40

ผลประโยชนพนกงาน EMPLOYEEBENEFITS

ผชวยศาสตราจารยธาราวนเพชรเจรญ*Asst.Prof.TharawanPethchroen

บทคดยอ ผลประโยชนเงนชดเชยตามกฎหมายแรงงานทมการกำหนดใหนายจางจายเงนชดเชยในกรณเลกจาง ซงการเลกจางนรวมถงการเกษยณอายดวยดงนนนายจางตองมการตงสำรองในการจายเงนชดเชยลกจางในวนทลกจางเกษยณอาย โดยจำนวนเงนทจายจะตองเปนไปตามทกำหนดในกฎหมายแรงงาน จากมาตรฐานการบญชฉบบท 19 เรองผลประโยชนพนกงาน มผลบงคบใชวนท 1 มกราคม2554ในสวนทเกยวกบการรบรผลประโยชนพนกงานทครอบคลมการจายผลประโยชนพนกงานทงในระยะสน เชน เงนเดอน โบนส และระยะยาว เชนผลประโยชนการเกษยณอายการเลกจางโดยนายจางในเรองผลประโยชนระยะสนทบรษทตองจายภายใน 12 เดอนนนการบนทกบญชไมซบซอนเพราะการคำนวณไมยงยากอะไร ตามมาตรฐานการบญชฉบบท 19 ใหตดคาใชจายตามทมการจายจรง แตสำหรบผลประโยชนในระยะยาวซงเปนคาใชจายทตองจายในอนาคตหรอมากกวา 12 เดอนนน ตองอาศยการคำนวณตามวธทางคณตศาสตรประกนภยทกำหนดคอ วธคดลดแตละหนวยทประมาณการไว เรองผลประโยชนพนกงานเปนเรองทตองปฏบตไมสามารถเลยงได เนองจากถกกำหนดไวในมาตรฐานรายงานทางการเงน แตหากเปนกจการประเภทไมมสวนไดเสยสาธารณะไมเขาเกณฑเงอนไขตามทมาตรฐานการบญชกำหนดอาจจะไมตองบนทกผลประโยชนเมอเลกจางไมกอใหเกดผลประโยชนเชงเศรษฐกจในอนาคตตอกจการจงตองรบรเปนคาใชจายทนท

*อาจารยประจำคณะบญชมหาวทยาลยศรปทมวทยาเขตบางเขน

คำสำคญ:ผลประโยชนพนกงาน

ABSTRACT Theemployee’scompensationaccordinglylabor laws are required employer to pay theseverance of employment contract termination.Thereforeemployer requires torecordemployeeretirementbenefitsliabilityandtheamountshallbe defined in labor law.According toAccount-ingStandard#19SubjectDated1January2011Entity requires to record employee retirementbenefits assets or liability themeasurement anddiscloser of employee benefit will be recognizeby related accounting standard which properlyoccupies from Employee benefit accountingstandard and it cover to short term of salaries,wages, bonuses and long term of retirementbenefit by employer’s termination although theshort term benefit to be paid within 12monthsthe records is not complicate calculation.Accounting Standard # 19 Subject to actualexpensesamortizingisincurred.Butforlongtermbenefit is future expensesmore than 12month,willneedtocalculatewithanactuarialvaluationmethodbyprojectedunitcosts–PUCThereforethe employee benefit could not be avoid due tothis was defined in finance standard. If the

41

entityisnoteligibletothisaccountingstandardmaynot be recorded the employee benefit when thetermination cause no economic value in future.Entitywill need to recognize to expenseswhenincurredandproperlyconsiderdownsizingotheremployeebenefitaswell.Keyword:employeebenefit.

บทนำ คำวาบำเหนจบำนาญคนสวนใหญเขาใจวาใชสำหรบผรบราชการโดยจะไดรบเงนกอนใหญหรอไดรบเงนเดอนหลงออกจากงานหรอเมอเกษยณอายราชการเพอใชเลยงชพในยามชราปจจบนตองทำความเขาใจกบคำวาผลประโยชนพนกงานซงมลกษณะใกลเคยงกบคำวาบำเหนจบำนาญ แตเปนวธการทผกมดธรกจโดยผลของกฎหมาย สญญาหรอขอตกลงอน ๆ กบพนกงานหรอตวแทนของพนกงานหรอผกมดตามภาระผกพนจากการอนมานทมพนฐานจากแนวปฏบตของธรกจประเพณหรอความประสงคทจะปฏบตอยางเทาเทยมกนในการจายหรอใหผลประโยชนอน ๆ แกพนกงานในระหวางการจางงานหรอเมอสนสดการจางงาน การจายดงกลาวถอเปนผลประโยชนพนกงาน รวมถงการใหผลประโยชนเมอออกจากงานหรอผลประโยชนหลงออกจากงานอนเพมเตม ไมวาทางตรงหรอทางออมผานโครงการผลประโยชนของพนกงาน เงนเดอนทจายจนกระทงสนสดระยะเวลาทกำหนดหากพนกงานไมไดใหบรการทใหประโยชนเชงเศรษฐกจเพอกจการอกตอไป นอกจากนผลประโยชนพนกงานยงหมายรวมถงประโยชนอน ๆ ทพนกงานไดรบ เชน คาเชาบานคารกษาพยาบาล คาสวสดการตาง ๆ จากผลงานวจยเรองความพงพอใจตอผลประโยชนพนกงานของ Tremblay, Sire & Balkin พบวาพนกงานในประเทศแคนาดาแยกความแตกตางอยางชดเจนระหวางความพงพอใจในการจายเงนผลประโยชนและความพงพอใจและการรบรทมความยตธรรมมากกวาการรบรกระบวนการความยตธรรม สดทายผลลพธทแสดงใหเหนวาการรบรของความยตธรรม

เกยวกบการจายเงนมบทบาทสำคญกวาความยตธรรมในกระบวนการพงพอใจในงานและความพงพอใจกบองคกร

ผลประโยชนตามกฎหมายแรงงาน กฎหมายแรงงานกำหนดใหนายจางจายเงนชดเชยในกรณเลกจาง รวมถงการเกษยณอายดวยดงนนนายจางตองมการตงสำรองในการจายเงนชดเชยลกจางในวนทลกจางเกษยณอาย โดยจำนวนเงนทจายจะตองเปนไปตามทกำหนดในกฎหมายแรงงาน หากลกจางทำงานมาเปนเวลา 10 ป จะไดเงนชดเชยคาจางสงถง 300 วน (หรอ 10 เดอน)ของเงนคาจางกอนวนเกษยณอาย ซงกจการจะตองปฏบตตามกฎหมายแรงงานดงน 1.ลกจางมสทธไดรบคาชดเชย หากนายจางเลกจางโดยลกจางไมมความผดดงน 1.1 ลกจางซงทำงานตดตอกนครบ120 วนแตไมครบ1ปไดรบเทากบคาจางอตราสดทาย30วน 1.2 ลกจางซงทำงานตดตอกนครบ 1 ปแตไมครบ3ปไดรบเทากบคาจางอตราสดทาย90วน 1.3 ลกจางซงทำงานตดตอกนครบ 3 ปแตไมครบ6ปไดรบเทากบคาจางอตราสดทาย180วน 1.4 ลกจางซงทำงานตดตอกนครบ 6 ปแตไมครบ10ปไดรบเทากบคาจางอตราสดทาย240วน 1.5ลกจางซงทำงานตดตอกนครบ 10 ปขนไปไดรบเทากบคาจางอตราสดทาย300วน 2.กรณยายสถานประกอบการ นายจางตองแจงใหแกลกจางทราบลวงหนาไมเกน 30 วน หากลกจางไมตองการไปทำงานดวย ลกจางมสทธบอกเลกสญญา โดยไดรบคาชดเชยพเศษ ไมนอยกวารอยละ50ของอตราคาชดเชยทลกจางมสทธไดรบ 3.คาชดเชยพเศษในกรณทนายจางจะเลกจางลกจางเพราะเหตปรบปรงหนวยงาน กระบวนการผลต การจำหนายหรอการบรการ อนเนองมาจากการนำเครองจกรมาใชหรอเปลยนแปลงเครองจกรหรอเทคโนโลย หากนายจางไมแจงลวงหนาหรอแจงลวงหนานอยกวาระยะเวลา 60 วน นายจางตองจายคาชดเชยพเศษ

42

หนสนผลประโยชนพนกงาน หนสนเงนบำนาญ (pension liabilities) คอพนธะทกจการจะตองจายเงนไดใหกบพนกงานทปฏบตงานจนเกษยณอายหรอปฏบตงานจนถงกำหนดอายขนหนง เมอพนกงานนนออกจากงานกจะไดรบเงนจำนวนหนง นอกจากนยงอาจรวมไปถงผลประโยชนทใหกบพนกงานททพพลภาพหรอถงแกความตายในขณะปฏบตงานอกดวย ในกรณทเปนโครงการบำนาญทไมจดตงเงนกองทน บรษทจะจายเงนบำนาญโดยตรงใหกบพนกงาน ณ วนออกจากงาน แตถาเปนกรณทจดใหมเงนกองทน บรษทจะจายเงนใหกบตวแทนเงนกองทน เชน กจการผรกษาผลประโยชน สถาบนการเงน หรอบรษทประกนภย ซงเปนกจการทจดใหเกดการสะสมของทรพยสน รวมทงหาดอกผลใหกบเงนกองทนและรบโอนภาระหนสนในโครงการบำนาญไปจากบรษท โดยจะเปนผจายผลประโยชนใหพนกงานเมอถงกำหนด โดยวธนภาระหนสนของนายจางกคอจำนวนเงนทจะตองจายใหกบผรกษาผลประโยชนสถาบนการเงนหรอบรษทประกนภย สำหรบนกบญชตองทำความเขาใจกบเรองของผลประโยชนพนกงาน เนองจากมาตรฐานการบญชฉบบท 19 เรองผลประโยชนพนกงานมผลบงคบใชวนท 1 มกราคม 2554 ในสวนทวากจการจะตองรบร รายการเกยวกบผลประโยชนพนกงานเปน

สนทรพยหรอหนสนอยางไร การวดมลคา รวมทงการเปดเผยขอมลเกยวกบผลประโยชนพนกงานตองทำอยางไรจากภาระผกพนทกจการจะตองรบรตามเงอนไขของมาตรฐานการบญชฉบบอน ๆท เก ยวของ ไมวาจะเปนตามมาตรฐานการบญชฉบบท1(ปรบปรง2552)เรองการนำเสนองบการเงนมาตรฐานการบญชฉบบท 24 (ปรบปรง 2552)เร อง การเปดเผยขอมลเกยวกบบคคลหรอกจการทเกยวของกน หรอมาตรฐานการบญชฉบบท 37(ปรบปรง 2552) เรอง ประมาณการหนสน หนสนทอาจเกดขนและสนทรพยทอาจเกดขน

ภาระผกพนผลประโยชนทคาดการณไว ภาระผกพนผลประโยชนทคาดการณไว คอการประมาณการคณตศาสตรประกนภยของมลคาปจจบนของผลประโยชนทเกยวของกบวนขนอยกบระดบเงนเดอนในอนาคต 1.บรษทสวนใหญออกแบบบานาญของแผนการเพอใหสอดคลองกบกฎระเบยบในประมวลรษฎากร: มจำนวนเงนสงสดของผลงานทเปนนายจางหกภาษรายได 2.กำไรกองทนผลประโยชนพนกงานไดรบการยกเวนภาษรายได

43

ลกษณะของแผนผลประโยชนพนกงาน แผนผลประโยชนพนกงาน บรษทจะจายเงนหรอใหรายไดกบพนกงานท เกษยณอายของการบรการทพวกเขาใหไวระหวางการจางงาน แผนผลประโยชนทกำหนดไวเฉพาะผลประโยชนทจะไดรบโดยพนกงานหลงเกษยณหรอวธการของการกำหนดผลประโยชนดงกลาว วธการมกจะถกกำหนดบนพนฐานของผลงานและระยะเวลาการทำงานของพนกงานเชนเงนเดอนโดยเฉลย80,000×30×ป.0257ผลประโยชนพนกงาน=61,680ตอป - การใหผลประโยชนเมอออกจากงานหรอผลประโยชนหลงออกจากงานอนเพมเตม ไมวาทางตรงหรอทางออมผานโครงการผลประโยชนของพนกงาน - เงนเดอนทจายจนกระทงสนสดระยะเวลาทกำหนด หากพนกงานไมไดใหบรการทใหประโยชนเชงเศรษฐกจเพอกจการอกตอไป - ผลประโยชนของพนกงานบางลกษณะเปนรายการทจะจายโดยไมคำนงถงสาเหตในการลาออกของพนกงาน ลกษณะการจายผลประโยชนดงกลาวมความแนนอน (ขนอยกบกฎเกณฑทจะใหสทธขาดหรอการใหบรการขนตำ) แตจงหวะเวลาของการจายยงไมแนนอน แมวาในบางประเทศจะเรยกผลประโยชนเหลานวาคาตอบแทนจากการออกจากงานหรอเงนสมนาคณจากการเลกจางผลประโยชนดงกลาวถอเปนผลประโยชนหลงออกจากงาน ไมใชผลประโยชนเมอเลกจาง กจการจงตองปฏบตเชนเดยวกบผลประโยชนหลงออกจากงานบางกจการใหระดบของผลประโยชนสำหรบการเลกจางโดยสมครใจตามความตองการของพนกงาน(ซงโดยเนอหาสาระแลวถอเปนผลประโยชนหลงออกจากงาน) ตำกวาผลประโยชนจากการเลกจางทบงคบโดยกจการ ผลประโยชนเพมเตมทจะจายเนองจากการบงคบใหออกจากงานถอเปนผลประโยชนเมอเลกจาง

- ผลประโยชนเมอเลกจางไมกอใหเกดผลประโยชนเชงเศรษฐกจในอนาคตตอกจการ จงตองรบรเปนคาใชจายทนท - เมอกจการรบรผลประโยชนเมอเลกจางกจการอาจตองพจารณาถงการลดขนาดโครงการผลประโยชน เมอออกจากงานหรอโครงการผลประโยชนอนของพนกงานดวย มาตรฐานบญชผลประโยชนพนกงานทครอบคลมการจายผลประโยชนพนกงานทงในระยะสน เชน เงนเดอน โบนส และระยะยาว เชนผลประโยชนการเกษยณอาย การเลกจางโดยนายจางในเรองผลประโยชนระยะสนทบรษทตองจายภายใน12 เดอนนน การบนทกบญชไมซบซอนเพราะไมตองมการคำนวณอะไร ตามมาตรฐานการบญชฉบบท19 ใหตดคาใชจายตามทมการจายจรง แตสำหรบผลประโยชนในระยะยาวซงเปนคาใชจายทตองจายในอนาคตหรอมากกวา 12 เดอนนน ตองอาศยการคำนวณตามวธทางคณตศาสตรประกนภยทกำหนด(actuarial valuation method) คอ วธคดลดแตละหนวยทประมาณการไว(projectedunitcost-PUC) การใหความสนใจและความสำคญในการรบรขาวสารและหลกการของมาตรฐานการบญชฉบบท 19 จะทำใหผบรหารรวมถงคณะกรรมการบรหารบรษทมความพรอมในการปรบตวและรถงผลกระทบตองบการเงนของบรษท ในมมมองของผถอหนจะไดรถงพนธะทบรษทม ตอพนกงานท ไมเคยมการบนทกบญชรบรถงพนธสญญาดงกลาวโดยเฉพาะอยางยงการเลกจางและการเกษยณอายเม อมการเลกจางหรอปดกจการ สวนประเทศในอาเซยนกมการประกาศใชมาตรฐานบญชโดยยดIAS19 เปนตนแบบในการจดทำ การตงหนสนเพอเอาไวจายชดเชยการเกษยณอายอาจจะเปนเรองใหมสำหรบหลาย ๆ บรษท แตสำหรบบรษทขามชาตทมสาขา หรอบรษทสญชาตไทยทมการดำเนนธรกจในตางประเทศหรอบรษทมหาชนทมขนาดใหญในตลาด

44

หลกทรพยแหงประเทศไทยอาจเรมใชกอน แลวคอยทยอยใหบรษทขนาดกลางและเลกตองนำมาใชในลำดบตอมา นกบญชควรศกษาขอมลเกยวกบมาตรฐานการบญชฉบบท 19 เร องผลประโยชนพนกงานดงประเดนตอไปน การรบรรายการผลประโยชนพนกงาน 1.กจการทไมมสวนไดเสยสาธารณะ ในเรองผลประโยชนพนกงาน สามารถเลอกปฏบตตามมาตรฐานการบญชฉบบท 19 เร องผลประโยชนพนกงาน หรอพจารณาตามมาตรฐานการรายงานทางการเงนสำหรบกจการไมมสวนไดเสยสาธารณะในเรองการประมาณการหนสน 2.กรณเลอกปฏบตตามมาตรฐานการบญชฉบบท 19 จะตองใชผลงานของนกคณตศาสตรประกนภยมาคำนวณผลประโยชนพนกงาน 3.กรณปฏบตตามมาตรฐานการรายงานทางการเงนสำหรบกจการทไมมสวนไดเสยสาธารณะจะตองปฏบต ดงน ประมาณการหนสนจะตองรบรกตอเมอเปนไปตามเงอนไขทกขอตอไปน - กจการมภาระผกพนในปจจบน ซงเปนผลจากเหตการณในอดต ไมวาภาระผกพนนนจะเปนภาระผกพนตามกฎหมายหรอภาระผกพนจากการอนมาน - มความเปนไปไดคอนขางแนทกจการจะสญเสยทรพยากรทมประโยชนเชงเศรษฐกจตอกจการเพอจายชำระภาระผกพนดงกลาว - สามารถประมาณจำนวนของภาระผกพนไดอยางนาเชอถอ 4.การจะไมรบรหรอไมบนทกผลประโยชนพนกงานไดคอไมเขาเกณฑในขอ3นนเอง 5.ภาระผกพนในปจจบน เชน กจการมการกำหนดขอบงคบวาดวยการเกษยณอายของพนกงานไวกจะตองปฏบตเมอเกดการเกษยณ 6.หากไมไดกำหนดขอบงคบการเกษยณไวในทางปฏบตมการเลกจางเมออายเทาไรนนคอการอนมานได

7.แตถาไมเคยมเลยและคดวาจะจางงานไปเรอยๆกไมตองรบรเนองจากภาระผกพนในเรองดงกลาว การวดมลคา เมอผลประโยชนเมอเลกจางครบกำหนดจายมากกวา 12 เดอนหลงจากรอบระยะเวลารายงาน กจการตองคดลดผลประโยชนดงกลาวตามอตราทใชคดลดภาระผกพนของผลประโยชนหลงออกจากงาน (ทงทมกองทนและไมมกองทน)ตองกำหนดโดยอางองกบอตราผลตอบแทนในทองตลาดของหนกภาคเอกชนทไดรบการจดอนดบอยในระดบด ณ วนสนรอบระยะเวลารายงาน หรอใชอตราผลตอบแทนในทองตลาดของพนธบตรรฐบาล(ณ วนสนรอบระยะเวลารายงาน) สกลเงนและเงอนไขของหนกเอกชน หรอพนธบตรรฐบาลตองสอดคลองกบสกลเงนและเงอนไขของภาระผกพนของผลประโยชนหลงออกจากงานโดยประมาณ ในกรณทมการใหขอเสนอเพอสนบสนนการลาออกโดยสมครใจของพนกงานทเปนแรงงานสวนเกนการวดมลคาของผลประโยชนเมอเลกจางนนตองกำหนดตามจำนวนพนกงานทคาดวาจะรบขอเสนอ การเปดเผยขอมล เมอมความไมแนนอนเกยวกบจำนวนพนกงานทจะรบขอเสนอผลประโยชนเมอเลกจางจะทำใหเกดหนสนทอาจเกดขน ตามมาตรฐานการบญชฉบบท 37 (ปรบปรง 2552) เรองประมาณการหนสน หนสนทอาจเกดขน และสนทรพยทอาจเกดขน ใหกจการเปดเผยขอมลเกยวกบหนสนทอาจเกดขนเวนแตระดบความเปนไปไดทจะตองจายเงนออกไปเพอชำระผลประโยชนเปนไปไดยาก มาตรฐานการบญชฉบบท1(ปรบปรง2552)เรอง การนำเสนองบการเงน กำหนดใหกจการตองเปดเผยลกษณะและจำนวนของคาใชจายหากมสาระสำคญ ผลประโยชนจากการเลกจางอาจทำใหเกดคาใชจายทจำเปนจะตองเปดเผยเพอปฏบตตามขอกำหนดดงกลาว

45

กจการตองเปดเผยขอมลเกยวกบผลประโยชนเมอเลกจางของผบรหารสำคญตามมาตรฐานการบญชฉบบท 24 (ปรบปรง 2552) เรอง การเปดเผยขอมลเกยวกบบคคลหรอกจการทเกยวของกน

สรป เรองผลประโยชนพนกงานเปนเรองทตองปฏบตไมสามารถเลยงได เนองจากถกกำหนดไวในมาตรฐานรายงานทางการเงน แตหากกจการไมเขาเกณฑเงอนไขตามทมาตรฐานการบญชกำหนดอาจจะไมตองบนทกผลประโยชนเมอเลกจางซงไมกอใหเกดผลประโยชนเชงเศรษฐกจในอนาคตตอกจการ จงตองรบรเปนคาใชจายทนท เมอกจการ

รบรผลประโยชนเมอเลกจางกจการอาจตองพจารณาถงการลดขนาดโครงการผลประโยชนเมอออกจากงานหรอโครงการผลประโยชนอนของพนกงานดวยกจการยงคงดำรงอยแมพนกงานจะผลดเปลยนหมนเวยนกนเขาออกในกจการ สำหรบพนกงานทมความสขในการทำงาน มความจงรกภกดตอองคกรอยปฏบตงานจนเกษยณอาย การเตรยมความพรอมของกจการเปนการตอบแทนความอตสาหะของพนกงานจงควรมแผนผลประโยชนพนกงานเพอดแลการสะสมเงนเขากองทนหรอการลงทนในกองทนตาง ๆ เพอใหเงนนนงอกเงยไดดอกผล เมอถงคราวพนกงานเกษยณอายหรอเลกจางจะไดนำเงนไปใชทำทนในยามชราหรอจนกวาจะหางานใหมได

46

บรรณานกรมสภาวชาชพการบญช.(2552).มาตรฐานการบญชฉบบท 1 เรอง การนำเสนองบการเงน(ออนไลน).เขาถง ไดจาก:http://www.fap.or.th/files/st_accounting/TAS1[2555,5พฤษภาคม].______.(2552).มาตรฐานการบญชฉบบท 19 เรอง ผลประโยชนของพนกงาน(ออนไลน).เขาถงไดจาก: http://www.fap.or.th/files/st_accounting/TAS19_20101220[2555,5พฤษภาคม].______.(2552).มาตรฐานการบญชฉบบ ท 24 (ปรบปรง 2552) เรอง การเปดเผยขอมลเกยวกบบคคล หรอกจการทเกยวของกน(ออนไลน).เขาถงไดจาก:http://www.fap.or.th/files/st_accounting/TAS24 [2555,5พฤษภาคม].______.(2552).มาตรฐานการบญชฉบบท 37 (ปรบปรง 2552) เรอง ประมาณการหนสน หนสนทอาจ เกดขน และสนทรพยทอาจเกดขน(ออนไลน).เขาถงไดจาก:http://www.fap.or.th/files/ st_accounting/TAS37[2555,5พฤษภาคม].สำนกงานสวสดการและคมครองแรงงานจงหวดภเกต.กฎหมายแรงงานทใชในปจจบน(ออนไลน).เขาถง ไดจาก:http://www.phuketlabour.org/law[2555,5พฤษภาคม].Kieso,DonaldE.,Weygandt,JerryJ.,&Warfield,TerryD.(2007).Intermediate accounting(12thed.). NewYork,NY:JohnWiley&Sons.Tremblay,Michel,Sire,Bruno,&Balkin,DavidB.The role of organizational justice in pay and employee benefit satisfaction, and its effects on work attitudes(Online).Available: http://gom.sagepub.com/content/25/3/269[2012,May5].