana ar yetitirme eilimlerinin azalmasna neden olmutur ki bu ayda iki
defa art arda alama yaplmasna ramen kabul oranlarndaki d devam etmitir.
4. 2. Ana Ar
k
A
rl
Yetitirilen ana arlarn k arlnda her dnem ve retim kolonisi iinde larva ya
bakmndan eksik veri bulunmas nedeniyle btn interaksiyonlara baklamamtr.
Ancak dnem ve retim kolonisi interaksiyonunun k arlnda nemli etkisi
olduu bulunmutur (P
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
25/41
izelge 4.2. Dnemlere gre ana ar k arlklarna ilikin tanmlayc deerler
a, b (P
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
26/41
izelge 4.3. Ana ar k arlklarnn yetitirme kolonileri ve farkl dnemler
bakmndan tantc istatistikleri.
YETTRME KOLONLER
Ana Arsz Ana Arl
Dnem n xSx Dnem n xSx
Mays 17 193,5 4,85 a Mays 13 156,4 5.54 a
Haziran 33 191,0 3.48 ab Haziran 35 183,8 3.38 b
Temmuz 29 181,1 3.71 b Temmuz 9 179,8 6.66 b
a, b (P
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
27/41
Ortalama k arlklarnn dnemlere, retim kolonilerine ve larva yana gre
deiimi aadaki ekilde yer almaktadr (ekil 4.1.).
May
s
Haziran
Tem
muz
Anaarsz
Anaar
l
3
6
165
170
175
180
185
190
195
OrtalamaAnaArk
Arlklar
(mg)
dnem retim kolonisi larva ya
ekil 4.1. Ortalama k arlklarnn yetitirme koullarna gre deiimi
4. 3. iftleme Oran
Mays aynda k yapan ana arlar yaatlamad iin iftleme oran ile ilgili veriler
elde edilememitir. Dier yetitirme dnemlerinde ise her iki ya grubundan k yapan
ana arlar iinden en ar ve en hafif toplam 20er ana ar ruet kovanlara verilmitir.
Hafif ana arlar grubundan Haziran aynda 2 adet, Temmuz aynda da 2 adet ana ar
kafeslerinde l bulunmutur. Temmuz ay
nda ayr
ca, a
r ana ar
lar grubundan 4 adetana ar kafeslerinde l bulunmutur. iftleme sonrasnda ise hafif ana arlar grubunda
Haziran aynda 2 adet ve Temmuz aynda 1 adet, ar ana arlar grubunda sadece
Temmuz aynda 2 adet ana ar ruet kovanlarna geri dnmemitir.
iftleme oranlar Haziran ve Temmuz aylar iin srasyla; %88.88 ve %78.57 olarak
hesaplanmtr (P>0.05). Temmuz ayndaki ortalama scaklk art, erkek ar
populasyonun azalmas ve besin kaynaklarndaki d iftleme oranndaki
27
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
28/41
dkln nedenlerinden saylabilir. iftleme oran ana ar gruplarna gre
incelendiinde; hafif ana ar grubunda % 81.25, ar ana ar grubunda %87.50
bulunmutur (P>0.05).
4. 4. Yumurtlama ncesi Sre ve Yumurtlama Balangcndaki Canl Arlk
Haziran ve Temmuz aylarnda yumurtlama ncesi sreler srasyla ortalama 12.30.27
gn ve 12.70.4 gn bulunmutur. Yaplan varyans analizi sonucunda dnemler
arasnda yumurtlama ncesi sre bakmndan farkllk bulunmamtr (P>0.05). Hafif
ana arlar grubunda ortalama yumurtlama ncesi sre 12.40.33 gn, ar ana arlar
grubunda ise 12.50.32 gn bulunmutur (P>0.05).
Yumurtlama balangcndaki canl arlk ortalamas Haziran ay iin 241.25.27 mg,
Temmuz ay iin 227.35.92 mg bulunurken dnemler arasndaki farkllk da nemsiz
bulunmutur (P>0.05). Hafif ana ar grubunda yumurtlama balangcndaki canl arlkortalamas 223.36.50 mg, ar ana ar grubunda ise 246.92.81 mg bulunmutur. Ana
ar gruplarnda yumurtlama balangcndaki canl arlk ortalamalar arasndaki
farkllk nemlidir (P
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
29/41
4. 5. Ovariol Says
Aratrmada Haziran aynda hafif ana arlar grubundan 5 adet ve ar ana arlar
grubundan 9 adet ana arnn ovariol saylar belirlenmitir. Hafif ana ar grubunda tespit
edilen ovariol says ortalama olarak 337.23.61 adet iken ar ana grubunda
360.446.22 adettir. ki grup ortalamas arasndaki fark nemli bulunmutur (P
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
30/41
Hafif ve ar ana ar gruplarnda dnemlere gre arl ereve saylarna ilikin deerler
aadaki izelgede sunulmutur (izelge 4.4.).
izelge 4.4. Hafif ve ar ana ar gruplarnda arl ereve saylarna ilikin tanmlayc deerler
ANA GRUBU
Hafif Ana Arlar Ar Ana ArlarGENEL
DNEMLER
N xSx N xSx N xSx
17.7.2002(1)
6 2.580.201 10 2.750.154 16 2.680.120
27.7.2002(2)
6 2.330.247 10 3.050.217 16 2.780.182
6.8.2002(3)
6 2.250.310 10 3.350.198 16 2.930.213
16.8.2002(4)
6 2.160.279 10 3.100.208 16 2.750.199
26.8.2002(5)
4 2.000.289 8 2.680.187 12 2.450.179
6.9.2002(6)
3 1.660.441 6 2.750.214 9 2.380.261
GENEL 31 2.220.116b 54 2.970.084a 85 2.700.078a, b (P
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
31/41
1
1,5
2
2,5
3
3,5
1 2 3 4 5 6
Dnemler
Arlerevesays
hafif
ar
ekil 4.2. Ana ar gruplarnda dnemlere gre arl ereve saylarndaki deiimler
Ar ana ar grubunun, hafif ana ar grubuna gre daha fazla arl ereve saysna sahip
olduu, ilk dnemde ar ana ar grubunda arl ereve says bakmndan art
gzlenirken, hafif ana ar grubunda tm lm dnemleri boyunca d gzlenmitir.
4. 6. 2. Yavru alan
Hafif ve ar ana gruplarndan elde edilen ak yavru alan lmleri ve Duncan testi
sonular aadaki izelgede verilmitir (izelge 4.5.).
31
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
32/41
izelge 4.5. Hafif ve ar ana gruplarnda yavru alanna (cm2) ilikin tanmlayc deerler
ANA GRUBU
Hafif Ana Arlar Ar Ana ArlarGENEL
DNEMLER
N xSx N xSx N xSx 17.7.2002
(1)6 1289536 10 2487632 16 2038456 a
27.7.2002(2)
6 1204481 10 1430312 16 1345257 ab
6.8.2002(3)
6 287218 10 90, 490,4 16 164,098,1c
16.8.2002(4)6 95,080,9 10 699200 16 472147 bc
26.8.2002(5)
4 635300 8 526156 12 562137 bc
6.9.2002(6)
3 497365 6 461179 9 473156 bc
GENEL 31 686167 54 1001175 85 886127 bc
a, b,c (P
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
33/41
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4 5 6
Dnemler
YavruAlan
hafif
ar
ekil 4.3. Ana ar gruplarnda dnemlere gre yavru alan deiimi
Dnemlere gre ar ve hafif ana gruplarndaki ak yavru alan miktarekil 4.3.de de
grld gibi en yksek deeri birinci dnemde grlmektedir ve ar ana arlarn
hafiflere gre daha fazla yavru rettikleri gzlenmektedir ancak ana gruplar arasndaki
bu sonu istatistik bakmndan nemli deildir (P>0.05).
33
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
34/41
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
35/41
sylenebilir. Bu almada elde edilen bulgular, Shah (2000)n 2 gn yal larvalarn 1
gn yal olanlara oranla daha yksek kabul edilme oranna sahip olduu tespitiyle
uyum gstermektedir.
k arl bakmndan elde edilen sonularn, Uak (2001)n 1 gn yal larvalarda,
Mays aynda tespit ettii 180.052.29 mg, Haziranda; 178.513.91 mg deerleri ile
Temmuzda tespit ettii 178.582.74 mg deerinden daha yksek olduu
gzlenmektedir.
Haziran ve Temmuz aylar iin iftleme oran srasyla, %88.88 ve %78.57dir.
Yumurtlama ncesi geen srede hafif ve ar ana ar gruplar arasnda nemli bir fark
bulunmazken ortalama yumurtlama ncesi sre Haziran iin 12.30.27 gn, Temmuz
iin 12.70.4 gndr. Ana arlarn yumurtlama balangcndaki canl arlk ortalamalar
yetitirildikleri dnemlere gre nemli bir farkllk gstermemitir. Fakat yumurtlama
balangcndaki canl arlk ile k arl arasnda pozitif bir korelasyon
bulunmutur (r=0.695).
Bu almada yumurtlama ncesi sreye ilikin deerler ise, ahinler (1992)in verdii
ortalama 12.80.28 gn deeri ile Dodololu ve Gen (1997)in tespit ettii ortalama
yumurtlama ncesi sre (12.150.39 gn) benzerlik gstermektedir.
Bu almada sadece Haziran aynda yetitirilen ve dier yetitirme koullarnn elimine
edilerek k arlklarna gre, hafif ve ar olarak gruplandrlan ana arlarda ovariol
saylar tespit edilmitir. Yumurta tp says, ar ana grubunda (360.46.22 adet) hafif
ana ar grubuna (337.23.61 adet) kyasla daha fazladr. k arl ile ovariol says
arasnda belirlenen iliki (r=0.753), daha ar ana arlarn seilmesi ile reme
potansiyeli yksek ana arlarn seilme ihtimalinin yksek olduunu ifade etmektedir.
35
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
36/41
Bu almada k arl ile ovariol says arasnda tespit edilen iliki Woyke
(1971)in bulgusuyla uyumludur.
Bir ana ary reme ynnden en iyi yapan birka fiziksel zellik vardr: Daha byk
yumurtalklar ( daha fazla ovariole sahiptir), daha byk sperm kesesi (daha ok sperm
depolamaya imkan salar, bylece ana ar daha uzun sre dll yumurta brakr), daha
etkin metabolizma (daha yksek oranda besin asimilasyonu salar, her ovarioldeki oosit
retimi artar). Bu zellikler, dorudan veya dolayl olarak vcut paralar ve
arlndan llebilir (Tarpy et al. 2000).
Aynekilde ar ve hafif ana ar gruplarnda, yaz dnemi boyunca koloni geliimi takip
edilmitir. Ar ana arlar, hafiflere gre daha fazla yavru retmilerdir ve yumurtlamay
daha ge kesmilerdir. Ak yavru alan ortalamalar ar ve hafif ana gruplarnda
srasyla 686167 cm2 ve 1001175 cm2 hesaplanmtr. ki grup arasnda gzlenen
farkllk nemli deildir (P>0.05). Ancak dnemler arasnda yavru alan bakmndangzlenen farkllk nemli bulunmutur (P
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
37/41
KAYNAKLAR
Cale, G. H. 1966. The pruduction of queens, package bees and royal jelly. Ed. Grout,R.A. The hive and the honey bee. 437-462. Missouri.
Cale, G. H., Banker, R., Power, J. 1975. Management for honey production. Pp.335-412. Forom the hive and the honeybee. Eds. Dadant and Sons. USA.
Corbella, E., Gonalves, L. S. 1982. Relationship between weight at emergence, numberof ovarioles and spermathecal volume of Africanized honeybee queens (A.mellifera L.). Rev. Brasil Genet. 4:835-840.
Dodololu, A. ve Gen, F. 1996. Doolittle yntemi ve doal ykskler kullan
larakyetitirilen ana arlarn ( A. mellifera L.) baz zelliklerinin karlatrlmas.Hayvanclk Ulusal Kongresi, 18-20 Eyll, 1996. zmir.
Eid, M. A. A., Eweiss, M. A., Nasr, M. S. 1980. Biological significance of the weight ofnearly emerged honeybee queens and weight changes during the pre-oviposition
period. Bulletein of Faculty of Agriculture, University of Cairo. 29: 137-169.
FAO. 2002. www.fao.org.tr.
Ferine Adl, M. B. 1993. Ana ar retiminde besleyici kolonilerin ek beslenmelerinin
ana ar k arl zerine etkileri.Yksek Lisans Tezi.Ank. ni. Fen BilimleriEnstits. Ankara.
Fert, G. 1997. Breeding queens Production of package bees. Indroduction toinstrumental insemination. Echauffour. France.
Fratl, . 1982. Ana ar retim yntemleri zerine bir aratrma. Ankara niversitesiFen Bil. Ens. Doktora Tezi (Baslmam) Ankara.
Fratl, . 1988. Kontroll ana ar retiminin nemi ve retim yntemleri. MarmaraBlgesi I. Arclk Semineri, 10-11 ubat 1988. Bursa
Fratl, . 1989. Yapay yntemle ana ar retimi. Animalia. 30:34-36.
Fratl, ., Gen, F., Karacaolu, M., Gener, H. V. 2000. Trkiyede arclnkarlatrmal analizi, sorunlar- neriler. Trkiye Ziraat Mhendislii V. TeknikKongresi, (17-21 Ocak 2000), Ankara.
Gen, F. 1984. Modern arcln esaslar. TOKB Teknik Ziraat Md., Erzurum.
Gener, H. V. ve Fratl, . 1999. Bir ve iki gn yal larvalardan yetitirilen ana arlarn( A. m. anatoliaca) baz i d yapsal zelliklerinin karlatrlmas. TarmBilimleri Dergisi 5(3):13-16.
37
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
38/41
Gener, H. V., Shah, S. Q. and Fratl, . 2000. Effect of supplemental feeding of queenrearing colonies and larval age on the acceptance of grafted larvae and queentraits. Pakistan J. Of Biological Sci., 3(8):1319-1322.
Gl, M.A. ve Kaftanolu, O. 1990. ukurova Blgesi Koullarnda ana ar (A. melliferaL.) yetitiriciliinde uygulanan larva transfer yntemlerinin yetitirilen anaarlarn kalitelerine olan etkileri zerinde bir aratrma. .. Fen Bilimleri Ens.,Fen ve Mhendislik Bilimleri Dergisi, 4(2):41-53.
Harbo, J. R. 1986. Oviposition rates of instrumentally inseminated and naturally matedqueen honeybees (Hymenoptera: Apidae). Ann. Ent. Soc. Am.; 79:112-115.
Kaftanolu, O., Peng, Y. S. 1982. Effect of insemination on the initiation of queenhoneybee. J. of Apic. Res., 26(2):73-78.
Kaftanolu, O., Kumova, U. Pekel, E. 1988. ukurova niversitesi Ziraat FakltesiZootekni blmnde yetitirilen ana arlarn performanslar ve yetitirmeyntemlerinin koloni geliimine olan etkileri zerine aratrmalar. ..Aratrma Fonu I. Bilim Kongre (28-30 kasm 1988) Bildirileri. Cilt 1:81-91.
Kaftanolu, O. Ve Kumova, U. 1993. ukurova Blgesi koullarnda ana ar (A.mellifera L.) yetitirme mevsiminin ana arlarn kalitesine olan etkileri. DoaTrk Vet. ve Hay. Derg., 16:569-577.
Klner, N. ve Bayram, . 1999. Bceklerde reme sistemleri. A.. Ziraat FakltesiBitki Koruma Blm. Ankara
Laidlaw, H. H. 1985. Contemporary queen rearing. Dadant and Sons. Hamilton, Illionis,USA.
Lensky, Y. 1971. Rearing queen honey bee larvae in queenright colonies. J. Apic. Res.10(2):99-101.
Medina, M. L. and Goncalves, S. L. 2001. Effect of weight at emergence of Africanized(Apis mellifera L.) virgin queens on their acceptance and beginning ofoviposition. American Bee Journal. 141:3,213-215.
Mirza, E., Dragan, M., Sherbonescu, S. 1967. Seasonal variability in the weight ofemerging queens. XXI. Int. Apic. Cong., Romania, 269-273.
Neeraj, K., Hari, C., Ramashrit, S., Kumar, N., Chand, H., Sing. R. 2001. Effect ofmethod of grafting on queen production in Apis mellifera and Apis ceranaindica. Shashpa, 8:1, 47-49. Inda.
Kther, G. Y. and Pckard, R. S. 1983. Increasing the acceptance of transplantedhoneybee worker larvae by queen-cell starter colonieswith the use of partiallydrawn artificial queen cups. Journal of Apicultural Res. 22(3): 175-183.
38
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
39/41
Rawash, I. A., El-Gayar, F. H., El-Helaly, M. S., Ibrahim, S. M. A. 1983. Effect oflarval age and number of queen cell cups on the quality of the Carnio-EgyptianF1-hybrid of honeybee queens. In Proceedings of second InternationalConference on Apiculture in Tropical Climates, New Delhi, February, 29-
March, 19, 1983. Egypt.
Ruttner, F. 1988. Breeding techniques and selection for breeding of the honey bee.Derby, UK. British Isles Bee Breeders Association.
Shawer, M. B. 1980. Evaluation of different artificial rearing procedures of honey beequeens. J.Agric.Res. Tanta Univ., 6(2):338-343.
Shah, S,Q. 2000. The effect of sugar feeding on behavior of acceptance of 1 and 2 dayold larvae in upper and lower bars of grafted frames of honeybee Apis melliferaL. Queen rearing. Pakistan J. of Forestery 50:1-2, 81-85. Pakistan.
Simpson, J. 1973. Influence of hive-space restriction on the tendencey of honey beecolonies to rear queens. J. Apic. Res. 12(3):183-186.
Smith, F. G. 1967. Outlines of queen raising. J. Apic. Res. 2:39-48.
Snelgrove, L. E. 1943. The introduction of queen bees. Purnell and sons Ltd., London.
Szabo, T. I. 1973. Relationship between weight of honeybee queens (A. mellifera L.) atemergence and cassation of egg laying. Am. Bee J., 113:250-251.
ahinler, K. N. 1992. Larva ve yumurta transferinin ana ar (A. mellifera L.) kalitesizerine etkisi. (Yksek Lisans Tezi) .. Fen Bilimleri Ens., Adana.
Tarpy, D. R., Hatch, S., Fletcher, D. J. C. 2000. The nfluence of queen age and queenquality during queen replacement in honeybee colonies. Animal Behavior,59(1):97-101.
Thakur, R., K. Dogra, G. S. and Gupta, J. K. 1998. Investigation factors influencingqueen rearing success in honeybee. Apis mellifera L. Pest Management andEco.,2000. 6(1):61-63.
Uak, A. 2001. Aydn koullarnda ana ar yetitirme mevsiminin ana ar (A. melliferaL.) niteliklerine etkileri. Adnan Menderes ni. Fen. Bil. Ens. Yksek LisansTezi ( Baslmam) Aydn.
Vischer, P. K. 1986. Effect of location within nest on acceptance of quuen cells inhoneybee colonies. J. of Apic. Res., 25(3):154-157.
Weiss, K. 1967. Influence of different types of queen cell cups on acceptance and queenweight in artificial queen rearing. Z. Bienenforch 9(3):121-134.
39
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
40/41
Weiss, K. 1983. The influence of rearing condition on queen development. Queenrearing biological basis and technical instructions. Apimondia Publishing House.Bucharest.
Woyke, J. 1971. Correlation between the age at which honeybee brood was graftedcharacteristics of resultant queen and insemination. J. of Apic. Res., 10(1):45-55.
40
-
8/8/2019 ANA ARI TETTRCL
41/41
ZGEM
Ankarada 1978 ylnda dodu. lk, orta ve lise renimini Ankarada tamamlad. 1996
ylnda girdii Ankara niversitesi Ziraat Fakltesi Zootekni Blmnden 2000 ylnda
Ziraat Mhendisi nvanyla mezun oldu. 2003 ylnda Harran niversitesi Ziraat
Fakltesi Zootekni Blmne Aratrma Grevlisi olarak atand. Halen bu grevine
devam etmektedir.