HAZIRLAYANSERDAR CİNEL
Türk tarihinde demokrasi ve Anayasal hareketler
İslamiyet öncesinde
Kurultay veya Toy
İslamiyet Öncesinde bilim meclisi
Kengeş
Yazısız Hukuk Kuralları Töre
Kadının yönetimde söz sahibi olması
İslamiyet Öncesinde Demokrasi ve Hukuk
1808 •Sened-i İttifak•Padişah ayanların varlığını resmen tanıdı.
1839 •Tanzimat Fermanı•I. Abdülmecit kanunun üstünlüğünü kabul etti.
1856 •Islahat Fermanı•Azınlıklara siyasi, dini, mali, sosyal haklar verildi.
1876 •Kanun-u Esasi Halk anayasa ile yönetime katılma hakkı elde etti.•Kanun-u esasiye göre hakimler azlolunamazlar. (Madde 81)
1908 •II. Meşrutiyetin İlanı•Mebusan Meclisinin yetkileri artırıldı.
1921 Teşkilat-ı EsasiI.İnönü Muharebesinden sonra TBMM’de kabul edilen ilk anayasasıdır.Egemenlik kayıtsız şartsız millete aittir.Devletin rejimi, milli birlik ve beraberlik bozulmasın diye açık bir şekilde belirlenmemiştir.Cumhurbaşkanı ve başbakan belirlenmemiştir.Seçimler 2 yılda bir yapılır.Seçmen yaşı 18 olarak kabul edilmiştir.İki dereceli seçim sistemi uygulanmıştır.Din işleri TBMM tarafından yürütüldüğünden laik bir anayasa değildir.Meclis Hükümeti sistemi benimsenmiş, meclis başkanı hükümet başkanı kabul edilmiştir.Güçlerbirliği esas alınmıştır.
1924 Anayasası• Değiştirilemeyecek maddeler ilk
kez anayasaya eklenmiştir.• Seçimlerin 4 yılda bir yapılması
kararlaştırılmıştır.• Milletvekili seçilme yaşı 30’dur.• Kabine Sistemi benimsenmiştir.• Devletin dini İslam olarak kabul
edilmiş, 1928 değişikliği ile bu madde değişmiştir.
• 1937’de Atatürk ilkeleri anayasaya eklenmiştir.
• İki dereceli seçim sistemi benimsenmiştir.
• TBMM’nin olağanüstü olma özelliği ortadan kalkmıştır.
• Seçmen yaşı 18’den 22’ye çıkarılmıştır.
• 1930’da kadınlara belediye seçimlerine katılma hakkı,
• 1933’te kadınlara muhtar olma hakkı,
• 1934 kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.
• 1946’da çok partili hayata geçilmiştir.
• 1946’da tek dereceli seçim sistemine geçilmiştir.
• 1960 İhtilali ile sona ermiştir.
1961 Anayasası• En demokratik ve en
liberal anayasadır.• İkili meclis sistemi
benimsenmiştir.• Hukuk Devleti ilkesini
benimsemiştir.• Milli Devlet ilkesini
benimsemiştir.• İlk kez kuvvetler ayrılığı
ilkesini 1961 Anayasası ile ortaya çıkmıştır.
TBMMSenato
CumhurbaşkanıSeçer. Halk seçer.
1961 Anayasası• Seçimler 4 yılda bir yapılır.• Cumhurbaşkanına senato vekalet
ederdi.• Milletvekili olmak için okuma yazma
bilmek zorunlu hale getirildi.• DGM kuruldu. 2004’te kaldırıldı.• İlk kez anayasa mahkemesi kuruldu.• İlk kez işçilere sendika hakkı verildi.• Bakanlar meclis dışından da
atanabilirdi.• Memurlar görevinden ayrılmadan
milletvekili olabilirdi.• Cumhurbaşkanının görev süresi bir
defaya mahsus 7 sene olarak benimsenmiştir.
• Üniversite ve TRT’ye özerklik verilmiştir.
• Siyasi partilere hazineden yardım edilmesi kararlaştırılmıştır.
• Temel Hak ve özgürlükler genişletilmiştir.
• İlk defa Anayasa Mahkemesi kuruldu.
• Cumhurbaşkanı parlamentoyu dağıtma seçimleri yenileme hakkını elde etmiştir.
• Bakanlar meclis dışından atanabilir.• Milletvekili olabilmek için okur
yazar şartı getirilmiştir.• Devlet Planlama teşkilatı kuruldu.
12 Mart 1971 Askeri Muhtırası
• TRT’nin özerkliği kaldırıldı.• Üniversitelerin özerkliği sınırlandırıldı.• Bakanlar Kuruluna Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisi verildi.• Sendika hakkı kaldırılmış• Küçük partilerin iptal davası açması engellenmiştir.• Askeri Yüksek İdari Mahkemesi kurulmuştur.• DGM kurulmuştur.• Tabii yargı yolu yerine kanuni yargı yolu ilkesi benimsenmiştir.
• 12 Eylül darbesinden sonra ortaya çıkmıştır.
• Kazuistik yani ayrıntılı bir anayasadır.
• 61 Anayasasına göre daha serttir.• Hükümetin kurulması süreci daha
hızlıdır.• 45 gün içerisinde hükümet
kurulmazsa seçimler yenilenir.• Kuvvetler ayrılığı ilkesini
benimsemiştir.• Milletvekili olmak için ilkokulu
bitirme şartı getirildi.• İlk defa Atatürk milliyetçiliğine
bağlı devlet ilkesi benimsendi.
• 1961 Anayasasındaki Cumhuriyet senatosu kaldırıldı.
• 450 milletvekili 1995 değişikliği ile 550’ye çıkarılmıştır.
• Genel seçimle 5yılda bir iken 2007 değişikliği ile 4 yıla indi.
• Cumhurbaşkanını TBMM seçerken 2008 değişikliği ile halk seçer.
• Cumhurbaşkanı 5 yıllığına 2 defa seçilebilir. (2007 değişikliği)
• Milletvekili olma yaşı 25’e indirilmiştir. (2007 değişikliği)
• Mecburi oy ilkesi getirildi.• 1995 değişikliği ile yurt dışında
vatandaşlara oy kullanma hakkı verildi.• 2004 yılında idam cezası kararı
kaldırıldı.
1982 Anayasasının Özellikleri
1982 Anayasasında İnkılapların Korunması
Tevhid-i Tedrisat
ŞapkaKanunu
Latin harfleri
MedeniKanun
SoyadıKanunu
Kılık Kıyafet
Uluslar arası
Rakamlar
1982 Anayasası
• Yasama
1982 Anayasasında yasama yetkisi TBMM’ye aittir.TBMM genel oyla seçilen 550 milletvekilinden oluşur.TBMM’nin genel seçimleri 4 yılda bir yapılır.TBMM bu süre dolmadan seçimleri yenileyebilir.TBMM seçimleri ancak savaş durumunda 1 sene ertelenebilir.Savaş durumu devam ederse seçimler yine ertelenebilir.Genel seçimlere 1 yıl kala ara seçime gidilemez.Seçimlerin genel yönetiminden Yüksek seçim kurulu sorumludur.Yurt dışında gümrüklerde 75 gün önce seçim başlar.
30 ay sonra
Ara seçim Şartları
TBMM üyelerinde % 5 azalma olması (3 ay sonra)
Bir ili temsil eden tüm milletvekilliklerin boşalması
90Gün
sonra
18 yaşından küçük olanlar
Askeri öğrenciler
Er ve erbaşlar
Hükümlüler
Oy kullanamazTutuklular oy kullanabilir.
Yüksek Seçim Kurulu
Yargıtay
6 üyeYSK 7 asıl 4 yedek olma üzere 11 üyeden oluşur. Seçim sonuçlarını YSK ilan eder. YSK kararları yargıya tabi değildir.
TBMM’nin Yetkileri
Kanun koymak, kanunu kaldırmak ve kanunu değiştirmekBakanlar Kuruluna belli konularda Kanun Hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermekBakanlar Kurulu ve bakanları denetlemekPara basılmasına karar vermekSavaş ilanına karar vermekSavaş ilanına karar vermekBütçe ve kesin hesap tasarılarını görüşmek ve kabul etmekGenel ve özel af ilanına karar vermekTBMM başkanı ve başkanlık divanını seçmekTBMM iç tüzüğünü hazırlamak
SoruBaşbakan ve bakandan bilgi
istenmesidir. 20 gün içinde cevap verilmelidir.
Meclis AraştırmasıBelli bir konuda araştırma yapılması için
komisyon kurulur.Hükümet sonuçtan sorumlu tutulmaz. 10 milletvekili
görevlendirilir.
Genel GörüşmeDevleti ve toplumu ilgilendiren konular
görüşülür. Bir karar alınmaz. Görüşme için Hükümet, siyasi parti grupları ve 10
milletvekili bildirisi olmalıdır.
Gensoru Hükümetin ve bakanın
düşürülmesi için verilir. En az 20 milletvekili gerekir.
Meclis Soruşturması: Başbakan ve bakan
hakkında yapılır. Meclisin 10 da birinin
imzası gereklidir.
NOT: 1 ay içinde 5 bileşime katılmayan milletvekilinin görevi
sona erer.
TBMM’nin Bilgi Edinme ve Denetim Yolları
TBMM’nin toplanması ve Tatili
Toplanması
Her yılın Ekim ayı
Tatile Girmesi
Her yılın Temmuz ayı
Tatil Süresi
En fazla 3 ay
Toplantıya Çağırma Yetkisi
Cumhurbaşkanı
Meclis Başkanı
Toplantı yeter sayısı
184
TBMM Başkanlık Divanı
Meclis Başkanı
Başkan vekilleri Katip Üyeler İdare
Amirleri
Siyasi parti grupları başkanlık yarışında aday belirleyemezler.TBMM Başkanlık divanı için bir yasama döneminde 2 defa seçim yapılır.Birinci görev süresi 2 yıl ikinci görev süresi 2 yıldır.Başkan seçimi gizli oy ile yapılır.TBMM başkanlık seçimi 5 gün içinde tamamlanır.
TBMM Başkanlık Seçimi
1. oylama
Üye tam sayısının
3/2’lik oyu
2. oylama
Üye tam sayısının
3/2’lik oyu
3. Oylama
Üye tam sayısının salt
çoğunluğu
4. oylama
En fazla oy alan iki üye
TBMM Başkanının Görevleri
TBMM toplantılarına başkanlık etmekTBMM’yi temsil etmekCumhurbaşkanına vekillik etmekMeclisin kolluk ve idari hizmetlerini yürütmekTBMM tatilde iken resmen veya milletvekillerinin 1/5’inin yazılı istediği ile
meclisi toplamakCumhurbaşkanının seçimi yenilemesi halinde geçici bakanlar kuruluna siyasi
parti gruplarından alınacak bakan sayısını belirlemek
Kanunlar
Kanun tasarısı
Bakanlar Kurulu
Kanunu görüşmek için TBMMÜye tam sayısının 1/3’ü
gerekir.
Kanunlar TBMM’de toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile kabul edilir.
Kanunlar Cumhurbaşkanı tarafından 15 gün içinde
yayımlanır.
1982 Anayasasında Milletvekilliğinin düşmesi
Üye tam sayısının salt çoğunluğu ile düşer
Milletvekili 7 gün içinde itiraz eder.
İtiraz edilen mahkeme Anayasa mahkemesidir.
(15 gün)
Uluslar arası antlaşmalar TBMM tarafından kanunla
kabul edilir.
Kanun Hükmünde Kararnameyi
Bakanlar Kurulu çıkarır.
Sıkıyönetim ve olağanüstü durumlar dışında
Temel hak ve özgürlükler, kişi hakları ve ödevleri siyasi haklar
hakkında KHK çıkarılamaz.
KHK Resmi gazetede yayımlandıkları gün TBMM’ye sunulur.
Bakanlar Kurulu istifa edince KHK
yetkisi sona ermez.
Tüzük bakanlar Kurulu tarafından çıkarılır.
Danıştay incelemesinden geçirilir.
Yasaların emrettiği işleri belirtmek, yasaların
uygulanmasını göstermek.
Tüzük(Bakanlar Kurulu)
Anayasa Soruları
1. I. Teşkilat-ı EsasiII. 1924 AnayasasıIII. 1961 Anayasası
Yukarıdakilerden hangi-sinde güçler birliği esası korunmuştur?A) Yalnız I B) Yalnız IIC) I ve II D) II ve IIIE) I, II ve III
2. I. I. MeşrutiyetII. Teşkilat-ı EsasiIII. 1961 Anayasası
Yukarıdakilerden hangileri iki meclisli yapıyı getirmiş-tir?A) Yalnız I B) Yalnız IIC) I ve II D) II ve IIIE) I, II ve III
3. Anayasa Mahkemesi aşağıdakilerden hangisiyle kurulmuştur?
A) Teşkilat-ı EsasiB) 1924 AnayasasıC) 1961 AnayasasıD) 1982 AnayasasıE) 1995 değişikliği
4. TBMM’yi toplantıya çağırma yetkisi;
I. TBMM başkanıII. CumhurbaşkanıIII. Başbakan
1982 anayasasına göre yukarıdakilerden hangilerine aittir?
A) Yalnız I B) Yalnız IIC) I ve III D) I ve IIE) I, II ve III
I. Cumhurbaşkanı seçimiII. Kanunun onaylanmasıIII. Başbakanın atanması
Yukarıdakilerden hangileri TBMM’nin görevleri arasında yoktur?
A) Yalnız I B) Yalnız IIC) I ve III D) I ve IIE) I, II ve III
I. Yüksek Hakimler KuruluII. Yüksek Seçim KuruluIII. Anayasa Mahkemesi
Yukarıdakilerden hangisi 1961 Anayasasında oluşturulmuştur?
A) Yalnız I B) Yalnız IIC) I ve III D) I ve IIE) I, II ve III